نقد اولیه‌ی امیر پوریا بر فیلم "خرس نیست" (جعفر پناهی) بعد از نمایش نخست آن در بخش مسابقه‌ی اصلی هفتاد و نهمین فستیوال فیلم ونیز


تکه‌ای از نقد: « فیلم "خرس نیست" (2022) مانند "سه رخ" (2018) فیلم قبلی پناهی، از شکل دم‌دست ِ اعتراض یا اعلام مخالفت، کاملاً دور است. می‌شود گفت اگر به قصد ِ یافتن ِ چند جمله‌ی دندان‌گیر برای استخراج و نقل قول در جایگاه کلمات قصار یا موقعیت‌هایی که بشود به روش دو دوتا چهارتایی به معادلات بین حکومت و مردم مانند کرد، فیلم را ببینیم، سرخورده خواهیم شد».

متن نقد را با تیتر "جعفر خان خودش را سوژه کرده" اینجا پیدا و مطالعه کنید:

http://www.amirpouria.com/fimeirani_03.asp?ID=107|

‌@amiropouria

این تکه از "سه رخ" (۲۰۱۸) فیلم قبلی جعفر پناهی، هم رگه‌ای از انتقاد به ممنوع‌الخروجی ِ خودش و ممنوع‌الورودی ِ بهروز وثوقی در خود دارد؛ هم طنزی سیاه که هر کس فیلم را کامل دیده باشد، خوب می‌داند بین پیرمرد و بهناز جعفری چه چیزی رد و بدل می‌شود.
نوع اعتراض در آن، به روش "رگ‌گردنی" نیست و حتی به شوخی شباهت می‌یابد.

@amiropouria

با این مقدمه، برش‌هایی از نقد امیر پوریا بر فیلم تازه‌ی او در ادامه می‌آید👇

"خرس نیست" (2022) مانند "سه رخ" (2018) فیلم قبلی پناهی که 4 سال پیش ساخته شده بود، از شکل دم‌دست ِ اعتراض یا اعلام مخالفت، کاملاً دور است. می‌شود گفت اگر به قصد ِ یافتن ِ وقعیت‌هایی که بشود به روش دو دوتا چهارتایی به معادلات بین حکومت و مردم مانند کرد، فیلم را ببینیم، سرخورده خواهیم شد.
—————————————————
راستش از زمانی که ممنوعیت فیلمسازی برای جعفر رقم خورد و او بدون مجوز، در خفا و با حضور خودش در جلوی دوربین فیلم ساخت، تازه دیدم تشخیصش در مورد چهره‌ی خودش تا چه اندازه درست است: این که وقتی جدی و شاکی‌ست، میمیک صورتش با موقعیت "عجب گیری افتادیم" تناسب کامل دارد. در واقع، بازی جعفر در نقش خودش در تمام فیلم‌های بعد از سال 88 و احکام صادرشده علیه او، بیش از آن که به هدف نمایش شرایط ممنوعیتش و بازتاب سختی‌های فیلمسازیِ پنهانی باشد، به درد این می‌خورد که گیر افتادن او در وضعیتی وخیم‌تر از کلیت آن ممنوعیت را بر روی چهره و حالتش، خوب باور کنیم.
—————————————————-
"خرس نیست" به شکلی که به باورم می‌توان یک مرحله پیچیده‌تر از "سه رخ" توصیفش کرد، خصلت خودبازتابی دارد و جمله‌ی مشهور پیتر هارکورت منتقد بریتانیایی درباره‌ی مهم‌ترین "فیلم در فیلم" تاریخ سینمای جهان یعنی "هشت و نیم" فدریکو فلینی را درباره‌ی "خرس نیست" هم می‌توان به کار برد که: «"خرس نیست" فیلمی‌ست در باره‌ی ساخته شدن ِ "خرس نیست"»!
—————————————————--
در روزهایی که جعفر، سقف زندان را بالای سر خود می‌بیند، می‌شود با اطمینان گفت که در روند فیلمسازی این دورانش با سوژه کردن ِ خودش که دارد می‌کوشد فیلم بسازد، پناهی امن برای خود یافته است. نوع استفاده‌اش از مکانیسم درهم‌پیچیده‌ای که توضیحش در این نوشته بدون اشاره‌های بیشتر به وقایع فیلم، به پیچیدگی خود فیلم بود، به کمال رسیده است.
——————————————————
در نظام سانسورمحور، فرقی نمی‌کند که از سانسورچی حرف می‌زنیم یا سانسورشونده‌ای که ندانسته، سانسوردوست شده. نوعی گرایش به شعار باب دل دیکتاتوری‌ها یعنی جمله‌ی مرگ‌بار "محدودیت، خلاقیت می‌آورد" در هر دو وجود دارد. [تعبیری که می‌تواند در کراهت و اشمئزاز، هماورد جمله‌ی "حجاب، مصونیت است؛ نه محدودیت" باشد]. اما خوشبختانه خلاقیت جاری در "خرس نیست"، مانند همان که در خوب‌ترین کارهای جعفر مثل "طلای سرخ" می‌دیدیم، نه از دل محدودیت، بلکه با نظاره‌ی نتایج محدودیت در جامعه و دوران، جلوه‌ی خود را پیدا می‌کند و حالا در این دو فیلم اخیر، باز کسانی را به وجد می‌آورد که سینما را در کارکردهای تازه دوست‌تر می‌دارند.

@amiropouria

‌
ببخشید که نمی‌توانم بگویم روز ملی سینمای ایران مبارک. احوال و اوضاعی بر این سینما و این جامعه حاکم است که فقط "یادش به خیر" گفتن، ازم برمی‌آید!

تکه‌فیلم، برشی‌ست از فیلم "۷۶ دقیقه و ۱۵ ثانیه" ساخته‌ی سیف‌الله صمدیان محصول ۱۳۹۵ که روز فیلمبرداری تیتراژ فیلم "سربازهای جمعه" محصول ۱۳۸۲ را نشان می‌دهد: عباس کیارستمی دوربین می‌کارد و مسعود کیمیایی چتر می‌گیرد. دو آدم با دو جهان‌بینی و شیوه و ساختار فکری و هنری هزار درصد متمایز؛ که اما قدر دانستن بلدند. یکی بعد از مهم‌ترین افتخارات بین‌المللی می‌پذیرد که بیاید برای فیلم همپالکی ِ هم‌دوره‌اش تیتراژ بسازد؛ و دیگری بی‌آن که کلامی در کنارش بگوید، دوربینش و خودش را زیر چتر می‌برد.

هر چیزی که ما را به سینما وصل و علاقه‌مند نگه داشته، ریشه در گذشته دارد: در فهمی که آن قبل‌ها بود، سینمایی که بود، رفاقت‌هایی که بود و ... حتی فیلم‌های انگشت‌شمار اثرگذاری که از قبل و قبلی‌ها برمی‌آیند.

#عباس_کیارستمی
#مسعود_کیمیایی
#روز_سینما
#روز_ملی
#روز_ملی_سینما
#روزسینما
#روز_ملی_کدام_سینما ؟!
#سیف_الله_صمدیان
#امیر_پوریا

@amiropouria

با درگذشت اصغر یوسفی‌ نژاد، کارنامه‌ی یکی از خوش‌فکرترین فیلمسازانی که در دهه‌ی اخیر سینمای ایران با ساخت اولین فیلم بلندش پدیدار شده بود، متوقف ماند و پیگیرانی همچون بنده را که هنوز از غافلگیری‌های فیلم "اِئو/خانه" حیرت‌زده بودیم، در حیرتی ابدی فرو رفتند و رفتیم.
فیلم دوم او "عروسک" در توقیف بود اما با نجابت و متانت فردی‌ و همیشگی‌اش، کمتر کسی از این شرایط باخبر بود.
درباره‌ی او، کارهای بی‌بدیلش در زمینه‌ی شناساندن کتاب‌های سینمایی و شخصیت و فیلمسازی‌اش خواهم نوشت؛ اگر دریغ و بهت فقدانش، بگذارد...
@amiropouria

این فقط یک یادبود تزئینی نیست. برش‌های کوتاهی‌ست از گفت‌وگویم با اصغر یوسفی‌نژاد در سال ۹۶ که حالا باید با بهت و رنج، کنار اسمش بنویسم "زنده‌یاد". با این سه تکه، می‌شود کمی بهتر او را شناخت تا بدانید امثال ما نویسنده‌های سینمایی این روزها برای فقدان چه کسی می‌سوزند.
@amiropouria
یادداشت امیر پوریا درباره‌ی اصغر یوسفی‌نژاد، مرگ نابهنگام و توقیف فیلم اخیرش در ادامه می‌آید 👇

این فقط یک یادبود تزئینی نیست. برش‌های کوتاهی‌ست از گفت‌وگویم با اصغر یوسفی‌نژاد در سال ۹۶ که حالا باید با بهت و رنج، کنار اسمش بنویسم "زنده‌یاد". با این سه تکه، می‌شود کمی بهتر او را شناخت تا بدانید امثال ما نویسنده‌های سینمایی این روزها برای فقدان چه کسی می‌سوزند.
------------
بعد از شگفتی ِ فیلم اول، انتظارها برای تماشای فیلم دوم یوسفی‌نژاد بسیار بود. اما سازمان سینمایی و وزارت ارشاد به این فیلم که "عروسک" نام داشت، پروانه‌‌ی نمایش نداد.
آخرین گپ من و ایشان در هفته‌های اخیر، درست به همین موضوع مربوط و ختم می‌شد: بار دیگر به اين که فیلم دومش "همچنان مورد غضب" آقایان واقع شده، اشاره کرد و وضعیت آن را "عملاً در محاق توقیف" دانست.
نتیجه‌ی تلخ: مرگ در ۵۳ سالگی بر اثر خون‌ریزی مغزی بدون رخ دادن هیچ تصادفی.
نتیجه‌ی مضحک و البته تلخ‌تر: تسلیت رئیس سازمان سینمایی بابت درگذشت او!

-----------
جریان اخیر فیلم‌هایی که به زبان ترکی ساخته شده و می‌شوند و از "زغال" ساخته‌ی اسماعیل منصف تا "آتابای" نیکی کریمی و "پوست" برادران اَرک، تمامش جدی‌گرفتنی‌ست، این سال‌ها با فیلم "اِو" (که به ترکی یعنی "خانه") ساخته‌ی اصغر یوسفی‌نژاد شروع شد. از طرف دیگر، بین ده‌ها فیلم که در امتداد موفقیت آثار اصغر فرهادی در سینمای ایران شکل گرفت، همواره همین فیلم "اِو/خانه" را بهترین نمونه دانسته‌ام که البته ربطش به کار فرهادی فقط از جهت آن چه "تعلیق اخلاقی" می‌نامم، قابل بررسی‌ست. وگرنه، جهان کاملاً متمایز خودش را خلق و در تماشای نخست، میخکوب‌تان می‌کند.
-----------
به سینمای جاری ایران، امید چندانی نیست که فیلمساز جدید دارای اصالت و قابل اعتنا معرفی کند. چیزی در این جامعه‌‌ی مچاله‌شده در دستان بی‌کفایتی که دهه‌هاست مردم و اقتصاد و هنر و فرهنگ را می‌فشرند و می‌چلانند، خبر از معجزه‌ی تازه‌ نمی‌دهد. از همین باب بود که در روز ملی سینما (۲۱ شهریور) نوشتم روزی برای سینمایی که یادش به خیر! فردایش اصغر یوسفی‌نژاد یعنی یکی از چند فیلمساز انگشت‌شمار این سال‌ها که شروع امیدبخشی داشت، درگذشت و آن ناامیدی، قطعی‌تر شد!
----------
فیلم "اِو" را پیدا و تماشا کنید. یاد یوسفی‌نژاد با آن، زنده می‌ماند.

#اصغر_یوسفی_نژاد
#سانسور
#وزارت_ارشاد
#سازمان_سینمایی
#سینمای_ایران
#معرفی_فیلم
#معرفی_کتاب
#نقد_فیلم
#بازیگری
#کارگردانی
#اصغر_فرهادی
#نیکی_کریمی

@amiropouria