#عالی‌خان_پری‌خان_ناغیلی
#بئشینجی_بؤلوم
بزیرگان باشی قافله‌دن آیریلیب بیر چاپار آت میندی وان شهرینه طرف یولا دوشدو. ائشیت دستانی پری خانیمدان. پری‌خانیم بیتلیس شهرینه دوغرو یولا دوشدو، کیشی پالتاریندا آتاسی حاجی صیّادین قاپیسینا گلیب اوندان کؤمک دیله‌دی. حاجی صیّاد دئدی آی اوغول منیم الیمدن نه گلر؟
پری‌خان دئدی؛ آی بابا ایسترم بیر نئچه گون سنین قاپوندا نؤکر اولام.
حاجی صیّاد دئدی من بیر سؤز دئمیرم کؤنلون نه قدر ایستر بو ائوده قال. هله دئ گؤروم آدین نه دیر؟
_بابا منیم آدیم کئچل احمددیر.
سیزه هاردان _کیمدن خبر وئریم عالی‌خاندان. عالی‌خان درویش پالتاریندا قارا وزیریده یئده‌گینه آلیب چؤللره دوشوب پری‌خانیمی آختاریردی. آز گلیب چوخ گلیب بیر بیاباندا بوداق چوبانا توش گلدیلر. بوداق‌چوبان پری‌خانیم وئردیگی نشانلارلا عالی‌خانی تانیمیش اونا سالام وئردی. اؤزونو تانیتدیردی. پری خانیمین بیتلیسه گئتدی خبرینی وئردی.
عالی خان چوخ سئویندی. آی بوداق چوبان من مال-داواری ساتمیشام بلکه دولانیب پری باجیمی تاپام. سیزینله یولداش اولمالییام.
بوداق چوباندا بونلارا قوشولوب بیتلیسه طرف یولا دوشدولر. بیر قدر گئده‌ندن سونرا نسترن خانیم آدلی بیر خانیمین یایلاسینا چاتدیلار.
عادتجه قاپی دؤیوب ائو کیمین اولدوغون خبر آلدیلار.
نسترن خانیم ائشیگه چیخیب دئدی؛
بویورون. قوناق تانری‌نین ایسته‌دیگی نعمت دیر. او گئجه‌نی نسترن خانیما قوناق اولدولار.
صاباحی گئتمک ایسته‌ینده نسترن خانیم دئدی؛
_گل آل منی گئتمه بیزیم ائللرد‌ن.
عالی خان دئدی:
آی خانیم نه دانیشیرسان. من ائولنمک ایسته‌سه‌یدیم اؤز شهریمیزده چوخلو گؤزل گؤزل قیزلار وار‌ایدی. من هله بیر آیری ایش دالینجا گئدیر‌م.
یولا دوشوب نئچه داغ _آران آشدیلار.
بو دفعه‌ده بزیرگان باشینا راست گلدیلر. بزیرگان باشی اولارین کیم اولدوغون سوروشوب تانیدی. جئبیندن نامه‌نی چیخاردیب عالی خانا وئردی.
عالی‌خان نامه‌نی پری خانیمین امضاسیله گؤرنده اوره‌یی درده گلیب آلدی گؤر‌ک نه دئدی:
باشینا دؤندویوم بزیرگان باشی
نامه یازان گؤزل پریم هاردادی
آیاغینا دَ‌یمه‌سین یوللارین داشی
نامه یازان گؤزل پریم هاردادی
بزیرگان باشی
دولاندیم دونیانی اوغول هر نه وار
دادینا یئتیشسین حیدر کرّار
سنه قوربان اولسون سالاه سئوداکار
نامه منه ناگاه یئرده یئتیشدی
سؤز تماما چاتیب اونلار بزیرگان باشیندان خبر بیلیب بیتلیس شهرینه طرف یولا دوشدولر.
بیر نئچه گوندن سونرا گلیب بیتلیس شهرینه چاتدیلار. عالی خان _ اوزو قارا وزیر _ بوداق چوبان هر اوچوده درویش پالتاریندا شهری دولانیردیلار. پری خانیم اولاری تانیدی.
گلیب حاجی صیّادا دئدی:
بیزیم ولایته اوچ نفر درویش گلیب دیر اگر اذن وئرسنیز اولار بو گئجه منه قوناق اولسونلار.
حاجی صیّاد دئدی: سنین قوناغین منیم قوناغیم نه فرقی واردیر. دئ آخشامی گلسین‌لر.
اؤیله‌ده اولدو. حاجی صیّاد نؤکری کئچل احمدین (پری خانیم ) قوناقلارین اؤز اوتاغینا آپاردی. شام‌دان سونرا پری خانیم دئدی:
هامی یئره اوتورسون بوداق چوبانی گؤستریب دئدی: بو درویش ده الینده چوماق قاپیدا دورسون. قویماسین بیر کس چؤله چیخسین منیم بیر نئچه کلمه سؤزوم وار.
بوداق چوبان الینده چوماق قاپیدا دوروب بیر کسه ایجازه وئرمه‌دی چؤله قاچسین.
پری خانیم دئسین نه دئسین؛
وان شهرینده شهرتین وار شانین وار
قاطیرلی شترلی مایالی درویش
دیندیرن‌دن کلمه کلمه دانیشاق
چوخ گلیند‌ن قیزدان حیالی درویش
عالی خان باخدیکی بو کئچل بونو یاخشی تانیییر دئدی؛ قارداش سن کیم اولموش اولاسان.
آلدی پری خانیم:
او زامان کی چیخدیم یوللارا واندان
بو غربت ائل‌لرده من اولدوم جاندان
حالیمی خبر آل بوداق چوباندان
او بیلیر هر ایشی احوالی درویش
بو دفعه آرتیق تعجب ائیله‌دیلر کی بو کئچل بوداق چوبانی هاردان تانیمیش اولا.
آلدی پری خانیم:
باشیم قویدوم آستانادا داشادا
بیر رحم ائله گؤزدن آخان یاشادا
منده گؤردوم بیر قارانلیق مئشه‌ده
او سن ایتیردیگین مارالی درویش
قارا وزیر بیلدی اده بو کئچل پری خانیم دیر
دئدی من الیمه بیر آفتابا آلیم
بوداق چوبان دئدی؛ هله بیر آز صبر ائت من اؤزوم واختیندا بوراخاجاغام.
آلدی پری:
فلک منی چوخ آغلاتدی گولدوردو
آغلادیبان گؤز یاشیمی سیلدیردی
قارا وزیر جوت بالامی اؤلدوردو
مرد ایگید قانینا قان آلی درویش
هامی حیرتده قالدی بو نئچه سؤزدور بو کیم اولا اما قارا وزیر یاخشی بیلیر کیم اولدوغون
یئنه آلدی پری:
سحر تئزدن دوغان دان اولدوزویام
آشیقلارین صحبتییم سازییام
آدیم پری حاجی صیّاد قیزی‌یام
ایسته‌سن گؤرسه‌دیم جمالی درویش
پری خانیم اوزون آچدی کامیل تانیندی. اؤز باشینین ماجراسین بیر به بیر نقل ائیله‌دی.
ظلم ائد‌نلر بیلیندی. خانی قاری_قاراوزیر _تاپدیق اؤلدورولدو. بوداق چوبانا چوخلو انعام وئریلدی. عالی‌خان پری‌خانیم وان شهرینه دوغرو یولا دوشدولر شیرین و حئکایه لی یاشاییش لرینه دوام ائتدی لر.
#بئشینجی_بؤلوم
بزیرگان باشی قافله‌دن آیریلیب بیر چاپار آت میندی وان شهرینه طرف یولا دوشدو. ائشیت دستانی پری خانیمدان. پری‌خانیم بیتلیس شهرینه دوغرو یولا دوشدو، کیشی پالتاریندا آتاسی حاجی صیّادین قاپیسینا گلیب اوندان کؤمک دیله‌دی. حاجی صیّاد دئدی آی اوغول منیم الیمدن نه گلر؟
پری‌خان دئدی؛ آی بابا ایسترم بیر نئچه گون سنین قاپوندا نؤکر اولام.
حاجی صیّاد دئدی من بیر سؤز دئمیرم کؤنلون نه قدر ایستر بو ائوده قال. هله دئ گؤروم آدین نه دیر؟
_بابا منیم آدیم کئچل احمددیر.
سیزه هاردان _کیمدن خبر وئریم عالی‌خاندان. عالی‌خان درویش پالتاریندا قارا وزیریده یئده‌گینه آلیب چؤللره دوشوب پری‌خانیمی آختاریردی. آز گلیب چوخ گلیب بیر بیاباندا بوداق چوبانا توش گلدیلر. بوداق‌چوبان پری‌خانیم وئردیگی نشانلارلا عالی‌خانی تانیمیش اونا سالام وئردی. اؤزونو تانیتدیردی. پری خانیمین بیتلیسه گئتدی خبرینی وئردی.
عالی خان چوخ سئویندی. آی بوداق چوبان من مال-داواری ساتمیشام بلکه دولانیب پری باجیمی تاپام. سیزینله یولداش اولمالییام.
بوداق چوباندا بونلارا قوشولوب بیتلیسه طرف یولا دوشدولر. بیر قدر گئده‌ندن سونرا نسترن خانیم آدلی بیر خانیمین یایلاسینا چاتدیلار.
عادتجه قاپی دؤیوب ائو کیمین اولدوغون خبر آلدیلار.
نسترن خانیم ائشیگه چیخیب دئدی؛
بویورون. قوناق تانری‌نین ایسته‌دیگی نعمت دیر. او گئجه‌نی نسترن خانیما قوناق اولدولار.
صاباحی گئتمک ایسته‌ینده نسترن خانیم دئدی؛
_گل آل منی گئتمه بیزیم ائللرد‌ن.
عالی خان دئدی:
آی خانیم نه دانیشیرسان. من ائولنمک ایسته‌سه‌یدیم اؤز شهریمیزده چوخلو گؤزل گؤزل قیزلار وار‌ایدی. من هله بیر آیری ایش دالینجا گئدیر‌م.
یولا دوشوب نئچه داغ _آران آشدیلار.
بو دفعه‌ده بزیرگان باشینا راست گلدیلر. بزیرگان باشی اولارین کیم اولدوغون سوروشوب تانیدی. جئبیندن نامه‌نی چیخاردیب عالی خانا وئردی.
عالی‌خان نامه‌نی پری خانیمین امضاسیله گؤرنده اوره‌یی درده گلیب آلدی گؤر‌ک نه دئدی:
باشینا دؤندویوم بزیرگان باشی
نامه یازان گؤزل پریم هاردادی
آیاغینا دَ‌یمه‌سین یوللارین داشی
نامه یازان گؤزل پریم هاردادی
بزیرگان باشی
دولاندیم دونیانی اوغول هر نه وار
دادینا یئتیشسین حیدر کرّار
سنه قوربان اولسون سالاه سئوداکار
نامه منه ناگاه یئرده یئتیشدی
سؤز تماما چاتیب اونلار بزیرگان باشیندان خبر بیلیب بیتلیس شهرینه طرف یولا دوشدولر.
بیر نئچه گوندن سونرا گلیب بیتلیس شهرینه چاتدیلار. عالی خان _ اوزو قارا وزیر _ بوداق چوبان هر اوچوده درویش پالتاریندا شهری دولانیردیلار. پری خانیم اولاری تانیدی.
گلیب حاجی صیّادا دئدی:
بیزیم ولایته اوچ نفر درویش گلیب دیر اگر اذن وئرسنیز اولار بو گئجه منه قوناق اولسونلار.
حاجی صیّاد دئدی: سنین قوناغین منیم قوناغیم نه فرقی واردیر. دئ آخشامی گلسین‌لر.
اؤیله‌ده اولدو. حاجی صیّاد نؤکری کئچل احمدین (پری خانیم ) قوناقلارین اؤز اوتاغینا آپاردی. شام‌دان سونرا پری خانیم دئدی:
هامی یئره اوتورسون بوداق چوبانی گؤستریب دئدی: بو درویش ده الینده چوماق قاپیدا دورسون. قویماسین بیر کس چؤله چیخسین منیم بیر نئچه کلمه سؤزوم وار.
بوداق چوبان الینده چوماق قاپیدا دوروب بیر کسه ایجازه وئرمه‌دی چؤله قاچسین.
پری خانیم دئسین نه دئسین؛
وان شهرینده شهرتین وار شانین وار
قاطیرلی شترلی مایالی درویش
دیندیرن‌دن کلمه کلمه دانیشاق
چوخ گلیند‌ن قیزدان حیالی درویش
عالی خان باخدیکی بو کئچل بونو یاخشی تانیییر دئدی؛ قارداش سن کیم اولموش اولاسان.
آلدی پری خانیم:
او زامان کی چیخدیم یوللارا واندان
بو غربت ائل‌لرده من اولدوم جاندان
حالیمی خبر آل بوداق چوباندان
او بیلیر هر ایشی احوالی درویش
بو دفعه آرتیق تعجب ائیله‌دیلر کی بو کئچل بوداق چوبانی هاردان تانیمیش اولا.
آلدی پری خانیم:
باشیم قویدوم آستانادا داشادا
بیر رحم ائله گؤزدن آخان یاشادا
منده گؤردوم بیر قارانلیق مئشه‌ده
او سن ایتیردیگین مارالی درویش
قارا وزیر بیلدی اده بو کئچل پری خانیم دیر
دئدی من الیمه بیر آفتابا آلیم
بوداق چوبان دئدی؛ هله بیر آز صبر ائت من اؤزوم واختیندا بوراخاجاغام.
آلدی پری:
فلک منی چوخ آغلاتدی گولدوردو
آغلادیبان گؤز یاشیمی سیلدیردی
قارا وزیر جوت بالامی اؤلدوردو
مرد ایگید قانینا قان آلی درویش
هامی حیرتده قالدی بو نئچه سؤزدور بو کیم اولا اما قارا وزیر یاخشی بیلیر کیم اولدوغون
یئنه آلدی پری:
سحر تئزدن دوغان دان اولدوزویام
آشیقلارین صحبتییم سازییام
آدیم پری حاجی صیّاد قیزی‌یام
ایسته‌سن گؤرسه‌دیم جمالی درویش
پری خانیم اوزون آچدی کامیل تانیندی. اؤز باشینین ماجراسین بیر به بیر نقل ائیله‌دی.
ظلم ائد‌نلر بیلیندی. خانی قاری_قاراوزیر _تاپدیق اؤلدورولدو. بوداق چوبانا چوخلو انعام وئریلدی. عالی‌خان پری‌خانیم وان شهرینه دوغرو یولا دوشدولر شیرین و حئکایه لی یاشاییش لرینه دوام ائتدی لر.
#سهندیه_شعری_نین کلمه-کلمه ائتیمولوژیسی
حاشیه یازان: #حسن_اوموداوغلو
#بئشینجی_بؤلوم
قوزولار اوتلایاراق نئی‌ده نه خوش ناله‌لرین وار
آی کیمی هاله‌لرین وار
گول-چیچک‌دن بَزنَنده، نه گلین‌لر کیمی نازین
یئل اَسَنده او سولاردا نه درین راز و نیازین،
اوینایار گوللو قوتازین...
-آراق/اَرَک: پسوند فعلی. از پسوندهایی هستند که معنی مفهوم قید حالت را ایفا میکنند. بنظر ما استاد از این پسوند استفاده‌ی زیبایی نکرده‌اند. این در حالی است که در شعر «بهجت‌آباد خاطره‌سی» از این پسوند بصورت خیلی زیبایی بهره جسته‌اند. اولدوز سایاراق گؤزله‌میشم هر گئجه یاری/ هر شب با شمارش ستاره‌ها (سایاراق/ شمارش‌کنان) منتظر یار بوده‌ام. (15-81)
-ناله: دکتر معین آنرا فارسی دانسته حال آنکه مخرج حرف لام در زبانهای ایرانی موجود نیست (25 - ج۵ - 2105) این کلمه از اصل سنسکریت «نه‌اله» و به معنی چه خوش، چه نیکو آمده است.ناله شکل متاخّر آن است و در زبان فارسی معنی و مفهوم مجازی کسب کرده است (1 - ج۵ - 308)
-هاله: مأخوذ از سنسکریت «ساله» و در معانی ذیل به کار رفته است: ۱-درخشیدن، برق زدن. ۲- حصار، دیوار (1-ج۵-481) ناگفته نماند حرف س و ت موجود در لغات سنسکریت دخیل در فارسی اغلب به حرف «ه» مبدل میشوند مث: گوناس/ گناه، شاس/شاه، بارتنگ/ بارهنگ، پرتنگ/ فرهنگ... (مولف)
-ناز: مأخوذ از سنسکریت «نات» که به معنی رقصیدن است. (1-300)
-راز: مصطفی پاشنگ ذیل کلمه‌ی راز چنین آورده است: پوشیده و پنهان، سخن نهان. در پهلوی راز و در اوستا رزه=تنهایی، دوری (26-313). در زبان پهلوی به شکل راج و در اوستا به شکل رزه (27-236). مأخوذ از سنسکریت «رَهس» که در معنی سرّی و مخفی است (1-ج۳-137). علوم پهلوی و اوستا حتی در زمان زردشتیان هم گم شده بود و حالا که صرف‌و‌نحو برای آنها نوشته شده از تقلید زبان سنسکریت است(1-ج۲-2) با این وصف معلوم می‌گردد که مستشرقان زبان پهلوی را از روی زبان سنسکریت ساخته‌اند و متونی از آن در دست نیست و اگر هم متنی باشد آنهم از زبان هندی و سنسکریت جعل شده است. (مولف)
-نیاز: مصطفی پاشنگ به معنی: خواستن، آرزو کردن و از ریشه اوستایی نی-آز به معنی بستن، در تنگنا گذاشتن آورده و میگوید: در پهلوی نیز نیاز بوده است. (26-580) اما لغت مذکور مأخوذ از واژه‌ی سنسکریت «نی‌یاج» میباشد که به معنی التماس کردن، خواهش کردن است. (1-ج۵-403)
-قوتاز: کاشغری به شکل «قُتُز» و در معنی گاو وحشی ذکر کرده است. (11-751). گاو تبّتی و دم آن. چون بزرگان در گردن اسب خود و یا در کمان و نیزه خود اویزند از این روی به معنی مجازی آویزه و منگوله نیز مصطلح گردیده است [در این قسمت از شعر، استعاره است از نوعی گیاه خارشتر *قانقال* که در دامنه‌ی کوهها روید و رنگ گل آن بنفش یا صورتی است. و با وزش هر بادی میلرزد.(مولف)]. قوتاز/ قوطاس (معرّب): گاوی که از دم آن پرچم سازند. آقای پورداود در هرمزدنامه (28-294/303) آرند: در فارسی به این جانور که بومی ایران نیست نام برازنده‌ای داده‌اند. غژغاو همان کژگاو است؛ یعنی ابریشم گاو. چه کژ و معرّب آن قز (ج، قزوز) ابریشم است...بومی آسیای مرکزی است و به ویژه تبت و مرز و بومهای مغربی و شمال و سرزمینهای مشرقی پیوسته به آن که بیش از دوهزار متر بلندتر از سطح دریاست..از سرما بیشتر بردباری میکنند و از گرما زود فرسوده میشوند...وزنش درمیان ۶۵۰ تا ۷۲۰ کیلوگرم است، بنابراین جانوری سترگ است، پوستش چرم گردد و با برخی از موهایش ریسمان تابند یا پارچه‌ای درشت بافند، موی سفید آن چنانکه گفتیم گرانبهاست. بوفون در تاریخ طبیعی خود این حیوان را گاو تاتاری نامیده است (از هرمزدنامه به اختصار) {مرحوم پورداود در شرح واژه کژگاو خطا کرده‌اند. نخست اینکه کلمه کژ در نام این حیوان شکل تغییر یافته‌ی کلمه‌ی کج (اریب، خمیده، گوژ، کوهه) است. گاو مذکور زائده و کوهه‌ای در کول و پشت خود دارد که بدنش را کج و ناهموار ساخته و به همین خاطر کژگاو نامیده شده است. ما برآنیم نام صحیح این حیوان بایستی گوژگاو میبود. دوم اینکه واژه‌ی گاو فارسی نیست و از سومری اخذ شده است. شکل سومری آن گو میباشد که واژه‌ای تقلیدی (اکوئیک) است و از صدای حیوان برگرفته شده. واژه سومری گو در ساختار کلماتی چون گو+سپند (گوسفند) و گو+ساله شکل باستانی خود را حفظ کرده است. این واژه در زبانهای اروپایی به شکل cow داخل شده است. سوم اینکه واژه قز هم فارسی نیست چون مخرج حرف ق در زبان فارسی موجود نیست. ضمنا قز در لغت هرگز به معنی ابریشم نیامده است. مرحوم پورداود میبایست واژه غیرفارسی «قزّ» را که مشدد است و در معنی ابریشم آمده منظور نظر خود قرار میدادند که آنهم با گاو تبتی (یاک) هیچ ارتباطی ندارد (مولف) }.
بو صفحه‌نین قایناق‌لاری:
15-ترکی هنر است.اسماعیل هادی. تبریز ۱۳۷۴
25- برهان قاطع به تحشیه‌ی دکتر معین. ۱۳۷۶ تهران
#آردی_ایکینجی_پست‌دا
@adabiyatevi
حاشیه یازان: #حسن_اوموداوغلو
#بئشینجی_بؤلوم
قوزولار اوتلایاراق نئی‌ده نه خوش ناله‌لرین وار
آی کیمی هاله‌لرین وار
گول-چیچک‌دن بَزنَنده، نه گلین‌لر کیمی نازین
یئل اَسَنده او سولاردا نه درین راز و نیازین،
اوینایار گوللو قوتازین...
-آراق/اَرَک: پسوند فعلی. از پسوندهایی هستند که معنی مفهوم قید حالت را ایفا میکنند. بنظر ما استاد از این پسوند استفاده‌ی زیبایی نکرده‌اند. این در حالی است که در شعر «بهجت‌آباد خاطره‌سی» از این پسوند بصورت خیلی زیبایی بهره جسته‌اند. اولدوز سایاراق گؤزله‌میشم هر گئجه یاری/ هر شب با شمارش ستاره‌ها (سایاراق/ شمارش‌کنان) منتظر یار بوده‌ام. (15-81)
-ناله: دکتر معین آنرا فارسی دانسته حال آنکه مخرج حرف لام در زبانهای ایرانی موجود نیست (25 - ج۵ - 2105) این کلمه از اصل سنسکریت «نه‌اله» و به معنی چه خوش، چه نیکو آمده است.ناله شکل متاخّر آن است و در زبان فارسی معنی و مفهوم مجازی کسب کرده است (1 - ج۵ - 308)
-هاله: مأخوذ از سنسکریت «ساله» و در معانی ذیل به کار رفته است: ۱-درخشیدن، برق زدن. ۲- حصار، دیوار (1-ج۵-481) ناگفته نماند حرف س و ت موجود در لغات سنسکریت دخیل در فارسی اغلب به حرف «ه» مبدل میشوند مث: گوناس/ گناه، شاس/شاه، بارتنگ/ بارهنگ، پرتنگ/ فرهنگ... (مولف)
-ناز: مأخوذ از سنسکریت «نات» که به معنی رقصیدن است. (1-300)
-راز: مصطفی پاشنگ ذیل کلمه‌ی راز چنین آورده است: پوشیده و پنهان، سخن نهان. در پهلوی راز و در اوستا رزه=تنهایی، دوری (26-313). در زبان پهلوی به شکل راج و در اوستا به شکل رزه (27-236). مأخوذ از سنسکریت «رَهس» که در معنی سرّی و مخفی است (1-ج۳-137). علوم پهلوی و اوستا حتی در زمان زردشتیان هم گم شده بود و حالا که صرف‌و‌نحو برای آنها نوشته شده از تقلید زبان سنسکریت است(1-ج۲-2) با این وصف معلوم می‌گردد که مستشرقان زبان پهلوی را از روی زبان سنسکریت ساخته‌اند و متونی از آن در دست نیست و اگر هم متنی باشد آنهم از زبان هندی و سنسکریت جعل شده است. (مولف)
-نیاز: مصطفی پاشنگ به معنی: خواستن، آرزو کردن و از ریشه اوستایی نی-آز به معنی بستن، در تنگنا گذاشتن آورده و میگوید: در پهلوی نیز نیاز بوده است. (26-580) اما لغت مذکور مأخوذ از واژه‌ی سنسکریت «نی‌یاج» میباشد که به معنی التماس کردن، خواهش کردن است. (1-ج۵-403)
-قوتاز: کاشغری به شکل «قُتُز» و در معنی گاو وحشی ذکر کرده است. (11-751). گاو تبّتی و دم آن. چون بزرگان در گردن اسب خود و یا در کمان و نیزه خود اویزند از این روی به معنی مجازی آویزه و منگوله نیز مصطلح گردیده است [در این قسمت از شعر، استعاره است از نوعی گیاه خارشتر *قانقال* که در دامنه‌ی کوهها روید و رنگ گل آن بنفش یا صورتی است. و با وزش هر بادی میلرزد.(مولف)]. قوتاز/ قوطاس (معرّب): گاوی که از دم آن پرچم سازند. آقای پورداود در هرمزدنامه (28-294/303) آرند: در فارسی به این جانور که بومی ایران نیست نام برازنده‌ای داده‌اند. غژغاو همان کژگاو است؛ یعنی ابریشم گاو. چه کژ و معرّب آن قز (ج، قزوز) ابریشم است...بومی آسیای مرکزی است و به ویژه تبت و مرز و بومهای مغربی و شمال و سرزمینهای مشرقی پیوسته به آن که بیش از دوهزار متر بلندتر از سطح دریاست..از سرما بیشتر بردباری میکنند و از گرما زود فرسوده میشوند...وزنش درمیان ۶۵۰ تا ۷۲۰ کیلوگرم است، بنابراین جانوری سترگ است، پوستش چرم گردد و با برخی از موهایش ریسمان تابند یا پارچه‌ای درشت بافند، موی سفید آن چنانکه گفتیم گرانبهاست. بوفون در تاریخ طبیعی خود این حیوان را گاو تاتاری نامیده است (از هرمزدنامه به اختصار) {مرحوم پورداود در شرح واژه کژگاو خطا کرده‌اند. نخست اینکه کلمه کژ در نام این حیوان شکل تغییر یافته‌ی کلمه‌ی کج (اریب، خمیده، گوژ، کوهه) است. گاو مذکور زائده و کوهه‌ای در کول و پشت خود دارد که بدنش را کج و ناهموار ساخته و به همین خاطر کژگاو نامیده شده است. ما برآنیم نام صحیح این حیوان بایستی گوژگاو میبود. دوم اینکه واژه‌ی گاو فارسی نیست و از سومری اخذ شده است. شکل سومری آن گو میباشد که واژه‌ای تقلیدی (اکوئیک) است و از صدای حیوان برگرفته شده. واژه سومری گو در ساختار کلماتی چون گو+سپند (گوسفند) و گو+ساله شکل باستانی خود را حفظ کرده است. این واژه در زبانهای اروپایی به شکل cow داخل شده است. سوم اینکه واژه قز هم فارسی نیست چون مخرج حرف ق در زبان فارسی موجود نیست. ضمنا قز در لغت هرگز به معنی ابریشم نیامده است. مرحوم پورداود میبایست واژه غیرفارسی «قزّ» را که مشدد است و در معنی ابریشم آمده منظور نظر خود قرار میدادند که آنهم با گاو تبتی (یاک) هیچ ارتباطی ندارد (مولف) }.
بو صفحه‌نین قایناق‌لاری:
15-ترکی هنر است.اسماعیل هادی. تبریز ۱۳۷۴
25- برهان قاطع به تحشیه‌ی دکتر معین. ۱۳۷۶ تهران
#آردی_ایکینجی_پست‌دا
@adabiyatevi
ادبیات ائوی
#گئییم‌لریمیز حاق‌دا گؤزل بیر تدقیق سایین یازار #آرش_ساعی جناب‌لاریندان #دؤردونجو_بؤلوم آما گئییم نوع‌لرینی آچیقلامادان اؤنجه، دئمه‌لی‌ییک سون یوز ایل ایچری‌سینده قادین‌لارلا کیشی‌لرین گئیدیکلری گئییم‌لر اولدوقجا فرق‌لنیب. «م. آ. کؤیمن»ین ثبوتونا گؤره، اسکی…
#گئییم‌لریمیز حاق‌دا گؤزل بیر تدقیق سایین یازار #آرش_ساعی جناب‌لاریندان
#بئشینجی_بؤلوم
#خفتان
تورک‌لرده ان چوخ ایشله‌نن گئییم، خفتان و شالوار اولموشدو. خفتان اساساً اوچ حصه‌دن عبارت‌دیر. قول- قول آغزی، اتک‌لر، بدن‌لیک. دیوان‌دا خفتانین هانسی بیر شکیلده اولدوغو آچیقلانماییب، آنجاق اونون ایکی آرخاسی، ایکی قاباق اته‌یی اولوردو. آرخاسی، هم ده یان‌لاری ییرتماج‌لی ایدی. خفتانین اوست بؤلومو؛ اتک‌لری کیمی گئن اولماییب وجودا اویغون ایدی. سینه‌نین آلت بؤلومو ایسه دویمه‌لنیردی. قولتوق آلت‌لارینا «اُور» دئییردیلر. خفتانی گئییب دویمه‌لدیکدن سونرا، بئله قورشاق دا سارییاردیلار. خفتانین جیب‌سیز نوعونا «جَکرَک قَبا» دئییلردی. خفتانین قیسا پالتویا یاخود یاغمورلوغا بنزر نوعونا «بَرْتُو» دئییردیلر.
#خرقه
خرقه ده، خفتان کیمی دویمه‌لی و اوست گئییم‌لره عاید ایدی. تورکلر خرقه‌یه «بَرت» دئمیشدیلر. «یماک» خالقی خرقه‌نی پامبیق‌دان حاضیرلاییردی. اونلار خرقه‌یه «جک/ چَک» دئییردیلر. اونلار ایکی قات بئزین آراسینا پامبیق قویوب تیکدیک‌لری خرقه‌یه «کؤپیک» دئییردیلر. همین دؤرده «جَنْکشُو» آدلی خرقه‌نین ده آدینی وئرمک اولار. بو خرقه قول‌سوز، یاخاسی آچیق، اوزونلوغو ایسه بئله قدر اولوردو.
#کؤینک
11- جی یوز ایل‌ده بو نوع گئییمه «کُنکلَک/ کؤنگلک» دئمیشدیلر. کؤینک خرقه و یا خفتانین آلتیندان گئییلردی. غرب تورک‌لرینده کؤینه‌یین دویمه‌لمه‌سینه «کُنکلَک تُکْمَلَمک»، شرق تورک‌لری ایسه «کؤنگک بُغملمق» دئییردیلر. بللی اولور کی، غرب تورک‌لری دویمه‌یه «بغمق» دئییرمیشلر.
#بلوز
تورک‌لرده قادین‌لارلا کیشی‌لرین گئییم‌لرینده فرق اولمادیغینی یوخاریدا آچیقلامیشدیق. آما کاشغرلری‌نین دیوانین‌دا «اَرْتِغ» سؤزونه راستلاشدیغیمیزدا، عصریمیزده قادین‌لارین گئیدیکلری بلوز گئییمی بیزه آیدین‌لاشیر.
#شالوار
کاشغرلی‌نین بیلدیردییینه گؤره، تورکلر شالوارا «اُم/ اوم» دئییردیلر. تورکلر شالوارا «اُتْرَن» ده دئییردیلر. «تِزْما» ایسه شالوارا تاخیلان قورشاغین پارچادان تیکیلمیش کؤرپولرینه دئییلردی. «م. آ. کؤیمن»ین بیلدیردییینه گؤره، «اوم» سؤزو شالواردان علاوه «دون» آنلامینی دا داشیییر.
#چکمه
11- جی یوز ایل‌ده کاشغرلی‌یه گؤره، تورک‌لرده آیاق‌قابی، چکمه و چاریق‌لا ایلگیلی ایش‌لر بؤیوک یئر آلیردی. اونلار جوغرافی موقع‌لرینه گؤره مختلف آیاق‌قابی‌لار الده ائدیردیلر.
11- جی یوز ایل‌ده یاشایان تورکلر، چکمه‌یه «اَتُک/اتوک» دئییردیلر. «اتوک» ملّی آیاق‌قابی کیمی چوخ یئرلرده گئییلیردی. ف. سومئر «اتوک»ون اوزونلوغو 40 سانتی‌متر یازیر. اتوک دابانس‌سیز، اوجو ایچری‌یه قیوریلمیش، ساری و قیرمیزی رنگ‌لرده اولوردو. «اتوک» دری‌دن، هم ده «اویما» آدلی بیر نوع کئچه‌دن تیکیلیردی. قید ائتمک لازیم‌دیر، باشقا نوع کئچه‌لردن ده «اتوک» تیکیلیردی؛ معلوم اولدوغو کیمی تورکمن‌لرده تورکمن کئچه‌سیندن الده ائدیلیردی.
دری‌دن تیکیلن «اتوک»لارین ان یاخشیسی «ساغری» دری‌سیندن ایدی. کاشغرلی «اتوک»ون تیکیلیشی حاققیندا دا معلومات وئرمیشدیر. تورکلر چکمه‌لرین ساغلام اولماسی اوچون تیکیش‌لرین آراسینا باشقا بیر پارچا دا آرتیریردیلار؛ بو پارچایا «سغزغ سیزغی» دئییردیلر. چکمه‌نین پنجه‌سینه «اُلدَنک/اولدانگ» آد وئرمیشدیلر. اونلاردا آیاق‌قابی، چکمه، چاریق تعمیریندن ده سؤز گئدیر. تیکیلن آیاق‌قابی‌لار، هر کسین آیاغی‌نین اؤلچوسونه تیکیلیردی. تورک‌لرین آیاق‌قابی‌لاری، بؤرک‌لری کیمی مختلف اشیاءلارلا بز‌نیردی... «اتوک»لرین یوخاری‌یا دوغرو قیوریلان اوجلارینا «تِزِلدُرُک/تیزولدوروک» آدلی پول‌لار تاخیلاردی.
کاشغرلی قادین‌لارا مخصوص اولان بیر نوع چکمه‌دن ده سؤز آچیر. آنجاق بو چکمه‌سی‌نین، کیشی چکمه‌سی ایله فرقی نه‌ده ایدی؛ آیدین‌لاتماییب. بو چکمه‌نین آدی، اوغوزلاردا «بُکُم اتوک/ بوکوم» باشقا ائل‌لرده ایسه «مُکِم اَتُک/ موکیم اتوک» اولموشدو
@adabiyatevi
#بئشینجی_بؤلوم
#خفتان
تورک‌لرده ان چوخ ایشله‌نن گئییم، خفتان و شالوار اولموشدو. خفتان اساساً اوچ حصه‌دن عبارت‌دیر. قول- قول آغزی، اتک‌لر، بدن‌لیک. دیوان‌دا خفتانین هانسی بیر شکیلده اولدوغو آچیقلانماییب، آنجاق اونون ایکی آرخاسی، ایکی قاباق اته‌یی اولوردو. آرخاسی، هم ده یان‌لاری ییرتماج‌لی ایدی. خفتانین اوست بؤلومو؛ اتک‌لری کیمی گئن اولماییب وجودا اویغون ایدی. سینه‌نین آلت بؤلومو ایسه دویمه‌لنیردی. قولتوق آلت‌لارینا «اُور» دئییردیلر. خفتانی گئییب دویمه‌لدیکدن سونرا، بئله قورشاق دا سارییاردیلار. خفتانین جیب‌سیز نوعونا «جَکرَک قَبا» دئییلردی. خفتانین قیسا پالتویا یاخود یاغمورلوغا بنزر نوعونا «بَرْتُو» دئییردیلر.
#خرقه
خرقه ده، خفتان کیمی دویمه‌لی و اوست گئییم‌لره عاید ایدی. تورکلر خرقه‌یه «بَرت» دئمیشدیلر. «یماک» خالقی خرقه‌نی پامبیق‌دان حاضیرلاییردی. اونلار خرقه‌یه «جک/ چَک» دئییردیلر. اونلار ایکی قات بئزین آراسینا پامبیق قویوب تیکدیک‌لری خرقه‌یه «کؤپیک» دئییردیلر. همین دؤرده «جَنْکشُو» آدلی خرقه‌نین ده آدینی وئرمک اولار. بو خرقه قول‌سوز، یاخاسی آچیق، اوزونلوغو ایسه بئله قدر اولوردو.
#کؤینک
11- جی یوز ایل‌ده بو نوع گئییمه «کُنکلَک/ کؤنگلک» دئمیشدیلر. کؤینک خرقه و یا خفتانین آلتیندان گئییلردی. غرب تورک‌لرینده کؤینه‌یین دویمه‌لمه‌سینه «کُنکلَک تُکْمَلَمک»، شرق تورک‌لری ایسه «کؤنگک بُغملمق» دئییردیلر. بللی اولور کی، غرب تورک‌لری دویمه‌یه «بغمق» دئییرمیشلر.
#بلوز
تورک‌لرده قادین‌لارلا کیشی‌لرین گئییم‌لرینده فرق اولمادیغینی یوخاریدا آچیقلامیشدیق. آما کاشغرلری‌نین دیوانین‌دا «اَرْتِغ» سؤزونه راستلاشدیغیمیزدا، عصریمیزده قادین‌لارین گئیدیکلری بلوز گئییمی بیزه آیدین‌لاشیر.
#شالوار
کاشغرلی‌نین بیلدیردییینه گؤره، تورکلر شالوارا «اُم/ اوم» دئییردیلر. تورکلر شالوارا «اُتْرَن» ده دئییردیلر. «تِزْما» ایسه شالوارا تاخیلان قورشاغین پارچادان تیکیلمیش کؤرپولرینه دئییلردی. «م. آ. کؤیمن»ین بیلدیردییینه گؤره، «اوم» سؤزو شالواردان علاوه «دون» آنلامینی دا داشیییر.
#چکمه
11- جی یوز ایل‌ده کاشغرلی‌یه گؤره، تورک‌لرده آیاق‌قابی، چکمه و چاریق‌لا ایلگیلی ایش‌لر بؤیوک یئر آلیردی. اونلار جوغرافی موقع‌لرینه گؤره مختلف آیاق‌قابی‌لار الده ائدیردیلر.
11- جی یوز ایل‌ده یاشایان تورکلر، چکمه‌یه «اَتُک/اتوک» دئییردیلر. «اتوک» ملّی آیاق‌قابی کیمی چوخ یئرلرده گئییلیردی. ف. سومئر «اتوک»ون اوزونلوغو 40 سانتی‌متر یازیر. اتوک دابانس‌سیز، اوجو ایچری‌یه قیوریلمیش، ساری و قیرمیزی رنگ‌لرده اولوردو. «اتوک» دری‌دن، هم ده «اویما» آدلی بیر نوع کئچه‌دن تیکیلیردی. قید ائتمک لازیم‌دیر، باشقا نوع کئچه‌لردن ده «اتوک» تیکیلیردی؛ معلوم اولدوغو کیمی تورکمن‌لرده تورکمن کئچه‌سیندن الده ائدیلیردی.
دری‌دن تیکیلن «اتوک»لارین ان یاخشیسی «ساغری» دری‌سیندن ایدی. کاشغرلی «اتوک»ون تیکیلیشی حاققیندا دا معلومات وئرمیشدیر. تورکلر چکمه‌لرین ساغلام اولماسی اوچون تیکیش‌لرین آراسینا باشقا بیر پارچا دا آرتیریردیلار؛ بو پارچایا «سغزغ سیزغی» دئییردیلر. چکمه‌نین پنجه‌سینه «اُلدَنک/اولدانگ» آد وئرمیشدیلر. اونلاردا آیاق‌قابی، چکمه، چاریق تعمیریندن ده سؤز گئدیر. تیکیلن آیاق‌قابی‌لار، هر کسین آیاغی‌نین اؤلچوسونه تیکیلیردی. تورک‌لرین آیاق‌قابی‌لاری، بؤرک‌لری کیمی مختلف اشیاءلارلا بز‌نیردی... «اتوک»لرین یوخاری‌یا دوغرو قیوریلان اوجلارینا «تِزِلدُرُک/تیزولدوروک» آدلی پول‌لار تاخیلاردی.
کاشغرلی قادین‌لارا مخصوص اولان بیر نوع چکمه‌دن ده سؤز آچیر. آنجاق بو چکمه‌سی‌نین، کیشی چکمه‌سی ایله فرقی نه‌ده ایدی؛ آیدین‌لاتماییب. بو چکمه‌نین آدی، اوغوزلاردا «بُکُم اتوک/ بوکوم» باشقا ائل‌لرده ایسه «مُکِم اَتُک/ موکیم اتوک» اولموشدو
@adabiyatevi
ادبیات ائوی
#دده_قورقود_اوخونوشو #دیرسه‌خان_اوغلو_بوغاج #بئشینجی_صفحه @adabiyatevi
#دیرسه‌خان_اوغلو_بوغاج
#بئشینجی_صفحه
خان قیزی! سببی نه‌دیر؟ دئگیل منه. قاتی غضب ائدَ‌رم شیمدی سنه!
دئدی؛
دیرسه‌خانین خاتونو سویلامیش، گؤره‌لیم خانیم نه سویلامیش:
” آیدیر! های دیرسه‌خان
منه غضب ائتمه!
اینجینیب آجی سؤزلر سؤیله‌مه!
یئریندن اورو دورقیل!
آلا چادیری یئر اوزؤنه تیکدیرگیل!
آتدان آیغیر، دوه‌دن بوغرا، قویون‌دان قوچ اؤلدورگیل!
ایچ اوغوزون، دیش اوغوزون بگلرین اوستونه ییغناق ائتگیل!
آجی گؤرسن، دویورقیل!
يالينجیق گؤرسن دوناتقیل!
بورجلونو بورجوندن قورتارقیل!
تپه کیمی ات ییغ!
گؤل کیمی قیمیز ساغدیر!
اولو توی ائیله،حاجت ديله!
اولا کیم بیر آغزی دوعالی‌نین آلقیشی ایلا تانری تعالی بیزه بیر یئتمان عيال وئره. “ دئدی.
دیرسه خان دیشی سؤزو اهلی ایله اولو توی ائله‌دی. حاجت دیله‌دی. آتدان آیغیر، دوه‌دن بوغرا، قویون‌دان قوچ قیردیردی. ایچ اوغوز، دیش اوغوز بگلرین اوستؤنه ییغناق ائتدی.
#لغت_ایضاحلاری:
قاتی: برک، سرت، محکم
ییغناق ائتمک: توپلاماق، بیر یئره ییغماق
یالینجیق: چیپلاق، لوت
دوناتماق: تجهیز ائتمک، گئیدیرمک
قیمیز: تخمیر اولونموش دیشی ات سودو. یوزده اون بیر-اون ایکی الکلی وار.
اولو: بؤیوک، یئکه
آغزی دوعالی: اَرَن کیشی، دوعاسی تانری درگاهیندا قبول اولونان.
آلقیش: دوعا، بیر زادی ایسته‌مک. آلقیش کلمه‌سین تشویق و تبریک یئرینه ایشلتمک دوز دئییل.
@adabiyatevi
#بئشینجی_صفحه
خان قیزی! سببی نه‌دیر؟ دئگیل منه. قاتی غضب ائدَ‌رم شیمدی سنه!
دئدی؛
دیرسه‌خانین خاتونو سویلامیش، گؤره‌لیم خانیم نه سویلامیش:
” آیدیر! های دیرسه‌خان
منه غضب ائتمه!
اینجینیب آجی سؤزلر سؤیله‌مه!
یئریندن اورو دورقیل!
آلا چادیری یئر اوزؤنه تیکدیرگیل!
آتدان آیغیر، دوه‌دن بوغرا، قویون‌دان قوچ اؤلدورگیل!
ایچ اوغوزون، دیش اوغوزون بگلرین اوستونه ییغناق ائتگیل!
آجی گؤرسن، دویورقیل!
يالينجیق گؤرسن دوناتقیل!
بورجلونو بورجوندن قورتارقیل!
تپه کیمی ات ییغ!
گؤل کیمی قیمیز ساغدیر!
اولو توی ائیله،حاجت ديله!
اولا کیم بیر آغزی دوعالی‌نین آلقیشی ایلا تانری تعالی بیزه بیر یئتمان عيال وئره. “ دئدی.
دیرسه خان دیشی سؤزو اهلی ایله اولو توی ائله‌دی. حاجت دیله‌دی. آتدان آیغیر، دوه‌دن بوغرا، قویون‌دان قوچ قیردیردی. ایچ اوغوز، دیش اوغوز بگلرین اوستؤنه ییغناق ائتدی.
#لغت_ایضاحلاری:
قاتی: برک، سرت، محکم
ییغناق ائتمک: توپلاماق، بیر یئره ییغماق
یالینجیق: چیپلاق، لوت
دوناتماق: تجهیز ائتمک، گئیدیرمک
قیمیز: تخمیر اولونموش دیشی ات سودو. یوزده اون بیر-اون ایکی الکلی وار.
اولو: بؤیوک، یئکه
آغزی دوعالی: اَرَن کیشی، دوعاسی تانری درگاهیندا قبول اولونان.
آلقیش: دوعا، بیر زادی ایسته‌مک. آلقیش کلمه‌سین تشویق و تبریک یئرینه ایشلتمک دوز دئییل.
@adabiyatevi
Dədəm Qorqud_5
Məhəmməd Qənati
#بئشینجی_صفحه
#محمد_قناتی
آخر سی‌پاره باشیدیر عمّ گؤروکلو.
هئجه سینله دوز اوخونسا یس(یاسین) گؤروکلو.
قیلینج چالدی، دین آچدی شاه مردان علی گؤروکلو.
علی‌نین اوغوللاری پیغمبر نواده‌لری کربلا یازیسیندا یزیدی‌لر الینده شهید اولدو حسنله حسین ایکی قارداش بیله گؤروکلو.
یازیلیب، دوزولوب گؤیدن ائندی تانری علمی قران گؤروکلو.
او قرانی یازدی، دوزدو علمالار اؤیره‌نینجه کؤیدو، بیچدی عالملر سروری عثمان عفان اوغلو گؤروکلو.
آلچاق یئرده یاپلیبدویر تانری ائوی مکّه گؤروکلو.
اول مکّه‌یه ساغ وارسا اسن گلسه صدقی بوتون حاجی گؤروکلو.
ساغیش گونونده آینا گؤروکلو.
آینه گونو اوخویاندا خطبه گؤروکلو.
قولاق وئریب دینله‌ینده امّت گؤروکلو .
مناره‌ده بانلایاندا فقیه گؤروکلو.
دیزین باسیب اوتوراندا حلال گؤروکلو.
دؤله‌میندن(döləmindən) آغارسا بابا گؤروکلو.
آغ سودون دویا امزیرسه آنا گؤروکلو
یاناشیب..
@el_bilimi
@kobra_mirhosseini
@adabiyatevi
@azerbaycanvatanim
@secilmisseirler
@nisgille
@Adabvadanesh
@Raviyik
@tikau
@turkvadisi
#محمد_قناتی
آخر سی‌پاره باشیدیر عمّ گؤروکلو.
هئجه سینله دوز اوخونسا یس(یاسین) گؤروکلو.
قیلینج چالدی، دین آچدی شاه مردان علی گؤروکلو.
علی‌نین اوغوللاری پیغمبر نواده‌لری کربلا یازیسیندا یزیدی‌لر الینده شهید اولدو حسنله حسین ایکی قارداش بیله گؤروکلو.
یازیلیب، دوزولوب گؤیدن ائندی تانری علمی قران گؤروکلو.
او قرانی یازدی، دوزدو علمالار اؤیره‌نینجه کؤیدو، بیچدی عالملر سروری عثمان عفان اوغلو گؤروکلو.
آلچاق یئرده یاپلیبدویر تانری ائوی مکّه گؤروکلو.
اول مکّه‌یه ساغ وارسا اسن گلسه صدقی بوتون حاجی گؤروکلو.
ساغیش گونونده آینا گؤروکلو.
آینه گونو اوخویاندا خطبه گؤروکلو.
قولاق وئریب دینله‌ینده امّت گؤروکلو .
مناره‌ده بانلایاندا فقیه گؤروکلو.
دیزین باسیب اوتوراندا حلال گؤروکلو.
دؤله‌میندن(döləmindən) آغارسا بابا گؤروکلو.
آغ سودون دویا امزیرسه آنا گؤروکلو
یاناشیب..
@el_bilimi
@kobra_mirhosseini
@adabiyatevi
@azerbaycanvatanim
@secilmisseirler
@nisgille
@Adabvadanesh
@Raviyik
@tikau
@turkvadisi
Audio
آذربایجان تانیتیم اوجاغی
اوجاق رادیوسو و سئوگیلر سسی بیرلیک ده سونور.
بئشینجی بؤلوم: " آنا دیلی روانشناسی باخیمین‌دان"
📌 گویندگان:
سمیرا ابراهیمی
رویا درخشانی‌پور
مهتاب سفری
📌 تدوین:
فرشته سابقی
📌 مهمان برنامه:
ایلقار مؤذن‌زاده
#اوجاق_رادیوسو
#رادیو_اوجاق
#بئشینجی_بؤلوم
#اپیزود۵
📒کانون آذربایجان شناسی دانشگاه تبریز
🔍 @ATO_tabrizu
📻رادیوی روانشناسی
----------------------------------
📻 @radio_kayzen
اوجاق رادیوسو و سئوگیلر سسی بیرلیک ده سونور.
بئشینجی بؤلوم: " آنا دیلی روانشناسی باخیمین‌دان"
📌 گویندگان:
سمیرا ابراهیمی
رویا درخشانی‌پور
مهتاب سفری
📌 تدوین:
فرشته سابقی
📌 مهمان برنامه:
ایلقار مؤذن‌زاده
#اوجاق_رادیوسو
#رادیو_اوجاق
#بئشینجی_بؤلوم
#اپیزود۵
📒کانون آذربایجان شناسی دانشگاه تبریز
🔍 @ATO_tabrizu
📻رادیوی روانشناسی
----------------------------------
📻 @radio_kayzen
Dədəm Qorqud_5
Məhəmməd Qənati
#بئشینجی_صفحه
#محمد_قناتی
آخر سی‌پاره باشیدیر عمّ گؤروکلو.
هئجه سینله دوز اوخونسا یس(یاسین) گؤروکلو.
قیلینج چالدی، دین آچدی شاه مردان علی گؤروکلو.
علی‌نین اوغوللاری پیغمبر نواده‌لری کربلا یازیسیندا یزیدی‌لر الینده شهید اولدو حسنله حسین ایکی قارداش بیله گؤروکلو.
یازیلیب، دوزولوب گؤیدن ائندی تانری علمی قران گؤروکلو.
او قرانی یازدی، دوزدو علمالار اؤیره‌نینجه کؤیدو، بیچدی عالملر سروری عثمان عفان اوغلو گؤروکلو.
آلچاق یئرده یاپلیبدویر تانری ائوی مکّه گؤروکلو.
اول مکّه‌یه ساغ وارسا اسن گلسه صدقی بوتون حاجی گؤروکلو.
ساغیش گونونده آینا گؤروکلو.
آینه گونو اوخویاندا خطبه گؤروکلو.
قولاق وئریب دینله‌ینده امّت گؤروکلو .
مناره‌ده بانلایاندا فقیه گؤروکلو.
دیزین باسیب اوتوراندا حلال گؤروکلو.
دؤله‌میندن(döləmindən) آغارسا بابا گؤروکلو.
آغ سودون دویا امزیرسه آنا گؤروکلو
یاناشیب..
@el_bilimi
@kobra_mirhosseini
@adabiyatevi
@azerbaycanvatanim
@secilmisseirler
@nisgille
@Adabvadanesh
@Raviyik
@tikau
@turkvadisi
#محمد_قناتی
آخر سی‌پاره باشیدیر عمّ گؤروکلو.
هئجه سینله دوز اوخونسا یس(یاسین) گؤروکلو.
قیلینج چالدی، دین آچدی شاه مردان علی گؤروکلو.
علی‌نین اوغوللاری پیغمبر نواده‌لری کربلا یازیسیندا یزیدی‌لر الینده شهید اولدو حسنله حسین ایکی قارداش بیله گؤروکلو.
یازیلیب، دوزولوب گؤیدن ائندی تانری علمی قران گؤروکلو.
او قرانی یازدی، دوزدو علمالار اؤیره‌نینجه کؤیدو، بیچدی عالملر سروری عثمان عفان اوغلو گؤروکلو.
آلچاق یئرده یاپلیبدویر تانری ائوی مکّه گؤروکلو.
اول مکّه‌یه ساغ وارسا اسن گلسه صدقی بوتون حاجی گؤروکلو.
ساغیش گونونده آینا گؤروکلو.
آینه گونو اوخویاندا خطبه گؤروکلو.
قولاق وئریب دینله‌ینده امّت گؤروکلو .
مناره‌ده بانلایاندا فقیه گؤروکلو.
دیزین باسیب اوتوراندا حلال گؤروکلو.
دؤله‌میندن(döləmindən) آغارسا بابا گؤروکلو.
آغ سودون دویا امزیرسه آنا گؤروکلو
یاناشیب..
@el_bilimi
@kobra_mirhosseini
@adabiyatevi
@azerbaycanvatanim
@secilmisseirler
@nisgille
@Adabvadanesh
@Raviyik
@tikau
@turkvadisi
#گئییم‌لریمیز
یازار:
#آرش_ساعی
#بئشینجی_بؤلوم
#خفتان
تورک‌لرده ان چوخ ایشله‌نن گئییم، خفتان و شالوار اولموشدو. خفتان اساساً اوچ حصه‌دن عبارت‌دیر. قول- قول آغزی، اتک‌لر، بدن‌لیک. دیوان‌دا خفتانین هانسی بیر شکیلده اولدوغو آچیقلانماییب، آنجاق اونون ایکی آرخاسی، ایکی قاباق اته‌یی اولوردو. آرخاسی، هم ده یان‌لاری ییرتماج‌لی ایدی. خفتانین اوست بؤلومو؛ اتک‌لری کیمی گئن اولماییب وجودا اویغون ایدی. سینه‌نین آلت بؤلومو ایسه دویمه‌لنیردی. قولتوق آلت‌لارینا «اُور» دئییردیلر. خفتانی گئییب دویمه‌لدیکدن سونرا، بئله قورشاق دا سارییاردیلار. خفتانین جیب‌سیز نوعونا «جَکرَک قَبا» دئییلردی. خفتانین قیسا پالتویا یاخود یاغمورلوغا بنزر نوعونا «بَرْتُو» دئییردیلر.
#خرقه
خرقه ده، خفتان کیمی دویمه‌لی و اوست گئییم‌لره عاید ایدی. تورکلر خرقه‌یه «بَرت» دئمیشدیلر. «یماک» خالقی خرقه‌نی پامبیق‌دان حاضیرلاییردی. اونلار خرقه‌یه «جک/ چَک» دئییردیلر. اونلار ایکی قات بئزین آراسینا پامبیق قویوب تیکدیک‌لری خرقه‌یه «کؤپیک» دئییردیلر. همین دؤرده «جَنْکشُو» آدلی خرقه‌نین ده آدینی وئرمک اولار. بو خرقه قول‌سوز، یاخاسی آچیق، اوزونلوغو ایسه بئله قدر اولوردو.
#کؤینک
11- جی یوز ایل‌ده بو نوع گئییمه «کُنکلَک/ کؤنگلک» دئمیشدیلر. کؤینک خرقه و یا خفتانین آلتیندان گئییلردی. غرب تورک‌لرینده کؤینه‌یین دویمه‌لمه‌سینه «کُنکلَک تُکْمَلَمک»، شرق تورک‌لری ایسه «کؤنگک بُغملمق» دئییردیلر. بللی اولور کی، غرب تورک‌لری دویمه‌یه «بغمق» دئییرمیشلر.
#بلوز
تورک‌لرده قادین‌لارلا کیشی‌لرین گئییم‌لرینده فرق اولمادیغینی یوخاریدا آچیقلامیشدیق. آما کاشغرلری‌نین دیوانین‌دا «اَرْتِغ» سؤزونه راستلاشدیغیمیزدا، عصریمیزده قادین‌لارین گئیدیکلری بلوز گئییمی بیزه آیدین‌لاشیر.
#شالوار
کاشغرلی‌نین بیلدیردییینه گؤره، تورکلر شالوارا «اُم/ اوم» دئییردیلر. تورکلر شالوارا «اُتْرَن» ده دئییردیلر. «تِزْما» ایسه شالوارا تاخیلان قورشاغین پارچادان تیکیلمیش کؤرپولرینه دئییلردی. «م. آ. کؤیمن»ین بیلدیردییینه گؤره، «اوم» سؤزو شالواردان علاوه «دون» آنلامینی دا داشیییر.
#چکمه
11- جی یوز ایل‌ده کاشغرلی‌یه گؤره، تورک‌لرده آیاق‌قابی، چکمه و چاریق‌لا ایلگیلی ایش‌لر بؤیوک یئر آلیردی. اونلار جوغرافی موقع‌لرینه گؤره مختلف آیاق‌قابی‌لار الده ائدیردیلر.
11- جی یوز ایل‌ده یاشایان تورکلر، چکمه‌یه «اَتُک/اتوک» دئییردیلر. «اتوک» ملّی آیاق‌قابی کیمی چوخ یئرلرده گئییلیردی. ف. سومئر «اتوک»ون اوزونلوغو 40 سانتی‌متر یازیر. اتوک دابانس‌سیز، اوجو ایچری‌یه قیوریلمیش، ساری و قیرمیزی رنگ‌لرده اولوردو. «اتوک» دری‌دن، هم ده «اویما» آدلی بیر نوع کئچه‌دن تیکیلیردی. قید ائتمک لازیم‌دیر، باشقا نوع کئچه‌لردن ده «اتوک» تیکیلیردی؛ معلوم اولدوغو کیمی تورکمن‌لرده تورکمن کئچه‌سیندن الده ائدیلیردی.
دری‌دن تیکیلن «اتوک»لارین ان یاخشیسی «ساغری» دری‌سیندن ایدی. کاشغرلی «اتوک»ون تیکیلیشی حاققیندا دا معلومات وئرمیشدیر. تورکلر چکمه‌لرین ساغلام اولماسی اوچون تیکیش‌لرین آراسینا باشقا بیر پارچا دا آرتیریردیلار؛ بو پارچایا «سغزغ سیزغی» دئییردیلر. چکمه‌نین پنجه‌سینه «اُلدَنک/اولدانگ» آد وئرمیشدیلر. اونلاردا آیاق‌قابی، چکمه، چاریق تعمیریندن ده سؤز گئدیر. تیکیلن آیاق‌قابی‌لار، هر کسین آیاغی‌نین اؤلچوسونه تیکیلیردی. تورک‌لرین آیاق‌قابی‌لاری، بؤرک‌لری کیمی مختلف اشیاءلارلا بز‌نیردی... «اتوک»لرین یوخاری‌یا دوغرو قیوریلان اوجلارینا «تِزِلدُرُک/تیزولدوروک» آدلی پول‌لار تاخیلاردی.
کاشغرلی قادین‌لارا مخصوص اولان بیر نوع چکمه‌دن ده سؤز آچیر. آنجاق بو چکمه‌سی‌نین، کیشی چکمه‌سی ایله فرقی نه‌ده ایدی؛ آیدین‌لاتماییب. بو چکمه‌نین آدی، اوغوزلاردا «بُکُم اتوک/ بوکوم» باشقا ائل‌لرده ایسه «مُکِم اَتُک/ موکیم اتوک» اولموشدو
@adabiyatevi
یازار:
#آرش_ساعی
#بئشینجی_بؤلوم
#خفتان
تورک‌لرده ان چوخ ایشله‌نن گئییم، خفتان و شالوار اولموشدو. خفتان اساساً اوچ حصه‌دن عبارت‌دیر. قول- قول آغزی، اتک‌لر، بدن‌لیک. دیوان‌دا خفتانین هانسی بیر شکیلده اولدوغو آچیقلانماییب، آنجاق اونون ایکی آرخاسی، ایکی قاباق اته‌یی اولوردو. آرخاسی، هم ده یان‌لاری ییرتماج‌لی ایدی. خفتانین اوست بؤلومو؛ اتک‌لری کیمی گئن اولماییب وجودا اویغون ایدی. سینه‌نین آلت بؤلومو ایسه دویمه‌لنیردی. قولتوق آلت‌لارینا «اُور» دئییردیلر. خفتانی گئییب دویمه‌لدیکدن سونرا، بئله قورشاق دا سارییاردیلار. خفتانین جیب‌سیز نوعونا «جَکرَک قَبا» دئییلردی. خفتانین قیسا پالتویا یاخود یاغمورلوغا بنزر نوعونا «بَرْتُو» دئییردیلر.
#خرقه
خرقه ده، خفتان کیمی دویمه‌لی و اوست گئییم‌لره عاید ایدی. تورکلر خرقه‌یه «بَرت» دئمیشدیلر. «یماک» خالقی خرقه‌نی پامبیق‌دان حاضیرلاییردی. اونلار خرقه‌یه «جک/ چَک» دئییردیلر. اونلار ایکی قات بئزین آراسینا پامبیق قویوب تیکدیک‌لری خرقه‌یه «کؤپیک» دئییردیلر. همین دؤرده «جَنْکشُو» آدلی خرقه‌نین ده آدینی وئرمک اولار. بو خرقه قول‌سوز، یاخاسی آچیق، اوزونلوغو ایسه بئله قدر اولوردو.
#کؤینک
11- جی یوز ایل‌ده بو نوع گئییمه «کُنکلَک/ کؤنگلک» دئمیشدیلر. کؤینک خرقه و یا خفتانین آلتیندان گئییلردی. غرب تورک‌لرینده کؤینه‌یین دویمه‌لمه‌سینه «کُنکلَک تُکْمَلَمک»، شرق تورک‌لری ایسه «کؤنگک بُغملمق» دئییردیلر. بللی اولور کی، غرب تورک‌لری دویمه‌یه «بغمق» دئییرمیشلر.
#بلوز
تورک‌لرده قادین‌لارلا کیشی‌لرین گئییم‌لرینده فرق اولمادیغینی یوخاریدا آچیقلامیشدیق. آما کاشغرلری‌نین دیوانین‌دا «اَرْتِغ» سؤزونه راستلاشدیغیمیزدا، عصریمیزده قادین‌لارین گئیدیکلری بلوز گئییمی بیزه آیدین‌لاشیر.
#شالوار
کاشغرلی‌نین بیلدیردییینه گؤره، تورکلر شالوارا «اُم/ اوم» دئییردیلر. تورکلر شالوارا «اُتْرَن» ده دئییردیلر. «تِزْما» ایسه شالوارا تاخیلان قورشاغین پارچادان تیکیلمیش کؤرپولرینه دئییلردی. «م. آ. کؤیمن»ین بیلدیردییینه گؤره، «اوم» سؤزو شالواردان علاوه «دون» آنلامینی دا داشیییر.
#چکمه
11- جی یوز ایل‌ده کاشغرلی‌یه گؤره، تورک‌لرده آیاق‌قابی، چکمه و چاریق‌لا ایلگیلی ایش‌لر بؤیوک یئر آلیردی. اونلار جوغرافی موقع‌لرینه گؤره مختلف آیاق‌قابی‌لار الده ائدیردیلر.
11- جی یوز ایل‌ده یاشایان تورکلر، چکمه‌یه «اَتُک/اتوک» دئییردیلر. «اتوک» ملّی آیاق‌قابی کیمی چوخ یئرلرده گئییلیردی. ف. سومئر «اتوک»ون اوزونلوغو 40 سانتی‌متر یازیر. اتوک دابانس‌سیز، اوجو ایچری‌یه قیوریلمیش، ساری و قیرمیزی رنگ‌لرده اولوردو. «اتوک» دری‌دن، هم ده «اویما» آدلی بیر نوع کئچه‌دن تیکیلیردی. قید ائتمک لازیم‌دیر، باشقا نوع کئچه‌لردن ده «اتوک» تیکیلیردی؛ معلوم اولدوغو کیمی تورکمن‌لرده تورکمن کئچه‌سیندن الده ائدیلیردی.
دری‌دن تیکیلن «اتوک»لارین ان یاخشیسی «ساغری» دری‌سیندن ایدی. کاشغرلی «اتوک»ون تیکیلیشی حاققیندا دا معلومات وئرمیشدیر. تورکلر چکمه‌لرین ساغلام اولماسی اوچون تیکیش‌لرین آراسینا باشقا بیر پارچا دا آرتیریردیلار؛ بو پارچایا «سغزغ سیزغی» دئییردیلر. چکمه‌نین پنجه‌سینه «اُلدَنک/اولدانگ» آد وئرمیشدیلر. اونلاردا آیاق‌قابی، چکمه، چاریق تعمیریندن ده سؤز گئدیر. تیکیلن آیاق‌قابی‌لار، هر کسین آیاغی‌نین اؤلچوسونه تیکیلیردی. تورک‌لرین آیاق‌قابی‌لاری، بؤرک‌لری کیمی مختلف اشیاءلارلا بز‌نیردی... «اتوک»لرین یوخاری‌یا دوغرو قیوریلان اوجلارینا «تِزِلدُرُک/تیزولدوروک» آدلی پول‌لار تاخیلاردی.
کاشغرلی قادین‌لارا مخصوص اولان بیر نوع چکمه‌دن ده سؤز آچیر. آنجاق بو چکمه‌سی‌نین، کیشی چکمه‌سی ایله فرقی نه‌ده ایدی؛ آیدین‌لاتماییب. بو چکمه‌نین آدی، اوغوزلاردا «بُکُم اتوک/ بوکوم» باشقا ائل‌لرده ایسه «مُکِم اَتُک/ موکیم اتوک» اولموشدو
@adabiyatevi