تمایز میان ادیان رسمی و غیررسمی در خاورمیانه تا حد زیادی به اصطلاح «اهل کتاب» وابسته است؛ این اصطلاح مشهور قرآنی ریشه در تعبیر عبری ( עם הספר, Am HaSefer) به معنای امت اهل کتاب دارد. در قرآن این اصطلاح ۳۱ یک بار استفاده شده است و در مقابل «امّیین» یعنی مردم فاقد سواد خواندن و نوشتن قرار گرفته است.

پیامبر اسلام خود را یک «امّی» می‌نامید که از میان «امّیین» برانگیخته شد تا به آنان کتاب بیاموزاند. بنابراین با تسامح، این اصطلاح راجع به برخورداری از کتابی مرجع و به تبع آن،‌ دانش خواندن و نوشتن یا هنر کتابت است. در نتیجه اهل کتاب نه فقط مسلمانان، بلکه کلیمیان (یهودیان)، مسیحیان و زرتشتیان را هم دربرمی‌گرفته است.

زرتشتیان که در سنت اسلامی به آنها «مجوس» گفته می‌شد، گاهی از دایره‌ی شمول این اصطلاح خارج بوده‌اند یا در مورد آنها تردید وجود داشته. این تردید با قوت بیشتری در مورد صابئین /منداییان جاری بوده است.

با قدرت گرفتن حاکمان مسلمان، تفکیک میان اهل کتاب و کافران اهمیت بیشتری پیدا کرد. در مورد زرتشتیان و منداییان که در اهل کتاب بودنشان تردید وجود داشته، پرداخت مالیات به حاکم اسلامی (جزیه) گاه رفع‌کننده‌ی مشکل بوده است. نمونه‌ای از دخالت مناسبات قدرت در تفسیر یک اصطلاح.

#گفتگو_توانا #آیا_میدانستید #اهل_کتاب

@Diallogue1402