«Հայելի» ակումբում անդրադարձել եմ հիմնականում արտաքին քաղաքական օրակարգին:
Հակառուսականության դոզայով Հայաստանի «եվրաինտեգրումն» ավելի շատ ռիսկե՞ր է ծնում, թե՞ անվտանգային երաշխիքներ ստեղծում: Media Post Factum-ի անդրադարձը:
Մինչ շատերը ոգևորված են ԵՄ-ից հնչող ականջահաճո հայտարարություններով, ես Հայաստանի համար նոր ծուղակներ եմ տեսնում, մանավանդ, որ երկիրն այս պահին չունի դաշնակիցներ: Իհարկե, գիտակցում եմ, որ ռեալիստական միտքն այս պահին ճգնաժամ է ապրում, տարբեր կալիբրի պոպուլիստները դարձել են մերօրյա «հերոսները», բայց ես չեմ դադարի ասել այն, ինչը համարում եմ ռեալպոլիտիկ: Դիտեք իմ հարցազրույցը
Ժամանակին իմ շրջապատում մի ինքնագոհ տխմար կար, ով բոլոր բարդ հարցերի համար ուներ պատրաստի պրիմիտիվ լուծումներ: Այդ մարդու մասին երեկ ակամայից հիշեցի, երբ լսեցի ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի հարցազրույցը: Թեմային ավելի լուրջ առաջիկայում կանդրադառնամ:
«Մենք ոչ թե հրաժարվել ենք, այլ որոշում կայացրել տարբեր պատճառներով կոնկրետ այդ միջոցառումներին ներկա չգտնվել»,- ՀԱՊԿ գագաթնաժողովին չմասնակցելու մասին ասել է Փաշինյանը:
Հիմա հայոց լեզվին քաջածանոթ որևէ մեկը թող բացատրի՝ ո՞րն է տարբերությունը «նիստին ներկա չգտվելու» և «նիստին մասնակցելուց հրաժարվելու» միջև, եթե երկուսի մոտիվացիան ու արդյունքը նույնն են: Հենց նման «կռուտիտային» հիմքով էլ արտաքին քաղաքականություն է կառուցվում:
Հիմա հայոց լեզվին քաջածանոթ որևէ մեկը թող բացատրի՝ ո՞րն է տարբերությունը «նիստին ներկա չգտվելու» և «նիստին մասնակցելուց հրաժարվելու» միջև, եթե երկուսի մոտիվացիան ու արդյունքը նույնն են: Հենց նման «կռուտիտային» հիմքով էլ արտաքին քաղաքականություն է կառուցվում:
Հայաստանի աշխարհաքաղաքական կողմնորոշման ուղեցույցը ԱԺ.դահլիճում պատգամավոր Նվարդ Վարդանյանի նստելու տեղն է. Նիկոլ Իջևանցի, «Նվարդը՝ գեոպոլիտիկ ուղեցույց» իմաստասիրական աշխատություն, գլուխ 6-րդ, էջ 2023
Հաստատուն տպավորություն է, որ Հայաստանը ոչ թե արտաքին քաղաքականության փոխլրացմամբ կամ դիվերսիֆիկացիայով է զբաղված, այլ ճամբարափոխությամբ: Media Post Factum-ի անդրադարձը:
Հայաստանի համար նոր ծուղակներ եմ տեսնում. ո՞րն է ելքը
Մինչ շատերը ոգևորված են արևմտյան մայրաքաղաքներից հնչող ականջահաճո հայտարարություններով, ես Հայաստանի համար նոր ծուղակներ եմ տեսնում, մանավանդ, որ երկիրն այս պահին չունի իրական դաշնակիցներ:
Իհարկե, գիտակցում եմ, որ ռեալիստական միտքն այս պահին ճգնաժամ է ապրում, տարբեր կալիբրի պոպուլիստները դարձել են մերօրյա «հերոսները», բայց ես չեմ դադարի ասել այն, ինչը համարում եմ ռեալպոլիտիկ:
Սկզբունքորեն պետք է դուրս գանք «փրկիչներ» գտնելու կոմպլեքսից(երեկ դա Ռուսաստանն էր, այսօր՝ Արևմուտքը) ու սովորենք կարդալ տեքստերը խորությամբ՝ գիտակցելով, որ աշխարհաքաղաքական ցանկացած կենտրոն հետապնդում է իր շահերը, որոնց հետ կարող ենք ունենալ հատման և հակադրության կետեր:
Հիմա՝ ծուղակների մասին:
Մի քանի օր առաջ ԵՄ անանուն աղբյուրն «Ազատությանն» ասել էր, որ դեկտեմբերին Բրյուսելում հնարավոր է Միշել- Փաշինյան- Ալիև եռակողմ հանդիպում ու հատուկ նշել էր, թե դրա ընթացքում քննարկվելու է նաև Ադրբեջանը Նախիջևանի հետ կապող տրանսպորտային հաղորդակցության հարցը:
Այս արտահոսքը մի քանի միֆեր հերքեց:
Առաջինն այն է, թե իբրև Ալիևը վախենում կամ խուսափում է բրյուսելյան հարթակից:
Չկա նման բան, բացարձակապես ու այս փաստարկը ծիծաղելի է թվում հատկապես այն պատճառով, որ հենց բրյուսելյան գործընթացում է Ալիևը ստացել Արցախը «կլանելու» հնարավորություն՝ անկախ այն հանգամանքից, որ այդ հարցում Ալիևին աջակցել է նաև ռուսների, մեղմ ասած, անգործությունը:
Եվ այսպես, Ալիևը Բրյուսելից ոչ թե փախչում է, այլ ամեն ինչ անում է, որպեսզի այնտեղ գնա իր օրակարգով՝ դա համարելով նախապայման:
ԵՄ-ի արտահոսքն անուղղակիորեն հաստատում է այս վարկածը ու, թերևս, Երևանին համոզելու համատեքստում պետք է դիտարկել Բորելի ականջահաճո հայտարարությունները:
Եթե «Ազատության» լուրն արժանահավատ է, ստացվում է՝ Փաշինյանը դեկտեմբերին գուցե Բրյուսել գնա այն օրակարգով, ինչի պատճառով հրաժարվել է մեկնել Մոսկվա:
«Ցանկացած միջանցք պետք է ստեղծվի միայն Հայաստանի համաձայնությամբ»,- ժամեր առաջ Կոնգրեսի լսումներում ասել է ԱՄՆ պետքարտուղարի օգնական Ջեյմս Օ'Բրայենը:
Ձևակերպումը խիստ ուշագրավ է:
Ամերիկացի դիվանագետն ինքնին չի բացառում միջանցքի ստեղծումը, ինչն արդեն մասնակիորեն նշանակում է՝ ընդունել Բաքվի օրակարգը, այլ ընդամեն արձանագրում է, որ դա անթույլատրելի է բացել պատերազմի միջոցով ու շեշտը դնում է Հայաստանին համոզելու վրա:
Այս առիթով մի քանի անգամ հայտնել եմ իմ կարծիքը:
Գերտերությունների վեճի առարկան ամենևին էլ չի եղել ԼՂ-ը կամ նրա ժողովրդի ճակատագիրը, Հայաստանի ինքնիշխանությունը կամ Ադրբեջանի մաքսիմալիզմը. նրանք դաժան պայքարի մեջ են՝ խաղաղության մոդեռատորության(ինչը ենթադրում է տարածաշրջանային գերիշխանություն) և կոմունիկացիաների վերահսկողության հարցերում:
Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը ենթադրում էր Ադրբեջանի և Նախիջևանի տրանսպորտային հաղորդակցություն՝ ռուսական վերահսկողությամբ, որովհետև այդ փուլում Ռուսաստանն էր տարածաշրջանի անվտանգության հիմնական սպոնսորը ու այդ հավակնություններից չի հրաժարվել մինչև այս պահը՝ թեև ուկրաինական պատերազմն ազդել է նրա ազդեցության ու հեղինակության վրա:
Խորապես համոզված եմ, որ «միջանցքից ցածր, ճանսպարհից ավելի» կարգավորումով այս հաղորդակցությունը ցանկացած պարագայում ունենալու է արտաքին վերահսկողության ինչ-որ մեխանիզմ՝ նայած այն հանգամանքին, թե ով է լինելու Հարավային Կովկասը «նայողը»:
Ըստ այդմ, անկեղծ չեն Փաշինյանի «ինքնիշխանականության» հայտարարությունները, նա ընդամենը պայքարում է հնարավոր ռուսական վերահսկողության դեմ՝ ամենևին էլ դեմ չլինելով վերահսկողության միջազգային այլ մեխանիզմների:
Իհարկե, այս խաղը Փաշինյանն, ինչպես միշտ, վարում է առանց հաշվարկների, ինչի հետևանքը կարող են լինել Հայաստանի տարածքային կորուստներն ու պետականության ճգնաժամը:
Հայաստանը պատերազմում պարտված կողմ է ու պարտիան վերախաղարկելու ռեսուրսներ գրեթե չունի. մենք արդեն անվերադարձ կորցրել ենք Արցախը, բայց կարող ենք խույս տալ նոր ծուղակներից:
Բայց դրա համար պետք է հրաժարվել արկածախնդրությունից, ուկրաինական/վրացական սցենարները կրկնելու գայթակղությունից:
Հայաստանը պարտավոր է իրապես դիվերսիֆիկացնել իր արտաքին քաղաքականությունը, անվտանգային համակարգը՝ ճամբարափոխության փոխարեն: Համաշխարհային տուրբուլենտության պայմաններում ճամբարափոխությունն առհասարակ արկածախնդրություն է, որը Հայաստանը կարող է կանգնեցնել Ալեքսանդրապոլ-2-ի առջև:
Մինչ շատերը ոգևորված են արևմտյան մայրաքաղաքներից հնչող ականջահաճո հայտարարություններով, ես Հայաստանի համար նոր ծուղակներ եմ տեսնում, մանավանդ, որ երկիրն այս պահին չունի իրական դաշնակիցներ:
Իհարկե, գիտակցում եմ, որ ռեալիստական միտքն այս պահին ճգնաժամ է ապրում, տարբեր կալիբրի պոպուլիստները դարձել են մերօրյա «հերոսները», բայց ես չեմ դադարի ասել այն, ինչը համարում եմ ռեալպոլիտիկ:
Սկզբունքորեն պետք է դուրս գանք «փրկիչներ» գտնելու կոմպլեքսից(երեկ դա Ռուսաստանն էր, այսօր՝ Արևմուտքը) ու սովորենք կարդալ տեքստերը խորությամբ՝ գիտակցելով, որ աշխարհաքաղաքական ցանկացած կենտրոն հետապնդում է իր շահերը, որոնց հետ կարող ենք ունենալ հատման և հակադրության կետեր:
Հիմա՝ ծուղակների մասին:
Մի քանի օր առաջ ԵՄ անանուն աղբյուրն «Ազատությանն» ասել էր, որ դեկտեմբերին Բրյուսելում հնարավոր է Միշել- Փաշինյան- Ալիև եռակողմ հանդիպում ու հատուկ նշել էր, թե դրա ընթացքում քննարկվելու է նաև Ադրբեջանը Նախիջևանի հետ կապող տրանսպորտային հաղորդակցության հարցը:
Այս արտահոսքը մի քանի միֆեր հերքեց:
Առաջինն այն է, թե իբրև Ալիևը վախենում կամ խուսափում է բրյուսելյան հարթակից:
Չկա նման բան, բացարձակապես ու այս փաստարկը ծիծաղելի է թվում հատկապես այն պատճառով, որ հենց բրյուսելյան գործընթացում է Ալիևը ստացել Արցախը «կլանելու» հնարավորություն՝ անկախ այն հանգամանքից, որ այդ հարցում Ալիևին աջակցել է նաև ռուսների, մեղմ ասած, անգործությունը:
Եվ այսպես, Ալիևը Բրյուսելից ոչ թե փախչում է, այլ ամեն ինչ անում է, որպեսզի այնտեղ գնա իր օրակարգով՝ դա համարելով նախապայման:
ԵՄ-ի արտահոսքն անուղղակիորեն հաստատում է այս վարկածը ու, թերևս, Երևանին համոզելու համատեքստում պետք է դիտարկել Բորելի ականջահաճո հայտարարությունները:
Եթե «Ազատության» լուրն արժանահավատ է, ստացվում է՝ Փաշինյանը դեկտեմբերին գուցե Բրյուսել գնա այն օրակարգով, ինչի պատճառով հրաժարվել է մեկնել Մոսկվա:
«Ցանկացած միջանցք պետք է ստեղծվի միայն Հայաստանի համաձայնությամբ»,- ժամեր առաջ Կոնգրեսի լսումներում ասել է ԱՄՆ պետքարտուղարի օգնական Ջեյմս Օ'Բրայենը:
Ձևակերպումը խիստ ուշագրավ է:
Ամերիկացի դիվանագետն ինքնին չի բացառում միջանցքի ստեղծումը, ինչն արդեն մասնակիորեն նշանակում է՝ ընդունել Բաքվի օրակարգը, այլ ընդամեն արձանագրում է, որ դա անթույլատրելի է բացել պատերազմի միջոցով ու շեշտը դնում է Հայաստանին համոզելու վրա:
Այս առիթով մի քանի անգամ հայտնել եմ իմ կարծիքը:
Գերտերությունների վեճի առարկան ամենևին էլ չի եղել ԼՂ-ը կամ նրա ժողովրդի ճակատագիրը, Հայաստանի ինքնիշխանությունը կամ Ադրբեջանի մաքսիմալիզմը. նրանք դաժան պայքարի մեջ են՝ խաղաղության մոդեռատորության(ինչը ենթադրում է տարածաշրջանային գերիշխանություն) և կոմունիկացիաների վերահսկողության հարցերում:
Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը ենթադրում էր Ադրբեջանի և Նախիջևանի տրանսպորտային հաղորդակցություն՝ ռուսական վերահսկողությամբ, որովհետև այդ փուլում Ռուսաստանն էր տարածաշրջանի անվտանգության հիմնական սպոնսորը ու այդ հավակնություններից չի հրաժարվել մինչև այս պահը՝ թեև ուկրաինական պատերազմն ազդել է նրա ազդեցության ու հեղինակության վրա:
Խորապես համոզված եմ, որ «միջանցքից ցածր, ճանսպարհից ավելի» կարգավորումով այս հաղորդակցությունը ցանկացած պարագայում ունենալու է արտաքին վերահսկողության ինչ-որ մեխանիզմ՝ նայած այն հանգամանքին, թե ով է լինելու Հարավային Կովկասը «նայողը»:
Ըստ այդմ, անկեղծ չեն Փաշինյանի «ինքնիշխանականության» հայտարարությունները, նա ընդամենը պայքարում է հնարավոր ռուսական վերահսկողության դեմ՝ ամենևին էլ դեմ չլինելով վերահսկողության միջազգային այլ մեխանիզմների:
Իհարկե, այս խաղը Փաշինյանն, ինչպես միշտ, վարում է առանց հաշվարկների, ինչի հետևանքը կարող են լինել Հայաստանի տարածքային կորուստներն ու պետականության ճգնաժամը:
Հայաստանը պատերազմում պարտված կողմ է ու պարտիան վերախաղարկելու ռեսուրսներ գրեթե չունի. մենք արդեն անվերադարձ կորցրել ենք Արցախը, բայց կարող ենք խույս տալ նոր ծուղակներից:
Բայց դրա համար պետք է հրաժարվել արկածախնդրությունից, ուկրաինական/վրացական սցենարները կրկնելու գայթակղությունից:
Հայաստանը պարտավոր է իրապես դիվերսիֆիկացնել իր արտաքին քաղաքականությունը, անվտանգային համակարգը՝ ճամբարափոխության փոխարեն: Համաշխարհային տուրբուլենտության պայմաններում ճամբարափոխությունն առհասարակ արկածախնդրություն է, որը Հայաստանը կարող է կանգնեցնել Ալեքսանդրապոլ-2-ի առջև:
Եվ վերջապես, աշխարհը գնում է ռեգիոնալացման ու պետք է գիտակցել, որ Հայաստանի պետության գոյությունը և անվտանգությունը մեծապես պայմանավորված են հայ-ռուսական և հայ-թուրքական հարաբերությունների որակից:
Իմ այս գրառումը որևէ առնչություն չունի արտաքին քաղաքական համակրությունների կամ հակակրանքի հետ, որովհետև սկզբունքորեն մերժում եմ «մետությունը» կամ «հակամետությունը»:
Ես ռեալիստական դիրքերից շարադրել եմ իմ մոտեցումները:
Իմ այս գրառումը որևէ առնչություն չունի արտաքին քաղաքական համակրությունների կամ հակակրանքի հետ, որովհետև սկզբունքորեն մերժում եմ «մետությունը» կամ «հակամետությունը»:
Ես ռեալիստական դիրքերից շարադրել եմ իմ մոտեցումները:
ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը «իրական առաջընթաց» է արձանագրել իր և Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինի բանակցություններում: «Գոյություն ունեն կարևորագույն գլոբալ պրոբլեմներ, որոնք պահանջում են մեր համատեղ լիդերությունը»,- գրել է Բայդենը:
Բայդենը ֆանտաստիկ է ու շարունակում է զարմացնել:
Ամիսներ շարունակ Վաշինգտոնը մեծ ջանքեր գործադրեց՝ ԱՄՆ և Չինաստանի նախագահների հանդիպումը կազմակերպելու համար, որի ավարտին Սպիտակ տան ղեկավարն արձանագրեց «իրական առաջընթացի» մասին, որ ընդամենը դրանից ժամեր անց Բայդենի շուրթերով Սին դարձյալ «դիկտատոր» անվանվի:
Անդադար կարելի է իդեալականացնել ԱՄՆ-ին, միևնույն է՝ էլիտան շատ արագ կարող է ի չիք դարձնել այդ միֆերը:
Հիմա Վաշինգտոնը Պեկինի հետ համագործակցությո՞ւն, թե առճակատում է ուզում:
Ամիսներ շարունակ Վաշինգտոնը մեծ ջանքեր գործադրեց՝ ԱՄՆ և Չինաստանի նախագահների հանդիպումը կազմակերպելու համար, որի ավարտին Սպիտակ տան ղեկավարն արձանագրեց «իրական առաջընթացի» մասին, որ ընդամենը դրանից ժամեր անց Բայդենի շուրթերով Սին դարձյալ «դիկտատոր» անվանվի:
Անդադար կարելի է իդեալականացնել ԱՄՆ-ին, միևնույն է՝ էլիտան շատ արագ կարող է ի չիք դարձնել այդ միֆերը:
Հիմա Վաշինգտոնը Պեկինի հետ համագործակցությո՞ւն, թե առճակատում է ուզում:
Թուրքիան նոյեմբերի 17-ից մեկ տարով կերկարաձգի Ադրբեջանում տեղակայված իր զինվորականների մանդատը․ Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովն է երեկ հավանություն տվել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի նոյեմբերի 13-ին ներկայացրած օրինագծին։
Ընդ որում, հղում է արվում Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությանը, ինչը փաստացի նշանակում է՝ ռուսական խաղաղապահ առաքելությունը ևս դեռ մեկ տարի մնալու է ԼՂ-ում:
Ի՞նչ տողատակեր կան Մոսկվայի, Բաքվի և Անկարայի նման պայմանավորվածություններում՝ դժվար է ճշգրտությամբ կանխատեսել:
Ընդ որում, հղում է արվում Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությանը, ինչը փաստացի նշանակում է՝ ռուսական խաղաղապահ առաքելությունը ևս դեռ մեկ տարի մնալու է ԼՂ-ում:
Ի՞նչ տողատակեր կան Մոսկվայի, Բաքվի և Անկարայի նման պայմանավորվածություններում՝ դժվար է ճշգրտությամբ կանխատեսել:
Փաշինյսնի ցինիզմը. արձագանք վարչապետի ելույթին
Որ առանց ԼՂ խնդրի լուծման ու հայ- թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հնարավոր չէ երաշխավորել Հայաստանի զարգացումը, նույնիսկ՝ պետականությունը, դա ակնհայտ ճշմարտություն է:
Դա «կարմիր թելի» նման անցնում է Առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի 1997-ի հայտնի հոդվածում: Ի դեպ, այս թեզերը Տեր-Պետրոսյանը շարունակ կրկնել է նաև 2008թ-ի գործընթացի բազմաթիվ դրվագներում, երբ նրա հարթակում կանգնած էր նաև Նիկոլ Փաշինյանը, ով, ինչպես երևում է, այն օրերին չի հասկացել Առաջին նախագահի ուղերձները, այսօր էլ՝ զբաղված է ռեալիստական որոշ թեզերի անբարեխիղճ շահագործմամբ՝ ստեղծված վիճակի համար պատասխանատվությունից խուսափելու նպատակով:
«Ծույլ, կամակոր աշակերտի» կոմպլեքսով տառապող Փաշինյանն այսօր տեսական դատողություններ է արել այս հարցերի շուրջ:
Եթե անգամ ընդունենք, որ նրա որոշ տեսական դատողություններ ճիշտ են, ապա միանգամայն սխալ է նրա այն ելակետը, թե «1996-ից(Լիսաբոնի գագաթաժողովից հետո) ԼՂ հարց գոյություն չի ունեցել»:
Հայաստանի իշխանության արդյունավետ դիվանագիտության շնորհիվ՝ 1-1,5 տարվա ընթացքում, հաջողվել է հաղթահարել Լիսաբոնի անբարենպաստ դիվանագիտական համատեքստը(Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչման իմպերատիվը) ու 1997-ի Փուլային տարբերակը լիովին երաշխավորում էր ԼՂ խնդրի արժանապատիվ, Առաջին պատերազմի հաղթանակն ամրագրող լուծում՝ ԼՂ փաստացի անկախության, Արցախի հայկականության իրական մեխանիզմներով:
1998-ի պետական հեղաշրջումն է վիժեցրել նման փայլուն հետանկարը:
1998-2020թթ-ին առաջարկվել են ԼՂ խնդրի կարգավորման տարբերակներ, որոնցից յուրաքանչյուրը ուղղակի բաղձալի մի երազանք է թվում այն ավերի համեմատ, ինչին հանգեցրեց Փաշինյանի քաղաքականությունը:
Ավելին, եթե Փաշինյանը 2019-ին ընդուներ համանախագահների կոնսոլիդացված առաջարկությունը, ԼՂ խնդիրն ունենալու էր արժանապատիվ լուծում, գլխավորը՝ երաշխավորված էր լինելու Արցախի հայկականությունը:
Վարել մի արկածախնդիր քաղաքականություն, Հայաստանի և Արցախի գլխին բերել համազգային աղետ, փակել Արցախի հայկականության էջը ու խորհրդարանի ամբիոնից հայտարարել, թե «1996-ից ԼՂ հարց գոյություն չի ունեցել»՝ ավելին է, քան սովորական ցինիզմը:
Սա Արցախի կործանման պատասխանատվությունից խուսափելու անփառունակ փորձ է՝ պատմության և փաստերի նենգ խեղաթյուրման, պատմական իրադարձությունների ընտրողական ու ոչ բարեխիղճ մատուցման միջոցով:
Որ առանց ԼՂ խնդրի լուծման ու հայ- թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հնարավոր չէ երաշխավորել Հայաստանի զարգացումը, նույնիսկ՝ պետականությունը, դա ակնհայտ ճշմարտություն է:
Դա «կարմիր թելի» նման անցնում է Առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի 1997-ի հայտնի հոդվածում: Ի դեպ, այս թեզերը Տեր-Պետրոսյանը շարունակ կրկնել է նաև 2008թ-ի գործընթացի բազմաթիվ դրվագներում, երբ նրա հարթակում կանգնած էր նաև Նիկոլ Փաշինյանը, ով, ինչպես երևում է, այն օրերին չի հասկացել Առաջին նախագահի ուղերձները, այսօր էլ՝ զբաղված է ռեալիստական որոշ թեզերի անբարեխիղճ շահագործմամբ՝ ստեղծված վիճակի համար պատասխանատվությունից խուսափելու նպատակով:
«Ծույլ, կամակոր աշակերտի» կոմպլեքսով տառապող Փաշինյանն այսօր տեսական դատողություններ է արել այս հարցերի շուրջ:
Եթե անգամ ընդունենք, որ նրա որոշ տեսական դատողություններ ճիշտ են, ապա միանգամայն սխալ է նրա այն ելակետը, թե «1996-ից(Լիսաբոնի գագաթաժողովից հետո) ԼՂ հարց գոյություն չի ունեցել»:
Հայաստանի իշխանության արդյունավետ դիվանագիտության շնորհիվ՝ 1-1,5 տարվա ընթացքում, հաջողվել է հաղթահարել Լիսաբոնի անբարենպաստ դիվանագիտական համատեքստը(Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչման իմպերատիվը) ու 1997-ի Փուլային տարբերակը լիովին երաշխավորում էր ԼՂ խնդրի արժանապատիվ, Առաջին պատերազմի հաղթանակն ամրագրող լուծում՝ ԼՂ փաստացի անկախության, Արցախի հայկականության իրական մեխանիզմներով:
1998-ի պետական հեղաշրջումն է վիժեցրել նման փայլուն հետանկարը:
1998-2020թթ-ին առաջարկվել են ԼՂ խնդրի կարգավորման տարբերակներ, որոնցից յուրաքանչյուրը ուղղակի բաղձալի մի երազանք է թվում այն ավերի համեմատ, ինչին հանգեցրեց Փաշինյանի քաղաքականությունը:
Ավելին, եթե Փաշինյանը 2019-ին ընդուներ համանախագահների կոնսոլիդացված առաջարկությունը, ԼՂ խնդիրն ունենալու էր արժանապատիվ լուծում, գլխավորը՝ երաշխավորված էր լինելու Արցախի հայկականությունը:
Վարել մի արկածախնդիր քաղաքականություն, Հայաստանի և Արցախի գլխին բերել համազգային աղետ, փակել Արցախի հայկականության էջը ու խորհրդարանի ամբիոնից հայտարարել, թե «1996-ից ԼՂ հարց գոյություն չի ունեցել»՝ ավելին է, քան սովորական ցինիզմը:
Սա Արցախի կործանման պատասխանատվությունից խուսափելու անփառունակ փորձ է՝ պատմության և փաստերի նենգ խեղաթյուրման, պատմական իրադարձությունների ընտրողական ու ոչ բարեխիղճ մատուցման միջոցով:
Բաքվի դեմարշը
ԱՄՆ պետքարտուղարի՝ Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով օգնական Ջեյմս Օ՛Բրայանի երեկվա հայտարարություններից հետո, Ադրբեջանը չեղարկել է 2023 թվականի նոյեմբերի 20-ին Վաշինգտոնում Ադրբեջանի և Հայաստանի արտգործնախարարների մակարդակով հանդիպմանն իր մասնակցությունը:
Այն իրավիճակն է, ինչի մասին մի քանի անգամ զգուշացրել եմ վերջին շրջանի իմ հարցազրույցներում:
ԱՄՆ-ն, անշուշտ, մնում է թիվ մեկ գերտերությունը, սակայն աշխարհում ուժերի հարաբերակցություն է փոխվում, ինչի հետևանքով, մի կողմից, Սպիտակ տունը չի կարողանում(կամ չի ուզում) գործուն աջակցություն ցուցաբերել Երևանին, մյուս կողմից՝ հստակ գործիքակազմ չունի, որի միջոցով ճնշում գործադրի Բաքվի վրա:
Խոսքը հատկապես վերաբերում է Բայդենի վարչակազմին, որը քաղաքական և բարոյական առումով մաշված է:
Հենց այս իրավիճակի համար եմ ասում, որ խիստ վտանգավոր է Հայաստանի միակողմանի խաղն Արևմուտքի հետ:
ԱՄՆ պետքարտուղարի՝ Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով օգնական Ջեյմս Օ՛Բրայանի երեկվա հայտարարություններից հետո, Ադրբեջանը չեղարկել է 2023 թվականի նոյեմբերի 20-ին Վաշինգտոնում Ադրբեջանի և Հայաստանի արտգործնախարարների մակարդակով հանդիպմանն իր մասնակցությունը:
Այն իրավիճակն է, ինչի մասին մի քանի անգամ զգուշացրել եմ վերջին շրջանի իմ հարցազրույցներում:
ԱՄՆ-ն, անշուշտ, մնում է թիվ մեկ գերտերությունը, սակայն աշխարհում ուժերի հարաբերակցություն է փոխվում, ինչի հետևանքով, մի կողմից, Սպիտակ տունը չի կարողանում(կամ չի ուզում) գործուն աջակցություն ցուցաբերել Երևանին, մյուս կողմից՝ հստակ գործիքակազմ չունի, որի միջոցով ճնշում գործադրի Բաքվի վրա:
Խոսքը հատկապես վերաբերում է Բայդենի վարչակազմին, որը քաղաքական և բարոյական առումով մաշված է:
Հենց այս իրավիճակի համար եմ ասում, որ խիստ վտանգավոր է Հայաստանի միակողմանի խաղն Արևմուտքի հետ:
Համաշխարհային տուրբուլենտության պայմաններում ճամբարափոխությունն առհասարակ արկածախնդրություն է, որը Հայաստանը կարող է կանգնեցնել Ալեքսանդրապոլ-2-ի առջև: Media Post Factum-ի անդրադարձը: