⭕️ خرافات و جوامع مذهبی

💡 #خرافات در جوامع مذهبی(هر مذهبی) وجود دارد. کشورهای پیشرفته صنعتی نیز از خرافات مبرا نیستند. مذاهب و ادیان، سابقه تاریخی طولانی دارند و در دوران‌های گذشته که علم و دانش مراحل ابتدایی رشد خود را طی می‌کرد، طبیعی بود که برای حل مشکلات بشر، با عقل ساده آن زمان، خرافات هم رشد کنند و هم به کار گرفته شوند.

💡بیماری، مشکلات مادی، فعالیت‌های اقتصادی-اجتماعی، موفقیت در کار و ... مواردی بودند که بشر محتاج قرون گذشته به ریسمان خرافات، متوسل شود. هرچه از دوران باستان به دوران مدرن نزدیک‌تر می‌شویم، خرافات هم کمرنگ‌تر می‌شود. معجزات پیامبران نیز هرچه به دوران جدید نزدیک‌تر شدند، عقلی و زمینی شد.

💡برای موسی و عیسی، معجزاتی را گفته‌اند که برای پیامبر ما، نگفته‌اند و آن حضرت هم تابع قوانین حاکم بر جهان بود. سنگ دندان او را شکست و در شیوع وبا، اجساد مردگان را آتش زد تا میکروب از بین برود. در جنگ‌ها، اول تدارکات مادی را فراهم می‌کرد و بعد دست به دعا می‌شد.

💡بعد از #اسلام، موج نیرومند علم‌اندیشی در جهان اسلام ظهور کرد که جابر بن حیان، خیام، ابوریحان بیرونی، ابوعلی سینا، زکریای رازی، شیخ بهایی و صدها نفر دیگر، ضمن اینکه خداباور و مسلمان بودند، علمی می‌اندیشیدند و آثار علمی آن‌ها را در اروپا می‌شود دید. آن‌ها منشأ پیشرفت علم در اروپا شدند.

💡حتی پیش از اسلام، تمدن کهن #ایران زمین، آثاری علمی و کاربردی از خود به یادگار گذاشته که موجب تحیر عالمان امروز است. اختراع قنات، آسیای بادی، صابون، سیستم آبیاری در خوزستان، ساخت بنای عظیم تخت جمشید و ... کشفیات و اختراعات علمی قبل از اسلام هستند که کاملاً پایه عقلی و علمی دارند. آمدن اسلام سبب گسترش علم‌گرایی شد و تا حملات مغولان، این علم‌گرایی به شکل تئوریک و عملی، محسوس است.

💡در هر دینی، پس از فوت پیامبر آن دین، نهاد #دین متولی پیدا می‌کند. این متولیان با توجه به سطح دانش و فهم مردم دوران، به حاشیه‌سازی برای اصالت دین می‌پردازند. دین وسیله ارتزاق، سروری، شأن و منزلت متولیان می‌شود. به‌موازات این تحولات، خرافات به کمک متولیان می‌آید و در یک رابطه متقابل، متولیان بر خرافات می‌افزایند. خرافات و متولیان نهاد قدرتمندی می‌شوند که مبارزه با آن بسیار مشکل می‌شود.

💡خرافات به‌تدریج مکتوب می‌شود، سازمان پیدا می‌کند، مقدس می‌شود، با جامعه پیوند می‌خورد و در نهایت سد راه تکامل و توسعه جامعه و جوهر دین می‌شود. حتی درمواردی چون اروپا، توسعه‌ی جامعه، ضرورت #انقلاب و به حاشیه راندن دین و متولیان آن را پیش آورده است.

💡در دوران ما آیت‌الله #طالقانی و آیت‌الله #مطهری، در بیرون و درون حوزه، دل پرخونی از این متولیان و خرافات داشته‌اند و در این رابطه مفصل سخن گفته و برای کارکرد جوهر دین کوشیده‌اند. بعد از انقلاب و تشکیل حکومت دینی، خطر تحجر مذهبی و خرافات بیشتر شد. از دوران صفویه، خرافات و جعلیات و اسرائیلیات بیشتر وارد #مذهب #تشیع شد؛

💡دکتر #شریعتی در اوایل دهه ۱۳۴۰، خطر «حاکمیت تحجر مذهبی» را در ایران تشخیص داد و اکثر فعالیت خود را صرف مبارزه با #استحمار کرد. او دوران تدارک انقلاب را دو تا سه نسل پیش‌بینی می‌کرد. شریعتی در آن مقطع، تنها بود و بسیار مورد تهاجم قرار گرفت ولی پس از انقلاب و مشخصاً در بیست سال گذشته، یک نهضت مبارزه با تحجر و خرافات در ایران شروع شد و کسانی چون آقایان ترکاشوند، دکتر ثبوت، دکتر محقق‌داماد، دکتر فیرحی، دکتر سروش، شاگردان دکتر شریعتی و آیت‌الله #,منتظری(و خود ایشان) و شادروان صالحی نجف‌آبادی در این مسیر کوشیده و کوشش می‌کنند؛ البته با درجات متفاوت.

💡از طرف دیگر، در #مذهب رسمی و حکومتی، تحولات معکوسی انجام شد. پدیده مداحان از حاشیه تبلیغ #شیعه به متن آن وارد شدند و روحانیان سنتی مبلغ دین را به حاشیه راندند. این گروه به نهاد مداحی به‌عنوان یک نهاد اقتصادی هم می‌اندیشند. امروزه مداحی به شکلی سیستماتیک به «قدرت-ثروت» وصل شده است.

💡مشکل از ذات خرافه‌گرایی نیست. در همه کشورها و در همه ادیان، خرافه‌پرستان شکل گرفته‌اند و زندگی می‌کنند ولی مشکل از جایی است که این خرافه‌پرستان وارد سیستم‌های تصمیم‌گیری و تبلیغاتی حاکمان می‌شوند، قدر می‌بینند و بر صدر می‌نشینند.

💡یکی از دغدغه‌های معتقدان به اسلام رهایی‌بخش، گسترش خرافات و تحجر مذهبی است. توسعه و پیشرفت جامعه با تحجر مذهبی و خرافات مقدور نیست. نواندیشی دینی و اسلامِ سازگار با دنیای مدرن و نقاد مدرنیته(و نه دشمنی محض با آن) راه‌حل است. در یک‌صد سال گذشته، متفکران ما که نقاد مدرنیته بوده‌اند و از آن نه ترسیده‌اند و نه با آن تقابل خشونت‌گرا کرده‌اند، کم نیستند و توفیق داشته‌اند. به خود بیاییم و از تحجر و خرافات فاصله بگیریم.

✅ @Shariati_Group

✍ دکتر #حسین_رفیعی