​​​Kompyuter viruslari yer yuziga qanday kelib qolgan? Uni kim yaratgan? Bunday savollar biror kishing xayoliga kelgan bo'lishi tabiiy.

Vengriyalik olim Djon fon Neyman 1951-yili o'zi ko'payuvchi dasturlar mexanizmi nazaryasini taklif qiladi.
Birinchi viruslar Apple II shaxsiy kompyuterlari uchun 1981-yilda yaratilgan Virus 1,2,3 va Elk cloner dasturlari hisoblanadi

Viruslar o'zini-o'zi ko'paytirib, dasturlar va xotiraning tizimli sohalariga kira oluvchi buzg'unchi dasturlardir.
Viruslarning maqsadi kompyuter va telefonlarning bir maromda ishlash tizimiga zarar yetkazish, foydalanuvchilarni aloqa tarmoqlaridagi ma'lumotlarini ma'lum bir nuqtaga yetkazishdan iborat.

Kompyuter viruslarining turlari juda ko'p. Misol uchun, ILOVEYOU, MyDoom, Tryan, Chuvalchang, Qizil kod va hokozalar. Bu mashxur kompyuter viruslarining keltirgan zararlarini esa tasavvur ham qilolmaysiz.

Masalan, ILOVEYOU virusi $15 mlrd zarar keltirgan. Lekin bu eng qimmati emas. Eng qimmat ya'ni eng katta zarar keltirgan virus bu MyDoom virusi. U 2004-yili tarqalgan va hozirgacha elektron pochtalarning 25 foizini zararlagan. Uning jami zarar qiymati $38 mlrd ni tashkil etmoqda.

Kompyuterning viruslar bilan zararlanganligi quyidagi belgilardan namoyon bo'ladi:
-ekranda kutilmagan xabar, tovush yoki tasvirlar hosil bo'ladi;
-kompyuterda nomalum dasturlarning ishga tushishi;
-kompyuter tez-tez "osilib" qolishi yoki sekin ishlashi;
-fayllar yo'qolib yoki kengaytmasining o'zgarib qolishi.

Kompyuterlar uchun eng xavfsiz va ishonchli antiviruslar:
>Kaspersky
>Norton
>Eset ENDEPOINT
>Doktor Web

#virus #xavfsizlik #antivirus

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

​Nega Facebook va Whatsapni oʻchirib yuborishimiz kerak?

Facebook smartfoningizdagi siz haqingizda eng ko'p narsani biladigan yagona dastur boʻlsa kerak 😂, keyingi oʻrinda WhatsApp.

Boshqa narsalar qatori, ushbu ilovalar kredit karta orqali nima sotib olganingiz, moliyaviy ma'lumotlar, joylashuv, kontaktlar, telefon raqami va foydalanish ma'lumotlarini to'playdi.

2-dan asl Whatsapp ochiq kodli dastur emas, demak uning yana koʻplab sirlari bor. Whatsappning krek versiyalari(masalan: GbWhatsapp) esa haqiqiysidan ham xavfliroq.

Telegramning ishlashi uchun sizga faqat ism va kontaktlar ro'yxati kerak xolos. Signal esa deyarli(telefon raqam kerak boʻladi faqat) foydalanuvchi ma'lumotlarini yig'maydi.

P.s Tanlov oʻz qoʻlingizda, xavfsizligingizga beʼtibor boʻlmang🙂.

#xavfsizlik #facebook #whatsapp

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

​Muayyan veb-sayt siz haqingizda qanday ma'lumotlarni to'plashini qanday aniqlash mumkin

Shubhali veb-saytning manzilini kiriting va Blacklight uni skanerdan o'tkazadi va saytda foydalanuvchini kuzatib borish uchun qanday texnologiyalar qo'llanilishini va sizning ma'lumotlaringiz qayerga ketishini bilib oladi👇

Themarkup.org/blacklight

#site #xavfsizlik

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

Oʻzbekistonda bir qancha tarmoqlarga(Tiktok, Twitter, Vkontakte) kirish cheklanganligi haqida rasman xabar boʻlgandan keyin, cheklangan tarmoq muhlislari chinakam "panika"ga tushib qolishdi. Bu bir necha yil avval ikki marotaba Facebook va Youtube tarmoqlari bilan sodir boʻlgan edi.

Oʻshanda hammani joniga VPN degich dasturlar oro kirib, hotirini jam qilgan. Lekin biz oʻsha paytda bu qonuniymi deb oʻylamagan ekanmiz, boshqalarni bilmadimu, men shunday edim.

Hozir XXI asrning 21yilida odamlar xushyor tortib, "kecha yegan oshini", bugun "harom emasmi?" deyapti. Mantiqan olib qaraganda, extiyotkorlik yaxshi hislat. Lekin erinchoqlik va dangasalikni yomon koʻraman. Buni nima aloqasi bor VPNga?

Hozir tushuntiraman. Kecha Kun.uz 3yil oldingi qonun boʻyicha VPNdan foydalanish na jinoiy na maʼmuriy javobgarlikka tortishga sabab boʻlmasligini ochiq oydin aytib oʻtdi. Oʻsha Jinoyat kodeksi 278-7-moddasi va Maʼmuriy Javobgarlik toʻgʻrisidagi Kodeksning 155-2-moddasida Wi-fi tarmogʻidan ruxsatsiz foydalanish, internet-trafikdan noqonuniy foydalanish, tarmoqni buzib kirish uchun va yana GSM, IP hamda SMS shlyuzlardan foydalanilganda chora koʻriladi.

Biz bunchalik jiddiylashmadik, hozircha albatta 🙂. Ha aytgancha, Humans operatorlari pesh qilayotgan qonun qayerdan kelganini bilmayman 😂.

P.s VPN oʻzi nima va qanday ishlashi haqida keyingi safar aytib beraman, maylimi?

P.s.s Berilgan linklarga oʻtib oʻqimadingiz-a?

#vpn #xavfsizlik

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

Apple nimalar qilyapti?

Apple kuni kecha (6-avgust) smartfonlarida bir funksiyani ishga tushirdi. Algoritmning vazifasi shundan iboratki, bola(18ga kirmagan) birovlarga yalangʻoch tushgan tasvirlarini yubora olmaydi.

Mobodo kimdandir qabul qilsa, tasvir avtomatik xiralashtirilib, bunday rasmlarni koʻrmasliklari haqida xabar oladilar.

Bola niyatidan qaytmasa (tabiiy holat😂), bu haqida ota-onasiga xabar beriladi.

Kamiga Apple, bu skanerlash faqat bolaning smartfonida amalga oshishi, xabarni oʻrganmasligi va koʻrmasligi haqida bir tonna lagʻmon qilib berdi😅.

Sizning fikringiz qanday?
#apple #mahfiylik #xavfsizlik

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

Smartfonimizda virus bormi?

Android tizimining o'zi juda xavfsiz va antivirus dasturini o'rnatishni talab qilmaydi. Lekin, xavfsizlikning eng nozik nuqtasi foydalanuvchi xavfli dasturlarni oʻrnatadi: noma'lum manbalardan, uning "razrabotchigi" haqida bilmasdan turli dasturlarga ketma-ket barcha funksiyalarga kirishga ruxsat berishadi.

Xoʻsh, Android uchun mana shu holatlarda antivirus kerak, odatda esa kerak emas.
Siz xavfsizlikka qaygʻuryapsizmi?
Unda mana bu Malwarebytes dasturini yuklab oling.

Sizlar uchun dasturning premiuim versiyasi

#xavfsizlik

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

​Bizning provayder biz haqimizda nimalarni biladi?

1. Qaysi saytlarga kirganimiz
Saytlarning ikki turi bor. Shifrlangan saytga kirganingizda provayder saytning IP-manzilini kirish vaqtini koʻradi.
Shifrlanmaganda esa deyarli hamma narsani... Koʻpchilik torrent saytlar shifrlanmaganligini eslatib oʻtaman.

Suhbat yozuvlari
Telefon yozuvlari olti oydan bir yilgacha saqlanadi(koʻpincha).

Internet-trafik
Qurilma tomonidan tarmoqqa yuborilgan, shuningdek, tarmoqdan olingan barcha ma'lumotlar Internet-provayder tomonidan 30 kun davomida saqlanadi.

SMS xabarlar
Qoidalarga ko'ra, ular 3 yil yoki "abadiy" saqlanadi.

Ma'lumotlar
Ushbu ro'yxatga quyidagilar kiradi: mijoz kartasi, telefon raqami, SIM-karta IMSI, qurilma IMEI va abonent joylashuvi

2013-yilda Edvard Snouden DPI dasturiy taʼminoti orqali har bir qadamni kuzatishlari mumkinligini oshkor qilgan. Lekin texnologiyaning narxi juda baland, bizning provayderlarda yoʻq.

Mac manzili
Internetga ulanishi mumkin bo'lgan har bir qurilma, hoh u smartfon hoh kir yuvish mashinasi boʻlsin, o'ziga xos Mac manziliga ega. Busiz tarmoqqa ulanishning iloji yo'q.

VPN
VPN-ni yoqsangiz va saytga kirganingizdan so'ng, provayder shifrlangan trafik VPN xizmatining ma'lum IP-manziliga qanday yuborilganligini ko'radi. Sodda qilib aytganda, VPN'dan foydalanyotganimizni koʻradi.
Eng xavfsiz VPN esa Orbot

Xulosa:
Hoʻsh bu maʼlumotlarni kimdir kuzatib oʻtiradimi?
Albatta yoʻq, bu malumotlar shunchaki jurnalga avtomatik yoziladi va kerak boʻlganda tekshiriladi.

Ehtiyot bo'ling va shaxsiy malumotlarni hech qayerda va hech kimga ko'rsatmang

#xavfsizlik

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

​Dunyodagi eng yosh xaker.

Kristoffer fon Xassel (2009 yilda tug'ilgan) dunyodagi eng yosh xaker sifatida tanilgan.
Besh yoshida Xassel Microsoft Live Xbox tizimidagi xavfsizlik nuqsonlarini fosh qiladi.

U otasining parollangan video o'yinlariga kirish uchun Xbox Live tizimiga parollarning turli kombinatsiyalarini sinab ko'radi. Natijada u parolni aylanib kirish yo’lini topib oladi.

Xasselning ota-onasi uni cheklangan video o'yinlarni o'ynayotganini bilib qolishadi va undan qanday qilib unga kirganini so'rashadi. U hammasini aytib beradi.

Microsoftga bu haqida ma’lumot beriladi. Microsoft Xasselga bir yil davomida Microsoft Live Gold'ga bepul obuna, to'rtta video o'yin va 50 AQSh dollar miqdorida mablag’ taqdim etadi.

Microsoft o'z veb-saytida Xasselni o'zining eng yosh bo'lgan xavfsizlik bo'yicha tadqiqotchilar ro'yxatiga kiritadi.

P.s Bilim yoshda emas, boshda...

Xavfsizlikka taalluqli postlar
#xavfsizlik heshtegida

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

​Yaqin insoningizni, farzandingizni telefonini qanday kuzatish mumkin?

Buning uchun uning smartfoniga quyidagi ilovalarni oʻrnatishingiz va tegishlicha sozlashingiz kerak:

1. Parental Control.

Qoʻllanmasi(YouTube video)

2. Find my kids

Qoʻllanmasi(YouTube video)

3. Google Family Link

Qoʻllanmasi(YouTube video)

Ilovalardan oʻzingizga qulayini tanlang va yaqingizni sms xabarlashuvidan tortib hozirgi joylashuvigacha bilib turing.

#xavfsizlik #tekshiruv

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

😒​La'nati senzura va uni aylanib oʻtish

⚠️Koʻpchilik biladi jonajon yurtimizda "xavfsizlik"ni ta'minlash uchun koʻplab tarmoqlar qatorida Twitter ham bloklangan edi. Men undan muntazam foydalanayotgan vaqtimda.

😈Oʻzbekiston hududida "ochilmaydigan" koʻplab saytlar bor, endi ularga kirish uchun VPN yoqib ovora boʻlish shart emas.

🔗Startpage - Google qidiruv tizimiga asoslangan, mamlakatdagi taʼqiqlangan har qanday resursga kira oladigan xizmat.

⚙️Qanday ishlatish pastdagi rasmda koʻrsatilgan, mana bu esa sayt manzili, omad😁

#site #xavfsizlik #foydali

@Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

​​Fayllarda virus borligini tekshirish

Kundalik hayotda turli xil dasturlar va fayllardan tez-tez foydalanib turamiz. Lekin ularning qanchalik ishonchli ekanligini tekshirib turamizmi?

Virustotal - fayllardan virus qidiruvchi sayt. Shubhali dastur yoki faylni yuklang va tekshiring. Kompyuter brauzerlari uchun kengaytmalari ham bor: Google Chrome va Mozilla Firefox.

Telegramda ham tekshiruvchi botlar bor:
@DrWebBot - mashxur antivirusning telegram boti, 20mbgacha boʻlgan fayllarni tekshira oladi.

@MalScanBot - 20mb limit.

@VS_Robot - bir nechta antivirus bazalaridan tekshiruvchi bot. 100mb limit.

@VirusYabBot - 300mb limit. Havolani ham tekshirish mumkin

@VirusTotalAV_bot - 70ta antivirus bazasiga ega telegram bot. 320mb limit.

#sayt #virus #bot #xavfsizlik

Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

#xavfsizlik #mem #meme #memes

@Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.

Kiberhujum? Oʻzbekistonda?

Kiberhujum bu raqamli(parollar, bulutdagi fayllar, videolar va h.)maʼlumotlarni oʻgʻirlash va uni "yomon yoʻllar"da qoʻllash.

Men har doim hayron qolganim esa Oʻzbekistonda kiberhujum haqida kam yangilik boʻladi yoki kiberhujum boʻlsa ham yashirishadi. Kun.uz maʼlumotlariga koʻra 200ming Oʻzbekistonlikni maʼlumotlari tarmoqqa "sizdirilibdi". Unda OneID, DTM va boshqa katta tashkilotlarga aloqador, parollar, toʻlov maʼlumotlari(karta raqamlari) bor ekan.

Boʻlar ekan-ku! Parolga 12345678 yoki qwerty qoʻygandan keyin shunaqa boʻladi.

Tegishli:
https://t.me/Secretius/1189

#parol #xavfsizlik
@Secretius - Fan, Texnika va hayotdagi savollarga javob beruvchi, foydali va qiziqarli.