#ona_tili_grammatika#BMBA
✰TOBE SO‘ZNI HOKIM SO'ZGA BIRIKTIRUVCHI VOSITALAR✰
⚠️Kelishik qo‘shimchalari yordamida ot va otlashgan so‘zlar turli mustaqil so‘zlar bilan birikadi:
• OT + FE’L = uyga bormoq, uydan chiqmoq, ko‘chani ko‘rmoq.
• OT + OT = kitobning varag‘i, olmaning bargi, onamning ko‘ylagi
• OT + SIFAT = qizlarning yaxshisi, asalning shirini, talabalarning a’lochisi
• OT + SON = oyning beshinchisi, nonning yarmi, olmaning ikkalasi.
• OT + TAQLID SO‘Z = qushlarning chug‘ur-chug‘uri, traktorning pat-pati
⚠️Yordamchi so‘zlar (ko‘makchilar)- tobe so‘z tarkibida qo‘llanib, u bilan bitta so‘roqqa javob bo‘ladi va tobe
so‘zni hokim so‘zga bog‘laydi. Ko‘makchilar asosan quyidagi turkumlarni bog‘laydi:
• OT + FE’L = qilmishiga yarasha jazolanmoq, aybi tufayli uyalmoq
• OT + OT = ishiga yarasha mukofot, telefon orqali suhbat.
⚠️So‘z tartibi va ohang – bunda so‘zlar hech qanday vositalarsiz so‘zlarning joylashish tartibi va ohangiga ko‘ra birikadi, tobe so‘z oldin hokim so‘z keyin joylashadi.
Oq kabutar, ishonchli so'z.
Bunday birikmalarning tartibi o‘zgarsa, gap hosil bo‘ladi. tartib va ohang yordamida quyidagi turkumlar birikadi:
• SIFAT + OT = rangli qalam, mazali taom, qizil olma, shirin choy, qora choy...
• OT + OT = temir eshik, zumrad vahor, tilla sandiq...
• RAVISH + FE’L = ko‘p o'qimoq, tez yurmoq, sekin gapirmoq, asta siljimoq...
• SIFATDOSH + OT = o'qigan bola, artilgan stol, aytilgan so'z, otilgan o'q...
• RAVISHDOSH + FE’L = shoshib gapirmoq, yugurib kelmoq ...
• TAQLID SO‘Z + FE’L = chug'ur-chug'ur sayramoq, gurs-gurs urmoq, ship-ship yurmoq
• RAVISH + OT = ko'p odam
🚫 Kanal linkisiz kochirib olish mumkin emas
📂 @ONA_TILI_TEZKOR | MAXSUS ULANISH HAVOLASI
✰TOBE SO‘ZNI HOKIM SO'ZGA BIRIKTIRUVCHI VOSITALAR✰
⚠️Kelishik qo‘shimchalari yordamida ot va otlashgan so‘zlar turli mustaqil so‘zlar bilan birikadi:
• OT + FE’L = uyga bormoq, uydan chiqmoq, ko‘chani ko‘rmoq.
• OT + OT = kitobning varag‘i, olmaning bargi, onamning ko‘ylagi
• OT + SIFAT = qizlarning yaxshisi, asalning shirini, talabalarning a’lochisi
• OT + SON = oyning beshinchisi, nonning yarmi, olmaning ikkalasi.
• OT + TAQLID SO‘Z = qushlarning chug‘ur-chug‘uri, traktorning pat-pati
⚠️Yordamchi so‘zlar (ko‘makchilar)- tobe so‘z tarkibida qo‘llanib, u bilan bitta so‘roqqa javob bo‘ladi va tobe
so‘zni hokim so‘zga bog‘laydi. Ko‘makchilar asosan quyidagi turkumlarni bog‘laydi:
• OT + FE’L = qilmishiga yarasha jazolanmoq, aybi tufayli uyalmoq
• OT + OT = ishiga yarasha mukofot, telefon orqali suhbat.
⚠️So‘z tartibi va ohang – bunda so‘zlar hech qanday vositalarsiz so‘zlarning joylashish tartibi va ohangiga ko‘ra birikadi, tobe so‘z oldin hokim so‘z keyin joylashadi.
Oq kabutar, ishonchli so'z.
Bunday birikmalarning tartibi o‘zgarsa, gap hosil bo‘ladi. tartib va ohang yordamida quyidagi turkumlar birikadi:
• SIFAT + OT = rangli qalam, mazali taom, qizil olma, shirin choy, qora choy...
• OT + OT = temir eshik, zumrad vahor, tilla sandiq...
• RAVISH + FE’L = ko‘p o'qimoq, tez yurmoq, sekin gapirmoq, asta siljimoq...
• SIFATDOSH + OT = o'qigan bola, artilgan stol, aytilgan so'z, otilgan o'q...
• RAVISHDOSH + FE’L = shoshib gapirmoq, yugurib kelmoq ...
• TAQLID SO‘Z + FE’L = chug'ur-chug'ur sayramoq, gurs-gurs urmoq, ship-ship yurmoq
• RAVISH + OT = ko'p odam
🚫 Kanal linkisiz kochirib olish mumkin emas
📂 @ONA_TILI_TEZKOR | MAXSUS ULANISH HAVOLASI
#ona _tili_grammatika#BMBA
Ajratib yozish
👉Qo‘shma fe’lning qismlari ajratib yoziladi:
sarf qildi, ta’sir et, tamom bo‘l, sotib ol, olib kel, olib chiq, miq etma kabi.
👉Ko‘makchi fe’l va to‘liqsiz fe’l mustaqil fe’ldan ajratib yoziladi:
aytib ber, olib ko‘r, so‘rab qo‘y, ko‘ra qol, bera boshla, yiqila yozdi; ketgan edi, ketgan ekan, ketgan emish kabi.
Lekin mustaqil fe’l bilan yordamchi fe’l orasida tovush o‘zgarishi bo‘lsa, bunday qismlar qo‘shib yoziladi:
aytaver (ayta ber), boroladi (bora oladi), bilarkan (bilar ekan) kabi.
👉Ko‘makchilar ajratib yoziladi:
shu bilan, soat sayin, borgan sari, bu qadar, kun bo‘yi kabi. Lekin bilan ko‘makchisining -la shakli, uchun ko‘makchisining -chun shakli chiziqcha bilan yoziladi: sen-la, sen-chun kabi.
👉Hamma, har, hech, bir, qay, u, bu, shu, o‘sha so‘zlari o‘zidan keyingi yoki oldingi so‘zdan ajratib yoziladi:
hamma vaqt, har kim, hech qaysi, qay kuni, u yerda, shu yoqdan, o‘sha yoqqa kabi.
Lekin birpas, biroz, birato‘la, birvarakayiga, birmuncha, buyon so‘zlari qo‘shib yoziladi.
👉Shuningdek, qay so‘zi yoq, yer so‘zlari bilan ishlatilganda bir y tovushi tushsa, bu so‘zlar qo‘shib yoziladi: qayoqqa, qayerda kabi.
👉Sifat oldidan kelib, belgining ortiq yoki kamligini bildiradigan to‘q, jiqqa, him, liq, lang, och kabi so‘zlar ajratib yoziladi:
to‘q qizil, jiqqa ho‘l, tim qora, liq to‘la, lang ochiq, och sariq kabi.
Murakkab son qismlari ajratib yoziladi:
o‘n bir, besh yuz, qirq ming olti yuz bir, bir ming yetii yuz sakson beshinchi kabi.
Yildan yilga, tomdan tomga kabi birinchi qismi chiqish kelishigida, ikkinchi qismi jo‘nalish kelishigida bo‘lgan birikmalar ajratib yoziladi.
Belgining ortiq darajasini bildiruvchi ko‘pdan ko’p, tekindan tekin, yangidan yangi, ochiqdan ochiq, qizigandan qizidi kabilar ajratib yoziladi.
Izofali birikmalar ajratib yoziladi.
👉Bunda izofa undosh bilan tugagan so‘zlarga i shaklida, unli bilan tugagan so‘zlarga yi shaklida qo‘shiladi: dardi bedavo, nuqtayi nazar, tarjimayi hol kabi. Lekin izofa yozilmaydigan so‘zlar, shuningdek, qismlaridan har ikkisi o‘zbek tilida mustaqil ishlatilmaydigan so‘zlar qo‘shib yoziladi: gulbeor (guli beor), dardisar kabi.
🚫Kanal linkisiz ko'chirib olish mumkin emas
🔊🔊🔊Sifatli tayyorlov kanali:
👉@ONA_TILI_TEZKOR
👉@ONA_TILI_TEZKOR
Ajratib yozish
👉Qo‘shma fe’lning qismlari ajratib yoziladi:
sarf qildi, ta’sir et, tamom bo‘l, sotib ol, olib kel, olib chiq, miq etma kabi.
👉Ko‘makchi fe’l va to‘liqsiz fe’l mustaqil fe’ldan ajratib yoziladi:
aytib ber, olib ko‘r, so‘rab qo‘y, ko‘ra qol, bera boshla, yiqila yozdi; ketgan edi, ketgan ekan, ketgan emish kabi.
Lekin mustaqil fe’l bilan yordamchi fe’l orasida tovush o‘zgarishi bo‘lsa, bunday qismlar qo‘shib yoziladi:
aytaver (ayta ber), boroladi (bora oladi), bilarkan (bilar ekan) kabi.
👉Ko‘makchilar ajratib yoziladi:
shu bilan, soat sayin, borgan sari, bu qadar, kun bo‘yi kabi. Lekin bilan ko‘makchisining -la shakli, uchun ko‘makchisining -chun shakli chiziqcha bilan yoziladi: sen-la, sen-chun kabi.
👉Hamma, har, hech, bir, qay, u, bu, shu, o‘sha so‘zlari o‘zidan keyingi yoki oldingi so‘zdan ajratib yoziladi:
hamma vaqt, har kim, hech qaysi, qay kuni, u yerda, shu yoqdan, o‘sha yoqqa kabi.
Lekin birpas, biroz, birato‘la, birvarakayiga, birmuncha, buyon so‘zlari qo‘shib yoziladi.
👉Shuningdek, qay so‘zi yoq, yer so‘zlari bilan ishlatilganda bir y tovushi tushsa, bu so‘zlar qo‘shib yoziladi: qayoqqa, qayerda kabi.
👉Sifat oldidan kelib, belgining ortiq yoki kamligini bildiradigan to‘q, jiqqa, him, liq, lang, och kabi so‘zlar ajratib yoziladi:
to‘q qizil, jiqqa ho‘l, tim qora, liq to‘la, lang ochiq, och sariq kabi.
Murakkab son qismlari ajratib yoziladi:
o‘n bir, besh yuz, qirq ming olti yuz bir, bir ming yetii yuz sakson beshinchi kabi.
Yildan yilga, tomdan tomga kabi birinchi qismi chiqish kelishigida, ikkinchi qismi jo‘nalish kelishigida bo‘lgan birikmalar ajratib yoziladi.
Belgining ortiq darajasini bildiruvchi ko‘pdan ko’p, tekindan tekin, yangidan yangi, ochiqdan ochiq, qizigandan qizidi kabilar ajratib yoziladi.
Izofali birikmalar ajratib yoziladi.
👉Bunda izofa undosh bilan tugagan so‘zlarga i shaklida, unli bilan tugagan so‘zlarga yi shaklida qo‘shiladi: dardi bedavo, nuqtayi nazar, tarjimayi hol kabi. Lekin izofa yozilmaydigan so‘zlar, shuningdek, qismlaridan har ikkisi o‘zbek tilida mustaqil ishlatilmaydigan so‘zlar qo‘shib yoziladi: gulbeor (guli beor), dardisar kabi.
🚫Kanal linkisiz ko'chirib olish mumkin emas
🔊🔊🔊Sifatli tayyorlov kanali:
👉@ONA_TILI_TEZKOR
👉@ONA_TILI_TEZKOR
#ona_tili_grammatika #BMBA
🌠 FONETIK HODISALAR 🌠
▫️Qayir, ayir fe'llariga -il qo'shimchasi qo'shilganda i tovushi tushadi.
▫️Ikki, olti, yetti so'zlariga -ov, -ala, -ovlon qo'shimchalari qo'shilganda i tovushi tushadi.
▫️Men, sen so'zlariga -ni, -ning, -niki qo'shimchalari qo'shilganda n tovushi tushadi.
📌ESLATMA
🔸Past, sust so'zlariga -ay so'z yasovchi qo'shimchasi qo'shilsa, t tovushi tushgan holatda yoziladi
(shahrim, ayrilmoq, ikkovlon, sening, pasay va h.k.)
🔸De, ye kabi fe'llarga o'zlik yoki majhul nisbat qo'shimchasi qo'shilsa, y tovushi ortgan holda yoziladi
(deyiladi, yeyildi).
©Manzura Tajieva
🚫Ko'chirish mumkin emas.
🔗Saviyali tayyorlov kanali!
👉@ONA_TILI_TEZKOR
👉@ONA_TILI_TEZKOR
🌠 FONETIK HODISALAR 🌠
▫️Qayir, ayir fe'llariga -il qo'shimchasi qo'shilganda i tovushi tushadi.
▫️Ikki, olti, yetti so'zlariga -ov, -ala, -ovlon qo'shimchalari qo'shilganda i tovushi tushadi.
▫️Men, sen so'zlariga -ni, -ning, -niki qo'shimchalari qo'shilganda n tovushi tushadi.
📌ESLATMA
🔸Past, sust so'zlariga -ay so'z yasovchi qo'shimchasi qo'shilsa, t tovushi tushgan holatda yoziladi
(shahrim, ayrilmoq, ikkovlon, sening, pasay va h.k.)
🔸De, ye kabi fe'llarga o'zlik yoki majhul nisbat qo'shimchasi qo'shilsa, y tovushi ortgan holda yoziladi
(deyiladi, yeyildi).
©Manzura Tajieva
🚫Ko'chirish mumkin emas.
🔗Saviyali tayyorlov kanali!
👉@ONA_TILI_TEZKOR
👉@ONA_TILI_TEZKOR
#ona_tili_grammatika #BMBA
❗️QATOR UNDOSHLAR TALAFFUZI VA ULARNING IMLOSI❗️
🌠 Bir bo‘g‘inda yonma-yon ikki xil undosh kelgan so‘zlar qator undoshli so‘zlardir.
🌠 So‘z boshidagi qator undoshlar o‘rtasiga yoki oldiga bir qisqa unli qo‘shib talaffuz qilinsa ham, bu unli yozilmaydi.
M:Dars, barg, do‘st, fikr, go‘sht, g‘isht, baxt, taxt,pand, qirq, farzand, broker, ko‘rk, stul, stol, metr, traktor,sabr, sayr, ilmkabi so‘zlar qator undoshli so‘zlardir.
🌠 Kerakli, taxta, o‘rtoqkabi so‘zlarda ham yonma-yon kelgan ikki undosh bor, lekin bu undoshlar bir bo‘g‘inda bo‘lmagani uchun qator undoshlar sirasiga kirmaydi.
🌠 Shuningdek,«ng»birikmasi ham qator undosh sanalmaydi. Chunki ng tarkibida ikki harf bo‘lsa ham, bitta tovushni anglatadi.
📌Anvar Baxranovning “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” qo‘llanmasi asosida
🔗Saviyali tayyorlov kanali!
👉ONA_TILI_TEZKOR
👉ONA_TILI_TEZKOR
❗️QATOR UNDOSHLAR TALAFFUZI VA ULARNING IMLOSI❗️
🌠 Bir bo‘g‘inda yonma-yon ikki xil undosh kelgan so‘zlar qator undoshli so‘zlardir.
🌠 So‘z boshidagi qator undoshlar o‘rtasiga yoki oldiga bir qisqa unli qo‘shib talaffuz qilinsa ham, bu unli yozilmaydi.
M:Dars, barg, do‘st, fikr, go‘sht, g‘isht, baxt, taxt,pand, qirq, farzand, broker, ko‘rk, stul, stol, metr, traktor,sabr, sayr, ilmkabi so‘zlar qator undoshli so‘zlardir.
🌠 Kerakli, taxta, o‘rtoqkabi so‘zlarda ham yonma-yon kelgan ikki undosh bor, lekin bu undoshlar bir bo‘g‘inda bo‘lmagani uchun qator undoshlar sirasiga kirmaydi.
🌠 Shuningdek,«ng»birikmasi ham qator undosh sanalmaydi. Chunki ng tarkibida ikki harf bo‘lsa ham, bitta tovushni anglatadi.
📌Anvar Baxranovning “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” qo‘llanmasi asosida
🔗Saviyali tayyorlov kanali!
👉ONA_TILI_TEZKOR
👉ONA_TILI_TEZKOR
#ona_tili_grammatika #BMBA
📌 Saman ot quyidagi asarlarda uchraydi;
1⃣“Uch og‘a-ini botirlar” (O‘rtancha botirning oti)
2⃣“Uloqda” (Haydar soqov minib olgan ot)
3⃣“O‘zbekiston” qasidasi (Jaloliddin samani)
4⃣“Shum bola” (Boyning oti)
5⃣“Avlodlar dovoni” (---)
6⃣“Me’mor” (---)
7⃣“Alpomish” (Ko‘kaldoshning oti)
8⃣“Kecha va kunduz” (Miryoqub va Akbaralining oti
🔗Sifatli tayyorlov kanali!
👉ONA_TILI_TEZKOR
👉ONA_TILI TEZKOR
📌 Saman ot quyidagi asarlarda uchraydi;
1⃣“Uch og‘a-ini botirlar” (O‘rtancha botirning oti)
2⃣“Uloqda” (Haydar soqov minib olgan ot)
3⃣“O‘zbekiston” qasidasi (Jaloliddin samani)
4⃣“Shum bola” (Boyning oti)
5⃣“Avlodlar dovoni” (---)
6⃣“Me’mor” (---)
7⃣“Alpomish” (Ko‘kaldoshning oti)
8⃣“Kecha va kunduz” (Miryoqub va Akbaralining oti
🔗Sifatli tayyorlov kanali!
👉ONA_TILI_TEZKOR
👉ONA_TILI TEZKOR
#ona_tili_grammatika#BMBA
Semantik usulda soʻz yasalishi
Tilimizda yangi soʻz hosil qilishning bir necha yoʻllari bor. Quyida buning guvohi boʻlishimiz mumkin:
1. Soʻzga yasovchi qoʻshimchalar qoʻshish orqali yangi soʻz hosil qilish mumkin. ( Affiksatsion usul )
Masalan, soʻz + la = soʻzla, futbol + chi = futbolchi, yoz + gi = yozgi
2. Soʻzga soʻzni qoʻshish orqali yangi soʻz hosil qilish mumkin. ( Kompozitsion usul ) Bu usulda hosil qilingan yangi soʻzlar bir-biridan ajratib yoki bir-biriga qoʻshib yoziladi.
a) koʻk + sulton = koʻksulton, mehnat + sevar, olib + sotar = olibsotar
b) xursand qilmoq, kelib ketmoq, vakil boʻlmoq
3. Soʻzlarni juftlash orqali yangi soʻz hosil qilish mumkin. Bunda hosil qilingan soʻzlar yangi maʼno-tushuncha kasb etishi kerak.
Masalan, oq-u qora – yaxshi-yomon jihatlar, yosh-u qari – hamma, achchiq-chuchuk – taom nomi ✅
Aka-uka, ota-ona, doʻst-yor kabi juft soʻzlar yasama emas.❌
4. Soʻzlarni takrorlash orqali yangi soʻz hosil qilish mumkin. Bunda ham hosil qilingan soʻzlar yangi maʼno-tushuncha kasb etishi kerak.
Masalan, lik-lik – koʻkat turi, xola-xola – oʻyin, yugur-yugur – shoshilish ✅
Baland-baland, oʻsha-oʻsha, baqirib-baqirib kabi takroriy soʻzlar yasama emas.❌
5. Soʻzlarni qisqartirish orqali ham yangi soʻz hosil qilish mumkin.
Masalan, pedkengash, pedmajlis, medkoʻrik
Izoh oʻrnida shuni taʼkidlash kerakki, BMT, OʻzMU kabi qisqartmalar yangi soʻz boʻlmasa-da ular yasama soʻzlar hisoblanadi. Soʻz qisqarsa ham oʻz xususiyatlarini saqlagani uchun uni yasama deb olaveramiz.
6. Turkumdan turkumga koʻchish vositasida yangi soʻz hosil boʻlishi mumkin. ( Semantik usul ). Bizni eng chalgʻitadigani ham aynan mana shu usulda hosil boʻlgan soʻzlardir. Yaʼni baʼzi soʻzlar nutq jarayonida boshqa soʻzlarga bogʻlanib, oʻz atash maʼnosini yoʻqotadi va boshqa turkumga oʻtib, uning koʻplab xususiyatlarini oʻzlashtiradi.
1. Kelajak avlodning maʼnaviy kamol topishida oʻqituvchining oʻrni beqiyos. ( Sifat )
2. Oʻzbekistonning kelajagi yoshlar qoʻlida. ( Ot )
3. Podshohimiz ertaga bu yerga kelajak. ( Feʼl )
Yuqoridagi 1-2-misollardagi kelajak soʻzi oʻz turkumini oʻzgartirib, sifat va otga oʻtgan, 3-misolda esa kelajak soʻzi feʼl va u yasama emas. Ammo yuqoridagi uchala misolda ham -ajak qoʻshimchasi yasovchi emas va oʻz navbatida shakldosh qoʻshimchalar ham emas. Yana kengroq tushunishimiz uchun quyida yana bir nechta misollar keltiramiz.
1. Kelgusi ishlaringizda omad yor boʻlsin. ( Sifat )
2. Kamina qulingiz ertaga kelgusi. ( Feʼl )
1. U tor asfalt koʻchadan ketar ekan, turli xil oʻy-xayollar iskanjasida edi. ( Sifat )
2. U tentakka oʻxshab asfaltga yotib oldi. ( Ot )
🚫KANAL LINKISIZ KO'CHIRIB OLMANG
🔊🔊🔊Sifatli tayyorlov kanali:
👉@ONA_TILI_TEZKOR
👉@ONA_TILI_TEZKOR
Semantik usulda soʻz yasalishi
Tilimizda yangi soʻz hosil qilishning bir necha yoʻllari bor. Quyida buning guvohi boʻlishimiz mumkin:
1. Soʻzga yasovchi qoʻshimchalar qoʻshish orqali yangi soʻz hosil qilish mumkin. ( Affiksatsion usul )
Masalan, soʻz + la = soʻzla, futbol + chi = futbolchi, yoz + gi = yozgi
2. Soʻzga soʻzni qoʻshish orqali yangi soʻz hosil qilish mumkin. ( Kompozitsion usul ) Bu usulda hosil qilingan yangi soʻzlar bir-biridan ajratib yoki bir-biriga qoʻshib yoziladi.
a) koʻk + sulton = koʻksulton, mehnat + sevar, olib + sotar = olibsotar
b) xursand qilmoq, kelib ketmoq, vakil boʻlmoq
3. Soʻzlarni juftlash orqali yangi soʻz hosil qilish mumkin. Bunda hosil qilingan soʻzlar yangi maʼno-tushuncha kasb etishi kerak.
Masalan, oq-u qora – yaxshi-yomon jihatlar, yosh-u qari – hamma, achchiq-chuchuk – taom nomi ✅
Aka-uka, ota-ona, doʻst-yor kabi juft soʻzlar yasama emas.❌
4. Soʻzlarni takrorlash orqali yangi soʻz hosil qilish mumkin. Bunda ham hosil qilingan soʻzlar yangi maʼno-tushuncha kasb etishi kerak.
Masalan, lik-lik – koʻkat turi, xola-xola – oʻyin, yugur-yugur – shoshilish ✅
Baland-baland, oʻsha-oʻsha, baqirib-baqirib kabi takroriy soʻzlar yasama emas.❌
5. Soʻzlarni qisqartirish orqali ham yangi soʻz hosil qilish mumkin.
Masalan, pedkengash, pedmajlis, medkoʻrik
Izoh oʻrnida shuni taʼkidlash kerakki, BMT, OʻzMU kabi qisqartmalar yangi soʻz boʻlmasa-da ular yasama soʻzlar hisoblanadi. Soʻz qisqarsa ham oʻz xususiyatlarini saqlagani uchun uni yasama deb olaveramiz.
6. Turkumdan turkumga koʻchish vositasida yangi soʻz hosil boʻlishi mumkin. ( Semantik usul ). Bizni eng chalgʻitadigani ham aynan mana shu usulda hosil boʻlgan soʻzlardir. Yaʼni baʼzi soʻzlar nutq jarayonida boshqa soʻzlarga bogʻlanib, oʻz atash maʼnosini yoʻqotadi va boshqa turkumga oʻtib, uning koʻplab xususiyatlarini oʻzlashtiradi.
1. Kelajak avlodning maʼnaviy kamol topishida oʻqituvchining oʻrni beqiyos. ( Sifat )
2. Oʻzbekistonning kelajagi yoshlar qoʻlida. ( Ot )
3. Podshohimiz ertaga bu yerga kelajak. ( Feʼl )
Yuqoridagi 1-2-misollardagi kelajak soʻzi oʻz turkumini oʻzgartirib, sifat va otga oʻtgan, 3-misolda esa kelajak soʻzi feʼl va u yasama emas. Ammo yuqoridagi uchala misolda ham -ajak qoʻshimchasi yasovchi emas va oʻz navbatida shakldosh qoʻshimchalar ham emas. Yana kengroq tushunishimiz uchun quyida yana bir nechta misollar keltiramiz.
1. Kelgusi ishlaringizda omad yor boʻlsin. ( Sifat )
2. Kamina qulingiz ertaga kelgusi. ( Feʼl )
1. U tor asfalt koʻchadan ketar ekan, turli xil oʻy-xayollar iskanjasida edi. ( Sifat )
2. U tentakka oʻxshab asfaltga yotib oldi. ( Ot )
🚫KANAL LINKISIZ KO'CHIRIB OLMANG
🔊🔊🔊Sifatli tayyorlov kanali:
👉@ONA_TILI_TEZKOR
👉@ONA_TILI_TEZKOR
#ona_tili_grammatika#BMBA
✰TOBE SO‘ZNI HOKIM SO'ZGA BIRIKTIRUVCHI VOSITALAR✰
⚠️Kelishik qo‘shimchalari yordamida ot va otlashgan so‘zlar turli mustaqil so‘zlar bilan birikadi:
• OT + FE’L = uyga bormoq, uydan chiqmoq, ko‘chani ko‘rmoq.
• OT + OT = kitobning varag‘i, olmaning bargi, onamning ko‘ylagi
• OT + SIFAT = qizlarning yaxshisi, asalning shirini, talabalarning a’lochisi
• OT + SON = oyning beshinchisi, nonning yarmi, olmaning ikkalasi.
• OT + TAQLID SO‘Z = qushlarning chug‘ur-chug‘uri, traktorning pat-pati
⚠️Yordamchi so‘zlar (ko‘makchilar)- tobe so‘z tarkibida qo‘llanib, u bilan bitta so‘roqqa javob bo‘ladi va tobe
so‘zni hokim so‘zga bog‘laydi. Ko‘makchilar asosan quyidagi turkumlarni bog‘laydi:
• OT + FE’L = qilmishiga yarasha jazolanmoq, aybi tufayli uyalmoq
• OT + OT = ishiga yarasha mukofot, telefon orqali suhbat.
⚠️So‘z tartibi va ohang – bunda so‘zlar hech qanday vositalarsiz so‘zlarning joylashish tartibi va ohangiga ko‘ra birikadi, tobe so‘z oldin hokim so‘z keyin joylashadi.
Oq kabutar, ishonchli so'z.
Bunday birikmalarning tartibi o‘zgarsa, gap hosil bo‘ladi. tartib va ohang yordamida quyidagi turkumlar birikadi:
• SIFAT + OT = rangli qalam, mazali taom, qizil olma, shirin choy, qora choy...
• OT + OT = temir eshik, zumrad vahor, tilla sandiq...
• RAVISH + FE’L = ko‘p o'qimoq, tez yurmoq, sekin gapirmoq, asta siljimoq...
• SIFATDOSH + OT = o'qigan bola, artilgan stol, aytilgan so'z, otilgan o'q...
• RAVISHDOSH + FE’L = shoshib gapirmoq, yugurib kelmoq ...
• TAQLID SO‘Z + FE’L = chug'ur-chug'ur sayramoq, gurs-gurs urmoq, ship-ship yurmoq
• RAVISH + OT = ko'p odam
🚫 Kanal linkisiz kochirib olish mumkin emas
📂 @Ona_tili_Tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
✰TOBE SO‘ZNI HOKIM SO'ZGA BIRIKTIRUVCHI VOSITALAR✰
⚠️Kelishik qo‘shimchalari yordamida ot va otlashgan so‘zlar turli mustaqil so‘zlar bilan birikadi:
• OT + FE’L = uyga bormoq, uydan chiqmoq, ko‘chani ko‘rmoq.
• OT + OT = kitobning varag‘i, olmaning bargi, onamning ko‘ylagi
• OT + SIFAT = qizlarning yaxshisi, asalning shirini, talabalarning a’lochisi
• OT + SON = oyning beshinchisi, nonning yarmi, olmaning ikkalasi.
• OT + TAQLID SO‘Z = qushlarning chug‘ur-chug‘uri, traktorning pat-pati
⚠️Yordamchi so‘zlar (ko‘makchilar)- tobe so‘z tarkibida qo‘llanib, u bilan bitta so‘roqqa javob bo‘ladi va tobe
so‘zni hokim so‘zga bog‘laydi. Ko‘makchilar asosan quyidagi turkumlarni bog‘laydi:
• OT + FE’L = qilmishiga yarasha jazolanmoq, aybi tufayli uyalmoq
• OT + OT = ishiga yarasha mukofot, telefon orqali suhbat.
⚠️So‘z tartibi va ohang – bunda so‘zlar hech qanday vositalarsiz so‘zlarning joylashish tartibi va ohangiga ko‘ra birikadi, tobe so‘z oldin hokim so‘z keyin joylashadi.
Oq kabutar, ishonchli so'z.
Bunday birikmalarning tartibi o‘zgarsa, gap hosil bo‘ladi. tartib va ohang yordamida quyidagi turkumlar birikadi:
• SIFAT + OT = rangli qalam, mazali taom, qizil olma, shirin choy, qora choy...
• OT + OT = temir eshik, zumrad vahor, tilla sandiq...
• RAVISH + FE’L = ko‘p o'qimoq, tez yurmoq, sekin gapirmoq, asta siljimoq...
• SIFATDOSH + OT = o'qigan bola, artilgan stol, aytilgan so'z, otilgan o'q...
• RAVISHDOSH + FE’L = shoshib gapirmoq, yugurib kelmoq ...
• TAQLID SO‘Z + FE’L = chug'ur-chug'ur sayramoq, gurs-gurs urmoq, ship-ship yurmoq
• RAVISH + OT = ko'p odam
🚫 Kanal linkisiz kochirib olish mumkin emas
📂 @Ona_tili_Tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
Telegram
ONA TILI TEZKOR | SULOLA_EDU
👨🏻💻 Онлайн ва офлайн ўқув курслари.
🗝️ Она тили ва адабиёт
🔊 Миллий сертификат
📚 Аттестация
❗"SULOLA EDU" ONLINE TAʼLIMIDA:
🎁🫵 @SulolaEDU_Natija
🎁🫵 @SulolaEDU_Namuna
🎁🫵 @SulolaEDU_Fikrlar
Adminga murojaat: @Admission_course
🗝️ Она тили ва адабиёт
🔊 Миллий сертификат
📚 Аттестация
❗"SULOLA EDU" ONLINE TAʼLIMIDA:
🎁🫵 @SulolaEDU_Natija
🎁🫵 @SulolaEDU_Namuna
🎁🫵 @SulolaEDU_Fikrlar
Adminga murojaat: @Admission_course
#ona_tili_grammatika #BMBA
🌟KO‘MAKCHI FE'LLAR🌟
⚠️Bilib oling❗️
🔍Nisbat va bo‘lishsizlik shakllari yetakchi fe'l tarkibida ham, ko‘makchi fe'l tarkibida ham kelishi mumkin. Zamon, shaxs-son qo‘shimchalari faqat ko‘makchi fe'llarga qo‘shiladi.
🚫Ko'chirib olish mumkin emas
@Ona_tili_Tezkor⚡️ - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
🌟KO‘MAKCHI FE'LLAR🌟
⚠️Bilib oling❗️
🔍Nisbat va bo‘lishsizlik shakllari yetakchi fe'l tarkibida ham, ko‘makchi fe'l tarkibida ham kelishi mumkin. Zamon, shaxs-son qo‘shimchalari faqat ko‘makchi fe'llarga qo‘shiladi.
🚫Ko'chirib olish mumkin emas
@Ona_tili_Tezkor⚡️ - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
Morfemika.pdf
184.5 KB
#ona_tili_grammatika
📚Qo'llanma:morfemika
🖨️Formati:pdf
🔊Sifatli tayyorlov kanali:
👉@ONA_TILI_TEZKOR - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
📚Qo'llanma:morfemika
🖨️Formati:pdf
🔊Sifatli tayyorlov kanali:
👉@ONA_TILI_TEZKOR - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
#ona_tili_grammatika #BMBA
🖇 #Sintaksis
📑 Qo'shma gaplar qanday vositalar bilan bog’lanishiga qarab, 3 turga ajratamiz:
✅ Bog’langan qo’shma gap (teng bog’lovchilar, -u, -yu, -da vazifadosh bog’lovchilari, bo’lsa, esa so’zlari yordamida bog’lanadi);
✅ Ergashgan qo’shma gap (ergashtiruvchi bog’lovchilar; shuning uchun, shu sababli ko’makchili qurilmalar, deb so’zi va nisbiy so’zlar yordamida bog’lanadi);
✅ Bog’lovchisiz qo’shma gap (ohang va tartib);
❗️Mualliflik huquqini saqlanglar, muhtaram admin(ka)lar!
💾 Qisqacha eslatma!
📮@Ona_tili_Tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
🖇 #Sintaksis
📑 Qo'shma gaplar qanday vositalar bilan bog’lanishiga qarab, 3 turga ajratamiz:
✅ Bog’langan qo’shma gap (teng bog’lovchilar, -u, -yu, -da vazifadosh bog’lovchilari, bo’lsa, esa so’zlari yordamida bog’lanadi);
✅ Ergashgan qo’shma gap (ergashtiruvchi bog’lovchilar; shuning uchun, shu sababli ko’makchili qurilmalar, deb so’zi va nisbiy so’zlar yordamida bog’lanadi);
✅ Bog’lovchisiz qo’shma gap (ohang va tartib);
❗️Mualliflik huquqini saqlanglar, muhtaram admin(ka)lar!
💾 Qisqacha eslatma!
📮@Ona_tili_Tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
#ona_tili_grammatika #BMBA
❗️NUTQNING MANTIQIYLIGI❗️
🌠 So‘zning o‘zi ifodalayotgan narsa-hodisani aniq ifodalab, tildagi ma’nosiga to‘la muvofiq tarzda qo‘llanilishi nutqning aniqligi hisoblanadi.
📌 Bunda quyidagilar e’tiborga olinadi:
⚜ — narsa-voqealarni aniq nomlash, tushuncha va uni bildiruvchi so‘zning bir-biriga mosligini ta’minlash;
⚜ — ma’nodosh va ko‘p ma’noli so‘zlardan mosini tanlash hamda ulardan nutqda o‘rinli foydalanish;
⚜ — eskirgan so‘zlarning qo‘llanish o‘rni va qo‘llashni bilish;
⚜ — paronim so‘zlarning ma’nolarini farqlagan holda to‘g‘ri qo‘llash;
⚜ — kasb-hunarga oid so‘zlar va atamalarni o‘z o‘rnida aniq qo‘llash;
⚜ — so‘zlarning o‘z hamda ko‘chma ma’nolari, ma’no qirralarini farqlash va shu kabilar.
🚫Ko'chirib olish mumkin emas
📈Biz bilan birga yanada rivojlaning
🔗@ONA_TILI_TEZKOR- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
❗️NUTQNING MANTIQIYLIGI❗️
🌠 So‘zning o‘zi ifodalayotgan narsa-hodisani aniq ifodalab, tildagi ma’nosiga to‘la muvofiq tarzda qo‘llanilishi nutqning aniqligi hisoblanadi.
📌 Bunda quyidagilar e’tiborga olinadi:
⚜ — narsa-voqealarni aniq nomlash, tushuncha va uni bildiruvchi so‘zning bir-biriga mosligini ta’minlash;
⚜ — ma’nodosh va ko‘p ma’noli so‘zlardan mosini tanlash hamda ulardan nutqda o‘rinli foydalanish;
⚜ — eskirgan so‘zlarning qo‘llanish o‘rni va qo‘llashni bilish;
⚜ — paronim so‘zlarning ma’nolarini farqlagan holda to‘g‘ri qo‘llash;
⚜ — kasb-hunarga oid so‘zlar va atamalarni o‘z o‘rnida aniq qo‘llash;
⚜ — so‘zlarning o‘z hamda ko‘chma ma’nolari, ma’no qirralarini farqlash va shu kabilar.
🚫Ko'chirib olish mumkin emas
📈Biz bilan birga yanada rivojlaning
🔗@ONA_TILI_TEZKOR- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
Son_qo`llanma.pdf
931.6 KB
#ona_tili_grammatika
📚Qo'llanma:son so'z turkumi
🖨️Formati:pdf
@Ona_tili_tezkor ⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
♡ ㅤ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
📚Qo'llanma:son so'z turkumi
🖨️Formati:pdf
@Ona_tili_tezkor ⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
♡ ㅤ ❍ㅤ ⎙ㅤ ⌲
ˡᶦᵏᵉ ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ ˢᵃᵛᵉ ˢʰᵃʳᵉ
#ona_tili_grammatika #BMBA
❗️Qisqacha maʼlumot❗️
🖇 O'zbek tilida nom bildirish ikki so'z turkumiga xos:
📝 Ot so'z turkumi -
Shaxs-predmet, o'rin-joy, paytni nomlaydi.
🔰Shaxs - Salima, tikuvchi, jurnalist;
🔰Predmet - kitob, ruchka, gul;
🔰Hayvon - Baroqvoy, mushuk, kuchuk;
🔰Faoliyat-jarayon - hashar, yig'in, gap;
🔰O'rin-joy - Toshkent, viloyat, qishloq, dala, bog'.
📝 Fe'l so'z turkumi - Ish - harakat va holatni nomlaydi.
🔰Harakat - o'qimoq, yurmoq, yozmoq, raqsga tushmoq;
🔰Holat - ko'rinmoq, sovumoq, qaynamoq, eshitilmoq, tuyilmoq.
@Ona_tili_Tezkor⚡️ - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
❗️Qisqacha maʼlumot❗️
🖇 O'zbek tilida nom bildirish ikki so'z turkumiga xos:
📝 Ot so'z turkumi -
Shaxs-predmet, o'rin-joy, paytni nomlaydi.
🔰Shaxs - Salima, tikuvchi, jurnalist;
🔰Predmet - kitob, ruchka, gul;
🔰Hayvon - Baroqvoy, mushuk, kuchuk;
🔰Faoliyat-jarayon - hashar, yig'in, gap;
🔰O'rin-joy - Toshkent, viloyat, qishloq, dala, bog'.
📝 Fe'l so'z turkumi - Ish - harakat va holatni nomlaydi.
🔰Harakat - o'qimoq, yurmoq, yozmoq, raqsga tushmoq;
🔰Holat - ko'rinmoq, sovumoq, qaynamoq, eshitilmoq, tuyilmoq.
@Ona_tili_Tezkor⚡️ - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
#ona_tili_grammatika #BMBA
❇️Lugaviy shakl yasovchi qoshimchalar❇️
Lugaviy shakl yasovchi qoshimcha – asosga qoshilib , uning ma’nosiga qoshimcha ma’no yuklovchi qoshimchalardir. Masalan: gul+lar, kel+gan, yaxshi+roq, bor+ib.
Quyida soz turkumlariga mansub lugaviy shakl yasovchi qoshimchalarga diqqat qiling:
🔰Otlarda:
-lar (koplik) qoshimchasi: kitoblar, gullar, qizlar.
-cha, -choq, -chak, -(a)loq (kichraytirish , erkalatish) qoshimchasi: kelinchak, bogcha, toychoq..
-niki (qarashlilik) qoshimchasi: meniki, seniki, maktabniki, oyimniki .
-gacha (chegara) qoshimchasi: Toshkentgacha ikki soatlik yol bor. Uydan maktabgacha bolgan masofa uncha uzoq emas.
-dagi (orin-joy) qoshimchasi: Qishloqdagi hovvimizda mevali daraxtlar kop.
-xon, -jon, -boy, -vachcha, -bek, -voy (hurmat) qoshimchasi: Manzuraxon, Otkirjon, Salimboy, mullavachcha.
🔰Sifatlarda:
-roq – qiyosiy daraja qoshimchasi: yogliroq palov.
-i(sh), -i(mtir) – ozaytirma daraja qoshimchasi: kokimtir, sargimtir,
-gina - belgining kuchsizligini belgilovchi qoshimcha: kichkinagina, maydagina.
🔰Sonlarda:
-inchi, -ta, -tacha, -larcha, -lab, -ov, -ala, -ovlon.
Birinchi, bitta, beshtacha, yuzlarcha, minglab, beshala, uchovlon.
🔰Fe’llarda:
-ma – harakatning bolmaganligini ifodalaydi: qochma, yugurma, borma, yozma;
-(i)n,-(i)l, -(i)sh, -dir(-tir), -t, -sat, -gaz(-kaz,-qaz,-gaz) korsat, keril, keltir, otqaz, oshir, tomiz, kiyin, egil;
-sa - shart mayli qoshimchasi: borsa, kelsa, oqisa;
-moqchi - maqsad mayli qoshimchasi: bormoqchi, kelmoqchi, oqimoqchi;
-gan, -ar, -mas sifatdosh qoshimchalari: kelar – kelmas, bolar – bolmas;
-(i)sh,-moq, -(u)v harakat nomi qoshimchalari: oqimoq, bormoq, kelmoq;
-(i)b, -gach,-guncha, -gani, -may ravishdosh qoshimchalari: borib, borgach, borguncha;
-la, -gila(-kila,-qila) ishqala, savala, tortqila, surgila;
-inqira, -imsira – harakatning takroriyligi yoki kuchsizligini bildiruvchi qoshimcha: bosinqira, kulimsira .
@Ona_tili_Tezkor⚡️ - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
❇️Lugaviy shakl yasovchi qoshimchalar❇️
Lugaviy shakl yasovchi qoshimcha – asosga qoshilib , uning ma’nosiga qoshimcha ma’no yuklovchi qoshimchalardir. Masalan: gul+lar, kel+gan, yaxshi+roq, bor+ib.
Quyida soz turkumlariga mansub lugaviy shakl yasovchi qoshimchalarga diqqat qiling:
🔰Otlarda:
-lar (koplik) qoshimchasi: kitoblar, gullar, qizlar.
-cha, -choq, -chak, -(a)loq (kichraytirish , erkalatish) qoshimchasi: kelinchak, bogcha, toychoq..
-niki (qarashlilik) qoshimchasi: meniki, seniki, maktabniki, oyimniki .
-gacha (chegara) qoshimchasi: Toshkentgacha ikki soatlik yol bor. Uydan maktabgacha bolgan masofa uncha uzoq emas.
-dagi (orin-joy) qoshimchasi: Qishloqdagi hovvimizda mevali daraxtlar kop.
-xon, -jon, -boy, -vachcha, -bek, -voy (hurmat) qoshimchasi: Manzuraxon, Otkirjon, Salimboy, mullavachcha.
🔰Sifatlarda:
-roq – qiyosiy daraja qoshimchasi: yogliroq palov.
-i(sh), -i(mtir) – ozaytirma daraja qoshimchasi: kokimtir, sargimtir,
-gina - belgining kuchsizligini belgilovchi qoshimcha: kichkinagina, maydagina.
🔰Sonlarda:
-inchi, -ta, -tacha, -larcha, -lab, -ov, -ala, -ovlon.
Birinchi, bitta, beshtacha, yuzlarcha, minglab, beshala, uchovlon.
🔰Fe’llarda:
-ma – harakatning bolmaganligini ifodalaydi: qochma, yugurma, borma, yozma;
-(i)n,-(i)l, -(i)sh, -dir(-tir), -t, -sat, -gaz(-kaz,-qaz,-gaz) korsat, keril, keltir, otqaz, oshir, tomiz, kiyin, egil;
-sa - shart mayli qoshimchasi: borsa, kelsa, oqisa;
-moqchi - maqsad mayli qoshimchasi: bormoqchi, kelmoqchi, oqimoqchi;
-gan, -ar, -mas sifatdosh qoshimchalari: kelar – kelmas, bolar – bolmas;
-(i)sh,-moq, -(u)v harakat nomi qoshimchalari: oqimoq, bormoq, kelmoq;
-(i)b, -gach,-guncha, -gani, -may ravishdosh qoshimchalari: borib, borgach, borguncha;
-la, -gila(-kila,-qila) ishqala, savala, tortqila, surgila;
-inqira, -imsira – harakatning takroriyligi yoki kuchsizligini bildiruvchi qoshimcha: bosinqira, kulimsira .
@Ona_tili_Tezkor⚡️ - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
#ona_tili_grammatika #BMBA
📚 ORFOGRAFIYA TAMOYILLARI
1⃣.FONETIK TAMOYIL.
🟢Sõzlar va qõshimchalar qanday aytilsa shunday yoziladi:
🔹buloq+ga=buloqqa
🔹sana+q=sanoq.
2⃣.MORFOLOGIK TAMOYIL.
🟢Soʻz va qoʻshimchalar talaffuziga qarab emas, qabul qilingan qoidalar asosida yoziladi:
🔹ketti emas, ketdi
🔹tussiz emas, tuzsiz.
3⃣.SHAKLIY TAMOYIL.
🟢Boshqa tillardan kirgan soʻzlar qanday yozilgan boʻlsa , bu shakl saqlanadi:
🔹ustol emas, stol
🔹rektir emas,rektor.
4⃣.TARIXIY-AN'ANAVIY TAMOYIL.
🟢Soʻzlar tarixan qanday yozilgan boʻlsa, bugungi kunda ham shunday yoziladi:
🔹Germaniya-Olmoniya
🔹gazmol-gazlama-mato.
5⃣.FARQLASH TAMOYILI.
🟢Soʻz maʼnolarining tutuq belgisi yordamida farqlanishi:
🔹saʼva-sava
🔹sanʼat-sanat.
@Ona_tili_Tezkor⚡️ - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
📚 ORFOGRAFIYA TAMOYILLARI
1⃣.FONETIK TAMOYIL.
🟢Sõzlar va qõshimchalar qanday aytilsa shunday yoziladi:
🔹buloq+ga=buloqqa
🔹sana+q=sanoq.
2⃣.MORFOLOGIK TAMOYIL.
🟢Soʻz va qoʻshimchalar talaffuziga qarab emas, qabul qilingan qoidalar asosida yoziladi:
🔹ketti emas, ketdi
🔹tussiz emas, tuzsiz.
3⃣.SHAKLIY TAMOYIL.
🟢Boshqa tillardan kirgan soʻzlar qanday yozilgan boʻlsa , bu shakl saqlanadi:
🔹ustol emas, stol
🔹rektir emas,rektor.
4⃣.TARIXIY-AN'ANAVIY TAMOYIL.
🟢Soʻzlar tarixan qanday yozilgan boʻlsa, bugungi kunda ham shunday yoziladi:
🔹Germaniya-Olmoniya
🔹gazmol-gazlama-mato.
5⃣.FARQLASH TAMOYILI.
🟢Soʻz maʼnolarining tutuq belgisi yordamida farqlanishi:
🔹saʼva-sava
🔹sanʼat-sanat.
@Ona_tili_Tezkor⚡️ - TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
#ona_tili_grammatika #BMBA
❗️Qisqacha maʼlumot❗️
🖇 O'zbek tilida nom bildirish ikki so'z turkumiga xos:
📝 Ot so'z turkumi -
Shaxs-predmet, o'rin-joy, paytni nomlaydi.
🔰Shaxs - Salima, tikuvchi, jurnalist;
🔰Predmet - kitob, ruchka, gul;
🔰Hayvon - Baroqvoy, mushuk, kuchuk;
🔰Faoliyat-jarayon - hashar, yig'in, gap;
🔰O'rin-joy - Toshkent, viloyat, qishloq, dala, bog'.
📝 Fe'l so'z turkumi - Ish - harakat va holatni nomlaydi.
🔰Harakat - o'qimoq, yurmoq, yozmoq, raqsga tushmoq;
🔰Holat - ko'rinmoq, sovumoq, qaynamoq, eshitilmoq, tuyilmoq.
@Ona_tili_tezkor ⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
❗️Qisqacha maʼlumot❗️
🖇 O'zbek tilida nom bildirish ikki so'z turkumiga xos:
📝 Ot so'z turkumi -
Shaxs-predmet, o'rin-joy, paytni nomlaydi.
🔰Shaxs - Salima, tikuvchi, jurnalist;
🔰Predmet - kitob, ruchka, gul;
🔰Hayvon - Baroqvoy, mushuk, kuchuk;
🔰Faoliyat-jarayon - hashar, yig'in, gap;
🔰O'rin-joy - Toshkent, viloyat, qishloq, dala, bog'.
📝 Fe'l so'z turkumi - Ish - harakat va holatni nomlaydi.
🔰Harakat - o'qimoq, yurmoq, yozmoq, raqsga tushmoq;
🔰Holat - ko'rinmoq, sovumoq, qaynamoq, eshitilmoq, tuyilmoq.
@Ona_tili_tezkor ⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
#ona_tili_grammatika #BMBA
❗️QATOR UNDOSHLAR TALAFFUZI VA ULARNING IMLOSI❗️
🌠 Bir bo‘g‘inda yonma-yon ikki xil undosh kelgan so‘zlar qator undoshli so‘zlardir.
🌠 So‘z boshidagi qator undoshlar o‘rtasiga yoki oldiga bir qisqa unli qo‘shib talaffuz qilinsa ham, bu unli yozilmaydi.
M:Dars, barg, do‘st, fikr, go‘sht, g‘isht, baxt, taxt,pand, qirq, farzand, broker, ko‘rk, stul, stol, metr, traktor,sabr, sayr, ilmkabi so‘zlar qator undoshli so‘zlardir.
🌠 Kerakli, taxta, o‘rtoqkabi so‘zlarda ham yonma-yon kelgan ikki undosh bor, lekin bu undoshlar bir bo‘g‘inda bo‘lmagani uchun qator undoshlar sirasiga kirmaydi.
🌠 Shuningdek,«ng»birikmasi ham qator undosh sanalmaydi. Chunki ng tarkibida ikki harf bo‘lsa ham, bitta tovushni anglatadi.
📌Anvar Baxranovning “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” qo‘llanmasi asosida
@Ona_tili_tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
❗️QATOR UNDOSHLAR TALAFFUZI VA ULARNING IMLOSI❗️
🌠 Bir bo‘g‘inda yonma-yon ikki xil undosh kelgan so‘zlar qator undoshli so‘zlardir.
🌠 So‘z boshidagi qator undoshlar o‘rtasiga yoki oldiga bir qisqa unli qo‘shib talaffuz qilinsa ham, bu unli yozilmaydi.
M:Dars, barg, do‘st, fikr, go‘sht, g‘isht, baxt, taxt,pand, qirq, farzand, broker, ko‘rk, stul, stol, metr, traktor,sabr, sayr, ilmkabi so‘zlar qator undoshli so‘zlardir.
🌠 Kerakli, taxta, o‘rtoqkabi so‘zlarda ham yonma-yon kelgan ikki undosh bor, lekin bu undoshlar bir bo‘g‘inda bo‘lmagani uchun qator undoshlar sirasiga kirmaydi.
🌠 Shuningdek,«ng»birikmasi ham qator undosh sanalmaydi. Chunki ng tarkibida ikki harf bo‘lsa ham, bitta tovushni anglatadi.
📌Anvar Baxranovning “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” qo‘llanmasi asosida
@Ona_tili_tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
#ona_tili_grammatika
🔰ASOSDOSH SO'ZLAR🔰
✅Asosi bir xil bo'lib, unga qo'shilgan qo'shimchs so'z yasovchi qoʻshimcha bo'lib, asosdosh so'z hisoblanadi.
M: Suvli, suvdon, sersuv, suvchi.
📌 ESLATMA!
☑️ Asosdosh so'zlar ishtiqoq she'riy san'atini hosil qiladi.
📌ESLATMA!
☑️Asosdosh so'zlarning ham yetakchi morfemasi, ham ko'makchi morfemasi shakldoshlik xususiyatiga ega bo'lshi mumkin
M: Suvli-suvdon, tilim-tilik, borlik-borliq
@Ona_tili_tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
🔰ASOSDOSH SO'ZLAR🔰
✅Asosi bir xil bo'lib, unga qo'shilgan qo'shimchs so'z yasovchi qoʻshimcha bo'lib, asosdosh so'z hisoblanadi.
M: Suvli, suvdon, sersuv, suvchi.
📌 ESLATMA!
☑️ Asosdosh so'zlar ishtiqoq she'riy san'atini hosil qiladi.
📌ESLATMA!
☑️Asosdosh so'zlarning ham yetakchi morfemasi, ham ko'makchi morfemasi shakldoshlik xususiyatiga ega bo'lshi mumkin
M: Suvli-suvdon, tilim-tilik, borlik-borliq
@Ona_tili_tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
#ona_tili_grammatika#BMBA
🔰 QISQACHA MA'LUMOTLAR 🔰
📝Quyidagilar so‘z-gap bo‘lib kelishi mumkin
🔸undovlar
🔸modal so‘zlar
🔸olmoshlar
📝Yuklamaning quyidagi turlari bog‘lovchi vazifasidagi ko‘makchiga qo‘shilib kela oladi
🔸so‘roq-taajjub
🔸gumon
🔸ayiruv-chegaralov
📝Mantiqiy (frazaviy) urg‘u yoki gap urg‘usi yozuvda, odatda, quyidagilarga tushadi.
🔸kesimdan oldingi bo‘lakka
🔸ajratilgan sifatlovchi aniqlovchili gaplarda ajratilgan sifatlovchi aniqlovchiga
🔸she’rlarda qofiyadosh so‘zlarga
🔸so‘roq olmoshi vositasida yasalgan so‘roq gaplarda o‘sha so‘roq olmoshiga
📝O‘xshatish ma’nosi quyidagi birliklarga xos
🔸Ayrim ko‘makchilar
🔸Ayrim yuklamalar
🔸Ayrim izohlovchilar
🔸Ayrim qo‘shimchalar
@Ona_tili_tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
🔰 QISQACHA MA'LUMOTLAR 🔰
📝Quyidagilar so‘z-gap bo‘lib kelishi mumkin
🔸undovlar
🔸modal so‘zlar
🔸olmoshlar
📝Yuklamaning quyidagi turlari bog‘lovchi vazifasidagi ko‘makchiga qo‘shilib kela oladi
🔸so‘roq-taajjub
🔸gumon
🔸ayiruv-chegaralov
📝Mantiqiy (frazaviy) urg‘u yoki gap urg‘usi yozuvda, odatda, quyidagilarga tushadi.
🔸kesimdan oldingi bo‘lakka
🔸ajratilgan sifatlovchi aniqlovchili gaplarda ajratilgan sifatlovchi aniqlovchiga
🔸she’rlarda qofiyadosh so‘zlarga
🔸so‘roq olmoshi vositasida yasalgan so‘roq gaplarda o‘sha so‘roq olmoshiga
📝O‘xshatish ma’nosi quyidagi birliklarga xos
🔸Ayrim ko‘makchilar
🔸Ayrim yuklamalar
🔸Ayrim izohlovchilar
🔸Ayrim qo‘shimchalar
@Ona_tili_tezkor⚡️- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
#ona_tili_grammatika #BMBA
❗️NUTQNING MANTIQIYLIGI❗️
🌠 So‘zning o‘zi ifodalayotgan narsa-hodisani aniq ifodalab, tildagi ma’nosiga to‘la muvofiq tarzda qo‘llanilishi nutqning aniqligi hisoblanadi.
📌 Bunda quyidagilar e’tiborga olinadi:
⚜ — narsa-voqealarni aniq nomlash, tushuncha va uni bildiruvchi so‘zning bir-biriga mosligini ta’minlash;
⚜ — ma’nodosh va ko‘p ma’noli so‘zlardan mosini tanlash hamda ulardan nutqda o‘rinli foydalanish;
⚜ — eskirgan so‘zlarning qo‘llanish o‘rni va qo‘llashni bilish;
⚜ — paronim so‘zlarning ma’nolarini farqlagan holda to‘g‘ri qo‘llash;
⚜ — kasb-hunarga oid so‘zlar va atamalarni o‘z o‘rnida aniq qo‘llash;
⚜ — so‘zlarning o‘z hamda ko‘chma ma’nolari, ma’no qirralarini farqlash va shu kabilar.
🚫Ko'chirib olish mumkin emas
📈Biz bilan birga yanada rivojlaning
🔗@ONA_TILI_TEZKOR- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal
❗️NUTQNING MANTIQIYLIGI❗️
🌠 So‘zning o‘zi ifodalayotgan narsa-hodisani aniq ifodalab, tildagi ma’nosiga to‘la muvofiq tarzda qo‘llanilishi nutqning aniqligi hisoblanadi.
📌 Bunda quyidagilar e’tiborga olinadi:
⚜ — narsa-voqealarni aniq nomlash, tushuncha va uni bildiruvchi so‘zning bir-biriga mosligini ta’minlash;
⚜ — ma’nodosh va ko‘p ma’noli so‘zlardan mosini tanlash hamda ulardan nutqda o‘rinli foydalanish;
⚜ — eskirgan so‘zlarning qo‘llanish o‘rni va qo‘llashni bilish;
⚜ — paronim so‘zlarning ma’nolarini farqlagan holda to‘g‘ri qo‘llash;
⚜ — kasb-hunarga oid so‘zlar va atamalarni o‘z o‘rnida aniq qo‘llash;
⚜ — so‘zlarning o‘z hamda ko‘chma ma’nolari, ma’no qirralarini farqlash va shu kabilar.
🚫Ko'chirib olish mumkin emas
📈Biz bilan birga yanada rivojlaning
🔗@ONA_TILI_TEZKOR- TG kanallari orasida oʻzining hurmat eʼtibori va saviyali auditoriyasiga ega kanal