🌐نیشانەكانی كوردبوون لە نێوان داهێنان و لاسایی كردنەوەدا....

🔹بەشی 1

ئەوەی كە لە ناو كوردا و لەڕێگەی كوردەوە بەرهەم هێنراوە و لە ڕێگەی نیشانەكانی كوردبوونەوە كوردیەتیەكەی دیاریدەكرێت، بە پرۆسەی داهێنان هاتووەتە ئاراوە، نەك بە پرۆسەی لاسایی كردنەوەی بەرهەمەكانی ڕوحە نەتەوەییەكانی تر. هەموو داهێنانێكی كلتوری و زمانی و ئاكاری گەڕانەوەیەكی قوڵی داهێنەرەكەی دەوێت بۆ ڕوحی خۆی، هەموو داهێنانێكیش مەحكومە بە فۆرمێكی تایبەت كە سروشتی كوردیانەی ئەو داهێنەرە دەیدات بە داهێنانەكەی، بیرۆكەكانی داهێنانەكە بیرۆكەی عەقڵی و جیهانین، شێوەگرتنەكەیان سەرچاوە لە سروشتی ئەو تاكەوە دەگرێت كە لەگەل تاكە نەتەوەییەكانی تردا هاوبەشە. ئەمەش وادەكات ئەو داهێنانە لەگەڵ خۆیدا ئەو نیشانانەش هەڵگرێت كە مۆركی ئەو ڕوحە نەتەوەییەیان هەڵگرتووە. كاتێك كەسانێك لە ناو نەتەوەیەكدا لە بری ئەوی بگەڕینەوە بۆ خودی خۆیان، دەگەڕێنەوە بۆ ئەو داهێنانەی كە لەلایەن ڕوحە نەتەوەییەكانی ترەوە داهێنراون و ئەمە وەك نەریتێك وەردەگرن و تەقلیدی دەكەنەوە، كارەكەیان كارێكی داهێنەرانە نییە و هەڵگری ئەو مۆركە نەتەوەییەش نییە كە لە داهێنانەكانی ڕوحی ئەو نەتەوەیەدا هەیە. ڕوحی نەتەوەیی چالاك هەموو ئەوەی كە بەرهەمی ڕوحی نەتەوەیی نەتەوەكانی ترە یان لەگەڵیدا دەكەوێتە ناوگفتوگۆوە، یان دەیكاتەوە بە كەرەستە لە ڕێگەی هەڵوەشاندنەوەی شێوەكەیەوە و بەكاری دەهێنێت لە داهێنانەكەی خۆیدا. هەر ئەمەش وادەكات بۆ نموونە كۆمەڵناسی ئەڵمانی جیاوازبێت لە كۆمەڵناسی ئەمریكی و فەرنسی، ئەدەبیاتی فەرنسی جیاواز بێت لە ئەدەبیاتی ئەڵمانی و فەرەنسی. هەر ئەمەیە وادەكات بیركردنەوەی فەلسەفی ئەمریكیەكان پراگماتیكی بێت و بیركردنەوەی فەلسەفی ئەڵمانەكان عەقڵانی بێت و بیركردنەوەی فەلسەفی فەرەنسیەكان كۆمەڵایەتی بێت. ئەمەیە وادەكات لە ناو ڕۆژئاوادا ترادیسیۆنە جیاوازەكان تەنانەت لە زانستەكانیشدا هەبن. ئەوە سەرەڕای ئەو كاریگەریانەش كە لەسەر یەكتری هەیانە.


✍عرفان مستەفا/ کوردناس و توێژەری فەلسەفە.

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

🌐هیچ ئاینێك گەردوونی نییە، هەر لەبەر ئەمەشە لەجیهاندا ئەو هەموو ئاینە جیاوازە هەیە و یەك ئایین نییە.

🔹بەشی2

بەڵام هەر ئاینێك گوزراشتێكە لەوەی كە گەردوونییە لە فۆرمێكی زمانیی دیاریكراودا كە زمانی میللەتێكە. هیچ زمانێكیش جیهانی نییە. هەر زمانێك زمانی نەتەوەیەكە و لەسروشتی ئەو نەتەوەیەوە ئەو شێوەیەی وەرگرتووە. ئاینەكان كە دەچنە ناو نەتەوەكانەوە، ئەوەی لە ئاینەكاندا گەردوونیە ئەو نەتەواونە بەپێی سروشتەكەی خۆیان  لۆكاڵی دەكەنەوە. هەر لێرەشەوەیە كە مەزهەبە جیاوازەكان و ئەو هەموو ڕوانگە جیاوازانە لە ئاینێك جیادەبنەوە. كوردیش وەك هەر میللەتێكی تر بە پێی لێكدانەوەی خۆی و شێوازی گوزراشت كردنی خۆی لەوەی كە لەو ئاینەدا گەردوونییە گوزارشتی لەوە كردۆتەوە كە گەردوونیە. بۆیە لێكدانەوەی كوردی بۆ دەقە ئاینییەكان لێكدانەوەیەكی كوردیە و جیایە لە لێكدانەوەیەكی عەرەبی یان پاكستانی یان فارسی یان توركی.

✍عرفان مستەفا/کوردناس و توێژەری فەلسەفە

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

🌐لێكدانەوەی كوردیانە بۆ ئیسلام دوو بنچینەی هەیە، بنچینەیەكی عەقڵی و بنچینەیەكی ئەخلاقی.

🔹بەشی 3

ئەم لێكدانەوەیەش لە سەردەمی دەوڵەتدارییە كوردییەكەی ئەیبووبیەكاندا كە سەلاحەدین دایمەزراند دەست پێدەكات، سەڵاحەدین چاكبوونی كرد بە بنچینە بە پێی بنەمای چاكبوون مرۆڤ شیعە بێت یان سوننە، مەسیحی بێت یان موسڵمان یان جوو، ئەوە گرنگ نییە، ئەوەی گرنگە ئەوەیە چاك بێت و ئاشتی بوێت، هەر ئەمە وایكرد سەڵاحەدین بتوانێت لە هەمان كاتدا سوپاسالاری خەلیفەی عەیاسیی سونی بێت و وەزیری خەلیفەی فاتمی شیعە بێت. جگە لەوەش هەر ئەمە وا دەكات كە پشتیوانییەكی زۆری لە لایەن مەسیحی و جولەكەشەوە بكرێت و دواتر لە جیهانی مەسیحیەتدا و لەلای جوڵەكەش ببێت نموونەیەی سەركردەیەكی ئاینی باڵا. هەر لەسەردەمی ئەیوبیەكاندا دوو موشەرعی گەورەی كورد هەن كە یەكێكیان سەیفیدین ئامەدییە و ئەوی تریان سراجەدین ئەرموویە، كتێبەكانی ئەو دوانە لە اصوڵی فقه دا، لوتكەی ئەو زانستەیە و لەلای ئەوان عەقڵ بنمایە بۆ اصولی فقە كە ئەو زانستەیە دەبێت حوكمە سشەرعییەكان بەپێ ئەو زانستە بدرێن. كۆی حوكمە شەرعییەكانیش بە زانستێكی تر ناو دەبرێت كە پێی دەوترێت فقە. هەر لەو سەردەمەی سەلاحەدیندا و بە هۆی ئەو لێكدانەوە كوردییە بۆ قورئان سوننەت، دەرگا لە سەر عارفێكی وەك ئیبن عەرەبی و جەلالەدین رۆمی دەكرێتەوە، كە بتوانن ئەوە بڵێن كە یار واتە خودا هەر هەمان یارە چ لە مزگەوتێكدا بێت یان لە كەنیسەیەكدا بێت یان لە دیرێكدا بێت. هەر ئەم لێكدانەوە كوردییە كە دەبێت بنچینەیەك بۆ مەسەلەی لێبوردەیی ئایینی لە سەردەمی رۆشنگەریدا. كە لەلایەن یەكێك لە فەیلەسوفەكانی رۆشنگەرییەوە بە ناوی لیسینگەوە شانۆنامە گرنگەكەی لە باری لیبوردەیی ئاینییەوە دەنوسێت كە باس لە ناتان داناو سەلاحەدین دەكات. لە دوای سەردەمی ئەیبوییەكانیشەوە ئەم لێكدانەوە كوردییە بۆ قورئان سونەت بەردەوام دەبێت و لە لای عارەفە كوردەكانیش بەردەوام دەبێت. باوكی مەلا ئیدریسی بەتلیسی كە ناو حسامدەینە تەفسیرەكەی بۆ قورئان تەفسرێكی كوردییە بۆ قورئان، لە دوای ئەوانیش ئەمە هەر درێژەی دەبێت لە رێگەی تەریقەتی قادری و نەقشییەوە، تەفسیرەكەی مەلای گەوەرە كۆیە بۆ قورئان تەفسیرێكی كوردییە و لە بواری ئیلاهیات و اصول فقه و علمی كەلامدا دوای دواقوناغی لێكدانەوەی شەرعیانە و كەلامیانەی قورئان سونەت لەلایەن گەوەر زانای كوردە مەلا باقری بالەكی دەكرێت كە كتێبەكانی لە بواری زانستی كەلام و تەسوفدا لە لوتكەدان و ئەم پیاوە لە حەفتاكانی سەدەی پیشودا كۆچی دوایی دەكات. لە پال ئەویشدا مەلا عەبدولكەرمی مودریش و دكتور موستەفا زەڵمی هەن كە لە لێكدانەوەكانیان بۆ دەقە ئاینییەكان سەر بەو پارادایمە كوردییەیە. لە لێكدانەوە مۆدێرنەكانیشدا بۆ ئیسلام سەعدی نورسی و ئەحمدی موفتیزادە و ناسری سوبحانی لێكدانەوەیەكی عەقڵی ئەخلاقیان بۆ ئیسلام هەیە. ئەوەی لە باشور بڵاو بووەتەوە لە راستیدا لێكدانەوەی سعودی و میسری و پاكستانییە بۆ دەقە ئاینییەكان نەك لێكدانەوەی كوردی. بەڵام ئەمە مانای ئەوە نییە كە لێكدانەوەی مۆدێرنی كوردی بۆ ئایین نییە، بە پێچەوانەوە عەقڵانیترین و ئەخلاقیترین لێكدانەوە بۆ ئیسلام لێكدانەوە كوردییەكەیە. بە كورتی و بە كوردی لێكدانەوەی كوردی بۆ ئایین سەر بە مەزهەبی خۆشەویستیییە نەك مەزهەبی رق و بوغز و كینە، لەسەر مەزهەبی ئاشتییە نەك جەنگ و خوێن ڕشتن.


✍عرفان مستەفا/کوردناس و توێژەری فەلسەفە

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

🔹ڕۆنان

🌐بابەتێکی تایبەت لە سەر موسیقی کوردی و پرسی نەتەوەیی

✔️تکایە گوێی بۆ بگرن

🎙دڵزار عابیدی

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

🔵کوردبوون لە جیهاندا

فانۆن لە کتێبی "پێستی ڕەش دەمامکی سپی"باس لە قەیرانی ئینسانی ئەفریقایی دەکا ئاماژە بەوە دەکات کە ڕەش‌پێستەکان لە بۆغزیانەوە لە زاتی خۆیان کە گوم بوون لە ناو دونیای مەعریفی و سایکۆلۆژی داگیرکەر ئیتر تا ئەو ئاستە لە خۆبەکەمزانین دا ئەبەزن و سەرقاڵی ئەوەن کە ببنە سپی."بۆ ڕەش پێست تەنیا یەک چارەنووس هەیە ئەویش سپی بوونە".فانۆن باس لە سەرکەوتنی ئەو کەڵکەڵەیە دەکا کە لە ناخی ڕەش پێستەکاندا چێندراوە"سپی بوون نیشانەی گەورەبوون و مەزەن بوونە".هەموو شتێکی پیاوی سپی مەزنە،شێوازی خواردنی،جل‌وبەرگی،قسەکردنی،سیاسەتی،بیرکردنەوەی،سێکسی،چوونە سەر ئاودەستی،هەموو شتێکی ڕەش مایەی شەرمەزاریە.

ئەم بێزهاتنەوە لە خۆ و دنیای خۆ بە پلەیەک دەگا کە ئینکاری ئینتمای نەتەوەیی و ئایینی[لێرە مەبەست ئەو جۆرە لە ئایین نییە کە سەرقاڵ سروت و عیبادەتە ڕۆکەشیانە بێت و بەشێوەی توندئاژۆی گوتاری و کرداری هەڵ ئەکوتێتە سەر کۆمەڵگا بەڵکوو ئەو لایەنە ڕۆحی و مەعنەویە بۆ پڕکردنەوەی بەشی وجوودی مرۆڤ]خۆی دەکات و دەگاتە ئەو ئاستەی کە بڵێ(حەزم دەکرد کورد نەبوومایە)چی بکەم بە کورد خەلق بووم؟

زیادەڕۆیی لەم دیاردەدا بە مەرگی هەموو بەهایەکی ئینسانی کۆتایی دێت.کەسی داگیرکراو ڕزگاریەک لە وەزعی خۆیدا نابینێتەوە جگە لە هاوشێوەکردنی خۆی لەگەڵ کەسی داگیرکەر و دنیای ئەوانی دیکەدا و ئینکارکردنی مێژوویی و کۆمەڵایەتی ئینتمای خۆی.هێزە داگیرکەرەکانیش لەم مامەڵەکردنەدا زەویێکی پتەو دەبیننەوە بۆ زیاتر چاندنی تووی خۆبەکەمزانین و لە خۆدان و خۆبەهیچ زانینی کەسی داگیرکراودا.کەسی داگیرکراو لەم حاڵەتەدا لە نامۆبوونێکی ترسناکدا دەژی،لە دژایەتیکردنی ماڵی خۆ و خۆهاوشێوەکردن لەگەڵ هێزی داگیرکەردا.کەسی داگیرکراو موبتەلایە بە نەخۆشی(خۆشەویستی خۆ نیشاندان)نامۆبوونێکی تێدایە لە هەر شتێک کە موڵکی خۆ و سەربەماڵی خۆی بووە.

دوژمنانی کورد بە درێژایی مێژوویەکی دوور و درێژ بەرمەبنای بەرنامەیەکی داڕێژراوە لە سەر خولقاندنی ئەم زەینە،کە زەینی کەسێکی داگیرکراوە،لە نێو کوردا کاریان کردووە لەو ڕاستیەوە کە زەینێکی لەم جۆرە هەرگیز ناتوانێ بە تەنگ ماڵی خۆیەوە بێت و ماڵی خۆی بۆ ڕێک ناخرێ.

خەباتی گەورەش لە لایەکەوە لە هەڵوەشاندنەوەی هەمووی ئەم داگیرکاریەی زەینی تاکی کوردە بە مەبەستی پاککردنەوە تا بتوانین هەم ماڵی کوردی وەکوو ئەوی کە هەیە لەو دیو وەهمەکانەوە ببینین و هەم بە ویژدانیشەوە ڕاستگۆیانە لەگەڵ ناهەمواریەکانماندا مامەڵە بکەین.خەباتی ڕاستەقینە کار کردنە بۆ لە دایک بوونی ویژدانێکی تەندرووست.

✍فارۆق ڕەفێق

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

🔹عاشقی کوێر

🔹عاشق چاو لە حەق و باتڵ ناکات.

🔹عەشق هێزێکی غەریب لە ناخدا درووس ئەکات کە دەس ئەنێت بە بیناقاقەت.

🔹عاشق دەمرێ،مردنێکی وەهمی لە پێناو مەعشووق.

🔹عەشق مەترسیدارترین شتە لە هەمان کاتیشدا ئەتوانێ بەستێنێکی ئارامی بێ بۆ مرۆڤ لە پێناو چاکەبووندا.

🎙عێرفان مستەفا

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

🟥 ڕازێک لە ژیانی ئەدەبیم!

من؛ وەکوو نووسەرێکی ناوداری ئەم وڵاتە، خاوەنی چەندین ئاسەواری ئەدەبیم. چەندین جار لایەنگرانم ڕێزیان گرتووە لە چالاکی ئەدەبی و کەلتووری "من". بەڵام ئەمڕۆ پێویستە ڕازێکتان لەلا بدرکێنم کە سی ساڵە لە دڵی خۆمدا ڕامگرتووە و خۆمیش نازانم چۆن هەتا ئێستا نەمهێشتووە ژن و منداڵ و دۆستانی نزیکم پێی بزانن.

ڕازەکە ئەوەیە کە سی ساڵ بەرلە ئێستا، بووم بە ئەندامی دەستەی نووسەرانی ئەم گۆڤارەی کە ئەمڕۆ ئێوە خاوەنین. زۆر حەزم دەکرد ببم بە کەسێک وەکوو نووسەرە مەزنەکان کە خەڵک هەمیشە بە حورمەتەوە ناویان دێنن. بەڵام هەر زوو بۆم دەرکەوت کە من پیاوی ئەو ڕێگا نیم. ئەو کارە، خوێندەواری دەوێ، شەونخوونی دەوێ، هەستی جوان و بوێری و ئامانجی بەرزی دەوێ. دەبێ قازانجی خەڵک لە بەرچاو بگریت... بۆیە تەنیا، کارم بوو بە نووسینی هەواڵ سەبارەت بە گەندەڵەدزی و ڕووداوی هاتوچوو و چەن شتی کەم بایەخ.
بە هۆی کار لە گۆڤار لە گەڵ کابرایەک بووین بە ناسیار. ڕۆژێک ئەو کابرا پێشنیارێکی سەیری هێنا ئاراوە! دەیگوت من تەنیا حەزم لە پارەو ماڵی دنیایە. زانیومە ئەتۆش زۆر بێزووی(مەگیرانی) شۆرەت و ناوبانگ دەکەی. من بابەتت بۆ دەنووسم، تۆش لە گۆڤارەکەتان بە ناو و وێنەی خۆتەوە بڵاوی بکەرەوە. لە سەدا هەشتای داهاتی ئەو نووسراوانە بۆ من بێت، ناوبانگ و دانیشتن لە ڕیزی پێشەوەی کونفرانس و کۆبوونەوەکانیش بۆ تۆ.
وتم جا ئەگەر خەڵک بەو کەینوبەینە بزانن دەمانکەن بە پەندی عاڵەم. وتی خەڵک زۆر لەوە شوورەییتریان دی و هیچ نەقەوما. وتم ئەی باری ئەخلاقیەکەی؟ وتی:کام ئەخلاق؟  ئەمڕۆ کەس ناوێرێ بەرهەمی خۆی بداتە دەستی فڵانە مامۆستای ناودار، خێرا بە ناوی خۆیەوە بڵاوی دەکاتەوە. فیسارە مامۆستا بە دەستی قوتابیان و فێرخوازان بابەتی زۆر کۆ دەکاتەوە و دواییش دەیکاتە موڵکی خۆی. بە هیچ شێوازێک نایەڵن کەس سەر دەربێنێ نەوەک لە خۆیان سەرتر بێت و لەوەش ناشیرینتر... دەی خۆ من و تۆ نە بەرهەمی ڕەنجی خەڵک دەدزین، نە بەر بە پێشکەوتنی خاوەن بەهرەکان دەگرین ونە... من تەنیا قەڵەمی خۆمم بە تۆ فرۆشتووە و نرخەکەشی دیارە. ڕاستیەکەت دەوێت، من نامەوێ وەکوو ئەوانە بم کە وتیان هونەرو قەڵەم بۆ فرۆش نابێت. کەچی لە دوایی، بۆ خەرجی ماڵەوە بە ناچاری وڵک و گورچیلەی خۆیان دەفرۆشت.

ئاخری ڕێکەوتین. خودا حەقە، جگە لە من قەت بۆ کەسی دیکەی نەنووسی. کارمان لە برەودا بوو. وای لێهاتبوو دەمگوت فڵانە شت وا بنووسە، خەڵک وایان پێخۆشە. چاوەڕوان بووین، با لە کام لاوە دێت بەو بارەدا شەنمان دەکرد. لە کۆڕ و کۆبوونەوەکاندا، کوڕان و کچانی ساکار و دڵپاک، شانی منیان ماچ دەکرد و مامۆستا، مامۆستا دەکەوتنە شوێنم کە پشتی وێنەیەکی خۆمیان بۆ واژۆ بکەم. لەو لاش کابرای نووسەر پارە لە سەر پارە، وای لێهاتبوو، شای بە گاوان نەدەگرت. سی ساڵمان بەو شێوە ڕابوارد. تووشی کێشەی وا نەهاتم. چەند جارێک بیستم کە خەڵک دەڵێن ئەم کابرایە هەر پارە کۆ دەکاتەوە و دەیشارێتەوە. بۆیە خۆم کرد بە خێرخواز و بەو شێوە ئەوەشم پینە کرد. لە هەر شوێنێک پێویست بە قسەکردن بوو، لە باتی قسەی بەڵگەمەندو ئاکادمیک، دەمکرد بە بەزمی درووشمدان، هاوڕێ لەگەڵ چەند وەشەی بێگانە کە خۆمیش ماناکەیانم نەدەزانی. دەمگوت ئێمەش وەکوو ئەدەبی ڕووس و فەرانسە پێویستمان بە ڕەوتێکی ئەدەبیە و من هەوڵی بنەڕەتی دەدەم کە گەورەیی زمان و هونەری ڕەسەنی خۆمان بە دنیا بسەلمێنم و... بەڵام دیارە کەسێک کە کەلتوور و هونەر و زمانی خۆی ناکاتە بناغەی کار و لە پێش چاوی سووکە، هیچ قسەشی بۆ دنیا نیە...

بەڵام ئێستا تووشی کێشەیەکی ڕاستەقینە هاتووم. کابرای نووسەر دەڵێ من سێ بووکم لە ماڵە، خەرجمان زۆرە. ئیستەرەم، پارەی زۆرتر. هیچ هەڕەشەو گوڕەشەش ناکات. تەنیا شاخی کردووە و هیچ نانووسێت. بەو مانگرتنەی، ناوبانگی من تووشی مەترسی هاتووە. منیش تەنیا تاریفی خەڵکم بۆ ماوەتەوە، جا ئەگەر با لەم کونەوە بێت ئەوەش نامێنێت.

ئێستا بەڕێزتان کە خاوەنی ئەو گۆڤارەن، ئاگادار بوون کە من چۆن نووسەرێکم. بەڵام ئەوەش بزانن کە ئەو نووسراوانە، ئامیان(هەوێن) و ئامێژەنی گۆڤارەکەتانە. جا قسە هەزارە، یەکی بەکارە. تکایە پارەیێک بە ناوی قەرز و فەرز یان خەڵات و بەرات یان هەرناوێک پێتان خۆشە دابین بفەرموون. هەم ناوەکەی من با نایبا و هەم فرۆشی ئێوەش بەردەوامە.

دینۆ بۆتزاتی_ئیتالیا/(محسن ابراهیم)

خوێنەری بەڕێز؛
قەڵەمی بەرز و هونەری ڕاستەقینە ناوبانگیش دێنێ. نە دەبێت و نە دەکرێت بەری پێبگرین. ئەگەر وابکەین لە ڕاستیدا بەهرەکان دەفەوتێنین. بەڵام ئامانجی ئەدەب و هونەر، بەرزی بیری ئینسانیە، نەک پارە و ناوبانگ.
زۆر پێویستمان بە سیستمەکی پەروەردە هەیە هەم بەر بە فەوتانی بەهرەکان بگرێت و هەم شارەزامان بکات کە ڕێگا نەدەین هەرکە بێت و بە درۆ و دەلەسە یان خۆ ڕووتکردنەوە، یان.. ببێت بە خاوەنی ئەدەب و هونەری وڵاتەکەمان...

عیسا ئەحمەدی١٤٠٣/٠٣/٢١

کتێبی "سفری لە ماڵ مانەوە: چوونەدەر لە ماڵی نائۆمێدی" بە قەڵەمی مەنسوور تەیفووری لە لایەن وەشانخانەی 49کتێب، چاپی یەکەم، سوێد 2024، بڵاو کراوەتەوە. لەم یادداشتەدا "بەڕێز خاکپوور" هەوڵ دەدات زۆر بە کورتی پێداچوونەوەیەکی ڕەخنەیی لەسەر ئەو کتێبە بێنێتە ئاراوە و ڕەنگوڕواڵەتی زانستیی و هەروەها ئایدیۆلۆژیکەکانی  ئەو کتێبە شەنوکەو بکرێت.

🔹گێڕانەوەی پێچەوانەی نووسەر لە سەر شووڕای بەڕیوبەری ئەو دەمی شاری سنە.

🔹نووسەر بە ڕوونی لە تەپوتۆزی شیکاریی ئایدیۆلۆژیکدا نووقم بووە، بە جۆرێک کە ئاراستەیەکی پڕاوپڕ لایەنگیرانەی تاکڕەهەندی ئایدیۆلۆژیک دەخاتە بەردەستی خوێنەر.

🔹جۆرێک باسی نوێخوازی و سیکولاریسمی سیاسی لای مامۆستا شێخ عێزەدین دەکات کە گوایە تەنیا ڕۆشنگەری لە کوردستان ئەوان بوون.

🔹بە بۆچوونی من تەیفووری بە ئەنقەست و بە مەیلی خۆی بە جێگەی تەفسیر، شێواندنی کاریکاتۆری دەخاتە بەردەستی خوێنەر

🔹چەمکاندنی  چەپەوانە و ئیدۆلۆژیک لە ڕووداوە مێژوویەکان،خۆ بە پێغەمبەر زانین و ڕزگار بەخش لە قەڵەمدان لە لایەن هەر تاک و گروپێک شتێکی نازانستی و لۆژیکیە،بە جۆرێک ئەویتر تاوانبارکردن و خۆ دەربازکردنە.


http://T.me/Mizankurdi

قوربان، قوربانان قوربانی دەکرا..
بەشی قوربانی بۆ ماڵان دەبـرا..

ئێستا بڕێ کەس قوربانی دەکەن..
بەشە جوانەکەی بۆ ماڵ خۆ دەبەن..

ئەمجار هەر بەوە خۆ ڕازی نابێ..
ڕان و پشت مازە، لە بۆ کەبابێ.

ئیتر هەژاران تۆزێ پێشە و پڵان،..
دەبووە نەسیبیان لە ڕۆژی قوربان..

قوربان، قوربانی کەڵە پیاوی ئەوێ،..
پیاوێ زۆر چاک و دڵ‌هەتاوی ئەوێ..

قوربان، قوربان بوو کردت قوربانی..
بە دڵێکی خاوێن بۆ خوای ڕەبانی..

لووتت بەرز نەبێ لەوەیکە دەتوانی..
مەڕێ یان گایەک بکەیتە قوربانی..

خووی دەمارگژی بکەرە قوربانی..
ڕووخۆش بە لەل خەڵک به مێهرەبانی..

دڵ ساف کە لە ڕق و کینەی بێ سەمەر..
تێهەڵدە لە خراپە و لە دڵ بیکە دەر..

ئەمجار خوای گەورە قوربانی ئاوا..
قەبوولی دەکات و نادرێ بە ئاوا..


🌹🌹🌹جەژنی قوربان لە هەموو موسڵمانان و بەتایبەتی خەڵکی کوردستانی ئازیز پیرۆز بێ


✍هەرمان ۹۷/٥/۲۹


👇👇👇👇👇


T.me/Mizankurdi


🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

🟥 بیری ئازادی

لە ڕێگا، یەکێک لە سەربازەکان بە پێکەنینەوە وتی: بەرپرسانی ئەم بەندیخانەیە کە دەچین، دەرفەتێکی باشیان بۆت ڕەخساندووە.

لە قسەکەی تێ نەگەیشتم! کام دەرفەت؟ جا کارەسات لەوەش تاڵتر دەبێت؟ لە وڵاتی غەریب حوکمی زیندانی هەتاهەتایی بە سەرتا بسەپێنن!؟

ئەو زیندانە تەنیا تایبەت بەوانە بوو کە سزایان، زیندانی هەتاهەتایی بوو. بۆیە کەس باسی ئازادی نەدەکرد. جۆرێک لە ژیان بوو کە هەر ساتێک مەرگێکی تێدا تاقی دەکرایەوە.

پاش چەند ڕۆژ تازە زانیم مەبەست لە دەرفەت چییە. لەو شارەدا نەریتێک هەبوو کە شێوەی یاسای بە خۆیەوە گرتبوو. هەرچەند مانگ جارێک، بەپێی پشکخستنی بەرپرسانی زیندان، یەکێکیان هەڵدەبژارد. دیانبردە سەربانی بەندیخانە. خەڵکی شاریش کە پێشتر ئاگادار کرابوون، بە گەورە و بچووک، ژن و پیاو، ڕووناکبیر و ڕەمەکی... هەموو دەهاتن. ئەو کەسە نیوکاتژمێر مەودای هەبوو کە وتارێک پێشکەش بەو خەڵکە بکات. جا ئەگەر خەڵک وتارەکەیان وەبەر دڵ کەوتبا، دەیانکرد بە چەپڵەڕێزان. واتە لە لایەن کۆمەڵگاوە بەخشراویت و ئازادی. دەنا ئەو تەنیا دەرفەتەش بۆ هەتاهەتایە دەبوو بە هیچ. تۆ کە جارێک لە لایەن دەستەڵاتەوە سزا دراوێت، ئەگەر جاری دووهەم لە لایەن خەڵکیشەوە تاوانبار بکریت، واتە دەردەکەت لێ دەبێت بە دوو.
ڕۆژانی هەوەڵ لەچەند کەسێک کە ساڵانی ڕابردوو، دەست لە گۆچان درێژتر لە سەربان گەڕابوونەوە، پرسیارم کرد، بەڵام تەنیا زەردەخەنەیەکی تاڵیان پێشکەشم کرد! ئاخۆ باسی چییان کردووە؟ چۆنیان باس کردووە؟ گریاون؟ پاڕاونەتەوە؟ هاواریان کردووە؟ ئەو خەڵکە بە چی ڕازی دەبن کە ئەو ئازادیەت پێ ببەخشن؟؟؟

دەیانگۆت لە ڕابردوودا چەند کەسێک توانیویانە ئازاد بن. بەڵام وەکوو ئەفسانە دەهاتە بەر گوێ. لانیکەم هەتا نۆ ساڵ، ئازادی وەکوو پڵاوی خانەقا هەر ناوەکەی بوو. کەس تامخوای نەکرد. ئەو نۆ ساڵە بە شەو و بە ڕوژ بیرم لێ دەکردەوە. ئاخۆ ئەوە ناوی دەرفەتە یان ئەشکەنجە؟ چاوەڕێ بوون، خۆی ئەشکەنجە نییە؟ کاتێ تۆ یەکجار مافی قسەکردنت هەیە ئەویش کاتەکەی دیاری نەکراوە، ئەشکەنجە نییە؟ کاتێ کابرا بە لاوی هاتۆتە زیندان، ئێستا پیر و کوێر، بە لێو قەبرەوە دەلەرزێ، تازە ئازادی بۆچییە؟ ئاخۆ ئەوە ئەشکەنجە نییە کە کابرا هاودەنگ و هاودەردی تۆیە و لەلات دانیشتووە بەڵام حەز بە ئازادی تۆ ناکات؟ ئەشکەنجە نییە کە هەرکەس وادەزانێت ڕازی ئازادی تەنیا لای خۆیە و باقی سەرلێشێواون و ئازادیەکەشی تەنیا بۆ خۆی دەوێت؟ ئاخۆ خەڵکی شار بۆ قسە و هاواری تۆ، وەکوو بەزمێک بۆ ڕابواردن ناڕوانن؟ ئازادی تۆ ئەسیری چەپڵەی ئەوانەوە؟ بۆ دەبێ کارت بکەوێتە لای کەسانێک کە باسی ئازادی و گوێزژماردن بەلایانەوە یەکێکە؟ سواڵی ئازادی مانای هەیە؟

ڕۆژێک وتیان دوو کاتژمێری دیکە حازر بە. تۆ هەڵبژاردەی ئەمجارەی. خەڵک چاوەڕوانن.
هیچ دڵەڕاوکەم نەبوو. حازر و ئامادە بووم.  لە پاش نۆ ساڵ بیرکردنەوە لەخۆم، لە کۆمەڵگا، لە ئازادی، من وڵامی هەموو ئەو پرسیارانەم دەزانی. 

دوو سەرباز منیان بردە سەربان و تەنیا لەبەرانبەر بەو خەڵکە بەجێیان هێشتم. قنج و قیت ڕاوێستا بووم و سەیری ئەو خەڵکەم دەکرد. یەکێک هاواری کرد: دا دوو قسەی خۆشمان بۆ بگێڕەوە، با تۆزێ پێبکەنین. یەکێکی دیکە بە قاقاوە وتی برا بێتاوانەکەم، دەزانم دایکی پیرت چاوەڕێتە، ئەگەر هەتا ئێستا نەمردبێت! ئەوی دیکە وتی: جا ژن و منداڵت تاوانیان چییە؟ تۆ ئەوانیشت بەدبەخت کردووە. ژنێکی زەردئەسمەری،  سینگ و بەرۆکی خۆی ئاوەڵا کردبوو. هاواری دەکرد: بۆ ئێرە بڕوانە....
بەڵام من بێدەنگ لە بێستنی ئەو هەموو قسانە کە هیچیان بۆم گرینگ نەبوو، تەنیا بۆ ئەو خەڵکەم دەڕوانی. زۆریان ڕست و کەمم بیست. ئاخرەکەی یەکێک وتی براگیان بۆ هیچ قسەیەکمان بۆ ناکەی؟ خۆ تۆ تازە هاتوویت... جەماوەر بێدەنگ بوون. زۆر لەسەرەخۆ ڕووم کردە خەڵکەکەو وتم: من لەسەر داخوازی خۆم لێرە نیم. بەرپرسانی زیندان بۆ خۆیان منیان هەڵبژاردووە. دەنا من قسەیەکم نییە کە ئێوە پێی کەیفخۆش بن. من لەم زیندانەدا ڕازی بەختەوەریم دەستخستووە. من لە ئێوە ئازادترم. ئێستاش کە منیان هێناوە، تەنیا تکام ئەوەیە، مەرد بن و ئەو بەختەوەریەم لێ تێک مەدەن. من لێرەدا بە ئاواتی خۆم گەیشتووم...
پاش چەند چرکە، لەو بێدەنگیەدا، دەنگی چەپڵەیەک و دوان و دە و سەدان چەپلە بەرزەوەبوو. من هەر دەمڕوانی...
کە هاتمە خوارەوە، وتیان: لە ئێستا بەولاوە تۆ ئازادی....

دینۆ بوتزاتی_ئیتالیا/(محسن ابراهیم)

خوێنەری خاوەنبیر؛
ئەو پیاوە بە هۆی بیڕکردنەوەی قووڵ، لە مانای ڕاستەقینەی ئازادی تێ گەیشت. زانی کە ئازادی لە پێشدا لە دەروونەوە چەکەرە دێنێت. کاتێک کە تۆ زاڵ دەبی بە سەر دەروونی خۆتدا. نە گاڵتە و نە چەپڵەی خەڵک کار ناکاتە سەر ویست و ئیرادەت. بە پێچەوانەی ئەو چەند کەسەی پاڵ دیوار، کە ئازادییان بە قاقای بڵحانە و قسەی سووک دەزانی، یان ئەو ژنە کە ئازادی لە ڕووت بوونەوەدا دەدیت...

عیسا ئەحمەدی١٤٠٣/٠٤/٠٢

https://youtu.be/AOGyRNFuW0c?si=47PENUNL4uQ2aA8S
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

👇👇👇👇👇

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

https://youtu.be/6ni_lZr39MI?si=2UahOu8dPsGUTSV-

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

👇👇👇👇👇

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

🔴 دەردی ئێمە نەزانینە؟

ئاخرو ئۆخری مانگی گەلاوێژ، من و هاوڕێیەک لە کوێستان شەومان بەسەردا هات.

ئەو ڕۆژە، چەک لەشان، شوێنی نچیرێکمان هەڵگرتبوو. ئێوارە بە هاوڕێکەم گوت: بێخەم بە، لەو دیوی ئەو ملە و سەریاڵە دێهاتێک هەیە. خانەخوێیەک شک دەبەم.

بۆ شەو بووین بە میوانیان. بەپێی نەریتی لادێ زۆر ڕێزیان نواند. لەسەر داخوازی من بۆ خەوتن لە سەربان جێگەوبانمان بۆ ڕاخرا. هەروا کە ڕاکشابووم و چاوم لە ئەستێران بڕیبوو، وتم هاوڕێ، ساڵەهای ساڵە من ئەم بنەماڵە دەناسم. ژنی ئەم ماڵە ئەگەر کاوێژی بکردبا گۆشتی بۆ خواردن حەڵاڵ بوو. خۆ هەر چاوی بە شار نەکەوتووە. هەموو ژیانی لە پەنای ئەو تەنوور و کوانووەدا تێپەڕاندووە. تەنیا شەوان دەچێتە بەر دەرکە و لای ژنانی دراوسێ دادەنیشێت. هاوڕێکەم گوتی ئەو ژیانە هی سەردەمی ئەشکەوتنشینانە نەک سەردەمی خوێندەواران! بەپێی یاسایەکی نەنووسراوی دواکەوتووانە، دەجووڵێتەوە. مرۆڤ نابێت وەکوو ڕەقە و کیسەڵ بچێتە نێو قاپیلکەوە (قاپوورە، قاوغ، لاک).
وتم براکەم، زۆرێک لە خەڵک خوێندەوارن و لە شاریش دەژین بەڵام قاپووڕەیان زۆر زۆر لە هی کیسەڵ ڕەقترە. سەردەمانێک من لە شارۆچکەیەک مامۆستای قوتابخانە بووم. دەوڵەت کۆمەڵێک قوتابخانەی سەرەتایی و ناوەندی بۆ کوڕان و کچانی ئەو دەوروبەرە دامەزراندبوو. ئێمەش چینێک مامۆستای پیاو و ژن، دەرسمان بە منداڵان دەگوت. یەک لەوانە کابرایەک بوو، ئێستاش هەر نەمزانی سەر بە کام ئایین بوو، بێدەنگ هەر دەیڕوانی. نەماندەوێرا کارێک بکەین، خێرا هاواری بەرز دەبووەوە کە وامەکەن، نەوەک لەگەڵ دەستوور یەک نەگرێتەوە. فڵانە کار مەکەن نەوەک بەرپرسی ناحیە تووڕە بێت. لە ترسی خۆی ڕاپۆرتی لەسەر هەموو مامۆستایان دەنووسی. خۆزگا تەنیا لەسەر ئێمە بوایا. جارێک ڕاپورتی لەسەر مەلاش نووسیبوو کە بە چاوی خۆم دیومە شەوێک لەگەڵ پیاوانی گەڕەک جۆرابێنی کردووە.

ئەو کابرا تەنیا قاپیلکەی بۆ خۆی دروست نەکردبوو، هەموومانی هاویشتبووە قاپیلکەوە.

ڕۆژێک وتیان لە سەر داخوازی بەرپرسی قوتابخانە دوو مامۆستامان لێ زیاد دەبێت. کە هاتن، دیتمان خۆشک و برایەک بوون خەڵکی شارێکی دوور. خۆشکەکە تەمەنی لەسەرەوە بوو. لە نێو خۆمان ڕاوێژمان کرد ئەگەر ئەو کابرا هان بدەین ئەو قەیرەکچە مارە بکات، ملی دەبێت بە پەتەوە و سەرقاڵی ژیان دەبێت، ئێمەش ئاسوودە دەبین. وردە وردە باسەکەمان هێنا ئاراوە. دیار بوو ئەو لە داماوی، ئەم لە جێماوی، بە کەڵکی یەکتر دەهاتن. بەڵام هەر بیانووی دەهێناوە کە ئاخۆ کێشەمان بۆ دروست نابێت؟بەرپرسان ڕازین؟ لەگەڵ یاسای پەروەردە دەگونجێت؟.. لەباتی حەز و خۆشویستن هەر پرسیاری یاسای دەکرد.

ڕۆژێک سەرلەبەیانی لە دیوی پشووی مامۆستایان دانشتبووین.کچە بە سواری بایسیکڵ(دووچەرخە)خۆی کرد بە نێو حەوشەدا. کابرا زۆر تووڕە بوو. ڕووی کردە برای کچە و وتی ئەو کارەی خۆشکت باش نییە. نابێ ژنان فێری ئەو بەزمە بن و زۆری لەو بارەوە قسە کرد کە نەوەک لەگەڵ یاسا یەک نەگرێتەوە. برای کچە خۆی بۆ ڕانەگیرا و وتی: خۆ لاڕەشەت نییە، ڕاپورتێکی لەسەر بنووسە! کابرا وتی وادەزانی ناینووسم؟ بەڵێ، من نابێ لەبەر کەس تووشی کێشە بم. برای کچە وتی: دەی چیمان لێ دەکەن؟ "ئێمە نین و گەدایی؟ ئێرەش نەبوو، کولیایی". هەستا لەپێش چاوی هەمووان، ملی کابرای گرت و فڕی دایە دەرێ. لە پلیکانان بە چەند سەرمەقولانج چووە خوارەوە، جا وەرە سەیری پێکەنینی ئێمە و منداڵان.کابرا هەتا ئەو ڕۆژە وای بەسەر نەهاتبوو. بە پەلە گەڕایەوە بۆ ماڵ.

لای ئێوارە چوومە سەردانی. کزۆڵکە دانیشتبوو. بریندار نەبوو، بەڵام کێشە دەروونییەکە پەرەی ئەستاندبوو. هەر دەیگوت، ئەگەر بەرپرسانی پەروەردە بزانن، ئابڕووم دەچێ.من لەلایان خاوەن ناوم. منداڵان چیدی بە قسەم ناکەن، بارم لار بوو..

پاش چەند ڕۆژ درواسێکان وتیان کابرا مرد.
لە سەرقەبران کەسم نەدیت بۆی خەمبار بێت. لەشی ئەو پیاوە چووە چاڵێکی کپەوە. هەروا کە لە ژیانیدا لە چاڵێکی ڕەشدا دەژیا. بەڵام ڕۆحی دزەی کردبووە دەروونی خەڵکەوە.ئەوە لە ئاکار و ڕەفتاری زۆریکدا دیار بوو..

هاوڕێ؛ دەردی ئێمە قاپووڕەی نەزانین نییە، دەردی ئێمە دەم پانەوکردنی زانایە لە بەردەم زاڵم. گرینگ نەبوونی حاڵی هەژارانە لای ڕووناکبیر. دەم قووچاندن و چاونوقاندنە لە ناحەقی. ژینی سەرشۆڕیە لەبەر پلە و نان. ڕاهاتنمانە لەگەڵ گەندەڵی... 

لەو سەربانەوە دەمڕوانییە ناو دێ. مانگ خەرمانەی دابوو. لەو نیوەشەوە گوێم لە دەنگی لاوێکی خەرمانخەف بوو.دەنگی هەڵێنا:
ئەوا مانگ هەڵات دەربەند بوو خاڵی
دەبێ بیپۆشین بەرگی عەبداڵی..

ژیان بەو دەردەشەوە هەر بەردەوامە.

ئانتوان چێخوف١٨٩٨/سروژ استپانیان

خوێنەری هێژا،
ئەو ژنە هەژارە لەو کوێرە دێهاتە، هەر ئەوەندەی لە ژیان دەزانی و ئاگای لە دنیای دەرەوە نەبوو. بەڵام کێشەی دنیای ئەمڕۆ نەزانین نییە، ڕێگای سەخڵەتی نێوان زانینە تا فامین.

✍ عیسا ئەحمەدی١٤٠٣/٠٤/٣٠



http://T.me/Mizankurdi

https://youtu.be/N9vWdDEvlAA?si=VlW-J9atblGgw3bB

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

👇👇👇👇👇

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

https://youtu.be/vidvN4djVIQ?si=5Kywa1MV-BJNsNcI

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

👇👇👇👇👇

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

https://youtu.be/SOuR9LWcADs?si=4oXIb9L-MVrlgV9R

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

👇👇👇👇👇

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran

ناسیونالیسم گەورەترین ڕۆڵی لە هەڵوەشاندنەوەی ئیمپراتورییەتەکان و بنیاتنانی جیهانی مودێڕن و سیستەمی دەوڵەت-تەوەر لە دوو سەدەی ڕابردوودا گێڕا، بەڵام کۆتایی نەهاتووە. هێشتاش بەهێزترین، سەرەکیترین و بەڕەونەقترین ئایدۆلۆژیای سیاسییە لە هەموو جیهاندا کە قووڵترین کاریگەری لەسەر ڕووداو و دیاردە سیاسییەکان دادەنێت. چەقی ناسیونالیزم نەتەوەیە و دەوڵەتخوازی وەک گونجاوترین مودێلی مافی دیاریکردنی چارەنووس دەرکەوتەی سەرەکی ناسیونالیزمە. لەڕاستیدا لە ئێستای جیهاندا هەموو نەتەوەیەک پێی خۆشە سنووری جیاواز و دەوڵەتی تایبەت بە خۆی هەبێت و کاروباری خۆی بە بێ دەستێوەردانی "ئەوانی تر" بەڕێوە ببات. هیچ نەتەوەیەکی خاوەن دەوڵەت ئامادە نییە دەست لەو ڕێکخراوە مەزنە سیاسییەی تایبەت بە خۆی هەڵبگرێت. هەموو نەتەوە بێ دەوڵەتەکانیش خوازیاری دەوڵەتن، گەرچی هەموویان ناتوانن بەو ئاواتەیان بگەن. بەشێکی بەرچاو لە ئەندامانی نەتەوە بێ دەوڵەتەکان و خاوەن دەوڵەتەکان هێشتا ئامادەن لەپێناو نەتەوە و خاک و نیشتمانی خۆیاندا خەبات بکەن و گیانیان بەخت بکەن.  ناسیونالیزم ئایینی هاوبەشی هەموو نەتەوەکانە.

ناسیونالیزم ئایدۆلۆژیای ڕزگاری و سەربەستییە و پەیوەندی بە مانەوەی نەتەوەکانەوە هەیە. باقی ئایدۆلۆژییەکان وەک لیبرالیزم و سۆسیالیزم و هتد مۆدیل و بەرنامەی ژیانن. ناسیونالیزم بنەماییتر و پێویستترە چونکە هیچ نەتەوەیەک ناتوانێت بیر لە چۆنێتی و شێوازەکانی ژیانی بکاتەوە پێش ئەوەی مانەوەی فیزیکی و ناسنامەیی خۆی مسۆگەر بکات. لۆژیکی ئەم باسە ئاسانە:  "بمێنەوە و پاشان چۆنت پێ خۆش بوو بژی!". بۆیە ناسیونالیزم بەبەراورد لەگەڵ باقی ئایدۆلۆژییەکان پلەیەک سەرتر و سەروگەردنێک بەرزتر و نزیک لە هەمیشە براوەیە. ئەمە سەبارەت بە هەموو کۆمەڵگەکان ڕاستە. لەڕاستیدا هیچ نەتەوەیەک لە جیهاندا نییە ناسیونالیست نەبێ. نەتەوەیەک ڕەنگە لیبراڵ بێت یا سۆسیال یا ئیسلام یا بڕوامەند بە هەر ئایدیایەکی تر، بەڵام لیبراڵەکان، موسڵمانەکان و سۆسیالیستەکان لەوەدا هاوبەشن کە ناسیونالیستن. گەردوون تەنراوە بە ناسیونالیزم. هۆکارەکە ئەوەیە کە ناسیونالیزم توانای جووتگیری زۆر و فراوانە: ناسیونالیزمی ئیسلامی، ناسیونالیزمی چەپ، ناسیونالیزمی لیبرال.

چەپەکان، ئیسلامییەکان و لیبرالەکان لە کێبڕکێ لەگەڵ یەکتر سەرناکەون مەگەر ئەوەی هەوڵ بدەن ناسیونالیزمێکی پتەو و نەتەوەیەکی فراوانخواز لە کۆمەڵگەی خۆیاندا بەرهەم بێنن. فراوانخواز لانیکەم بەو مانایە کە پێیان وابێت ئەوان شایستەیی ئەوەیان هەیە ڕێنما و ڕێنوێنی باقی گەلان و نەتەوەکان بن! هەر لەم چوارچێوەیەدا ئیسلامییەکان و مارکسیستەکان ناتوانن ئۆمەت و کۆمۆن پێک بهێنن و سنوورەکان بسڕنەوە مەگەر ئەوەی پێشتر دەوڵەت (دەرکەوتەی ناسیونالیستی) لە مەزنترین فۆرمی خۆیدا بنیات بنێن! تا ئێستا وڵاتانی موسڵمان گەلێک جار پێکەوە جەنگاون و لەوبەر چەم و کێو و سنوورەکانەوە بەمەبەستی بنیاتنانی خەلافەتی ئۆمەت تەوەر کۆمەڵکوژییان ڕێک خستووە. زۆرینەی کرێکارانی جیهان لە پێناو بەرژەوەندییەکانی وڵات و نیشتمانی خۆیان خەباتیان کردووە و کوژراون نەک لە پێناو بەرژەوەندی کرێکارانی وڵاتانی تر! لەوە گەڕێین هەر ئێستاکە ترامپ و پۆتین و خامنەیی و ئەسەد و ئەردۆغان و نەتانیاهۆ و ئیسماعیل هەنیە و کیم جونگ ئون و زلێنسکی خاڵی هاوبەشیان ئەوەیە کە لەژێر ناوی "نەتەوە" کار دەکەن. هیچ ڕکابەرێکی دێموکرات و نادێموکرات ناتوانێ جێی ئەوانە بگرێتەوە ئەگەر بە ناوی "نەتەوە" و بە "ناسیونالیزم"ێکی بەهێزتر و خەستتر بەرەنگاریان نەبێتەوە. ئەمە بە ڕوونی پێمان دەڵێ ناسیونالیزم هێزی بزوێنەری سیاسەتە؟

مزگێنی زۆر دراوە بەڵام چاوەڕوانی هیچ تیۆری، هزر و قوتابخانەیەک سەبارەت بە کۆتاییهاتنی ناسیونالیزم هەتا ئەم ساتەوەختە وەڕاست نەگەڕاوە. دەستەواژەگەلێکی وەک ناسیونالیزمی بەرچاوتەنگ و ناسیونالیزمی ڕەش و ناسیونالیزمی نەفرەتی تەنیا ئەدەبیاتی  پەراوێزخراوەکان و لاوازەکانە. ڕەنگە ئێستا وەک زۆرینەی قۆناغەکانی پێشووی مێژووی سیاسی کورد زۆرێک هەوڵی چڕ بدەن بۆ جێخستنی تێزی "جارێ زووە"، بەڵام لەکۆتاییدا هەر تاکێکی کورد لەوە تێدەگات کە چارەیەکی نییە و مەحکوومە بەوەی ناسیونالیست/ دەوڵەتخواز بێت. ئەزموونەکانی سەراپای عالەم پێمان دەڵێن ئەوە ئەگەر نا تاقە فاکتەر، لانیکەم گرینگترین توخمی ڕزگاریی و گونجاوترین میکانیزمی دەستەبەرکردنی مانەوەی نەتەوەییە لە بەرزترین ئاستدا. ڕزگاری نیشتمانی لە ناسیونالیزمەوە سەرچاوە دەگرێت و هیچ "ئیزم"ێکی تر سوودمەند نابێت مەگەر ئەوەی لە گێڕانەوەکانیدا گرینگی بە هەست و بیری نەتەوەیی و جێگە و پێگەی ناسیونالیزم بدات و لەگەڵی جووت بێت. ناسیونالیزمی کوردی شۆڕشی ڕاستەقینەیە دژ بە داگیرکەران. ئەوانیش لەوە تێگەیشتوون؛ بێ هۆ نییە زیاترین پەلامارەکان دژ بە ناسیونالیزم و ناسیونالیستەکانی کۆمەڵگەی کوردستانە.


✍محەمەد حوسێنزادە

نیشتمان ئێحسانی تۆیە خوێنی باوباپیری من
هێزی شان و نووری دیدە و قودرەتی تەدبیری من

#کاکە ئەحمەد موفتیزادە

🟥 ئێوە کێن؟؟؟؟ خێڵی درۆ!

‌سێ ڕۆژ لەمەوپێش، لای ئێوارە چوومە جێژوان. له خۆشیان، تا شوێنی ژوانگە هەر ئاسمانم گەز دەکرد. کچێکی لەبار، سەر بە بنەماڵەیەکی دەوڵەمەند، لەنێو باخ و دارستانی خۆیان چاوەڕێم بوو.

لە سرتە سرتی نێو جێژوان، پێمگوت: لەو ڕۆژەوە کە عەشقی تۆ لە ناخمدا پەڵەی دا، هەتا ئەمڕۆ، بە دزیەوە خۆشم ویستوویی و بە پەنامەکی خەونم پێوە دیوی، نەوەک نەیار بەو عەشقە بێگەردەمان بزانێت. بەڵام ئێستا کە دڵم کەلەوڕێژی خۆشەویستییە، دەبا عالەم بزانێت کە من بەبێ سێبەری بەژنی عەشقت، پێدەشتێکی بێ ئاو و باڵندەیەکی باڵشکاوم. باوەشی تۆ مەرهەمێکە بۆ هەزاران زامی بێ سامانی دڵ.

بەڵام.... بەڵام ئاخۆ تۆ دەتوانی ببی بە هاوڕێی ڕێبوارێکی ڕێگای عەشق و ئازادی کە لە دنیادا تەنیا دەفتەرێک پڕ لە بەرامەی شعری جوان و دڵێک بە نووری عەشق چراخان و سازێک پڕ لە نەغمەی خۆشەویستی شک دەبات؟ کچە وتی: من زۆر شەیدای ئەو شێوە قسەکردنەی تۆم. بەڵام دڵنیابە ژیانی تۆش وانامێنێت. من تاقانە کچی ئەم بنەماڵە خوداپێداوەم. هەموو سەروەت و سامانی باوکم بۆ ئێمەیە.

(هەر نازانم لەو کاتەدا چۆن شەیتان ڕەشمە و هەوساری زمانی منی گرتە دەست) وتم: نا نا، لای هەڵۆی بەرزەفڕ، کە چۆنیەتی ژیانی بۆ گرینگە نە درێژایی تەمەن؛ قەت باسی پارە مەکە!!

تۆ دەبێ هاوڕێی من بێت کاتێک دەروونی من وەکوو بورکانێکی ئاورین دژ بە گیانی زاڵمان هەڵدەقوڵێ. (لە دڵی خۆمدا وتم: من نە هەڵۆی بەرزەفڕم نە بورکانی ئاورین. من بای فەنام، هاتووم بکەومە ژێر ماڵ و دارایی باوکت. من داڵم، لەسەر کەلاکی سەرمایەی لە ژماردن نەهاتووتان).

تۆ دەبێ هاوڕێی من بیت کاتێک وەکوو پڵنگی چنگ بە خوێن هێرش دەبەم بۆ گیانی خوێنمژان. (لە دڵی خۆمدا دەمگوت: هێرش دەبەم بەڵام وەکوو پشیلە بۆ پارووی چەور، مەگەر هەر تەنیا ئێوە دەزانن بە خۆشی ڕایبوێرن؟).

هاوڕێم بە، هەتا ئەو ڕۆژەی خوێنم دەبێ بە خەنە، بۆ دەست و پێی بووکی ئازادی و بە دەستی خۆت جەستەی خەستەم  لە جاڕە گوڵێکدا دەنێژی. (سەبرت هەبێ هەتا مارەت دەکەم، جا دەزانی مەنێک چەند کیلۆیە).....

بەزمێکی سەیر بوو. بە زمان، کۆرپەی ئەوینم دەلاواند و بە دڵ، پیلانی تاڵانکردنی سامانی ئەو بنەماڵەم دادەڕشت. هەم سەرخۆشی وتار و فەرمایشتی خۆم بووم و هەم سەرمستی لە داوخستنی نێچیرێکی ساویلکە.

کەچی بۆ قوڕبەسەری، لەو کاتەدا کچە دەستی کرد بە گریان. دەیگوت من شایانی تۆ نیم. ئەگەرچی ئەو قسانەت زۆر پیاوانەیە بەڵام بە دەستی خۆم نییە، من لە ماڵێکی چەندقاتی و لەسەر سفرەی ڕەنگین و له نێو نوێنی نەرم پەروەردە کراوم. دەترسم بەرگەی ئەو ڕێگا پیرۆزە و ئەو ئاواتە بەرزانە نەگرم. بە قوڵپەی گریانەوە بەرەو ماڵی خۆیان هەڵات. منیش دەمم بوو بە تەڵەی تەقیاو.

کە ئەو کچە ڕۆیشت، دام بە سەر خۆمدا، حەک مار بدات بە زمانتەوە چەنەوەری دەمشڕ. چەشنی ورچ کە لە ئەشکەوت دەنەڕێنێت، ئەوەندە دەمی خۆتت لێ بەڕەڵا کرد، تا ئەو کچەت تۆقاند. یەکێک نەبوو لەو کاتەدا چوار سیخورمەم تێ بسرەوێنێ کە ئاخر، ڕێویە گەڕۆڵ؛ تۆ شێعری چەندین شاعیری خاوەن هەستت دزی و لکاندت بەیەکەوە تا ئەو کچەت شەوارە کرد. ئیتر کارت چییە بەسەر شێعری پیرەهەڵۆ و بەندیخانە؟

بەرهەمی چەندین مانگ چالاکی من لە "ڕاوگەی ئەدەبی و هونەری ورگستان" بوو بە ئەم بێچووە دەوڵەمەندە. بەڵام ئاکامەکەی بوو بە چی؟  هێلکەوڕۆنیان نایە بەر کەر، هەردوو گوێی خۆی تێخست. تازە بەم هاسانییە شتی وام دەست ناکەوێتەوە. ئەویش بەو هەموو گورگەوە کە لە پیرەژنی دەوڵەمەندی هەشتا ساڵەش لانادەن. جا چییان پاشماوە دەمێنێ بۆ پشیلەی چڵێس؟

لە بەر کەم ئەزموونی، شارەزای تەواوی کارەکە نەبووم بۆیە نێچیرم له داو بەربوو. ئەوا پاش سێ ڕۆژ، تازە خەریکم دێمەوە سەرخۆم.
بۆ هەڵبژاردەکانی دوایی، جگە لە شاگردی کۆنە ڕاوچیانی ئەم بوارە ، زمانی چەورتر و شەفرەی تیژتر و داوی پانتر پێویستە. دز خێرا بێت، تاریکەشەو زۆرە.

ئانتوان چێخوف١٨٨٢/سروژ استپانیان.

خوێنەری بەڕێز،
زۆر حەیفە کە ئەدەبی بەنرخ و هونەری ڕەسەن ببێتە ئامرازێک بۆ فریودانی خەڵکی. هەن کەسانێک بە قسەی جوان کڵاو لە سەر خەڵکی دەنێن. بەڵام ئەوەی کە بەها پیرۆزەکانی کۆمەڵگا دەکاتە پردێک بۆ گەیشتن بە مەبەستی ناڕەوا، تاوانەکەی زۆر قورسترە. چوونکا خەڵک کاتێ ئەو کارانە دەبینن، سەرەڕای ئەوەی کە متمانەیان بە هیچ ڕووناکبیرێک نامێنێت، بێ ڕێزیشە بە ئاسەواری بەنرخی گەورەپیاوان و سەرە ژنان.

هەروەها دەبێ بیسەریش وریا بێت. قسە و درووشم هەموو کاتێک ئاسانترە لە کردەوە. سەیری قسەی دڵی ئەو کوڕە بکەن، کە چەندە لەگەڵ ئەو قسانەی دەهاتە سەر زاری جیاواز بوو!

(لەم بابەتەدا ئاماژەم بە شێعری حەزرەتی قانع و هێمن و سوارە و بێکەس و پەشێو و پیرباڵ و دڵۆپ و... کردووە).

عیسا ئەحمەدی١٤٠٣/٠٥/١٧


http://T.me/Mizankurdi

ئەمرۆ پرۆسەیەكی خۆجیاكردنەوەی بەردەوام و نەوەستاو ھەیە، ھەموو مرۆڤێك دەیەوێت بە جۆرێك لە جۆرەكان جیاواز بێت لەوانی تر، تا وادەرنەكەوێت لە وێنە گشتییەكەی كۆمەڵگای گەندەڵدا تواوەتەوە، بۆ ئەوەی ئەو جیاوازییەش پیادەبكات چەكی مەعریفەت و داھێنان ناخاتە كار، بەڵكو زنجیرەیەك میكانیزمی تر دەخاتە گەڕ كە لە توندوتیژی زارەكییەوە دەستپێدەكات تا دەگاتە خۆجیاكردنەوەی توندڕەوانە لە ڕێگای جلوبەرگی دینی، خۆ بە بەئەخلاق نیشاندان، خۆ بەشێڕشگێڕ دەرخستن، گاڵتەكردن بە خەڵك و بە سیستم... ھتد.
ھەر مرۆڤێك دەیەوێت لە كەسانی تر نەچێت، بۆ ئەمەش ناچارە ھەموو چەكەكانی خۆجیاكردنەوە بەكاربھێنێت، لە لاقرتی و سوكایەتییەوە تا دەگاتە خائینكردن و تەكفیركردن. ئەم خۆجیاكردنەوەیە بەرھەمی گەشەی فەردانییەت نییە، بەرھەمی جیابوونەوەی «من» نییە لە «تۆ». بەڵكو بەرھەمی ھەوڵی جیاكردنەوەی «پاكە» لە «پیس»... دابەزینی میكانیزمەكانی تەقدیسە بۆ ناو مرۆڤە سادەكان.
پرۆسەی خۆجیاكردنەوە لە كۆمەڵگای ئێمەدا سروشتێكی شەڕانگێزی وەرگرتووە، ئەم پرۆسەیە بە جۆرێكی كوشندەش تا سەر ئێسقانەكانمان ڕۆیشتووە و چۆتە نەستمانەوە.
ئەم دۆخەی كە ئێستا كۆمەڵگای كوردی لە باشور تیادەژی، كە تێیدا ھەموو تاكێك ڕقی لەوی ترە، كۆمەڵگای ئێمە بووە بە حەوزێك پڕ لە «تاكی شەڕانگێز» كە ھەر یەك بە جۆرێك لە جۆرەكان خۆی وەك یەكەیەكی موبارەك دەبینێت، كە بەردەوام ڕكابەرەكەی خۆی جارێك بە نوكتە و جارێك بە سووكایەتی و جارێك بە تۆمەت بچوكدەكاتەوە... ئەم دۆخە، دۆخێكە تێیدا كۆمەڵگا دابەشدەبێتە سەر دوو بەرە، بەرەی «منی پاك» و «كۆمەڵگای پیس» یان «ئێمەی پاك» و «ئەوانی پیس».
بەڵام ئەم پرۆسەی خۆجیاكردنەوە و تەقدیسكردنە زادەی چییە؟. جگە لەو ھۆیانەی سەرەوە باسمكردن، ھۆیەكی گرنگتر ھەیە:
گەر كۆمەڵگا نەتوانێت شوناسێكی وەھا بەھێز بە فەردەكانی بدات شانازی پێوەبكەن، تاكەكان خۆیان لە ئاستی بچوكتردا، لە ئاستی گروپی نوێدا، لە ئاستی تاكە كەسیدا، وەك میكانیزمێكی بەرگری، ئەو شوناسە دروستدەكەن.

"بەختیار عەلی"
لە كتێبی "دوا خەندەی دیكتاتۆر"

👇👇👇👇👇👇

http://T.me/Mizankurdi

🌍 Telegram Mizan 🌍 YouTube Mizan 🌍 Facebook Mizan 🌍 Instagram Mizan 🌍 Web Miza 🌍 Mizan Kurdi 🌍 Mizan Arabic 🌍 Mizan Quran