🖋

من از قدرت واژه آگاهم.
تیزتر از سرنیزه است
و سریع‌تر از گلوله،
سریع‌تر از هواپیما
…
آه، سلاح شادی: ای واژه!
من به زندگی در کنار تو خو کرده‌ام
تو گُلی عاشقی،
سرنیزه‌ای کینه‌ورز.

✍🏼 ولودیمیر میکولایوویچ سوسیورا، شاعر اوکراینی

🆔@MazmoonBooks

آیا فارسی از دورۀ رضاشاه زبان رسمی ایران شده‌است؟
چند سالی است که تجزیه‌طلبان و دشمنان زبان فارسی این شبهه را مطرح کرده‌اند که زبان فارسی از دورۀ رضاشاه زبان رسمی ایران شده‌است. برای بررسی این شبهه نخست باید بدانیم زبان رسمی چیست. زبان رسمی زبانی است که دولت و حکومت برای قانون‌گذاری و اجرای قانون و ادارۀ کشور و نامه‌نگاری اداری آن را به‌کار می‌برد.
حال باید به دوره‌های سه‌گانۀ زبان فارسی نظر بیفکنیم و ببینیم زبان فارسی از چه دوره‌ای زبان رسمی ایران شده‌است.
زبان فارسی به سه دورۀ فارسی باستان و فارسی میانه و فارسی نو تقسیم می‌شود:
◽️فارسی باستان: فارسی باستان زبان قوم پارس در دورۀ هخامنشیان بوده و کتیبۀ داریوش بر کوه بیستون کهن‌ترین و مهم‌ترین اثر به‌جامانده به این زبان است. از سال ۱۰۰۰ پیش از میلاد (زمان ورود ایرانیان به فلات ایران) تا ۷۰۰ پیش از میلاد ایرانی باستان و از این تاریخ تا سال ۳۳۱ پیش از میلاد، که داریوش سوم هخامنشی کشته شد، فارسی باستان کاربرد داشته‌است.
◽️فارسی میانه: از سال ۳۳۱ پیش از میلاد تا سال ۸۶۷ میلادی / ۲۵۴ هجری، که یعقوب لیث صفاری در زرنج سیستان بر تخت نشست و فارسی دری را زبان رسمی ایران کرد، با دورۀ میانۀ زبان‌های ایرانی سروکار داریم. فارسی میانه یکی از زبان‌های ایرانی میانه است.
◽️فارسی نو: از ۲۵۴ هجری تا کنون فارسی زبان رسمی ایران است.
زبان رسمی هخامنشیان: در دورۀ هخامنشی آرامی و در کنار آن فارسی باستان و اَکَّدی و عیلامی زبان‌های رسمی شاهنشاهی هخامنشی بوده‌است. سنگ‌نبشته‌های داریوش و خشایارشا و اردشیر اول و داریوش دوم و اردشیر دوم و اردشیر سوم برخی از کتیبه‌های به‌جامانده از دورۀ هخامنشی‌اند که به زبان فارسی باستان و به خط میخی نوشته شده‌اند.
زبان رسمی اشکانیان: با سقوط هخامنشیان و روی کار آمدن سلوکیان در ایران، زبان و فرهنگ یونانی در ایران رواج یافت. مهرداد اول اشکانی خود را «دوستدار یونان» می‌نامید و پادشاهان پس از او نیز یونان‌دوست بودند. بلاش اول (پادشاهی: ۵۱ـ۷۷ یا ۷۸ میلادی) ایران‌دوستی را جایگزین یونان‌دوستی کرد و زبان و الفبای پهلوی اشکانی را به‌جای زبان و الفبای یونانی به‌کار برد. رفته‌رفته زبان یونانی اهمیتی را که در دورۀ سلوکی و نیمۀ نخست دورۀ اشکانی به‌دست آورده بود از دست داد.
زبان رسمی ساسانیان: فارسی میانه (= پارسیگ) دنبالۀ فارسی باستان و زبان رسمی ایران در دورۀ ساسانی است. پهلوی اشکانی و فارسی میانه در اصل دو گونه از یک زبان‌اند.
فارسی دری یا فارسی نو: فارسی (فارسی دری یا فارسی نو) دنبالۀ فارسی میانۀ زردشتی و زبان محاوره در پایتخت ساسانی است و به احتمال بسیار، زبان ارتباطی مشترک در سراسر شاهنشاهی ساسانی است. این زبان رفته‌رفته جانشین زبان‌های سُغدی و بلخی و خوارزمی شد.
در فاصلۀ میان سقوط ساسانیان و روی کار آمدن صفاریان، زبان علمی زردشتیان ایران فارسی میانۀ زردشتی و زبان علمی مانویان فارسی میانۀ مانوی و پهلوی اشکانیِ مانوی و سغدی مانوی و زبان علمی ایرانیان مسلمان عربی بود.
فارسی میانۀ زردشتی و فارسی میانۀ مانوی و پهلوی اشکانیِ مانوی گویش‌هایی از یک زبان بود.
کهن‌ترین دست‌نویس به زبان فارسی و به خط عربی از سال‌های آغازین قرن چهارم است که در میان دست‌نوشته‌های مانوی در واحۀ تُرفان در ترکستان چین یافت شده و قطعه‌ای بسیار کوتاه و دربردارندۀ چند واژه است.
دولت سامانی مشوق زبان و ادب فارسی بود و به پشتیبانی منصوربن نوح سامانی ترجمۀ تاریخ طبری، مشهور به تاریخ بلعمی یا تاریخنامۀ طبری و ترجمۀ تفسیر طبری نگاشته شد.
پس از فتح ایران، برخی مسلمانان عربی‌زبان به شهرهای گوناگون ایران، مانند دینور و زنجان و قم و کاشان و نهاوند و حتی بخش‌هایی از خراسان، ازجمله نیشابور، مهاجرت کردند. کم‌کم عربی زبان علم و ادب شد. در زمان حَجّاج‌بن یوسف (میانۀ قرن نخست هجری) در غرب ایران دفتر و دیوان از فارسی به عربی برگردانده شد (بلاذری، فتوح‌البلدان، ج ۲، ص ۳۶۸). اسحاق‌بن طلیقِ کاتب (پس از سال ۱۲۴ هجری) نیز در خراسان دفتر و دیوان را از فارسی به عربی گرداند.
از سوی دیگر، موبدان زردشتی در فارس و مناطق همسایۀ آن برای نوشتن کتاب‌ها و رساله‌های دینی زبان فارسی میانه را به‌کار می‌بردند. مانویان آسیای میانه، مانند گذشته، برخی متن‌های دینی خود را به زبان‌های ایرانی میانۀ پارتی و سُغدی و فارسی میانه و حتی بلخی می‌نوشتند. بااین‌حال، زبان دری در شرق ایران بیش از پیش گسترش یافت و به فرارود و افغانستان امروزی رسید و آرام‌آرام جای دیگر زبان‌های ایرانی را گرفت.
از آنچه گفته شد درمی‌یابیم که، جز در برخی دوره‌های کوتاه‌مدت، همواره فارسی یا گونه‌هایی از آن در ایران زبان رسمی بوده‌است.

◽️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

🖋

تولد

به زن، به همهٔ زنان وطنم

گیل‌آوا!
ای کودک كرانه و جنگل
ای دختر ترانه و ابریشم و بلوط
از کوره‌راه دامنه و ده
با ما بگو که بوی چه عطری
یا بال رنگ‌رنگ چه مرغی
تو را کشاند تا پایتخت مرگ؟
…

✍🏼 بخشی از شعر تولد سرودهٔ سیاوش کسرایی، بازنشر به مناسبت سالروز درگذشت شاعر

🆔@MazmoonBooks

▪️

هفتم اسفند سالروز درگذشت علامه دهخداست.

🎧تنها صوت بازمانده از این استاد بزرگ را از اینجا بشنوید.

🆔@MazmoonBooks

فاصله‌گذاری حرف «ب‍ / به»

🔸 در فاصله‌‏گذاری «ب‍/ به» سه حالت وجود دارد:

الف) «ب‍/ به» در موارد زیر پیوسته نوشته می‌‏شود:
۱. هنگامی که بر سر فعل یا مصدر بیاید (همان ‌که «بای زینت» یا «بای تأکید» یا «بای التزام» خوانده می‌شود):
بروم، بگفتم، بگفتن (= گفتن)، بنماید، بنویس
۲. در واژه‌‌های بدین، بدان، بدو، بدیشان به کار رود.
۳. در صورت‌های واژگانی‏‌شده و تخفیف‏‌یافته مانند: بجا (صفت)، بخْرد، بسامان، بسزا، بشْکوه، بنام، بهنجار، بهوش

ب) به در صفت‏‌ها‌، قیدها و حروف‌ اضافۀ مرکّب با نیم‌فاصله نوشته می‌‏شود:
به‌‏خصوص (صفت و قید)، به‌سختی، به‌جهتِ، به‌محضِ، به‌موجبِ

ج) به در نقش حرف اضافه و همچنین در فعل‌های گروهی (عبارت‌‌های فعلی) که حرف‌ اضافۀ پیش‌از فعل است با فاصلۀ کامل از اسم پس‌از خود نوشته می‌شود:
به برادرت گفتم، به کار بردم
@theapll

🖋

واعظی خلیفه‌ای را گفت: «اگر تو را از نوشیدن آب منع کنند و سخت تشنه گردی، جرعه‌ای آب به چند خریداری؟»

گفت: «به نیم مُلک خویش.»

گفت: «اگر بول کردن نتوانی، توانستن آن را به چند خریداری؟»

گفت: «به نیم دیگر ملکم.»

گفت: «پس حکومتی که به بهای جرعه آبی و بولی ارزد، مفریبدت.»

📌کشکول، شیخ بهایی، دفتر سوم

🆔@MazmoonBooks

🌱
بهار می‌شود!

یکی دو روز دیگر از پگاه
چو چشم باز می‌کنی
زمانه زیر و رو
زمینه پُرنگار می‌شود


زمین شکاف می‌خورد
به دشت سبزه می‌زند
هرآنچه مانده بود زیر خاک
هرآنچه خفته بود زیر برف
جوان و شسته‌رفته آشکار می‌شود

به تاج کوه
ز گرمی‌ نگاه آفتاب
بلور برف آب می‌شود
دهانِ دره‌ها پر از سرود چشمه‌سار می‌شود

نسیم هرزه‌پو
ز روی لاله‌های کوه
کنار لانه‌های کبک
فراز خارهای هفت‌رنگ
نفس‌زنان و خسته می‌رسد
غریق موج کشتزار می‌شود
گروه گله‌های ابر
ز هر کناره می‌رسد
به هر کرانه می‌دود
به روی جلگه‌ها غبار می‌شود


در این بهار آه…!
چه یادها
چه حرف‌های ناتمام
دل پرآرزو چو شاخِ پرشکوفه باردار می‌شود

نگار من
امید نوبهار من
لبی به خنده باز کن
ببین چگونه از گلی
خزان باغ ما بهار می‌شود

✍🏼 سیاوش کسرایی
📌بهمن ۱۳۳۷

🆔@MazmoonBooks

🌙

مردی به در سرای حسن بن علی رضی الله عنهما آمد و گفت: «ای پسر پیغامبر مرا چهارصد درم وام است.»

حسن فرمود تا چهارصد دینار بدو دادند و گریان اندر خانه شد. گفتند: «چرا می‌گریی ای فرزند پیغمبر؟!»

گفت: «از آنچه اندر تفحص حال این مرد تقصیر کردم تا وی را به ذل سؤال آوردم.»


📌کشف المحجوب نوشتهٔ علی بن عثمان هجویری

📎 برگرفته از کانال کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران

🆔@MazmoonBooks

🔍

چند واژه با پیشوند «رایا»

رایاسنجی
Cybermetrics

رایاسالاری
Cyberocracy

رایاسپر
Cyber shielding

رایاسرباز
Cyber soldier

رایاسلاح
Cyberweapon

رایاسپهر
Cyberspace

رایاتک
Cyberattack

🆔@MazmoonBooks

🔍

فارسی در خطر است

✍🏼 استاد حمید حسنی

فارسی در خطر است؛ دلیل اصلی برای در خطر بودن فارسی این است که زبان انگلیسی بسیار پرقدرت‌تر شده و دنیا را زیر سلطه گرفته‌است. از این جهت، تقریباً همۀ زبان‌های دارای گذشتۀ ادبی، شاید به‌جز دو سه تا، مثل ایسلندی و تا حدودی آلمانی، به‌سرعت از انگلیسی واژه می‌پذیرند.

زبان، از جنبه‌های چهارگانۀ آوایی، واژگانی، صرفی، و نحوی، به‌مرور و در طول دهه‌ها و سده‌ها دستخوش تغییرات جزئی و کلی می‌شود.

هندی‌ها، در جاهای مختلفِ آن سرزمین رنگارنگ، به گونه‌هایی از انگلیسیِ مغلوط و ناساز صحبت می‌کنند. اکنون مردم اغلب کشورهای عربی هم در زبانشان واژه‌ها و عبارت‌ها و جمله‌های انگلیسی را به شیوه‌ای افراطی و غیرطبیعی به کار می‌برند. این وضع در آینده احتمالاً به جایی خواهد رسید که به زبان یا زبان‌گونه‌هایی شبیه آن‌هایی که در جاهای مختلف هندوستان رایج است سخن خواهند گفت؛ به گونه‌هایی از انگلیسی که از قشرهای گوناگون سر برآورده و غالباً مغلوط است.

وضع ترکیه هم از این نظر خوب نیست. ترکیه نیز از بسیاری جهات شبیه ماست. […]

نهاد متولی زبان، فرهنگستان است. در ایران، گروه واژه‌گزینی «فرهنگستان زبان و ادب فارسی»، با هفتاد کارگروه تخصصی، تا امروز برای بیش از ۶۵٫۰۰۰ واژه/اصطلاح برابر تصویب کرده‌است. اغلبِ مردم ما فرهنگستان را نهادی سیاسی می‌دانند. حقیقت این است که شیوۀ کار واژه‌گزینی در فرهنگستان سیاسی نیست، بلکه روش‌های علمی و عموماً سنجیده در آنجا حاکم است. در فرهنگستان تنها یک فرد تصمیم نمی‌گیرد، بلکه شوراهای علمی گوناگون دارد.

📌 این متن که در ابتدا در یک گروه تلگرامی منتشر شد، با کسب اجازه از نگارنده در اینجا بازنشر شده است.

🆔@MazmoonBooks

🌙

برگ تحویل می‌کند رمضان
بار تودیع بر دل اخوان

یار نادیده‌سیر، زود برفت
دیر ننشست نازنین‌مهمان

غادر الحب صحبةالاحباب
‌فارق‌الخل عشرة الخلان

ماه فرخنده روی برپیچید
و علیک السلام یا رمضان

الوداع ای زمان طاعت و خیر
مجلس ذکر و محفل قرآن

مهر فرمان ایزدی بر لب
نفْس در بند و دیو در زندان

تا دگر روزه با جهان آید
بس بگردد به گونه گونه جهان

بلبلی زارزار می‌نالید
بر فراق بهار وقت خزان

گفتم اندُه مبر که بازآید
روز نوروز و لاله و ریحان

گفت ترسم بقا وفا نکند
ورنه هر سال گل دمد بُستان

روز بسیار و عید خواهد بود
تیرماه و بهار و تابستان

تا که در منزل حیات بود
سال دیگر که در غریبستان

خاک چندان از آدمی بخورد
که شود خاک و آدمی یکسان

هردم از روزگار ما جزوی‌ست
که گذر می‌کند چو برق یمان

کوه اگر جزوجزو برگیرند
متلاشی شود به دور زمان

تا قیامت که دیگر آب حیات
بازگردد به جوی رفته روان

یارب آن دم که دم فرو بندد
ملک‌الموت واقف شیطان

کار جان پیش اهل دل سهل است
تو نگه دار جوهر ایمان

📌افصح المتکلمین، ابومحمد مُشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرّف، متخلص به سعدی

🆔@MazmoonBooks

🖋

گفتم: مَذِمَّتِ اینان [توانگران] روا مدار که خداوندِ کرم‌اند.

گفت: غلط گفتی که بندهٔ دِرَم‌اند. چه فایده چون ابرِ آذارند و نمی‌بارند و چشمهٔ آفتاب‌اند و بر کس نمی‌تابند. بر مرکبِ استطاعت، سواران‌اند و نمی‌رانند. قدمی بهرِ خدا ننهند و دِرَمی بی مَنَّ و أَذی ندهند. مالی به مَشِقَّت فراهم آرند و به خِسَّت نگه دارند و به حسرت بگذارند، چنان‌که حکیمان گویند: سیمِ بخیل از خاک وقتی برآید که وی در خاک رود.

📌جدال سعدی با مدعی در بیان توانگری و درویشی، گلستان، باب هفتم

🆔@MazmoonBooks

دستور خط و فرهنگ املایی فارسیِ غیررسمی (نسخۀ پیشنهادی)، در روز بزرگداشت فردوسی، ٢۵ اردیبهشت ١۴٠٣، منتشر شد.

▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

📚

مخاطبان ارجمند،

تعداد محدودی از چاپ نخست آخرین نبرد در جزیرهٔ جهانی نوشتهٔ الکساندر دوگین باقی مانده است.

🖋 مترجم: هاتف خالدی

در چاپ بعدی ناگزیریم قیمت را افزایش دهیم.

👈🏼برای تهیه به این شناسه کاربری پیغام دهید:

📲@Mazmoon

💳 بها: ۱۲۵هزار تومان
📦 ارسال پستی رایگان

🆔@MazmoonBooks

📚

مخاطبان ارجمند،

تعداد محدودی از چاپ نخست اقتصاد مقاومتی؛ از وادادگی تا ایستادگی نوشتهٔ دکتر ابراهیم رزاقی موجود است.

قیمت چاپ بعدی به‌ناگزیر تا حدود چهار برابر افزایش خواهد داشت.

👈🏼برای تهیه به این شناسهٔ کاربری پیغام دهید:

📲@Mazmoon

💳 بها: ۷۵هزار تومان
📦 هزینهٔ بسته‌بندی و ارسال پستی: ۵۵هزار تومان

🆔@MazmoonBooks

🎶

سایهٔ یه حادثه که یه عمره با منه
توی شهر آهنی داره خُردم می‌کنه
رو تموم لحظه‌هام چتر سایهٔ سیاه‌س
خون وحشت تو رگِ خستهٔ ثانیه‌هاس
…

🆔@MazmoonBooks