🎼یلدا

آهنگساز: پیمان سلطانی
شاعر: محسن حسینی
خوانندگان: نگار گرجیان، پدیده نادری
سنتور: نکیسا علی‌حیدری
صدا: حامی حقیقی
کارگردان: معین هاشمی‌نسب
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌۹‌/‌‌۳‌۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺جهان‌بین
سیمای جغرافیایی، تاریخی و گردشگری شهر هفشجان

ناشر: خصوصی
این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش و ص.آرایی شده‌است.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

ویرایش و زبان‌شناسی

به‌مناسبتِ هفتۀ پژوهش (۳۰ آذر ۱۴۰۰)
سخنران: امید طبیب‌زاده (زبان‌شناس)
برگزارکننده: انجمن علمی ــ دانشجویی زبان‌شناسی دانشگاه الزهرا

گروه متنوک محتوای این ویدئو را نه تأیید و نه رد می‌کند.
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

مجتبی مینُوی، «دستور زبان فارسی»، مجلهٔ یغما، سال دهم (دی‌ماه ۱۳‌۳۶)، ش ۱۰، ص ۴۳۳ـ۴۴۶

«مگو که طبیبم یا مهندسم و احتیاجی به زبان ندارم. آدمِ زنده زبان می‌خواهد و باید آن را خوب بداند.» (مجتبی مینوی)
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌‌۳‌
سید محمد بصام
@Matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

در متن‌های غیرریاضی، عددهای بی‌واو، از یک تا بیست و مانند این‌ها، حروفی نوشته می‌شوند. پس:
- «عده‌ای باید سه چهار بچه داشته باشند.»

یادآوری:
اگر دو عدد همراه با معدود بیایند، می‌توان آن‌ها را نیم‌فاصله کرد. مثال: می و چنگ و کنج خلوت «سه‌چهار یار» همدم/ به از این دگر چه باشد ز نعیم این‌جهانی (نِزاری قُهستانی)

اگر ضرورتی داشته باشد که عددها را رقمی بنویسیم، از راست به چپ و از کوچک به بزرگ می‌نویسیم و میان آن‌ها تیرۀ‌ روی زمینه می‌گذاریم. پس:
- «عده‌ای باید ۳ـ۴ بچه داشته باشند.»
اینجا را هم ببینید.
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🧠 دربارهٔ «شست‌وشوی مغزی»

✍️ ۱) در دانش زبان‌شناسی و فن ویرایش زبانی، «گرده‌برداری» (یا، به یک اعتبار، «ترجمۀ قرضی») یکی از فرایندهای رایج واژه‌سازی در زبان برای بیان مفاهیم جدید است که از رهگذر آن، هریک از بخش‌های یک واژه یا عبارت از زبان مبدأ به زبان مقصد ترجمه می‌شود. گرده‌برداری لزوماً ناپسند و نادرست نیست و معمولاً موجب غنای واژگانی زبان می‌شود.

✍️ ۲) در فارسی، صدها واژۀ گرده‌برداری‌شده وجود دارد که یکی از آن‌ها «شست‌وشوی مغزی» (brainwashing) است. این اصطلاح ـ که به معنای «کوشش سازمان‌یافته برای از میان بردن باورهای شخص و جایگزینی باورهای دیگر از راه جدا کردن او از محیط فکری‌اش و ایجاد محیطی متفاوت با آن» است ـ در زبان گفتار و نوشتار رواج دارد و کاربردش بی‌اشکال است:
📌 «امروزه شستشوی مغزی به‌سادگی صورت می‌گیرد و [...] تجربه اثبات کرده‌است کسانی که شستشوی مغزی می‌شوند از عقاید خود تا پای جان دفاع می‌کنند.» (جلال‌الدین قیاسی، مبانی سیاست جنایی حکومت اسلامی، ص ۳۰۴)
📌 «باید شما را شست‌وشوی مغزی داد. باید این افکار منجمدِ مبتذل را از مغزتان بیرون کرد.» (امیرحسن چهل‌تن، دخیل بر پنجرۀ فولاد، ص ۱۲۲، به نقل از فرهنگ بزرگ سخن، ذیل سرواژۀ «شُست»)
📌 «مردم رو شستشوی مغزی می‌ده و نمی‌ذاره حرف‌هام رو باور کنن.» (مهناز کریمی، سنج و صنوبر، ص ۱۱۱)

✍️ ۳) سخن پایانی (the last word): اگر ترجمۀ آزاد (free translation) کردیم یا برای مثال (for example) کتابی بازچاپ (reprint) شد، با آغوش باز (with open arms) به پیشواز هرگونه ترجمۀ قرضیِ (loan translation) مفید برویم و البته غلط‌‌های املایی (spelling mistake) را هم بگیریم، زیرا کسانی که تحصیلات دانشگاهی (university education) دارند، در کشورهای جهان‌ سوم (the Third World) و درحال‌ توسعه (developing country)، با آسایش خاطر (peace of mind) گرده‌برداری‌ها را به‌کار می‌برند و ‌آن‌ها را بیشتر موجب آزادی بیان (freedom of speech) می‌دانند تا تهدیدی (threat) برای زبان. این فرسته (post) صرفاً جهت شست‌وشوی مغزی (brainwashing) شماست! 😊 (این بخش به‌طنز و با برخی از واژه‌های گرده‌برداری‌شده در فارسی برای نمایش رواج آن‌ها ساخته شده‌است.)
#زبان‌شناسی #گرده‌برداری
سید محمد بصام
@Matnook_com

🔺آمریکا مهد دموکراسی و آزادی

ناشر: انتشارات معارف
متنِ این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش شده‌است.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

به‌مناسبت ۸ دی، زادروز فروغ فرخزاد

ناگفته‌ها و خاطره‌هایی از زندگی و زمانۀ فروغ فرخزاد، از زبان ابراهیم گلستان (فیلم‌ساز و نویسنده)، در برنامۀ پرگار با عنوان «فروغ در یاد ابراهیم گلستان»
#منهای_ویرایش
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌‌‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

چگونه خط پاورقی را در ورد از چپ به راست ببریم یا از راست به چپ؟

بخشی از کارگاه‌های آنلاین ویرایش مؤسسهٔ متنوک
۱۴‌۰۰‌/‌۱۰/‌۱۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

بازی با زبان

بازی‌های زبانی (language games) نوعی آشنایی‌زدایی (defamiliarization) یا هنجارگریزی و ساختارشکنی زبانی است که در متن‌های ادبی (به‌ویژه شعر)، مفاهیم جالب و جذابی می‌آفریند. این بازی‌ها معانی ظریف و لطیفی به‌وجود می‌آورد و موجب لذتی دوچندان برای مخاطب می‌شود. برای مثال، در سطح صرفی زبان، شاعری، به‌جای عددهای خسته‌کننده‌ای که در آغازِ «شنبه» تکرار می‌شود، ضمیر «تو» را در اشاره به معشوقِ خود نشانده و «توشنبه» را ساخته‌‌است تا با زبان و بیانی دیگر بگوید فقط «شنبه‌»هایی را دوست دارم که «تو» در آن‌ها باشی.

نه شنبه‌های ملال‌انگیز
نه سه‌شنبه‌های
خسته‌كننده و سنگین
نه جمعه‌های كسل و دلگیر
نه حتی
پنج‌شنبه‌های دوست‌داشتنی،
از روزهای هفته،
من «توشنبه»‌ها را دوست دارم...
(فریبرز علی‌نژاد)

یا دیگری، در بستر خط، تنها با سرهم نوشتنِ یک جملۀ بسیار رایج و گوش‌آشنا، حسی تازه‌ و مفهومی عمیق‌تر به آن بخشیده‌است:
«دوستتدارم: بی‌فاصله، آمیخته، دَرهم.»
(علیرضا‌ متولی)
۱۴‌۰۰‌/‌۱۰/‌۱‌۱‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

محمد ناطقی، «از بازی‌های زبانی تا شکل‌های زندگی»، دوفصلنامۀ علمی ـ تخصصی پرتو خرد، سال ششم (پاییز و زمستان ۱۳۹۴)، ش ۱۰، ص ۱۶۱ـ۱۷۴
کلیدواژه‌ها: بازی‌های زبانی، زبان، کاربرد، معنا، ویتگنشتاین
۱۴‌۰۰‌/‌۱۰/‌۱‌۱‌
سید محمد بصام
@Matnook_com

منوچهر اکبری و مهتاب سالاری، «بررسی زبان و بازی‌های زبانی در غزل پست‌مدرن ایران»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، سال هشتم (بهار و تابستان ۱۳۹۸)، ش ۱، ص ۲۱ـ۳۹
کلیدواژه‌ها: بازی‌های زبانی، ترفند‌های زبانی، زبان، غزل پست‌مدرن، هنجارشکنی
۱۴‌۰۰‌/‌۱۰/‌۱‌۱‌
سید محمد بصام
@Matnook_com

حسن هاشمی میناباد، «ترجمۀ بازی‌های زبانی و صنایع لفظی»، فصلنامۀ مطالعات ترجمه، دورۀ سوم (بهار ۱۳۸۴)، ش ۹، ص ۷ـ۲۷
کلیدواژه‌ها: بازی‌های زبانی، ترجمه، جناس، زبان، صنایع لفظی
۱۴‌۰۰‌/‌۱۰/‌۱‌۱‌
سید محمد بصام
@Matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

شاخص‌های پایان‌یافته به واکۀ /e/ (یا های بیان حرکت)، مانند «علامه»، بدون سَریا یا «یِ» نوشته می‌شوند (سریا «یِ»یِ دُم‌بریده‌ای است که روی «ه» گذاشته می‌شود: ۀ). بنابراین می‌نویسیم «علامه مصطفوی»، نه *علامۀ/ *علامه‌ی مصطفوی. اگر برای این شاخص‌ها صفت بیاوریم، سریا یا «یِ» را می‌گذاریم: علامۀ/ علامه‌ی فقید مصطفوی.

این را هم ببینید: شاخص چیست؟
#املا_رسم‌الخط #دستورزبان
‌‌۱۴۰‌۰/‌۱‌۰/‌۱‌‌‌‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺درآمدی بر مناسبات روحانیت و دولت اسلامی

ناشر: جامعة المصطفی العالمیة
متنِ این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش شده‌است.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

اینستاگرام، تلگرام، واتساپ

۱) «اینستاگرام» آمیزه‌ای است از:
instant camera + telegram
و مانند «تلگرام»، در فارسی، به همین صورت نوشته و تلفظ می‌شود، نه *اینستاگرم.

۲) «تلگرام» واژۀ جدیدی نیست و حدود ۱۵۰ سال است که در فارسی به‌کار می‌رود. بنابراین نباید آن را با پیام‌رسان جدید و معروف «تلگرام» اشتباه گرفت. تلگرام دراصل پیامی بوده که با تلگراف مخابره (= ارسال و دریافت) می‌شده‌است. پس تلگرام و تلگراف مانند پیام و پیام‌رسان‌اند.

۳) در فارسی، «واتساپ» بیشتر به همین صورت نوشته و تلفظ می‌شود، نه به‌صورت *واتس‌اَپ. تلفظ WhatsApp به جملۀ ?What's up (= «چه خبر؟») نزدیک است و در نام‌گذاریِ این برنامه نیز بر همین نزدیکی و معنا نظر داشته‌اند، با این تفاوت که «اَپ» (App) کوتاه‌شدۀ «اپلیکیشن» است.

سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

۱) عبارت «روی کسی یا چیزی حساب کردن» یکی از هزاران گرده‌برداریِ رایج در زبان فارسی است و درست است. عبارت انگلیسی آن این است:
to count on someone or something.

۲) این عبارت در گونۀ غیررسمی و گفتاری به‌کار می‌رود و، مانند هزاران تعبیر مَجازی دیگر، درست است. بسنجید با «سر کسی توی حساب بودن» و «کسی را به‌حساب آوردن»، و مانند این‌ها.

۳) اگر بخواهیم «روی کسی یا چیزی حساب کردن» را ــ صِرف این‌که گرده‌برداری است ــ نادرست بدانیم، باید هزاران عبارت این‌چنینی و همانند آن را هم نادرست بدانیم.

۴) این عبارت را می‌توانیم در متن‌‌های گفتاری و غیررسمی، برای مثال در داستان، به‌کار ببریم و در متن‌های معیار، به‌مناسبت، از دیگر تعابیر مشابه استفاده کنیم.

اگر مترجم یا ویراستارید، اینجا را ببینید.
#گرده‌برداری
۱۴‌۰۰‌/‌۱۰/‌۱‌‌۶‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺واکسیناسیون جمعی، مسموم‌ کردن ملت‌ها

ناشر: خصوصی
ترجمهٔ این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش شده‌است. (گروه متنوک محتوای این اثر را نه رد و نه تأیید می‌کند و صرفاً آن را ویرایش کرده‌است.)
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com