۲ نکتۀ املایی و فاصله‌گذاری

ترکیب‌های عطفی، بافاصله یا نیم‌فاصله؟
«باطری» یا «باتری»؟ «قاطی» یا «قاتی»؟

بخشی از کارگاه آنلاین ویرایش متنوک
مدرس: سید محمد بصام

ویدئو شرکت‌کنندگان قبلی:👇
https://t.me/Matnook_01
کانال مؤسسهٔ متنوک:👇
@Matnook_com

👆۷۸ واژهٔ «با»دار که بی‌فاصله نوشته می‌شوند.
هشتگ #زنگ_املا را جست‌وجو کنید و رسم‌الخط و فاصله‌گذاریِ صدها واژهٔ پرکاربرد را ببینید.

ویراسته:
طلوعِ اولِ صبحِ چشمانت به‌خیر می‌کند هر روز مرا.

دو نکته:
۱) وقتی به‌ناچار دو یا سه واژه‌ یا بیشتر به هم اضافه می‌شوند، بهتر است کسرهٔ آن‌ها را بگذاریم تا آسان و روان خوانده شوند. پس کسره را فقط برای رفع ابهام یا خوانش درست و آسان می‌گذاریم.

۲) «به‌خیر» همیشه نیم‌فاصله نوشته می‌شود. مثال: وقت به‌خیر، سفر به‌خیر، به‌خیر گذشتن. اما «ختم به خیر» بافاصله، و «عاقبت‌به‌خیر» نیم‌فاصله نوشته می‌شود.
#تمرین_ویرایش #فاصله‌گذاری
۱۴‌۰۰‌/‌۰۹‌/۱۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته دربارۀ «قدغن» که نمی‌دانید!
چگونه یکی از این املاها را برگزینیم؟:
قدغن، غدقن،‌ قدقن، غدغن.
#واژه‌شناسی #املا_رسم‌الخط
۱۴‌۰۰‌/‌۰۹‌/۱‌۱‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

به‌مناسبتِ ۱۲ آذرماه
زادروز دکتر ژاله آموزگار

ژاله آموزگار، «زبان شیرین فارسی»، مجلهٔ بخارا، شمارهٔ ۳۷، مرداد ۱‌۳۸‌۳، ص ۵۰‌-‌۵۶‌
۱۴‌۰۰‌/‌۰۹‌/۱‌‌۲‌
سید محمد بصام
@Matnook_com

چرا «باطری» با «ت» هم درست است، ولی «بطری» نه؟
چرا واژۀ فرنگیِ «کتری» را با «ط» نمی‌نویسیم؟
۱۴‌۰۰‌/‌۰۹‌/۱‌‌‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺همۀ نوکرها
نویسنده: محمدرضا حدادپور جهرمی

ناشر: انتشارات معارف
متنِ این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش شده‌است.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

«این جانب»، به‌ معنای «این طرف»، یک گروه اسمی است و بافاصله نوشته می‌شود،‌ اما «اینجانب/ این‌جانب»، به‌ معنای «من (بنده)»، یک واژه است که می‌توان آن را به‌صورت پیوسته یا نیم‌فاصله نوشت (صورتِ پیوسته رایج‌تر است). جمعِ «اینجانب» نیز «اینجانبان» است که بیشتر در متن‌های اداری کاربرد دارد و درست است.

سید محمد بصام
@Matnook_com

#تمرین_ویرایش
ویراسته:
بعدِ رفتنم، دلتنگی کوچکت را در گلدانی بزرگ خواهی کاشت، چراکه رشد خواهد کرد، چراکه بزرگ خواهد شد.

نکته‌ها:
۱) پس از گروه‌های حرف‌اضافه‌ای در نقش قید، که در آغاز جمله می‌آیند، ویرگول‌‌ می‌گذاریم.
۲) پیش از حرف‌های ربطی که در آغاز جمله‌های پیرو می‌آیند، مانند «برای این‌که، به‌خاطر این‌که، چراکه، چون، چون‌که، زیرا» و مانند این‌ها، ویرگول‌‌ می‌گذاریم.
۳) «چراکه» حرف ربط مرکب است و بی‌فاصله نوشته می‌شود.
۴) نشانه‌گذاریِ درست و بی‌دغدغه، به‌ویژه ویرگول‌گذاری، مستلزم درک دقیقی از دستورزبان و هویت دستوری واژه‌ها و نقش آن‌ها در جمله است. پس ویرگول‌‌‌گذاری «نحوبنیاد» است و ویرگول نیز مرزنمای نحوی است، نه «درنگ‌نما».
۱۴‌۰۰‌/‌۰۹‌/۱‌‌‌۷‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته در نامه‌نگاری (۲)

در نامه‌های اداری و متن‌های دیوانی، گاهی نویسندگان،‌ به نشانۀ فروتنی یا برای رسمیت بیشتر، فعل جمله‌شان را به‌ صیغۀ سوم‌شخصِ مفرد می‌آورند. مثال:
خواهشمند است (به‌جای «خواهشمندم») دستور فرمایید با پرداخت حقوق کارمندان موافقت کنند.

این شیوه از قدیم نیز در فارسی مرسوم بوده‌است. بنگرید:
«چون سخن در مشورت افکنده آمد، "بنده" آنچه "داند بگوید".» (تاریخ بیهقی، چاپ فیاض، ص ۳۷۵)
اینجا به‌‌شیوۀ معمول باید می‌نوشت «آنچه دانم بگویم»، اما فعل را برای «بنده»، به نشانۀ فروتنی و احترام، به‌صورت سوم‌شخص آورده‌است.

یادآوری:
می‌دانیم که در زبانِ علم معمولاً ساختِ مجهول به‌کار می‌رود، زیرا فعل مجهول از صراحت سخن و قاطعیتِ نظرِ گوینده یا پژوهشگر می‌کاهد و به‌نوعی نشانۀ فروتنی است. برای همین،‌ در کتاب‌ها و مقاله‌های علمی ــ پژوهشی،‌ به‌جای فعل معلوم، از فعل مجهول استفاده می‌کنند. مثال:
این پژوهش با هدف اثبات این مسئله انجام گرفته و برای دانشجویان مقطع ... نگاشته شده‌‌است (نه «آن را با هدف ... انجام داده‌ام/ داده‌ایم و برای ... نگاشته‌ام/ نگاشته‌ایم»).
اینجا را هم بخوانید.
۱‌۴‌‌‌۰۰‌‌/‌۰‌‌‌۶‌/‌۲‌۱‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺گزیدۀ قوانین و مقررات مشاوران املاک

ناشر: خصوصی
این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش و ص.آرایی شده‌است.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

#تمرین_ویرایش
ویراسته:
هرجور که فکر کنی، زندگی جهنم است. ولی اگر چیزی باشد که بتوانی از آن لذت ببری و این کار را نکنی، احمقی! (ویلیام سامِرسِت مُوم، لبۀ تیغ)

نکته‌ها:
۱) «هرجور»، مانند «هرطور» و «هرگونه»، قید است و بی‌فاصله نوشته می‌شود.
۲) جملۀ «هرجور که فکر کنی» نوعی جملۀ پیرو قیدی است و پس از این‌ جمله‌ها ویرگول گذاشته می‌شود.
۳) «ولی» اینجا حرف ربط نیست و نقش قیدی دارد. در این کاربرد، پیش از آن می‌توان نقطه یا نقطه‌ویرگول گذاشت.
۴) یا «لبۀ» یا «لبه‌ی». «لبه ی» غلط است. سریا (= ۀ) همیشه ترجیح دارد.
۵) املای نام «ویلیام سامِرسِت مُوم» (William Somerset Maugham)، مطابق با تلفظ اصلی‌اش، به همین صورت است، نه «موآم».
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌۹‌/‌‌۲‌۳
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

«هم ... (و) هم ...» نوعی پیوند هم‌پایگی است که دو یا چند جمله را هم‌پایه می‌کند. اگر این پیوند پس از نهاد بیاید، گاهی اولین «همِ» آن قید (به معنی «نیز») تلقی می‌شود. برای نمونه، جملۀ «من هم درس می‌خوانم و هم ...» ممکن است به این صورت خوانده شود: /من‌هم درس می‌خوانم و هم .../. ولی هنگامی که خواننده به «همِ» دوم می‌رسد متوجه اشتباهش می‌شود و برمی‌گردد و پس از نهاد کاملاً درنگ می‌‌کند و «هم» را با تکیۀ مستقل، و جمله را با آهنگی متفاوت می‌خواند. برای رفع این مشکل پیشنهاد می‌شود پس از نهاد، ویرگول یا آپاستروف («'») بگذاریم تا اولین «همِ» این پیوند با تکیهٔ مستقل و درست خوانده شود. بنابراین جمله‌های زیر را این‌گونه نشانه‌گذاری می‌کنیم:
- تو، هم عشقی هم رفیق.
- من' هم درس می‌خوانم و هم کار می‌کنم.
بدیهی است گذاشتنِ ویرگول یا آپاستروف، با آن‌که ویرگول رایج‌تر است، به انتخاب و اختیارِ نویسنده یا ویراستار است. نگارنده، در این جایگاه، ویرگول را ترجیح می‌دهد.
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌۹‌/‌‌۲‌۵‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

مرا یلداترین یلداست آن شب
که در آن سینه‌ای را غم نباشد
در آن یلدا حراج چشم یاران
محبت باشد و ماتم نباشد

واژۀ «یلدا» از ریشه‌ای سامی و به معنای «زایش و تولد» است و گویا از طریق زبان سُریانی به فارسی راه یافته‌است. در سریانی، «یلدا» به همان معنای «میلاد» در عربی است، زیرا شب یلدا را با میلاد حضرت عیسی مطابقت می‌داده‌ و هم‌زمان می‌دانسته‌اند‌.
منبع: محمد حسن‌دوست، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، سرواژۀ «یلدا»
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌۹‌/‌‌۳‌۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🎼یلدا

آهنگساز: پیمان سلطانی
شاعر: محسن حسینی
خوانندگان: نگار گرجیان، پدیده نادری
سنتور: نکیسا علی‌حیدری
صدا: حامی حقیقی
کارگردان: معین هاشمی‌نسب
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌۹‌/‌‌۳‌۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺جهان‌بین
سیمای جغرافیایی، تاریخی و گردشگری شهر هفشجان

ناشر: خصوصی
این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش و ص.آرایی شده‌است.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

ویرایش و زبان‌شناسی

به‌مناسبتِ هفتۀ پژوهش (۳۰ آذر ۱۴۰۰)
سخنران: امید طبیب‌زاده (زبان‌شناس)
برگزارکننده: انجمن علمی ــ دانشجویی زبان‌شناسی دانشگاه الزهرا

گروه متنوک محتوای این ویدئو را نه تأیید و نه رد می‌کند.
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

مجتبی مینُوی، «دستور زبان فارسی»، مجلهٔ یغما، سال دهم (دی‌ماه ۱۳‌۳۶)، ش ۱۰، ص ۴۳۳ـ۴۴۶

«مگو که طبیبم یا مهندسم و احتیاجی به زبان ندارم. آدمِ زنده زبان می‌خواهد و باید آن را خوب بداند.» (مجتبی مینوی)
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌‌۳‌
سید محمد بصام
@Matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

در متن‌های غیرریاضی، عددهای بی‌واو، از یک تا بیست و مانند این‌ها، حروفی نوشته می‌شوند. پس:
- «عده‌ای باید سه چهار بچه داشته باشند.»

یادآوری:
اگر دو عدد همراه با معدود بیایند، می‌توان آن‌ها را نیم‌فاصله کرد. مثال: می و چنگ و کنج خلوت «سه‌چهار یار» همدم/ به از این دگر چه باشد ز نعیم این‌جهانی (نِزاری قُهستانی)

اگر ضرورتی داشته باشد که عددها را رقمی بنویسیم، از راست به چپ و از کوچک به بزرگ می‌نویسیم و میان آن‌ها تیرۀ‌ روی زمینه می‌گذاریم. پس:
- «عده‌ای باید ۳ـ۴ بچه داشته باشند.»
اینجا را هم ببینید.
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com