مطابقت صفت با موصوف
در فارسی، میان صفت و موصوف، چه از نظر جمع و مفرد بودن و چه از جهت مذکر و مؤنث بودن، مطابقتی نیست. مثال:
- کتاب خواندنی/ - کتابهای خواندنی
- زن شاعر/ - مرد شاعر
اما ترکیباتی که در فارسی بهکار میروند و از لحاظ صفت و موصوف مطابقت دارند از سه دیدگاه قابل بررسیاند:
۱) ساختار
الف) با موصوف مفرد:
- زاویۀ قائمه، قوۀ مجریه، وسیلۀ نقلیه، هیئت حاکمه، ... .
ب) با موصوف جمع:
- اصول موضوعه، روابط حسنه، صفات حمیده، وسایل نقلیه، ... .
ج) با موصوف و صفت جمع:
- ائمۀ اطهار، عتبات عالیات، علمای اعلام، کلمات قصار، ... .
بهکار بردنِ هر سه دستۀ بالا، بستهبه متن و گونۀ آن، بیاشکال است. مثالهای دستۀ «ج» عیناً از عربی گرفته شده و در فارسی رواج یافتهاند.
۲) گونه و کاربرد
الف) ترکیبات کمکاربرد و تقلیدی
- پیشنهاد نمیشود:
بانوی شاعره، تحصیلات عالیه، حوزۀ استحفاظیه، دهۀ مبارکۀ فجر، زن شهیده، شیوۀ مرضیه، قوانین مدوّنه، ... .
- ترجیح دارد:
بانوی شاعر، تحصیلات عالی، حوزۀ استحفاظی، دهۀ مبارک فجر، زن شهید، شیوۀ پسندیده، قوانین مدوّن، ... .
ب) ترکیبات مرسوم یا کمابیش مرسوم
- آستانۀ مقدسه، امور خارجه، جملۀ معترضه، حوزۀ علمیه، رئیس/ مسئول مربوطه، زوجۀ مکرمه، گناه/ گناهان کبیره، مدینۀ فاضله، مرحومۀ مغفوره، مکۀ مکرمه، والدۀ محترمه، وسایل نقلیه، ... .
ترکیباتِ دستۀ «ب» درست و پذیرفتنیاند، مشروط بر اینکه توجه داشته باشیم:
- برخی از آنها کمابیش در گفتار کاربرد دارند و برخی فقط در نوشتارهای رسمی و بهاصطلاح نشاندار (مانند «زوجۀ مکرمه» و «والدۀ محترمه»).
- برخی نیز در تمام گونههای زبانی بهکار میروند و نمیتوان تغییرشان داد، چون معنایشان تغییر میکند (مانند «امور خارجه» و «مدینۀ فاضله»).
- ترکیباتی هم هستند که یا موصوفشان فارسی است و به تقلید از عربی ساخته شدهاند (مانند «آستانۀ مقدسه») و یا موصوفشان مذکر است (مانند «رئیس مربوطه»).
با این حال، پسندیدهتر است که مثلاً بهجای «والدۀ محترمه»، بنویسیم «والدۀ/ مادر گرامی». اما «جملۀ معترضه» (اصطلاح دستورزبان) و «گناهان کبیره» (اصطلاحی دینی) و بسیاری دیگر نیازی به تغییر و جایگزینی ندارند.
۳) معنا
- کاغذ باطله (= «باطلشده»)، درآمد حاصله (= «بهدستآمده»)، پروندۀ مختومه (= «پایانیافته»)، نامۀ وارده (= «رسیده/ دریافتی»)، رأی صادره (= «صادرشده»)، ... .
این ترکیبات صرفاً معنای مفعولی دارند و ساختِ صفتشان شبیه صفتهای مفعولی در فارسی است. برخی از آنها درحال فراموشیاند (مانند «درآمد حاصله») و برخی به حیات خود ادامه میدهند (مانند «کاغذ باطله») و برخی نیز در گونۀ خاصی، مثلاً متون دیوانی و اداری و قضایی، کاربرد دارند و درستاند (مانند «رأی صادره»).
سید محمد بصام
@Matnook_com
در فارسی، میان صفت و موصوف، چه از نظر جمع و مفرد بودن و چه از جهت مذکر و مؤنث بودن، مطابقتی نیست. مثال:
- کتاب خواندنی/ - کتابهای خواندنی
- زن شاعر/ - مرد شاعر
اما ترکیباتی که در فارسی بهکار میروند و از لحاظ صفت و موصوف مطابقت دارند از سه دیدگاه قابل بررسیاند:
۱) ساختار
الف) با موصوف مفرد:
- زاویۀ قائمه، قوۀ مجریه، وسیلۀ نقلیه، هیئت حاکمه، ... .
ب) با موصوف جمع:
- اصول موضوعه، روابط حسنه، صفات حمیده، وسایل نقلیه، ... .
ج) با موصوف و صفت جمع:
- ائمۀ اطهار، عتبات عالیات، علمای اعلام، کلمات قصار، ... .
بهکار بردنِ هر سه دستۀ بالا، بستهبه متن و گونۀ آن، بیاشکال است. مثالهای دستۀ «ج» عیناً از عربی گرفته شده و در فارسی رواج یافتهاند.
۲) گونه و کاربرد
الف) ترکیبات کمکاربرد و تقلیدی
- پیشنهاد نمیشود:
بانوی شاعره، تحصیلات عالیه، حوزۀ استحفاظیه، دهۀ مبارکۀ فجر، زن شهیده، شیوۀ مرضیه، قوانین مدوّنه، ... .
- ترجیح دارد:
بانوی شاعر، تحصیلات عالی، حوزۀ استحفاظی، دهۀ مبارک فجر، زن شهید، شیوۀ پسندیده، قوانین مدوّن، ... .
ب) ترکیبات مرسوم یا کمابیش مرسوم
- آستانۀ مقدسه، امور خارجه، جملۀ معترضه، حوزۀ علمیه، رئیس/ مسئول مربوطه، زوجۀ مکرمه، گناه/ گناهان کبیره، مدینۀ فاضله، مرحومۀ مغفوره، مکۀ مکرمه، والدۀ محترمه، وسایل نقلیه، ... .
ترکیباتِ دستۀ «ب» درست و پذیرفتنیاند، مشروط بر اینکه توجه داشته باشیم:
- برخی از آنها کمابیش در گفتار کاربرد دارند و برخی فقط در نوشتارهای رسمی و بهاصطلاح نشاندار (مانند «زوجۀ مکرمه» و «والدۀ محترمه»).
- برخی نیز در تمام گونههای زبانی بهکار میروند و نمیتوان تغییرشان داد، چون معنایشان تغییر میکند (مانند «امور خارجه» و «مدینۀ فاضله»).
- ترکیباتی هم هستند که یا موصوفشان فارسی است و به تقلید از عربی ساخته شدهاند (مانند «آستانۀ مقدسه») و یا موصوفشان مذکر است (مانند «رئیس مربوطه»).
با این حال، پسندیدهتر است که مثلاً بهجای «والدۀ محترمه»، بنویسیم «والدۀ/ مادر گرامی». اما «جملۀ معترضه» (اصطلاح دستورزبان) و «گناهان کبیره» (اصطلاحی دینی) و بسیاری دیگر نیازی به تغییر و جایگزینی ندارند.
۳) معنا
- کاغذ باطله (= «باطلشده»)، درآمد حاصله (= «بهدستآمده»)، پروندۀ مختومه (= «پایانیافته»)، نامۀ وارده (= «رسیده/ دریافتی»)، رأی صادره (= «صادرشده»)، ... .
این ترکیبات صرفاً معنای مفعولی دارند و ساختِ صفتشان شبیه صفتهای مفعولی در فارسی است. برخی از آنها درحال فراموشیاند (مانند «درآمد حاصله») و برخی به حیات خود ادامه میدهند (مانند «کاغذ باطله») و برخی نیز در گونۀ خاصی، مثلاً متون دیوانی و اداری و قضایی، کاربرد دارند و درستاند (مانند «رأی صادره»).
سید محمد بصام
@Matnook_com
❤1
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
«غائله» (در عربی، از ریشۀ «غول») به معنای «فتنه و آشوب و دعوا و بگومگو» است و املای آن به همین صورت با «غ» درست است، نه «ق».
ظاهراً این واژه تحت تأثیر «قیلوقال» یا «قافله» است که بهاشتباه *قائله نوشته میشود.
«غائله را خواباندن» نیز مَجازاً به معنای «فتنه و آشوب را از بین بردن» است.
سید محمد بصام
@Matnook_com
ظاهراً این واژه تحت تأثیر «قیلوقال» یا «قافله» است که بهاشتباه *قائله نوشته میشود.
«غائله را خواباندن» نیز مَجازاً به معنای «فتنه و آشوب را از بین بردن» است.
سید محمد بصام
@Matnook_com
این سخن را مطالعت فرمای! (سنایی)
فرستهای دیدم که معنای «مطالعه» را محدود به «خواندن» میدانست و چنین میپنداشت که «مطالعه» در معنای «بررسی، پژوهش، و ...»، براثر گردهبرداری و تحت تأثیر زبان انگلیسی، در فارسی رواج یافتهاست و سزاوار نیست که «مطالعه» را جز در معنای «خواندن» بهکار ببریم. این فرسته در پاسخ به این گمان نادرست و غیرعلمی است.
۱) «مطالعه»، در زبان عربی، هم به معنای «نظر افکندن بر کسی یا چیزی» است (طالَعتُ فلاناً: أتَيتُه و نظرتُ ما عنده. (کتابالعین) طالَعَه طِلاعاً و مطالَعةً: اطَّلَعَ عليه و هو مَجازٌ. يُقالُ طالَعتُ ضَيعَتي، أي نظرتُها. (تاجالعروس)) و هم به معنای «بررسی و پژوهش کردن و یافتنِ چیزی» و هم به معنای «خواندن» (← آذرتاش آذرنوش، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی و عبدالنبی قیم، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، ذیل مادّۀ «طلع»).
۲) «مطالعه»، در فارسی، علاوهبر معنای «خواندن»، دستکم از هزار سال پیش تاکنون، در معنای «بررسی، پژوهش، و بر چیزی یا کسی بهدقت نظر افکندن (دیدن)» بهکار رفتهاست (← فرهنگ بزرگ سخن، مدخل «مطالعات» و «مطالعه» (معنای دوم) و زیرمدخل «مطالعه کردن» (معنای سوم)). بنگرید:
قرن ۵:
- «بازدارندۀ تو از مطالعتِ حقْ طاغوتِ تست.» (کشفالمحجوب، ص ۹۲)
- «اخلاص [...] پرهيز كردنست از مطالعتِ نفس.» (رسالۀ قشیریه، ص ۳۲۳)
- «امیر [...] علی دایه را مثال داد تا به طوس رود و [...] احوال ترکمانان مطالعه کنند.» (تاریخ بیهقی، ج ۲، ص ۵۰۸)
قرن ۶:
- «شيخ چهل شبانروز [...] بنشست و [...] به مُتَوَضّا (= مستراح) نشد. چون مدتى آن حال مطالعه كرد، بدانست كه آن از حد قدرت چنان مردمان بيرون است.» (اسرارالتوحید، ص ۱۶۲)
- «عادت خلق آن است كه چون امانتى عزيز به نزديک كسى بنهـ[ـنـ]ـد، مُهرى برنهند و آن روز كه باز خواهند، مُهر مطالعت كنند. اگر مُهر بر جاى بُوَد، ثناها گويند.» (روحالأرواح (سمعانی)، ص ۵۹۸)
قرن ۷:
- «آينه آوردهام تا هر لحظه روی خود را در وى مطالعه كنى.» (فیهمافیه، ص ۲۰۹)
- «مَلِک را در دل آمد جمال لیلی مطالعه کردن.» (گلستان، باب ۵، حکایت ۱۹)
۳) درنتیجه، «مطالعه»، در معنی «بررسی، پژوهش، و ...»، نه گردهبرداری و متأثر از انگلیسی است و نه کاربردش اشکالی دارد. فراموش نکنیم که نهادی علمی با عنوان «پژوهشگاه علوم انسانی و "مطالعات" فرهنگی» داریم و رشتههایی تخصصی، ازجمله مطالعات اجتماعی، منطقهای، زنان، ارتباطات، و ... . بنابراین میتوان رفتار اجتماعی انسان را مطالعه کرد و حتی رفتار میمونها را مورد مطالعه قرار داد و هدف زبانشناسی را نیز مطالعۀ علمی زبان دانست.
سید محمد بصام
@Matnook_com
فرستهای دیدم که معنای «مطالعه» را محدود به «خواندن» میدانست و چنین میپنداشت که «مطالعه» در معنای «بررسی، پژوهش، و ...»، براثر گردهبرداری و تحت تأثیر زبان انگلیسی، در فارسی رواج یافتهاست و سزاوار نیست که «مطالعه» را جز در معنای «خواندن» بهکار ببریم. این فرسته در پاسخ به این گمان نادرست و غیرعلمی است.
۱) «مطالعه»، در زبان عربی، هم به معنای «نظر افکندن بر کسی یا چیزی» است (طالَعتُ فلاناً: أتَيتُه و نظرتُ ما عنده. (کتابالعین) طالَعَه طِلاعاً و مطالَعةً: اطَّلَعَ عليه و هو مَجازٌ. يُقالُ طالَعتُ ضَيعَتي، أي نظرتُها. (تاجالعروس)) و هم به معنای «بررسی و پژوهش کردن و یافتنِ چیزی» و هم به معنای «خواندن» (← آذرتاش آذرنوش، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی و عبدالنبی قیم، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، ذیل مادّۀ «طلع»).
۲) «مطالعه»، در فارسی، علاوهبر معنای «خواندن»، دستکم از هزار سال پیش تاکنون، در معنای «بررسی، پژوهش، و بر چیزی یا کسی بهدقت نظر افکندن (دیدن)» بهکار رفتهاست (← فرهنگ بزرگ سخن، مدخل «مطالعات» و «مطالعه» (معنای دوم) و زیرمدخل «مطالعه کردن» (معنای سوم)). بنگرید:
قرن ۵:
- «بازدارندۀ تو از مطالعتِ حقْ طاغوتِ تست.» (کشفالمحجوب، ص ۹۲)
- «اخلاص [...] پرهيز كردنست از مطالعتِ نفس.» (رسالۀ قشیریه، ص ۳۲۳)
- «امیر [...] علی دایه را مثال داد تا به طوس رود و [...] احوال ترکمانان مطالعه کنند.» (تاریخ بیهقی، ج ۲، ص ۵۰۸)
قرن ۶:
- «شيخ چهل شبانروز [...] بنشست و [...] به مُتَوَضّا (= مستراح) نشد. چون مدتى آن حال مطالعه كرد، بدانست كه آن از حد قدرت چنان مردمان بيرون است.» (اسرارالتوحید، ص ۱۶۲)
- «عادت خلق آن است كه چون امانتى عزيز به نزديک كسى بنهـ[ـنـ]ـد، مُهرى برنهند و آن روز كه باز خواهند، مُهر مطالعت كنند. اگر مُهر بر جاى بُوَد، ثناها گويند.» (روحالأرواح (سمعانی)، ص ۵۹۸)
قرن ۷:
- «آينه آوردهام تا هر لحظه روی خود را در وى مطالعه كنى.» (فیهمافیه، ص ۲۰۹)
- «مَلِک را در دل آمد جمال لیلی مطالعه کردن.» (گلستان، باب ۵، حکایت ۱۹)
۳) درنتیجه، «مطالعه»، در معنی «بررسی، پژوهش، و ...»، نه گردهبرداری و متأثر از انگلیسی است و نه کاربردش اشکالی دارد. فراموش نکنیم که نهادی علمی با عنوان «پژوهشگاه علوم انسانی و "مطالعات" فرهنگی» داریم و رشتههایی تخصصی، ازجمله مطالعات اجتماعی، منطقهای، زنان، ارتباطات، و ... . بنابراین میتوان رفتار اجتماعی انسان را مطالعه کرد و حتی رفتار میمونها را مورد مطالعه قرار داد و هدف زبانشناسی را نیز مطالعۀ علمی زبان دانست.
سید محمد بصام
@Matnook_com
مبنی بر .../ مبتنی بر ...
«مبنی» و «مبتنی» صفتاند و با حرف اضافۀ «بر» (یا بهندرت با «به») متمم میگیرند. بنابراین «مبنی بر» و «مبتنی بر» همواره بافاصله نوشته میشوند. این دو را میتوان با این عبارتها مقایسه کرد:
«محدود به ...»، «محکوم به ...»، «محروم از ...»، «مأنوس با ...» یا «حاکی از ...»، «متنفر از ...»، «مواجه با ...»، «مطابق با ...» و ... .
یادآوری:
این دو عبارت به سه صورت بهکار میروند:
- مبنی یا مبتنی بر چیزی بودن؛
- بر چیزی مبنی یا مبتنی بودن؛
- مبنی یا مبتنی بودن بر چیزی.
#دستورزبان #فاصلهگذاری
۱۳۹۹/۰۸/۱۶
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
«مبنی» و «مبتنی» صفتاند و با حرف اضافۀ «بر» (یا بهندرت با «به») متمم میگیرند. بنابراین «مبنی بر» و «مبتنی بر» همواره بافاصله نوشته میشوند. این دو را میتوان با این عبارتها مقایسه کرد:
«محدود به ...»، «محکوم به ...»، «محروم از ...»، «مأنوس با ...» یا «حاکی از ...»، «متنفر از ...»، «مواجه با ...»، «مطابق با ...» و ... .
یادآوری:
این دو عبارت به سه صورت بهکار میروند:
- مبنی یا مبتنی بر چیزی بودن؛
- بر چیزی مبنی یا مبتنی بودن؛
- مبنی یا مبتنی بودن بر چیزی.
#دستورزبان #فاصلهگذاری
۱۳۹۹/۰۸/۱۶
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
👍1
پیشوندهای تصریفی
در فارسی، سه پیشوند وجود دارد که در تصریف فعل بهکار میرود و وجه متفاوتی از آن را نشان میدهد:
۱) «می-»: میروم، میخوردهاست، برمیداشت، ... .
۲) «بِـ-/ بُـ-»: بِزن، بِایست، بُرو، بیا، ... .
۳) «نَـ-/ مَـ-»: نَرو، نَایست، نَنشین، مَیازار (گونۀ ادبی)، ... .
یادآوری:
۱) پیشوند تصریفیِ «می-»، چه در نوشتارِ معیار و چه در شکستهنویسی، همواره نیمفاصله نوشته میشود. مثال:
معیار:
میاندیشد، میبردهاست، میخواهم بروم، برمیگردیم، ... .
شکسته:
میگه، میرین، میده، ورمیافته، میآن، میاومد، میاُوُردهن، میخواد، وایمیسته، بَرِشمیگردونه، میندازه، ... .
۲) فعلهایی که مصدرشان با «ا» آغاز میشوند، در پیوند با پیشوند تصریفیِ «بِـ-» و «نَـ-»، فقط «ا» در آنها به «ی» تبدیل میشود و همیشه پیوسته نوشته میشوند. مثال از سه فعل «اَندیشیدن» و «اِنگاشتن» و «اُفتادن»:
درست:
بیندیشد، بینگارد، بیفتد/ نیندیشد، نینگارد، نیفتد.
نادرست:
بیاندیشد، بیانگارد، بیافتد/ بیاندیشد، بیانگارد، بیافتد.
سید محمد بصام
@Matnook_com
در فارسی، سه پیشوند وجود دارد که در تصریف فعل بهکار میرود و وجه متفاوتی از آن را نشان میدهد:
۱) «می-»: میروم، میخوردهاست، برمیداشت، ... .
۲) «بِـ-/ بُـ-»: بِزن، بِایست، بُرو، بیا، ... .
۳) «نَـ-/ مَـ-»: نَرو، نَایست، نَنشین، مَیازار (گونۀ ادبی)، ... .
یادآوری:
۱) پیشوند تصریفیِ «می-»، چه در نوشتارِ معیار و چه در شکستهنویسی، همواره نیمفاصله نوشته میشود. مثال:
معیار:
میاندیشد، میبردهاست، میخواهم بروم، برمیگردیم، ... .
شکسته:
میگه، میرین، میده، ورمیافته، میآن، میاومد، میاُوُردهن، میخواد، وایمیسته، بَرِشمیگردونه، میندازه، ... .
۲) فعلهایی که مصدرشان با «ا» آغاز میشوند، در پیوند با پیشوند تصریفیِ «بِـ-» و «نَـ-»، فقط «ا» در آنها به «ی» تبدیل میشود و همیشه پیوسته نوشته میشوند. مثال از سه فعل «اَندیشیدن» و «اِنگاشتن» و «اُفتادن»:
درست:
بیندیشد، بینگارد، بیفتد/ نیندیشد، نینگارد، نیفتد.
نادرست:
بیاندیشد، بیانگارد، بیافتد/ بیاندیشد، بیانگارد، بیافتد.
سید محمد بصام
@Matnook_com
👍1
Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
چالش ویرایش داریم: 👇😊 http://instagram.com/matnook_com #تمرین_ویرایش @Matnook_com
متن تمرین:
"امروزه همهی ما تلاش میکنیم، کارهای خوبی انجام دهیم. یکی از شرطهای موفقیت در کارها، بهرهگیری از دانایی و هوشیاری است. از خدای بزرگ میخواهیم
به ما یاری رساند تا در این راه، موفق شویم. پروردگار مهربان، به ما نعمتهای فراوانی داده است. دانایی و هوشیاری، یکی از این نعمتهاست." (فارسی کلاس پنجم دبستان)
نکات تمرین:
۱) سریا (= ۀ/ ـۀ) هم سابقهای هزارساله دارد و هم ترجیح فرهنگستان است. اما برای آموزش به نوآموزان، همین «ی» بهتر است. در متن معیار و غیرآموزشی، سریا ترجیح دارد.
۲) ۵ ویرگولِ نابجا و نادرست داریم:
- ویرگولِ اول بین جملۀ پایه و پیرو آمده است و نادرست است.
- ویرگولِ دوم و چهارم و پنجم بعد از نهاد آمده است و نابجاست.
- ویرگولِ سوم بعد از قیدی آمده است که پس از آن فعل است و نیازی به درج آن نیست.
۳) «دانایی» و «هوشیاری» دو چیزند، نه یک چیز. پس واژۀ «یکی» در این عبارت، زائد است: «دانایی و هوشیاری "یکی" از ...».
سید محمد بصام
@Matnook_com
"امروزه همهی ما تلاش میکنیم، کارهای خوبی انجام دهیم. یکی از شرطهای موفقیت در کارها، بهرهگیری از دانایی و هوشیاری است. از خدای بزرگ میخواهیم
به ما یاری رساند تا در این راه، موفق شویم. پروردگار مهربان، به ما نعمتهای فراوانی داده است. دانایی و هوشیاری، یکی از این نعمتهاست." (فارسی کلاس پنجم دبستان)
نکات تمرین:
۱) سریا (= ۀ/ ـۀ) هم سابقهای هزارساله دارد و هم ترجیح فرهنگستان است. اما برای آموزش به نوآموزان، همین «ی» بهتر است. در متن معیار و غیرآموزشی، سریا ترجیح دارد.
۲) ۵ ویرگولِ نابجا و نادرست داریم:
- ویرگولِ اول بین جملۀ پایه و پیرو آمده است و نادرست است.
- ویرگولِ دوم و چهارم و پنجم بعد از نهاد آمده است و نابجاست.
- ویرگولِ سوم بعد از قیدی آمده است که پس از آن فعل است و نیازی به درج آن نیست.
۳) «دانایی» و «هوشیاری» دو چیزند، نه یک چیز. پس واژۀ «یکی» در این عبارت، زائد است: «دانایی و هوشیاری "یکی" از ...».
سید محمد بصام
@Matnook_com
👍2👌1🕊1
جولان
۱) «جَوَلان» /javalân/ واژهای عربی و به معنای «حرکت و سِیر و جنبش» است. در فارسی نیز به همین معناست. نیز به معنای «تاختوتاز و قدرتنمایی و خودنمایی».
۲) تلفظِ معیارِ این واژه، در فارسی، /جُولان/ است (بر وزن «سوهان»):
/jowlân/, /jo:lân/.
ای مگس! عرصۀ سیمرغ نه جولانگه توست
عِرض خود میبَری و زحمت ما میداری (حافظ)
یادآوری:
صورتِ گفتاریِ این واژه «جولون» است:
/jowlun/, /jo:lun/.
سید محمد بصام
@Matnook_com
۱) «جَوَلان» /javalân/ واژهای عربی و به معنای «حرکت و سِیر و جنبش» است. در فارسی نیز به همین معناست. نیز به معنای «تاختوتاز و قدرتنمایی و خودنمایی».
۲) تلفظِ معیارِ این واژه، در فارسی، /جُولان/ است (بر وزن «سوهان»):
/jowlân/, /jo:lân/.
ای مگس! عرصۀ سیمرغ نه جولانگه توست
عِرض خود میبَری و زحمت ما میداری (حافظ)
یادآوری:
صورتِ گفتاریِ این واژه «جولون» است:
/jowlun/, /jo:lun/.
سید محمد بصام
@Matnook_com
🕊2
Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
۳ کاربرد رایج نقطهویرگول ۱) برای شمردن یا جدا کردن بخشهای یک مجموعه یا فهرست: - کارگاه متنوک سه سرفصل اصلی دارد: دستورزبان فارسی؛ ویرایش صوری؛ ویرایش زبانی. یادآوری: بخشهای تککلمهای را میتوانیم با ویرگول جدا کنیم و بخشهایی که جملۀ کاملاند را با…
یک نکتهات بگویم!
یکی از کاربردهای نقطهویرگول قبل از جملهای است که از نظر دستوری کامل است، ولی نمیتواند بهتنهایی بهکار رود، چون فقط با جملۀ پیش از خود معنا مییابد و کاملاً به آن مرتبط است. بنابراین جملۀ تصویر را اینگونه نشانهگذاری میکنیم:
«جدایی مانند قطعِعضو است؛ زنده میمانی، اما کمتر از پیش هستی.» (مارگارت اَتوود)
یادآوری:
کسرۀ «قطعِعضو» خفیف است و بنابراین با نیمفاصله نوشته میشود، مانند «قطعِامید»، «قطعِرابطه»، و «قطعِنظر» (گذاشتن کسرهها الزامی نیست).
این را هم ببینید: ۴ کاربرد نقطهویرگول!
#نشانهگذاری #فاصلهگذاری
۱۳۹۹/۰۸/۲۷
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
یکی از کاربردهای نقطهویرگول قبل از جملهای است که از نظر دستوری کامل است، ولی نمیتواند بهتنهایی بهکار رود، چون فقط با جملۀ پیش از خود معنا مییابد و کاملاً به آن مرتبط است. بنابراین جملۀ تصویر را اینگونه نشانهگذاری میکنیم:
«جدایی مانند قطعِعضو است؛ زنده میمانی، اما کمتر از پیش هستی.» (مارگارت اَتوود)
یادآوری:
کسرۀ «قطعِعضو» خفیف است و بنابراین با نیمفاصله نوشته میشود، مانند «قطعِامید»، «قطعِرابطه»، و «قطعِنظر» (گذاشتن کسرهها الزامی نیست).
این را هم ببینید: ۴ کاربرد نقطهویرگول!
#نشانهگذاری #فاصلهگذاری
۱۳۹۹/۰۸/۲۷
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
❤2
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
«خوشبخت» یا «خوشوقت»؟
ما از آشنایی یا ملاقات با دیگران خوشوقت میشویم، نه خوشبخت. وقتِ کسی خوش شدن یعنی حالِ خوشی به وی دست دادن. هنگامی که میگوییم «از آشنایی با شما خوشوقت شدم»، یعنی حسِ خوبی پیدا کردم و خوشحال شدم.
گر دیگران به وصل تو خوشوقت میشوند/ صائب دلش خوش است به فکر و خیال تو
بنابراین نباید واژۀ «خوشوقت» را با «خوشبخت»، بهمعنای «سعادتمند»، اشتباه بگیریم.
- گارسون! ایشان آقای رئیس هستند.
- خوشوقتم، قربان!
سید محمد بصام
@Matnook_com
ما از آشنایی یا ملاقات با دیگران خوشوقت میشویم، نه خوشبخت. وقتِ کسی خوش شدن یعنی حالِ خوشی به وی دست دادن. هنگامی که میگوییم «از آشنایی با شما خوشوقت شدم»، یعنی حسِ خوبی پیدا کردم و خوشحال شدم.
گر دیگران به وصل تو خوشوقت میشوند/ صائب دلش خوش است به فکر و خیال تو
بنابراین نباید واژۀ «خوشوقت» را با «خوشبخت»، بهمعنای «سعادتمند»، اشتباه بگیریم.
- گارسون! ایشان آقای رئیس هستند.
- خوشوقتم، قربان!
سید محمد بصام
@Matnook_com
❤1
بدل و ویرگولهایش!
۱) بدل (آنچه معمولاً توضیحی بر اسم میافزاید) میان دو ویرگول میآید و اگر بعد از ویرگولِ دوم، «را» بیاید، خوانشِ جمله کمی دشوار میشود:
- برخی بیهقی، نویسندۀ تاریخ مسعودی، را پدر نثر فارسی میدانند.
برای رفع این مشکل میتوان ویرگولِ دوم را نگذاشت یا بدل را میان دو پرانتز آورد:
- برخی بیهقی، نویسندۀ تاریخ مسعودی را پدر نثر فارسی میدانند.
- برخی بیهقی (نویسندۀ تاریخ مسعودی) را پدر نثر فارسی میدانند.
۲) گاهی نیز پس از ویرگولِ دومِ بدل، «هم» (یا «نیز») میآید:
- خندههای دخترش، هنگامه، هم او را شاد نمیکرد.
در این مورد میتوان «هم» (یا «نیز») را حذف کرد و بهجای آن، یک «حتی» در ابتدای جمله آورد:
- حتی خندههای دخترش، هنگامه، او را شاد نمیکرد.
سید محمد بصام
@Matnook_com
۱) بدل (آنچه معمولاً توضیحی بر اسم میافزاید) میان دو ویرگول میآید و اگر بعد از ویرگولِ دوم، «را» بیاید، خوانشِ جمله کمی دشوار میشود:
- برخی بیهقی، نویسندۀ تاریخ مسعودی، را پدر نثر فارسی میدانند.
برای رفع این مشکل میتوان ویرگولِ دوم را نگذاشت یا بدل را میان دو پرانتز آورد:
- برخی بیهقی، نویسندۀ تاریخ مسعودی را پدر نثر فارسی میدانند.
- برخی بیهقی (نویسندۀ تاریخ مسعودی) را پدر نثر فارسی میدانند.
۲) گاهی نیز پس از ویرگولِ دومِ بدل، «هم» (یا «نیز») میآید:
- خندههای دخترش، هنگامه، هم او را شاد نمیکرد.
در این مورد میتوان «هم» (یا «نیز») را حذف کرد و بهجای آن، یک «حتی» در ابتدای جمله آورد:
- حتی خندههای دخترش، هنگامه، او را شاد نمیکرد.
سید محمد بصام
@Matnook_com
❤2👍1
یک نکتهات بگویم!
استاد مجتبی مینُوی در مقدمۀ خود بر کلیله و دمنه (چاپ امیرکبیر، ۱۳۸۳، ص یح) نوشتهاست:
«معدودی از [...] نسخهبدلها، مخصوصاً آنجا که ناچار به تَرک ضبط اساس بودهام، در حواشی [...] قید شدهاست.»
این شاهد را برای ساختِ «ناچار "به" ... بودن» آوردهام که در فارسیِ امروز کمابیش رایج شدهاست. توضیح آنکه صفتِ «ناچار»، در کاربرد امروزیاش، با «به» نیز متمم میگیرد و گاهی با «از» (گرچه با تقدیر "ناچار از مدارا کردنم"/ عشق اگر حق است، این حق تا ابد بر گردنم ـــ فاضل نظری). بسامد «به» نسبتبه «از» بسیار بیشتر است.
«ناچار به چیزی بودن (یا شدن)» یعنی «به چیزی مجبور بودن (یا شدن) و راه گریز و گزیری نداشتن». چند مثال:
- روحانی: ناچار به تعطیلیِ فراگیر هستیم. (وبگاه خبرآنلاین)
- یک کارخانۀ جوجهکشی ناچار به معدومسازی چندصدهزار جوجۀ یکروزه شد. (فیسبوک)
- صبح است و نه گاهِ بادهنوشی/ ناچار به صَرفِ چاییام من// تا قندِ دریست در دهانم/ شیرین به سخنسراییام من (اسماعیل خویی)
سید محمد بصام
@Matnook_com
استاد مجتبی مینُوی در مقدمۀ خود بر کلیله و دمنه (چاپ امیرکبیر، ۱۳۸۳، ص یح) نوشتهاست:
«معدودی از [...] نسخهبدلها، مخصوصاً آنجا که ناچار به تَرک ضبط اساس بودهام، در حواشی [...] قید شدهاست.»
این شاهد را برای ساختِ «ناچار "به" ... بودن» آوردهام که در فارسیِ امروز کمابیش رایج شدهاست. توضیح آنکه صفتِ «ناچار»، در کاربرد امروزیاش، با «به» نیز متمم میگیرد و گاهی با «از» (گرچه با تقدیر "ناچار از مدارا کردنم"/ عشق اگر حق است، این حق تا ابد بر گردنم ـــ فاضل نظری). بسامد «به» نسبتبه «از» بسیار بیشتر است.
«ناچار به چیزی بودن (یا شدن)» یعنی «به چیزی مجبور بودن (یا شدن) و راه گریز و گزیری نداشتن». چند مثال:
- روحانی: ناچار به تعطیلیِ فراگیر هستیم. (وبگاه خبرآنلاین)
- یک کارخانۀ جوجهکشی ناچار به معدومسازی چندصدهزار جوجۀ یکروزه شد. (فیسبوک)
- صبح است و نه گاهِ بادهنوشی/ ناچار به صَرفِ چاییام من// تا قندِ دریست در دهانم/ شیرین به سخنسراییام من (اسماعیل خویی)
سید محمد بصام
@Matnook_com
جستوجوی هوشمند
و دسترسی به ۱۰ میلیون مقاله و منبع معتبر
در وبگاه ویراساینس:
virascience.com
سید محمد بصام
@Matnook_com
و دسترسی به ۱۰ میلیون مقاله و منبع معتبر
در وبگاه ویراساینس:
virascience.com
سید محمد بصام
@Matnook_com
Forwarded from سید محمد بصام
#نکته: در گفتار، ضمیرِ «اینها» بعد از برخی واژهها میآید و بر خویشی و نزدیکی دلالت میکند. این ضمیر با واژۀ قبل از خودش نیمفاصله میشود و کاربردش صرفاً در نوشتارهای غیررسمی است، مانند عمواینها/ عمواینا، خالهاینها/ خالهاینا، داداشاینها/ داداشاینا، مادرماینها/ مادرماینا، ... .
Forwarded from سید محمد بصام
#نکته: «بنابه» و «بنابر» حرف اضافۀ مرکب است و به همین دلیل بیفاصله نوشته میشود. مثال: بنابر گزارشهای سازمان، بنابه مستندات پرونده، ... . «بنابراین» نیز، بهمعنای «پس»، حرف ربط مرکب و قاموسی است. به همین دلیل همۀ اجزایش نزدیک نوشته میشود.
@Matnook_com
@Matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
زِلّ آفتاب
املای «زِل»، بهمعنای «نهایت تابش و سوزندگی آفتاب»، به همین صورت با «ز» درست است. مثال:
«توی زل آفتاب ... یکمرتبه از پشت بوتههای بادمجان پیداش میشد.» (جمال میرصادقی، چشمهای من، ص ۹)
یادآوری:
۱) سه واژۀ دیگر هم داریم:
- ذُل: خواری (همخانواده: «ذلت» و «ذلیل»)
- ضُل: خطا و اشتباه (همخانواده: «ضلالت»، «ضال» (گمراه)، «مُضِل» (گمراهکننده))
- ظِل: سایه («ظلالله» یعنی «سایۀ خدا» که لقب شاهان بود. تعبیرِ «در "ظلِ" عنایتِ ...» نیز با همین املاست.)
۲) «زُل» به معنای «خیره» و «زُل زدن» به معنای «خیره شدن» با «ز» است:
- «زل توی چشمهایم نگاه میکرد.»
- «همانطور بیحرکت نشسته بود و به ما زل زده بود.»
۳) «ذِلّه» و «ذِلّه شدن/ کردن» نیز با «ذ» نوشته میشود:
- «همۀ ما از دست حاجیهخانم ذلّه شده بودیم.»
سید محمد بصام
@Matnook_com
املای «زِل»، بهمعنای «نهایت تابش و سوزندگی آفتاب»، به همین صورت با «ز» درست است. مثال:
«توی زل آفتاب ... یکمرتبه از پشت بوتههای بادمجان پیداش میشد.» (جمال میرصادقی، چشمهای من، ص ۹)
یادآوری:
۱) سه واژۀ دیگر هم داریم:
- ذُل: خواری (همخانواده: «ذلت» و «ذلیل»)
- ضُل: خطا و اشتباه (همخانواده: «ضلالت»، «ضال» (گمراه)، «مُضِل» (گمراهکننده))
- ظِل: سایه («ظلالله» یعنی «سایۀ خدا» که لقب شاهان بود. تعبیرِ «در "ظلِ" عنایتِ ...» نیز با همین املاست.)
۲) «زُل» به معنای «خیره» و «زُل زدن» به معنای «خیره شدن» با «ز» است:
- «زل توی چشمهایم نگاه میکرد.»
- «همانطور بیحرکت نشسته بود و به ما زل زده بود.»
۳) «ذِلّه» و «ذِلّه شدن/ کردن» نیز با «ذ» نوشته میشود:
- «همۀ ما از دست حاجیهخانم ذلّه شده بودیم.»
سید محمد بصام
@Matnook_com
❤3
Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
یک نکتهات بگویم! یکی از کاربردهای نقطهویرگول قبل از جملهای است که از نظر دستوری کامل است، ولی نمیتواند بهتنهایی بهکار رود، چون فقط با جملۀ پیش از خود معنا مییابد و کاملاً به آن مرتبط است. بنابراین جملۀ تصویر را اینگونه نشانهگذاری میکنیم: «جدایی…
یکی از رایجترین کاربردهای نقطهویرگول در ابتدای جملهای است که نهاد/ فاعل یا دیگر اجزای آن به قرینۀ لفظی حذف شده باشد. بنابراین جملۀ تصویر را باید اینگونه نشانهگذاری کرد:
«از کسی متنفر نیستم؛ تنها خستهام. برای همین میروم. دیگر حوصله ندارم. چقدر کلید در قفل بچرخانم و قدم بگذارم به خانهای تاریک! من غلام خانههای روشنم.»
t.me/Matnook_com/2183
یادآوری:
آوردنِ «فقط»، در جملۀ دوم، مناسبتر از «تنها» است.
سید محمد بصام
@Matnook_com
«از کسی متنفر نیستم؛ تنها خستهام. برای همین میروم. دیگر حوصله ندارم. چقدر کلید در قفل بچرخانم و قدم بگذارم به خانهای تاریک! من غلام خانههای روشنم.»
t.me/Matnook_com/2183
یادآوری:
آوردنِ «فقط»، در جملۀ دوم، مناسبتر از «تنها» است.
سید محمد بصام
@Matnook_com
👏2
فاصلهگذاری «آن» و «این»
«آن» و «این» همیشه با واژۀ پس از خود بافاصله نوشته میشوند، مگر در واژههای زیر که پیوسته یا با نیمفاصله نوشته میشوند:
- آنکه، آنجا، آنجایی، آنجور، آنجوری، آنچنان، آنچنانی، آنچه، آنسان، آنطور، آنطورها، آنقدر، آنقدرها، آنکاره، آنگاه، آنگونه، آنوقت، آنها، آنهمه، آنیکی.
- اینکه، اینجا، اینجانب / اینجانب، اینجور، اینجوری، اینچنین، اینچنینی، اینسان، اینطور، اینطوری، اینقدر، اینقدری، اینقدرها، اینکاره، اینگونه، اینها، اینهمه، اینیکی.
#فاصلهگذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
«آن» و «این» همیشه با واژۀ پس از خود بافاصله نوشته میشوند، مگر در واژههای زیر که پیوسته یا با نیمفاصله نوشته میشوند:
- آنکه، آنجا، آنجایی، آنجور، آنجوری، آنچنان، آنچنانی، آنچه، آنسان، آنطور، آنطورها، آنقدر، آنقدرها، آنکاره، آنگاه، آنگونه، آنوقت، آنها، آنهمه، آنیکی.
- اینکه، اینجا، اینجانب / اینجانب، اینجور، اینجوری، اینچنین، اینچنینی، اینسان، اینطور، اینطوری، اینقدر، اینقدری، اینقدرها، اینکاره، اینگونه، اینها، اینهمه، اینیکی.
#فاصلهگذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
🔺ذن و هنر شاد زیستن ناشر: گوتنبرگ ویراستار: t.me/Matnook_01/708 @Matnook_com instagram.com/matnook_com
🔺نگرش کلی به نظام اسلامی
ناشر: نشر معارف
این کتاب در مؤسسۀ متنوک ویرایش شدهاست.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
ناشر: نشر معارف
این کتاب در مؤسسۀ متنوک ویرایش شدهاست.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
«کارتن» یا «کارتون»؟
۱) «کارتن» (در فرانسوی: carton) نوعی جعبۀ مقوایی است که برای بستهبندی اجناس مختلف استفاده میشود. مثال: کارتنکار، کارتنساز، کارتنخواب.
۲) «کارتون» (در انگلیسی: cartoon) نقاشیهای متحرکی است که در سینما یا تلویزیون به نمایش گذاشته میشود. مثال: کارتون عروسکی، کارتون سینمایی، کارتون فارسی.
سید محمد بصام
@Matnook_com
۱) «کارتن» (در فرانسوی: carton) نوعی جعبۀ مقوایی است که برای بستهبندی اجناس مختلف استفاده میشود. مثال: کارتنکار، کارتنساز، کارتنخواب.
۲) «کارتون» (در انگلیسی: cartoon) نقاشیهای متحرکی است که در سینما یا تلویزیون به نمایش گذاشته میشود. مثال: کارتون عروسکی، کارتون سینمایی، کارتون فارسی.
سید محمد بصام
@Matnook_com
👏1
یک نکتهات بگویم!
«*بیهیچ ...» واژه نیست که با نیمفاصله نوشته شود، بلکه یک گروه حرفاضافهای در نقش قید است و بنابراین کاملاً بافاصله نوشته میشود: بی هیچ گزندی، بی هیچ کلامی، و ... . این گروه تشکیل شدهاست از «بی» (حرف اضافه) + یک گروه اسمی: «هیچ» (صفت) + اسم (که معمولاً یک «-ی» نکره هم در پایانِ اسم افزوده میشود).
#فاصلهگذاری #دستورزبان
۱۳۹۹/۰۹/۱۵
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
«*بیهیچ ...» واژه نیست که با نیمفاصله نوشته شود، بلکه یک گروه حرفاضافهای در نقش قید است و بنابراین کاملاً بافاصله نوشته میشود: بی هیچ گزندی، بی هیچ کلامی، و ... . این گروه تشکیل شدهاست از «بی» (حرف اضافه) + یک گروه اسمی: «هیچ» (صفت) + اسم (که معمولاً یک «-ی» نکره هم در پایانِ اسم افزوده میشود).
#فاصلهگذاری #دستورزبان
۱۳۹۹/۰۹/۱۵
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com