💠 امشب هم شنونده ی برنامه رادیویی #تویل_زرین با موضوع #لالایی باشید

🔹جمعه ۱۶ آذر ۹۷
🕣ساعت ۱۹:۳۰
🌀موج اف ام ردیف ۹۴ مگاهرتز
🌀موج ای ام ردیف ۱۲۷۸ کیلوهرتز

📻در برنامه امشب درباره جایگاه لالایی #لاوه_لاوه صحبت خواهیم کرد ،در بخش دیاری با یکی دیگر از فرهیختگان #لک_زبان بیشتر آشنا میشویم.
در بخش دنگ دوست با یکی دیگر از همراهان برنامه ، با #امین_گجری همراه میشود.
#منوچهر_رحمتی مهمان امشب برنامه هستند و از آلبوم #حرف_تازه با ما میگوید و ترانه ی زیبا #هرنگ_دل را تقدیم شما میکند .
#مهدی_زینی_اصلانی جمع بندی برنامه را انجام خواهد داد ، پیامک ها و تلفن های شما را هم خواهیم شنید و ...

🔊شما را به شنیدن این برنامه دعوت میکنیم

به کانال تلگرامی برنامه ی رادیویی تویل زرین به #زبان_لکی بپیوندید 👇👇👇
https://t.me/joinchat/AAAAAE4qDcXJ_O8w_K8a5w

‍ «ابیات فولکلور آیینه ی تاریخ قوم لک»

«چل گو چل نیم گو چل کریم خونی نخره ریز کردیی تا ژیر زونی»
فولکلورها راههایی است برای نشان دادن سرزمینهای آباد و پر برکت .ما را به سرابهای پر آب و بی رقیب فرهنگ و تاریخ مردمان یک قوم می رسانند.شعرای هر قومی ممکن است که دارای اطلاعات وافر باشند و از فرهنگها و زبان و ادبیات اقوام دیگر استفاده کنند ولیکن ابتدا از آبشخور فرهنگ و داشته های خود ارتزاق می کنند .همان فرهنگی که از دامان مادر و هنگام شنیدن نوای خوش آهنگ لاوه لاوه با آن به خواب رفته اند و با اشعار زیبای ترانه های محلی بیدار شده اند.
هدف از این وجیزه این است که فولکلور بالا دارای بار معنایی تاریخی ویژه ای است .ابتدا این پرسش مطرح است ، چرا در مصرع اول نگفته است چهل پول رایج نادری یا قجری یا پهلوی یا صفوی و دیگر شاهان و سلاطین تاریخ ایران چه در عهد باستان و چه در عهد اسلامی .آیا پادشاهانی از کریم خان قدرتمند تر و جهانگیر تر نبوده اند .آیا فقط سکه های کریم خان با ارزش و قیمتی بوده اند .
در جواب باید گفت: بوده اند پادشاهان و سلاطین و امپراطوریهای پر قدرت و ثروتمند با ارزش پول بالا ، اما شاعران لک ابتدا به بزرگان و مشاهیر خود نظر داشته اند . این فولکلور می تواند یک جواب قاطع به کسانی باشد که کریم خان را از اقوام دیگر می دانند .
این سکه های کریم خانی آنقدر برای مردمان لک با ارزش و دارای جایگاه ویژه ای بوده است که زنان لک خود را به آن آراسته اند و در موردش شعر سروده اند.
ممکن است گفته شود در زمان معاصر از سکه های پهلوی استفاده می شده است .این حرف کاملا درست است اما باید گفت که ما اول ایرانی هستیم و در این زمان از سکه ی رایج کریم خان اثری باقی نمانده است و مردمان از همین پول رایج مملکت استفاده کرده اند.
#مهدی_زینی

join: @KhakLakestan

همایش و آئین تجلیل از شاعر گرانقدر لکستانی از دیار سلسله
#استاد_رضا_حسنوند(شوریده)

فعالین فرهنگی قوم لـــک

#مهدی_زینی_اصلانی
#احدزالپور
#یاسرکرمی
#دکترداودی
#بهرام_پاقدم
#خلیل_محمدی
#مهدی_کیانی_برخوردار
و...

join: @KhakLakestan

جفا کنی نرانمت
خطا کنی بخوانمت
تو دفتر شعر منی
خواهم ز بر بخوانمت


#مهدی_زینی
 join: @KhakLakestan

‍ گل ...
صبحگاهان در چمن
یاوه می بافت
چون می رسید
به نرگس و عنبر گیسوی تو
زبانش بیشتر
یاوه می گفت
نو عروس خاور
تاب نیاورد این همه لیچار او
همچو آتش
از افق آمد برون
بر سینه می زد
سنگ مهر رخسار تو

#مهدی_زینی


عزیزان صبحتان به زیبایی گلهای خندان صبحگاهان

هوا برفی دلم آدینه خاموش
نمی آید برون شاه طلا پوش
به آغوشت پناهم ده که سرد است
زمین هم پنبه زاری کرده بر دوش
✍شعر : #مهدی_زینی
📷عکس : #مهدی_زینی

عزیزان صبحتان به سفیدی برف و گرمی خورشید مرداد

join➣ @KhakLakestan

کم بژن.....
مشگه پر اج خم......
هر صو شفق باز
گیژ گرداوه سرم...
دیار اج هویر نیه ...
ها پرده ی راز
نبض هراسونم...
و گرد بونگ مشگه ات ....
شوین و راراسیِ

#مهدی_زینی

join➣ @KhakLakestan

‍ « زئور چنگ »

گلِ ر نگین چن رنگه کم ، بو ئو دیارم
نازِشیرینِ دل سنگه کم ، بو ئو دیارم
بی کسم ئو تنیا منیِ هناسیم ئیر نمایِ
دوسِ ئزیزِهُم دنگه کم ، بو ئو دیارم
دل تنگم ئو خمین ،ئرینت فره تشیشم
هنا رسِ وخدِ تنگه کم،بو ئو دیارم
ئاز ئی دلم نییه ،چُار جهتم گُم کردییه
هم قبله ئو هم هِرنگه کم ،بو ئو دیارم
مِ تسلیمِت ئو تو پیروزِ میدُنِ ئِشقی
تیر ئندازِمیل ئر جنگه کم، بو ئو دیارم
نیزه دارِ ئلو زِنِشد ! ،مِ زِیم دارِتِم
شفا بخشِ زئورد چنگه کم بو ئو دیارم

#مهدی_زینی

join➣ @KhakLakestan

به مناسبت روز معلم

«تقدیم به همه ی دانش آموزانی که سی سال افتخار بودن در کنارشان را داشته ام همیشه دوستتان دارم»
*****************
روح و جسمت را
به ابرهای باران آوربسپار
ای نوباوه ی آریایی
چشمانت را به مهمانی
دانایی و معرفت بفرست
نگران آینده نباش
مهربان پدری معنوی
به جای تو نگرانی را
همچون مشق شبهای تو
خط می زند و
به جایش نور امید می نویسد
به دور شمع من
پروانه نباش سوختنت را
تاب و توان ندارم
گستره ی دنیای عشق باش
تا روشن و نور آگین شوی
دلم برای معصومیتهایت
برای آقا اجازه هایت ؟
آقا ما بگیم و آوای هماهنگ
بله های صادقانه ات
نگاههای پر از راز و
دوست داشتنهای پاکت
برای دروغهای بی مایه ی
آقا مهمان داشتیم و
برقها رفتند و
دل دردهایت
دلم برای پنهان کردن
کفشهای پاره و
شلوار ملمع و
پیرهن بی دگمه ات
پشت غرور و عزت نفس..
دلم برای گوش به زنگ آخر و
فریاد هورا و دویدنهایت
تنگ شده و
آسمانم پر از ابرسیاه است
بارانی در راه است
اما..........
می دانم اکنون
رشید مرد
شیر زن زیبا و استواری
به مام میهن می اندیشد
ابرهای آسمانم سفید می شوند و
گل و خنده
می رویانند بر لبان بی همنشین من
دوستتان دارم
تا ...
پایان من و خاطرات مدرسه

#مهدی_زینی

 join➣ @KhakLakestan

به مناسبت روز معلم

«تقدیم به همه ی دانش آموزانی که سی سال افتخار بودن در کنارشان را داشته ام همیشه دوستتان دارم»
*****************
روح و جسمت را
به ابرهای باران آوربسپار
ای نوباوه ی آریایی
چشمانت را به مهمانی
دانایی و معرفت بفرست
نگران آینده نباش
مهربان پدری معنوی
به جای تو نگرانی را
همچون مشق شبهای تو
خط می زند و
به جایش نور امید می نویسد
به دور شمع من
پروانه نباش سوختنت را
تاب و توان ندارم
گستره ی دنیای عشق باش
تا روشن و نور آگین شوی
دلم برای معصومیتهایت
برای آقا اجازه هایت ؟
آقا ما بگیم و آوای هماهنگ
بله های صادقانه ات
نگاههای پر از راز و
دوست داشتنهای پاکت
برای دروغهای بی مایه ی
آقا مهمان داشتیم و
برقها رفتند و
دل دردهایت
دلم برای پنهان کردن
کفشهای پاره و
شلوار ملمع و
پیرهن بی دگمه ات
پشت غرور و عزت نفس..
دلم برای گوش به زنگ آخر و
فریاد هورا و دویدنهایت
تنگ شده و
آسمانم پر از ابرسیاه است
بارانی در راه است
اما..........
می دانم اکنون
رشید مرد
شیر زن زیبا و استواری
به مام میهن می اندیشد
ابرهای آسمانم سفید می شوند و
گل و خنده
می رویانند بر لبان بی همنشین من
دوستتان دارم
تا ...
پایان من و خاطرات مدرسه

#مهدی_زینی

 join➣ @KhakLakestan

‍ هر کسی دنیا کُل ار کُم نیه سی
هر صیادی بلبل ای دُم نیه سی

ای نسیم اج ولگ گل دس باره هوار
هر کراسی یوسف ای نُم نیه سی

کُینه نوشَل لاف سر مسدی وَ تُم
هر خُشالی باده ئی جُم نیه سی

برگ دریا باوه ار سالیوه کس
هر گدا مجنون قِس نُم نیه سی

کله کیشین رسم نازارل کُله
هر سواری رشق دل رُم نیه سی

دل گِ بشگی مِهر گیا درمو نه سی
پا گِ بشگی باکی اج کُم نیه سی

سیر کردی سیلِ دیده ت هِیرمم
نونه لم کر ،هول ارا شُم نیه سی

#مهدی_زینی

join➣ @KhakLakestan

شوان تا و صو روژه مشمارم
هر روژی صد گِل گیونه مسپارم
ترسم وصل تو وَخدِ مرگم بو
تونیش چوی مَردِم باینِی دیارم

#مهدی_زینی

join➣ @KhakLakestan

زمین وآسمو ژونو گِرو بی
تموم کبریا نافه بِرو بی
محمّد هات و لولاکَ جمونی
دو دنیا شایی و هم زنگ زِرو بی
#مهدی_زینی

join➣ @KhakLakestan

(قیم هنارس دنیا و عقبی بمارک)

«ماله ژیر/ malah zheyr»

در گذشته های نه چندان دور، کوچ ایلات و عشایر از ییلاق به سمت قشلاق در شهریور و مهر ماه آغاز می شد. این زمان عموما به طور سنتی زمانی ثابت بود.
در آن زمان عشایر لوازم و مایحتاج خود را بر روی اسب و اسطر و گاه، گاو حمل می کردند. بنا بر این می توانستند از هر جایی عبور کنند. منظور این است که از میان جنگلهای بین راه و مناطق صعب العبور(گَله رِی) و بیراهه ها عبور می کردند.
بر خلاف امروز که دیگر از رمه های اسب و مادیانهای «کُریه دُم» و اسطرها خبری نیست.
بار سبک کوچ را ماشینهای نیسان بر دوش می کشند. به همین خاطر ایل میتواند دیر یا زودتر از موعد زمانهای گذشته کوچ کند و حتی گروهی و با هم بودن دیگر معنایی ندارد. به این خاطر می گوییم بار سبک، که از سیاه چادر دوازده تخته ای و کوچیل و حصوینهای سنگین خبری نیست و یک برزنت یا چادری از جنس نایلون و دیرکهایی فلزی سبک جای آنها را گرفته است. در افواه عامه است که اینها «بولَتی» یا «قُدویی» محسوب می شود.
در گذشته به خاطر عدم وسایل ارتباطی امروزی اهالی کوچنده در بین زاری و گریه های دوطرفه بین خود و کسانی که یک جانشین بودند و در ییلاق می ماندند،ییلاق را ترک می کردند و می گفتند: تا بهار «کی مرده، کی زنده».
در یکی از ابیات چهل سرود می خوانیم:
« گنمل گرمسیر هر گُلی ار جایی
بوشنه دوسکم شو نوسی بایی»
یعنی: کشتزارهای گندمِ گرمسیر کم پشت و تُنُک هستند، به دوستم پیام برسانید که دلتنگم زودتر بیاید.
«کزه صوم و ویر وه روی راخه وه
دنگ دوس نمای و ایلاخه وه»
سردی برف و یخبندان کوهستان را فرا گرفته است، خبری از یارم در ییلاق نمی رسد.
در تقویم لکی برای هر ماه در تقویم ایرانی نامی مخصوص با معنایی لکی و زیبا و مناسب وجود دارد، در این تقویم شهریور را « ماله ژیر اول» و مهر ماه ر ا «ماله ژیر دوم» می نامند.
در این نوشته ضمن یک نوستالوژی کوچ به نمود اسم این ماه ها در فرهنگ لکی و وجود اشعار فولکلور در این ر ابطه اشاره می شود.
ابتدا چند فولکلور در رابطه با کوچ ایلات و عشایر:
«ایلل بارو کرد مِ تنیا منم
کلگه خراوی بیه مسکنم»
در گذشته ساختمانهای امروزی در ییلاق وجود نداشت و تنها خانه ایی گلی با سوراخی به نام «باجه» در سقف، اجاقی گلی در وسط اطاق به نام «گوئر» با دری «بلمین/ balmeyn»و بی پنجره. به طور کلی شامل اطاق خواب و آشپزخانه و هال و تراس بود. شاعر در این واته به همین خاطر مسکن خود را «کلگه خراوه» بیان کرده است. یعنی: ایلات کوچ کردند و من در اطاقی خرابه و گلی، تنها مانده ام.
همچنین در مورد برتریهای ییلاق و قشلاق بر همدیگر اشعاری نغز وجود دارد:
«خویی گرمسیر ماس و دو ئو روینه
تو سردی دیری ارا چه چینه»
یعنی:خوبی قشلاق لبنیات است، تو که مزاجت سرد است چرا به قشلاق رفته ای.
«گرمسیر گَرمه چاله زمینه
الشدر برزه جا کشگ ئو روینه»
یعنی گرمسیر سرزمینی است با ارتفاعی کم از سطح دریا، الشتر خوب است که جای کشگ و روغن لکی است. در این فولکلور دانسته می شود که مردمان لک از ارتفاع مناطق از سطح دریا خبر داشته اند، خاصه گویندگان و شاعران و فرهیختگان.
و اما تقویم لکی:
«ماله ژیرته»خیر کوچ خیلته تاو
نازارل ذلیل هر صو دسه خاو»
در این فولکلور میتوان فهمید که به «ماله ژیر» اول یعنی شهریور اشاره شده است، به این دلیل که در مصرع دوم از شیرینی خواب صبحگاهان که مخصوص تابستان است اشاره شده است.
در زبان لکی کوچ هم به معنای از جایی به جایی رفتن است و هم بر رمه ها و اسطرهای بار بردار ایل دلالت میکند که در حال عبور هستند. شاهد مدعا یک نفرین لکی هست که می گویند: «سر کوچت ئی بی رِی بو» یعنی ایل و قافله ی کوچنده ات به بی راهه روبرو شود.
معنی فولکلور:ماه «ماله ژیرت» به خیر باد و کوچ ایلت همچنان ادامه داشته باشد، هر چند نازداران و دختران زیبای ایل در مقابل خواب صبجگاهان ذلیل و بی اراده هستند.
«ماله ژیرته» خیر مالگه نوارارن
رِنگ رَنگِ سرتویل دوژ داواران»
این فولکلور به ماله ژیر دوم یعنی مهر ماه و اواخر آن اشاره می کند و آنهم بارش باران و زیبایی بر خورد آن با سیاه چادر است.
می دانیم که عموما «پاییز پِلَه» در واخر مهر ماه و گاهی اوایل آبان ماه رخ می دهد و آن عبارت است از اولین باران پاییزی به طوری که زمین را کاملا خیس کند و در اصطلاح لکی «زمین دربوئری» یعنی زمین تا عمقی که برای کشت و کار است خیس شود و آب درآن نفوذ کند.
معنی: ماه ماله ژیرت به خیر باد در آن هنگام که تازه به مقصدرسیده ای و صدای بارش باران وبرخورد آن با سیاه چادر(سر تویل)زیباست ودیدنی. سر تویل قسمتی ازسیاه چادر است که «شیه چلگه» راازدوطرف به آن می بندند و سپس با میخی به زمین وصل می کنند تا سیاه چادر مقاومت و استحکام بیشتری داشته باشد.
منابع:رد پای پیشینیان و کتاب چپرا، هر دو اثر نگارنده
نویسنده: #مهدی_زینی
#ماله_ژیر #گاهنامه_لکی
#ماه‌_لکی #تقویم_لکی

join➣ @KhakLakestan

لکم لک زاده ام بن چینه دیرم
دمی صادق دلی بی کینه دیرم

نژادم کی منش ایران نشینم
نشونی اج «لکا» دیرینه دیرم

#مهدی_زینی

‌join➣ @KhakLakestan

‍ « ترخینه /tarkhenah »
ترخینه یکی از غذاهای مرسوم و رایج در میان مردمان غرب کشور مخصوصا لک زبانان است. در اینجا هدف تفسیر و توصیف واژه ی ترخینه نیست.فقط به خاطر اینکه برخی کارشناسان امور تغذیه و بهداست این ماده ی غذایی را حاوی هشتاد مورد از باکتریهای پروبیوتیک می دانند که هم اکنون برای ابتلایان به کرونا و پیشگیری از آن خوردن ترخینه را توصیه می نمایند ، به این مهم می پردازیم
غذاهای زیادی پرو بیوتیک دارنمد و ترخینه یکی از این غذاهاست که سرشار از پرو بیوتیکهاست.
پروبیوتیک چیست؟
به زبان ساده، پروبیوتیک‌ها نوعی باکتری مفید برای بدن ما خصوصا برای دستگاه گوارش هستند. این باکتری‌ها به سلامت روده کمک بزرگی می‌کنند چرا که رشد باکتری‌های خطرناک را کنترل می‌کنند؛ باکتری‌های بدی که باعث عفونت‌ها و التهاب روده می‌شوند. محققان این باکتری‌های خوب را میکروارگانیزم‌هایی توصیف کردند که برای میزبان خود (که بدن ما است) مزایای زیادی از نظر سلامتی دارند. اگر تعریف ساده‌تر بخواهید، پروبیوتیک‌ها تعادل بین باکتری‌های «خوب» و «بد» را برقرار می‌کنند و این باعث عملکرد بهتر بدن ما می‌شود.
ما هم فرصت را غنیمت دانسته تا راجع به ماده ی اصلی ترخینه و طرز پخت آن در دو نمونه که در میان لک زبانان رایج است توضیحاتی داشته باشیم.
1. ترخينه : مواد لازم براي درست كردن ترخينه :نخود،عدس،زرد چوبه،نمك، ادويه،پياز،روغن وترخينه است.براي تهيه ي ترخينه در فصل تابستان بلغور گندم ودوغ وادويه را با آب مخلوط كرده وبه صورت گلوله يا دايره در آورده وجلوي آفتاب خشك مي كنند.به اين گلوله ها ترخينه مي گويند.ابتدا مقداري نخود وعدس يا يكي از اين دو را در ديگ ريخته وروي آن آب ريخته وروي اجاق مي گذارندتا به طور كامل پخته شود.سپس ترخينه را كه قبلا در آب خيسانده شده است داخل ديگ مي ريزند.زرد چوبه ونمك وادويه به آن اضافه مي شود.زماني كه خوب پخته شدآن را باپونه وپياز وروغن پياز داغ كرده وميل مي كنند.
2. ترخيناو : اين نوع ترخينه به حبوبات احتياج ندارد.ترخينه اي را كه در آب خيسانده اند،همراه مقداري آب در ديگ ريخته وپس ار آنكه پخته شد،دوغي كه از خيسانده باقي مانده است برروي آن مي ريزند.زرد چوبه وادويه ونمك هم به آن مي افزايند.با پونه وپياز آن را پياز داغ مي كنند.

منبع : کتاب رد پای پیشینیان اثر نگارنده. / مقاله ی شناسایی بیوشیمیایی و مولکولی باکتری پروبیوتیک لاکتوباسیلوس پلانتاروم
صابره نوری1، سنبل ناظری1* و پرهام حسینی2
همدان، دانشگاه بوعلی سینا، گروه بیوتکنولوژی
اصفهان ، دانشگاه صنعتی اصفهان، گروه گیاه پزشکی

#مهدی_زینی

http://telegram.me/farhangelakI

#از_کرونا_نترسیم.

#کرونا_را_شکست_می_دهیم


اکل مکل کرونا ماوه گیژتا جاوئرجا
بوسیم ئی مال نیمی در کلنگ و پیر و گجر
چوی گنج و گوشد مچسبی ار دایا ئو ریش ئسبی
بورن چاره بجوریم زوی زوی دسل بشوریم
تا نوژیله بچ بچو مل بشگنی ئو بچو

شعر :#مهدی_زینی
خوانش : #سایدا_زینی

‌join➣ @KhakLakestan

پدر
روی سخاوتمند عشق است
پدر
روح سعادتمند عشق است
پدر
وا گفته ی رب جلیل است
پدر
دست ارادتمند عشق است

#مهدی_زینی

‌join➣ @KhakLakestan
روز پدر و میلاد علی(ع)مبارک

و نوم خدایی گ حق و دسه
باوه بی زور و ژار و بی کسه

مزگانا🌹 مزگانا🌹

و یاری خدا #پنج_کتاو ای باره فرهنگ و زوئن قوم #لک نویسریا و دس #مهدی_زینی_اصلانی شاعر و نویسنده و پژوهشگر #الشتری وارد میدون رونق و سربرزی فرهنگ #لکی بی.

کتاول :
1.رد پای پیشینیان (فرهنگ عامه)
2. چپرا (واژه ل اوستایی و لکی)
3. سالفه (مینی مالیست لکی)
4. کژاوه هویر (مجموعه ی شعر لکی)
5. ورینجه (مجموعه ی شعر فارسی)

شماره ی تماس:
09364249334

join➣ @KhakLakestan

‍ « تاوار /tawar »
تاوار واژه ای لکی و از مقیاسات اندازه و مقدار است.این شاخص برای تعیین میزان یکبار برشته کردن گندم در داخل « ساج / تابه / تاوه » کار برد دارد.این مقیاس بستگی به بزرگی و کوچکیِ سطح داخلی ساج دارد.
برای تهیه ی گندم برشته(گنم برشیا)بهترین نوع گندم را تا مدتی در شیر و زردچوبه یا زعفران می خوابانند و سپس آن را خشک کرده و در فرصتهای مناسب برشته می کنند.گندم خوشه سیاه(گل سی) یا گندو قلاوندی بهترین نوع برای گندم برشته است.زمانی گندم سفید را برای این کار انتخاب می کردند.
واژه ای دیگر داریم که « آوار مالک است»و آن عبارت است از شاخ و برگ و ریشه ی بوته های خشک که با آن آتشی اندک برای غذایی ماحضر و یا درست کردن چای تهیه می گردد.
« تاوار مالک » هک هم بر همین سیاق ساخته شده است.گاهی هر لایه از سرگین حیوانات اهلی را که به صورت سطحی صاف و به هم چسبیده بر زمین لایه لایه شده است ، به این نام مشهور است.

#مهدی_زینی

http://telegram.me/farhangelakI