🔴 #تاریخ_ایران

✳️️‍ مستند #هویدا
🔸 بخش سوم
🔴 شاه ، خودش را بازداشت کرد

✅ بخش سوم مستند هویدا به #دلایل_فروپاشی نظام پهلوی، سقوط هویدا و بروز انقلاب می‌پردازد.

🔴 تئوری اصلی‌ای که برای توضیح فروپاشی در این بخش از مستند ترسیم می‌شود #تئوری_نابسامانی_اقتصادی است؛ به بیان خلاصه، این مستند در این بخش می‌خواهد بگوید ریشۀ اصلی فروپاشی، بی‌بندوباری مالی، تورم افسارگسیخته و بلندپروازی اقتصادی شاه بود.
🔴 البته در کنار این، به عنوان «تئوری مکمل»، بر «تشدید دیکتاتوری و خودکامگی شاه» نیز تأکید می‌شود. یعنی فروپاشی دو عامل اصلی داشت: #اول نابسامانی اقتصادی و #دوم نهادسازی‌های دیکتاتورانۀ شاه (حزب رستاخیز).

🔴 در اینجا تنها به نقد نگرش اقتصادی این مستند می‌پردازم.
✅ اساس «نظریۀ نابسامانی اقتصادی» به نظر مجاب‌کننده نمی‌آید. نخست این‌که کارشناسان برای اثبات این تئوری خود هیچ آمار قابل اتکایی ارائه نمی‌کنند و تنها تصاویری می‌بینیم از مردمی که به دلیل گران شدن برخی اقلام گلایه دارند. حتا اگر تئوری نابسامانی اقتصادی در آن سال‌ها اثبات شود، باز هم هرگز نمی‌تواند فروپاشی و انقلاب را توضیح دهد. چطور ممکن است این همه از دهۀ موفق 1340 سخن گفته شود، دهه‌ای که تا دو سه سال اول دهۀ 1350 نیز پیامدهای مثبت آن محسوس بود، اما ناگهان در عرض چند سال نابسامانیِ اقتصادیِ افسارگسیخته و فلج‌کننده‌ای همۀ امور را به هم ریخته باشد.

✅ از دیگر سو آمارهای اقتصادی نیز این تئوری نابسامانی اقتصادی را تأیید نمی‌کنند:

🔸 همان سال 1355 که تلویحاً اوج فروپاشی اقتصادی ایران قلمداد می‌شود، نرخ بیکاری به 9.2 درصد می‌رسد که این پایین‌ترین نرخ بیکاری تاریخ ایران است.

🔸 به نرخ تورم از 1340 تا 1356 توجه کنید: 1340 (1.6 درصد)، 1341 (0.9)، 1342 (1.0)، 1343 (4.5)، 1344 (0.3)، 1345 (0.8)، 1346 (0.8)، 1347 (1.5)، 1348 (3.6)، 1349 (1.5)، 1350 (5.5)، 1351 (6.3)، 1352 (11.2)، 1353 (15.5)، 1354 (9.9)، 1355 (16.6)، 1356 (25.1).

🔸 از سال 1352 نرخ تورم بالا می‌آید که این میزان افزایش با توجه به چند برابر شدن بهای نفت، افزایش درآمد سرانه و تزریق دلارهای نفتی امری بدیهی است، و با توجه به افزایش مستمر تولید ناخالص ملی هرگز بیانگر فاجعه نیست. نه این تورمِ ناچیزِ ده تا بیست درصدی، بلکه معمولاً تورم‌های چندصد و چندهزار درصدی (اَبَرتورم‌) است که می‌تواند باعث فروپاشی شود.

🔸 از سال 1338 تا پایان سال 1355، تولید ناخالص داخلی ایران از 44 هزار میلیارد به 242 هزار میلیارد ریال رسیده است. یعنی اقتصاد در این 17 سال، 5.5 برابر شده است.

🔸 از سال 1338 تا پایان سال 1355 تولید سرانه هر ایرانی از ۲ میلیون ریال به ۲.۷ میلیون ریال رسیده است. یعنی تولید سرانه ایرانی‌ها در این ۱۷سال، 3.6 برابر شده است.

🔸 از سال 1338 تا 1355 درآمد سرانه ایرانی‌ها هفت برابر شده است. یعنی درآمد سرانه به‌طور متوسط سالانه ۴۱ درصد رشد داشته است. رشد جمعیتی نیز به‌ طور متوسط حدود 9.5 درصد بوده است.

🔴 در برابر چنین رشدهایی، تورم سال‌های 52 تا 56 اصلاً آن معنایی را که در این مستند بدان اشاره می‌شود ندارد. بنابراین، به گمان من «نظریۀ نابسامانی اقتصادی» که در این بخش از مستند دائم تداعی می‌شود، نمی‌تواند مجاب‌کننده یا توضیح‌دهنده باشد.

🔴 اما بخش سیاسی قضیه، یعنی #تشدید_دیکتاتوری_و_خودکامگی اهمیت بیشتری دارد و به نظر بخشی از دلایل فروپاشی را توضیح می‌دهد. اما همچنان به گمان من تئوری اصلی نیست؛ یعنی توضیح اصلی انقلاب را نه بر اساس اقتصاد و نه بر اساس سیاست حکومتی نمی‌توان توضیح داد. بلکه در «جامعه‌شناسی سیاسی» باید در پی توضیح انقلاب گشت؛ یعنی نوعی تئوری جامعه‌شناسانۀ سیاسی می‌تواند دلایل بروز انقلاب را «در اصل» توضیح دهد؛ مباحث ناظر به «حکومت‌داری» و اقتصاد عوامل فرعی‌اند و تأکید بر آن‌ها جواب‌های نارسایی به ما می‌دهد و فقط «توهم پاسخ» در ما ایجاد می‌کند. در واقع، به گذرا فقط اشاره کنم که این «ایدئولوژی‌های» پرنفوذ اجتماعی بودند که بیش‌ترین تأثیر را در فروپاشی و انقلاب داشتند.

🔴 و سرانجام #هویدا سقوط کرد. شاه با بازداشت هویدا قصد داشت خود را برای اصلاح امور راسخ نشان دهد، اما به قول دکتر #تفرشی شاه با بازداشت هویدا در واقع خودش را بازداشت کرد که به گمانم این تعبیر درستی است...
👇
🇮🇷 https://t.me/IranianThought48/33527
#هویدا #فیلم #مستند #تکنوکراسی #تکنوکرات_ها #محمدرضاشاه

🔴 بخش سوم 👇👇👇👇
🇮🇷 https://t.me/IranianThought48/33606