🔴 #تاریخ_ایران

✳️️‍ مستند #هویدا
🔸 بخش دوم

🔴 پیشتازی تکنوکرات‌ها و اوج‌گیری اقتصاد

✅ در بخش اول مراحل پیشرفت هویدا تا رسیدن به مقام نخست‌وزیری مرور شد.
✅ بخش دوم این مستند که آن را در این پست می‌بینیم، اوج‌گیری دولت هویدا را شرح می‌دهد. دولتمردی که نمادگانش پیپ، ارکیده و عصا است، جا پای خود را در سال‌های دهۀ چهل در تاریخ ایران ماندگار می‌کند. چنانکه در این مستند هم تا حدی به خوبی نشان داده شده، رمز موفقیت او، بیش از هر چیز دو چیز بود: #حرف‌_شنوی و #تکنوکراسی.
✅ او نخست‌وزیری بود که از شاه حرف‌شنوی داشت و در زمینۀ ادارۀ امور نیز افراد متخصص را بر گلوگاه‌های اقتصادی و فرهنگی گمارده بود. این تکنوکرات‌ها کارشان را به خوبی انجام دادند و نتیجۀ آن شکوفایی و جهش اقتصادی ایران بود که بالا رفتن بهای نفت نیز بسیار به آن کمک کرد. در این دوره ایران برای مدتی طولانی رشد اقتصادی بسیار بالایی را تجربه می‌کند.

✅ این تکنوکرات‌ها به قول آقای دکتر #علی_سعیدی، اقتصاددانی که در مستند در این باره نظر می‌دهد، هم دانش لازم را داشتند و هم از تجربۀ ملی و بین‌المللی لازم برخوردار بودند. صنعت مونتاژ با مدیریت دولتمردان اقتصادی شکل می‌گیرد و نتیجۀ آن پیدایش یک بخش خصوصی نیرومند است و ظهور صنعتگرانی چون #خیامی، #برخوردار، #پالیزبان و #لاجوردی
✅ سکان اقتصاد نیز در بالاترین سِمت در اختیار دکتر #عالیخانی است، وزیر اقتصادی که خود از بخش خصوصی آمده بود. در این دوره توسعۀ صنعت بانکداری و بیمه مقدمه‌ای می‌شود برای نیرو گرفتن بخش خصوصی.

✳️ در این بخش از مستند چند نکتۀ جالب دیگر نیز وجود دارد:

🔴 نویسندگانی که می‌خواهند مستقل باشند، کانون نویسندگان ایران را تشکیل می‌دهند. هویدا احترام زیادی به این نویسندگان معترض می‌گذارد. ساعدی از جلسۀ دیدارشان با هویدا می‌گوید و تعریف می‌کند #آل‌_آحمد به شدت به هویدا تاخته بود. نویسندگان به نمایندگی #ساعدی برای برچیدن سانسور با هویدا مذاکره می‌کردند.

🔴 نکتۀ جالب دیگر تلاش هویدا برای مسلمان نشان دادن خود است. به سفر حج می‌رود، لباس اهرام می‌پوشد و به طواف خانۀ خدا می‌رود. در برابر دوربین‌ها نماز می‌خواند و به مساجد کمک می‌کند.

🔴 نکتۀ دیگر انتشار کتاب #به_سوی_تمدن_بزرگ است؛ کتابی که گفته می‌شد شاه آن را نوشته است، اما بعدها هویدا در دادگاهش گفت #شجاع‌_الدین_شفا در نگارش آن به شاه کمک کرده بود.
✅ به هر روی، اندیشمندانی چون #حسین_نصر و #شجاع_‌الدین_شفا از این کتاب پشتیبانی فکری می‌کردند. شاه در این کتاب نظریۀ حکومتی و نظریۀ توسعۀ خود را در بافت جنگ سرد شرح داده بود.

🔴 در این بخش از مستند، نظرات دکتر #مرشدی_‌زاد، دکتر #مجید_تفرشی و به خصوص دکتر #علی_سعیدی بسیار جالب و درخور توجه است.
✅ آقای #محمد_توسلی از منظر مبارزات سیاسی نظر می‌دهد و آقای ذولفقاری همچنان با جی.پی.اس گردن‌بندِ اهدایی شاه عربستان را بر گردن زن هویدا رهگیری می‌کند.
👇
🇮🇷 https://t.me/IranianThought48/33527
#هویدا #فیلم #مستند #تکنوکراسی #تکنوکرات_ها #محمدرضاشاه

🔴 بخش دوم 👇👇👇👇
🇮🇷 https://t.me/IranianThought48/33566

🔴 #تاریخ_ایران

✳️️‍ مستند #هویدا
🔸 بخش سوم
🔴 شاه ، خودش را بازداشت کرد

✅ بخش سوم مستند هویدا به #دلایل_فروپاشی نظام پهلوی، سقوط هویدا و بروز انقلاب می‌پردازد.

🔴 تئوری اصلی‌ای که برای توضیح فروپاشی در این بخش از مستند ترسیم می‌شود #تئوری_نابسامانی_اقتصادی است؛ به بیان خلاصه، این مستند در این بخش می‌خواهد بگوید ریشۀ اصلی فروپاشی، بی‌بندوباری مالی، تورم افسارگسیخته و بلندپروازی اقتصادی شاه بود.
🔴 البته در کنار این، به عنوان «تئوری مکمل»، بر «تشدید دیکتاتوری و خودکامگی شاه» نیز تأکید می‌شود. یعنی فروپاشی دو عامل اصلی داشت: #اول نابسامانی اقتصادی و #دوم نهادسازی‌های دیکتاتورانۀ شاه (حزب رستاخیز).

🔴 در اینجا تنها به نقد نگرش اقتصادی این مستند می‌پردازم.
✅ اساس «نظریۀ نابسامانی اقتصادی» به نظر مجاب‌کننده نمی‌آید. نخست این‌که کارشناسان برای اثبات این تئوری خود هیچ آمار قابل اتکایی ارائه نمی‌کنند و تنها تصاویری می‌بینیم از مردمی که به دلیل گران شدن برخی اقلام گلایه دارند. حتا اگر تئوری نابسامانی اقتصادی در آن سال‌ها اثبات شود، باز هم هرگز نمی‌تواند فروپاشی و انقلاب را توضیح دهد. چطور ممکن است این همه از دهۀ موفق 1340 سخن گفته شود، دهه‌ای که تا دو سه سال اول دهۀ 1350 نیز پیامدهای مثبت آن محسوس بود، اما ناگهان در عرض چند سال نابسامانیِ اقتصادیِ افسارگسیخته و فلج‌کننده‌ای همۀ امور را به هم ریخته باشد.

✅ از دیگر سو آمارهای اقتصادی نیز این تئوری نابسامانی اقتصادی را تأیید نمی‌کنند:

🔸 همان سال 1355 که تلویحاً اوج فروپاشی اقتصادی ایران قلمداد می‌شود، نرخ بیکاری به 9.2 درصد می‌رسد که این پایین‌ترین نرخ بیکاری تاریخ ایران است.

🔸 به نرخ تورم از 1340 تا 1356 توجه کنید: 1340 (1.6 درصد)، 1341 (0.9)، 1342 (1.0)، 1343 (4.5)، 1344 (0.3)، 1345 (0.8)، 1346 (0.8)، 1347 (1.5)، 1348 (3.6)، 1349 (1.5)، 1350 (5.5)، 1351 (6.3)، 1352 (11.2)، 1353 (15.5)، 1354 (9.9)، 1355 (16.6)، 1356 (25.1).

🔸 از سال 1352 نرخ تورم بالا می‌آید که این میزان افزایش با توجه به چند برابر شدن بهای نفت، افزایش درآمد سرانه و تزریق دلارهای نفتی امری بدیهی است، و با توجه به افزایش مستمر تولید ناخالص ملی هرگز بیانگر فاجعه نیست. نه این تورمِ ناچیزِ ده تا بیست درصدی، بلکه معمولاً تورم‌های چندصد و چندهزار درصدی (اَبَرتورم‌) است که می‌تواند باعث فروپاشی شود.

🔸 از سال 1338 تا پایان سال 1355، تولید ناخالص داخلی ایران از 44 هزار میلیارد به 242 هزار میلیارد ریال رسیده است. یعنی اقتصاد در این 17 سال، 5.5 برابر شده است.

🔸 از سال 1338 تا پایان سال 1355 تولید سرانه هر ایرانی از ۲ میلیون ریال به ۲.۷ میلیون ریال رسیده است. یعنی تولید سرانه ایرانی‌ها در این ۱۷سال، 3.6 برابر شده است.

🔸 از سال 1338 تا 1355 درآمد سرانه ایرانی‌ها هفت برابر شده است. یعنی درآمد سرانه به‌طور متوسط سالانه ۴۱ درصد رشد داشته است. رشد جمعیتی نیز به‌ طور متوسط حدود 9.5 درصد بوده است.

🔴 در برابر چنین رشدهایی، تورم سال‌های 52 تا 56 اصلاً آن معنایی را که در این مستند بدان اشاره می‌شود ندارد. بنابراین، به گمان من «نظریۀ نابسامانی اقتصادی» که در این بخش از مستند دائم تداعی می‌شود، نمی‌تواند مجاب‌کننده یا توضیح‌دهنده باشد.

🔴 اما بخش سیاسی قضیه، یعنی #تشدید_دیکتاتوری_و_خودکامگی اهمیت بیشتری دارد و به نظر بخشی از دلایل فروپاشی را توضیح می‌دهد. اما همچنان به گمان من تئوری اصلی نیست؛ یعنی توضیح اصلی انقلاب را نه بر اساس اقتصاد و نه بر اساس سیاست حکومتی نمی‌توان توضیح داد. بلکه در «جامعه‌شناسی سیاسی» باید در پی توضیح انقلاب گشت؛ یعنی نوعی تئوری جامعه‌شناسانۀ سیاسی می‌تواند دلایل بروز انقلاب را «در اصل» توضیح دهد؛ مباحث ناظر به «حکومت‌داری» و اقتصاد عوامل فرعی‌اند و تأکید بر آن‌ها جواب‌های نارسایی به ما می‌دهد و فقط «توهم پاسخ» در ما ایجاد می‌کند. در واقع، به گذرا فقط اشاره کنم که این «ایدئولوژی‌های» پرنفوذ اجتماعی بودند که بیش‌ترین تأثیر را در فروپاشی و انقلاب داشتند.

🔴 و سرانجام #هویدا سقوط کرد. شاه با بازداشت هویدا قصد داشت خود را برای اصلاح امور راسخ نشان دهد، اما به قول دکتر #تفرشی شاه با بازداشت هویدا در واقع خودش را بازداشت کرد که به گمانم این تعبیر درستی است...
👇
🇮🇷 https://t.me/IranianThought48/33527
#هویدا #فیلم #مستند #تکنوکراسی #تکنوکرات_ها #محمدرضاشاه

🔴 بخش سوم 👇👇👇👇
🇮🇷 https://t.me/IranianThought48/33606

🔴 #تاریخ_ایران

✳️️‍ مستند #هویدا‍

🔴 #اعدام در راهرو

🔸 قسمت چهارم

🔴 بخش چهارم و پایانی مستند هویدا به ماجرای اعدام انقلابیِ هویدا می‌پردازد.
✅ صادق خلخالی می‌گوید: «هویدا هِی عنوان می‌کرد سیستم، سیستم! ما می‌گیم: آقا تو سیزده سال در صدارت بودی این جنایات مملکت مربوط به توست! و تو مسئول این جنایات بودی! تو باید جواب این‌ها رو بدی! و جواب نمی‌تونست بده ما هم اعدامش کردیم. این خیلی مسئلۀ ساده‌ای بود. ما سیستم غربی و حکومت و قضاوت غربی را ملاک قرار ندادیم. آقا تو فرمانده بود؟ بله. فرمانده چند نفر؟ فرمانده 200 نفر که به جان مردم انداخته بودند، مردم رو کشتن... این رو اعدام کردیم، اون‌ها رو هم همین‌جور.»

🔴 این جملات صفحۀ آخر زندگینامۀ کسی است که طولانی‌ترین دوران صدارت را در ایران در دوران پس از مشروطه داشته است. در این بخش از مستند بر خشم و کین‌خواهی انقلابی بسیار تأکید می‌شود، اما اگر بخواهیم کمی نظریه‌پردازانه‌تر سخن بگوییم، می‌توانیم به زبان نمادین بگوییم این اعدام، اعدام هویدا نبود، بلکه اعدام تکنوکراسی به دست ایدئولوژی‌سالاری بود. این اعدام، و آن تیر خلاص که در سر هویدا شلیک شد، تیر خلاص به تکنوکراسی‌ای بود که از دوران پهلوی اول پا گرفته بود و شدت و ضعف اقتدارگرایی دو شاه پهلوی خدشه‌ای جدی بر آن وارد نکرده بود.
🔴 هویدا تکنوکرات بود، ‌فرمان‌پذیریِ یک دولتمرد مانع تکنوکرات بودن او نیست، بلکه در نظام‌های اقتدارگرا ضرورت ماندن در سیاست است. زندانی شدن او، فرار نکردنش، در ایران ماندنش و تمام حرف‌هایی که در دادگاه می‌زند حکایت از همین دارد که او تکنوکراتی بود که می‌خواست با بندبازی در میان دولتمردانِ سیاسی کارش را از پیش برد.
🔴 خونی که از گردن هویدا در راهروی زندان قصر فواره زد، خونی بود که از گردن تکنوکراسی می‌ریخت...

✅ از جمله نکات جالبی که در این مستند بحث می‌شود:

🔴 یکی از نکاتی که این بخش از مستند بر آن تأکید می‌کند تأثیر عناصر چپ در رادیکالیسم آن ایام بود. #ابراهیم_یزدی می‌گوید چپ‌ها #خلخالی را تحریک کردند هویدا سریع‌تر اعدام شود، زیرا ممکن بود دولت موقت جلوی اعدام او را بگیرند.

🔴 اعضای نهضت از شنیده‌های خود می‌گویند #هادی_غفاری هویدا را کشته است.

🔴 آقای #هادی_غفاری مفصل صحبت می‌کند و اکیداً منکر این می‌شود که او هویدا را کشته باشد و می‌گوید فقط خود خلخالی می‌داند چه کسی هویدا را کشته، اما در این تردیدی نیست که هویدا با اسلحۀ کمری و در بغل مورد اصابت گلوله قرار گرفته است.

🔴 خلخالی خود می‌گوید هنگام محاکمۀ هویدا درها را بست، تلفن‌ها را جمع کرد و در یخچال گذاشت تا کسی نتواند با پیام آوردن از امام جلوی اعدام را بگیرد.
🔴 دولت موقت برای جلوگیری از اعدامِ ضربتی هویدا تلاش می‌کرد.
به گفتۀ ابراهیم یزدی و غفاری میزان کشتار در انقلاب ایران به نسبت محدود بود و به قول یزدی، این کشتار اجتناب‌ناپذیر بود (البته نمی‌دانم که آیا همین حرف را در مورد کشته‌های پیش از انقلاب هم می‌توان گفت یا نه).

✅ حالا که هر چهار قسمت مستند «زندگی، زمان و مرگ امیر عباس هویدا» را دیدیم، می‌توان ارزیابی‌ای نهایی از این مجموعه داشت. این مستند به نویسندگی و کارگردانی آقای #مصطفی_شوقی و تهیه‌کنندگی آقای #مهدی_مطهر در خانۀ مستند انقلاب اسلامی ساخته شده و از شبکۀ مستند پخش شده است. شبکۀ مستند هر چهار قسمت این مستند را بر روی سایتش برای تماشا و دانلود قرار داده است.
👇
🇮🇷 https://t.me/IranianThought48/33527

#هویدا #فیلم #مستند #تکنوکراسی #تکنوکرات_ها #محمدرضاشاه

🔴 بخش چهارم 👇👇👇👇
🇮🇷 https://t.me/IranianThought48/33674