.
🔴 ناگفته‌هایی از تاخت‌وتاز عثمانی‌ها‌ در رمضان خونین تبریز


✍️ گفتگوی مکتوب فرشید باغشمال با علی‌اکبر صفی‌پور - دکترای تاریخ ایران بعد از اسلام -


فرشید باغشمال: ماه مبارک رمضان، در کنار رویدادهای مهم آئینی و مذهبی، یادآور یکی از دوره‌های تاریک تاریخ تبریز است. ۲۷ رمضان ۹۹۳ هجری‌قمری روزی است که تبریز به اشغال دولت عثمانی رسید و مورد تاخت‌وتاز بی‌رحمانه ترکان عثمانی قرار گرفت. از جمله اسناد بسیار مهمی که بخشی از ناگفته‌های این ماجرا را بررسی کرده «وقف‌نامه تبریز» است. این وقف‌نامه که در سال ۹۹۸ هجری‌قمری تنظیم شده، یادآور اشغال بیست‌ساله تبریز توسط عثمانی‌ها است. عثمانی‌ها پس از تصرف تبریز و قتل‌عام تبریزی‌ها، وقفنامه ای تنظیم و اموال زیادی را برای مصارف خاص وقف کردند. «دکتر علی‌اکبر صفی‌پور» با «دکترای تاریخ ایران بعد از اسلام» از معدود پژوهشگرانی است که در مورد این وقف‌نامه، مطالعه مفصلی داشته‌است. گفتگوی‌ مکتوب‌مان را با این محقق حوزه تاریخ می‌خوانید:

روحانیون عثمانی، با صدور فتواها و مجوزهای شرعی، سلطان را در حمله به سرزمین‌های دیگر یاری می‌کردند. شرط پابرجا بودن حمایت روحانیون از جنگ‌های سلاطین عثمانی، سهیم‌شدن مذهب و مؤسسات دینی در غنائم و نتایج جنگ‌ها بود. بنابراین پس از هر پیروزی، یک‌سوم زمین‌های اشغال‌شده را جزو اموال موقوفه اعلام می‌کردند. وقفنامه تبریز، در همین چارچوب می تواند تفسیر شود‌.

پس از آزادسازی تبریز، بخش زیادی از موقوفه‌های عثمانی، به دستور شاه‌عباس تخریب شد. آن بخش از اموال و املاک وقفی که متعلق به ایرانیان شیعه بوده، پس از این‌که از حالت وقفی خارج شد، به صاحبان قبلی خود بازگشت، یا به تصرف حکومت در آمد. امروز روستاهایی نظیر سفید‌کمر و وایقان از توابع شبستر، از این دست هستند.


🔴 ادامه گفتگو را در قسمتِ "مشاهده فوری" بخوانید:
👇👇


@IranDel_Channel

💢

.
🔴 جوی خون در خیابان‌های تبریز؛ پنج روایت تاریخی از قتل‌عام تبریز توسط عثمانی

✍️ حجت یحیی‌پور، کنشگر مدنی و فرهنگی اهل ارومیه

در سال ۹۸۵ هجری قمری همزمان با جلوس شاه محمد خدابنده [پادشاه صفوی] عثمانیان که مدت‌ها مترصد به دست آمدن فرصت مناسب برای لشکرکشی به ایران بودند، با بهره جستن از اوضاع نابسامان ایران و با زیر پا گذاشتن پیمان صلح آماسیه به سمت قلمرو ایران حرکت کردند و آتش جنگ‌های ویران‌گری را افروختند که تا سال ۹۹۷ ه.ق به مدت ۱۲ سال ادامه داشت و به جنگ‌های ۱۲ ساله ایران و عثمانی معروف گردید که در نهایت با انعقاد پیمان صلح استانبول اول (یا عهدنامه صلح فرهاد پاشا) در ۹۹۸ موقتاً پایان یافت. حملات عثمانی در شرایطی آغاز شد که صدراعظم عثمانی یعنی سوکوللی محمد پاشا، با این اقدام مخالفت می‌نمود و خطرات حمله به ایران را به مراد سوم گوشزد می‌کرد. وی جهت منصرف کردن مراد سوم آنچه را که بر سلطان سلیمان در آذربایجان گذشت به وی یادآوری و هزینه‌های سنگین این لشکرشی را به او متذکر شد و خاطر نشان کرد که حتی در صورت تصرف ایران مردم ایران تابعیت و رعیتی عثمانی را قبول نخواهند کرد.



ولی با وجود مخالفت‌ها، عملیات نظامی آغاز گردید. عثمانی با لشکر‌کشی‌های دنباله‌دار و پردامنه و صرف هزینه‌های کلان و بی‌حساب موفق به کسب فتوحاتی در آذربایجان و قفقاز شدند. همزمان با ادامه حملات به شمال‌غرب ایران جبهه‌های نبرد را به سمت مرزهای جنوب‌غربی ایران در خوزستان گسترش داد و از سوی دیگر با تطمیع و تحریک ازبکان جبهه دیگری برای ایران در خراسان گشود. لشکرکشی بزرگ عثمانیان چنان هزینه‌های سنگینی برای باب‌عالی در پی داشت که حکومت عثمانی را تا چندین دهه بعد از آن با بحران شدید مالی مواجه ساخت. بحران اقتصادی همزمان با بروز نتایج مثبت اصلاحات شاه عباس، تا مدت‌ها عثمانی را در مقابل ایران در موضع ضعف قرار داد.


🔴 ادامه یادداشت را در قسمتِ "مشاهده فوری" بخوانید:
👇👇


@IranDel_Channel

💢

✍️ موسی غنی‌نژاد، دانش‌آموخته دکتری اقتصاد


@IranDel_Channel

💢

‍ .
🔴 پلمب شد

✍️ مهدی تدینی

در روزهای اخیر پی‌در‌پی خبر پلمب شدن واحدی صنفی را در پی عدم رعایت شئونات می‌شنویم. امروز خبر آمد که مجموعه اُپال پلمب شده است که دیگر صحبت یک مغازه و دو مغازه نیست؛ این یک مجموعه تجاری بزرگ با ده‌ها واحد صنفی است.

پلمب کردن یک واحد صنفی اگر به دلیل حضور مشتریان بی‌حجاب باشد معنایی ندارد مگر مجازات یک شهروند به دلیل رفتار و عقیده یک شهروند دیگر. شهروندی مطابق میل خود پوششی اختیار کرده و به مرکز خرید، مغازه، رستوران یا هر نوع واحد صنفی دیگر رفته است، حال اگر آن واحد صنفی به این دلیل پلمب شود، یعنی توبیخ و مجازات یک نفر به دلیل تصمیم و عقیده یک فرد دیگر.

معنای این مجازات این است که یک شهروند موظف بوده است شهروند دیگر را به دلیل پوششی که داشته مجازات کند (یعنی او را به محل کارش راه ندهد، بیرون کند و به او سرویس ندهد) و چون این شهروند آن شهروند را در محدوده کاری خود مجازات نکرده، حالا باید خود مجازات شود.

چگونه می‌توان از یک رستوراندار، کافه‌دار، مغازه‌دار یا هر کاسب دیگری انتظار داشت رفتاری قهرآمیز، توبیخ‌گرانه و تنبیهی نسبت به مشتریان خود داشته باشد؟ شهروند با شهروند برابر است و این برابری بنیاد حکومت قانون است. چگونه می‌توان از یک شهروند خواست حین فعالیت اقتصادی خود وارد چنین درگیری‌هایی هم بشود؟

رابطه شهروندان با همدیگر تعریفی دارد، نمی‌توان این تعریف را شکست. اگر زنی بدون حجاب از خیابانی گذشت، باید آن خیابان را بست؟

پلمب کردن اقدامی تنبیهی است؛ مجازات است؛ به فرد ضرر می‌رساند. تنبیه یک شهروند به دلیل تصمیم یک شهروند دیگر نادرست است. فقط باید آن را در فهرست تصمیمات نادرست دیگری نوشت که اجرا شده و جز گذاشتن خاطره بد در دل و ذهن مردم سودی نداشته است.


@IranDel_Channel

💢

‍🔴 پنجم اردیبهشت‌ماه سالروز درگذشت محمّدعلی اسلامی‌ندوشن

✍️ محمدعلی اسلامی‌ندوشن

ایران پس از شکست تیسفون یکپارچگی ارضی و اقتدار امپراتوری خود را از دست داد، ولی در مقابل به اقتدار فرهنگی‌ای دست یافت که پیش از آن هرگز نداشته بود و از آن پس تا قرن‌ها یعنی بگوییم تا استقرار حکوت صفویّه قلمرو ایران قلمرو فرهنگی ماند نه ارضی که عادتاً محدودۀ یک کشور به آن شناخته می‌شود. ایران از طاهریان تا صفویّه به کجا گفته می‌شد؟ درست معلوم نبود. خراسان برای خود کشوری بود و فارس و آذربایجان و ری و غیره و غیره نیز هریک سرزمینی. چه بسا اوقات مجزّا و هریک خود دارای حکومتی. آنچه این سرزمین‌ها را در ارتباط با همدیگر نگاه داشت، دین و زبان مشترک بود و مقداری مشترکات فرهنگی که بی‌آنکه چندان نامی از خاک ایران در میان باشد، خصوصیّاتی را به بار می‌آورد که می‌توانست هرگاه لازم شد نام ایران بر آن اطلاق گردد و این همان هویّت این قسمت از خاک بود که ما اکنون به نام ایران می‌شناسیم و در طی زمان پاره‌هایی از آن جدا شده است.
مردمانی که در محدودۀ این جغرافیا زندگی می‌کرده‌اند با همۀ دوردستی فاصله‌ها و گاه اختلاف لهجه و زبان و گاه تفاوت آیین (شیعه و سنّی) و تفاوت اقلیم و تفاوت حکومت، تابع یک جریان مشترک ایرانیّت می‌شدند که اهمّ آن عبارت بود از زبان فارسی دری (به عنوان زبان تفاهم کتابی و ادبی و فکری)، نوعی دریافت فرهنگی مشترک (از طریق مثل‌ها، مواعظ رایج و آثار بزرگ ادبی و قصّه‌ها و ادبیّات عامّه)، پایبندی به بعضی رسوم و آداب (چون نوروز و اعیاد مولود و فطر و مراسم عروسی و عزا) و به‌طور کلّی نوعی حافظۀ تاریخی مشترک که از تاریخ افسانه‌ای ایران ملهم شده بود و نوعی چشمداشت مشابه از آینده که از مجموع تفکّر اسلامی – ایرانی سرچشمه می‌گرفت.
با پدید آمدن زبان فارسی، مسیر تاریخی ایران تغییر کرد و استقلال فکری و فرهنگی و بعد سیاسی او تسجیل گشت.
سعدی با آنکه یکی از بین‌المللی‌ترین شخصیت‌های ایرانی است و سی سال در گردش و سفر بود، بوی ایران و بوی شیراز از سراسر آثارش ساطع است. او ایران را در کوله‌بارش به همراه خود می‌گردانده است. این ایرانیّت در روح او چنان عمیق بود که دوری سی‌ساله ذره‌ای از طراوت آن نکاست.
مولوی را بگیریم که تمام عمر خود را در یک کشور ترک‌زبان به سر برد و در همسایگی آن حلب و دمشق عرب‌زبان بودند و هرگز پای به ایران ننهاد، با این حال چه کسی بالاتر از او حماسۀ ایران اسلامی را سروده است؟ همان حضور مولوی کافی بود که شهر قونیه تبدیل به یک جزیرۀ ایرانی شود و یا برعکس، فرهنگ ایران و زبان فارسی چنان قلمرو گسترده‌ای داشته باشد که بتواند تا شامات و روم شرقی را هم دربر بگیرد و این هردو درست است.
تاریخ این چهارده قرن اخیر ایران تاریخ تلاش فکری و فرهنگی بوده است، مصروف بر آنکه لطمۀ مهاجم و خارجی به حداقلّ تنزّل داده شود، از میان تندباد حوادث و جنگ‌ها و غارت‌ها راهی به سوی تداوم ایرانیّت باز بماند و هیچ‌یک از این سوانح نه یورش و نه اشغال و نه این اواخر استثمار فرهنگی ریشۀ آن را قطع نکند که از نظر ایرانی: تا ریشه در آب است، امید ثمری هست...


🔴 منبع: ایران و تنهائیش، محمّدعلی اسلامی ندوشن، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۷۶، ص ۲۳۲ - ۲۳۶


#مناسبتها


@IranDel_Channel

💢

🔴 شماره ۵۷ ماه‌نامه‌ی #وطن_یولی (راهِ وطن) منتشر شد.

شماره‌ی فروردین ماه ۱۴۰۲ خورشیدی



📖 برای مطالعه می‌توانید به اینجا مراجعه کنید.


@IranDel_Channel

💢

🔴 شماره ۵۷ ماه‌نامه #وطن_یولی (راهِ وطن)

شماره‌ی فروردین ماه ۱۴۰۲ خورشیدی


@IranDel_Channel

💢

.
🔴 «به درک که می‌میرد»؛
هشدار! این جمله، آغاز تکفیری‌گری است.

✍️ احسان بداغی
 
در روزهای اخیر ماجرای نزاع جمعی در باغ ماهان و فیلم منتشر شده بخشی از این نزاع یک بحث داغ در شبکه‌های اجتماعی بود. موضوع حجاب و قطبی شدن جامعه بر سر آن حداقل از حدود یکسال قبل، وضعیتی خطرناک و تقابل‌هایی هزینه‌ساز در کشور حاکم کرده است. گروهی از مردم انتخاب نوع پوشش را حق خود می‌دانند و گروه دیگری خود را در برخورد با انواعی از پوشش‌ها که مورد پسند آنها نیست، محق می‌پندارند. نه قانون توانسته آزمونی فیصله بخش برای این تقابل تدارک ببیند و نه در ساحت قدرت رسمی عزمی برای پایان این وضع وجود دارد.

بهتر است سرنوشت قطبی‌زدگی کشورهایی مانند سوریه و عراق و ویرانی پس از آن یکبار دیگر مرور کنیم و در هراس باشیم از تکرار سرنوشت آنها. برخوردهای پراکنده و خشونت رو به افزایش امروز بر سر حجاب می‌توانند گلوله‌های اولیه بهمنی سهمگین باشند که خیلی زودتر و فاجعه‌آمیزتر از آنچه که پیش‌بینی می‌کنیم بر سر ما فرو ریزند.


🔴 منبع: روزنامه اینترنتی فراز


🔴 متن کامل این یادداشت را در قسمتِ "مشاهده فوری" بخوانید:
👇👇


@IranDel_Channel

💢

⚫️ ارج‌‌داشتِ سرباز ایران، شهید جانی بت‌اوشانا - از ایرانیانِ آشوری - که پیکرش پس از ۳۸ سال کشف شده است.

یاد و نام‌شان جاوید و وطن‌شان ایران، مانا


@IranDel_Channel

💢

🔴 موسیقی و ادبیات ایرانی

اى وطنِ من! تو ليلاى منى من به تو مجنون
پاينده بادا درفشِ كاويان، تيغِ فريدون

آواز: آساره شكارچى
نوازنده تار: بهاره فياضى
نوازنده كمانچه: نگار خاركن
نوازنده تنبک: نازنين پدرثانى
نوازنده بربَت: ياسمين شاه‌حسینی


@IranDel_Channel

💢

⚫️ به بهانه بازگشت پیکر شهید آشوری

✍️ تیرداد بنکدار

بقایای پیکر «جانی بت‌اوشانا» سرباز آشوری میهن که به گفته خودش«برای بازپس‌گیری حق و خاک کشورمان» به جبهه نبرد با دشمنِ متجاوزِ بعثی شتافته بود، در حالی پس از نزدیک به چهار دهه به میهن بازگشت که تقریباً همه بستگان وی فوت یا مهاجرت کرده بودند.

این تراژدی از سویی گویای وحدت در کثرت تاریخی ایران است و از سوی دیگر گویای صدمه‌ای که غالب شدنِ گفتمان اکثریت/اقلیت بر مبنای مذهب بر این مشخصه ارزنده‌ی تاریخی ما وارد آورد.

این ناگواری تنها در دو برهه‌ی صفویانِ متأخر و انقلاب اسلامی بر کشور ما حادث شد. اگر روزی خدای نخواسته چنین گفتمانی بر مبنای قومیت و زبان نیز بر کشورمان غالب شود، تبعاتِ تلخ و تأسف‌بار آن به مراتب سهمگین‌تر و گسترده‌تر از نوع پیشین خواهد بود.


@IranDel_Channel

💢

.
🔴 چرا خواندن متن‌های سده‌های گذشتۀ فارسی برای فارسی‌گویان و فارسی‌نویسان به‌نسبت ساده یا بهتر است بگوییم شدنی است ولی همین کار برای زبان‌هایی مانند انگلیسی به این سادگی نیست؟

✍️ یوسف سعادت، زبانشناس


این پرسش را فراوان شنیده‌ام که چرا خواندن متن‌های سده‌های گذشتۀ فارسی برای فارسی‌گویان و فارسی‌نویسان به‌نسبت ساده یا بهتر است بگوییم شدنی است ولی همین کار برای زبان‌هایی مانند انگلیسی به این سادگی نیست. می‌توان دلیل‌هایی برای این پدیده برشمرد؛ برای نمونه:

یک: معیار شدن زبان فارسی و کاربرد آن به عنوان زبانِ رسمی و ادبی و علمی در حدود هزار سال پیش رخ داده است و قرن‌ها پیش از آن، زبان فارسی از نظرِ زبان‌شناسی تاریخی وارد دورۀ «نو»ی خود شده بوده یعنی زبانی با ویژگی‌های کمابیش همگن و با عنوان علمیِ فارسی نو پدید آمده بوده است، در حالی که برخی از زبان‌های مطرحِ امروز در آن زمان هنوز دورۀ «کهن/باستان» و یا دورۀ «میانه»ی خود را می‌گذرانده‌اند و از حالتی که امروز دارند به اندازۀ یک یا دو مرحله دگرگونی عمده و گسترده فاصله داشته‌اند.

دو: هزار سال پیش هم دستور فارسی تا به حدی ساده شده بوده که دگرگونی‌های بیشتر در آن، برای نمونه در طول زمان، اغلب مشکلی بنیادین در فهم زبان پدید نمی‌آورده.

سه: خطِّ فارسی (همانند دیگر خط‌های منطقه، از جمله خط عبری و خط آرامی که نظامی مشابه دارند) به گونه‌ای طراحی شده که اختلاف لهجه و بسیاری از دگرگونی‌های آوایی که در خلال زمان رخ می‌دهند نتوانند مانعی برای ارتباط نوشتاری پدید آورند.

چهار: موفقیت در معیارسازی زبان به گونه‌ای که مردمان سرزمین‌هایی پرشمار در جغرافیایی پهناور و زمانی دراز با تکیه بر این معیارها بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند. (هدف ایجاد زبانِ معیار همین است)؛

پنج: موفقیت در پی‌ریزی سنتی آموزشی در سده‌های گذشته که صورت معیار فارسی را به نسل‌های بعد و به دوردست‌ها منتقل می‌کرده‌است. فراموش نکنید که فقط شما نیستید که در مدرسه یاد می‌گیرید شاهنامه را بفهمید، حافظ هم حدود چهارصد سال پس از فردوسی یاد گرفته بود چگونه شاهنامه بخواند و بفهمد. هفتصد سال پس از فردوسی، یعنی سیصد سال پیش هم در هند و عثمانی همین مهارت را از راه همین سنت‌ها یاد می‌گرفتند؛

شش: حکومت‌هایی نیرومند، بزرگ و ثروتمند از حدود هزار سال پیش و در جغرافیایی گسترده که بعدها از هند تا عثمانی کشیده شد زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی خود به کار می‌بردند و از این زبان در درون امپراتوری خود و برای ارتباط با امپراتوری‌های همسایه استفاده می‌کردند. برای این منظور، یعنی برای کاربرد بین‌المللی، نیاز بوده که زبان به درجات بالایی تثبیت و معیار شده بوده باشد.


@IranDel_Channel

💢

🔴 روز ملی خلیج فارس

✍️ حمید بعیدی‌نژاد، سفیر وقتِ ایران در لندن در سال ۱۳۹۶ خورشیدی در کانال تلگرام خود با انتشار تصاویرِ اسنادی نوشت:

دکتر مجید تفرشی از محققان برجسته اسناد تاریخ ایران، به‌ویژه اسناد محرمانه‌ خارج شده از آرشیو محرمانه‌ی وزارت امور خارجه انگلستان، اخیراً به سند محرمانه‌ای که حاوی دستورالعمل وزارت امور خارجه انگلستان به مقامات رسمی آن کشور در خصوص به‌کارگیری نام صحیح خلیج‌فارس است، اشاره کرده که در هشتم مه ١٩٧٨ (١٨م اردیبهشت ١٣٥٧) صادرشده است.

این سند درباره به‌کارگیری نام صحیح خلیج‌فارس است و طی آن دستورالعمل لازم به مقامات این کشور پیرامون به‌کارگیری نام صحیح این قلمرو آبی، با در نظر گرفتن شرایط سیاسی روابط این کشور با کشورهای عربی از یک ‌طرف و حساسیتِ جدی مردم ایران (از طرف دیگر) صادرشده است که به نظر می‌رسد امروز هم بر همان سیاق عمل می‌شود. محتوای این سند دلیل دیگری بر اثبات درستی و اصالت تاریخی نام خلیج‌فارس است.

محورهای اصلی این سند بدین شرح است:

الف) نام صحیح این قلمرو آبی، 'خلیج‌فارس' است.
ب) به کار بردن هر عنوان دیگری، توهین جدی به ایرانیان است و نشان داده که به قراردادها و مذاکرات با ایران لطمه زده است. دولت‌های عرب نهایتاً می‌توانند کلمه 'خلیج' را بپذیرند. (گر چه ترجیح می‌دهند از عبارت 'خلیج ع ر ب ی' استفاده کنند)
ج) می‌توان در استفاده‌های روزمره از کلمه 'خلیج' بدون پسوند استفاده کرد، ولی در مکاتبات با طرف.های ایرانی اگر نیاز به رفع ابهام باشد، یا حذف پسوند خلیج به سوءتفاهم جدی در زمینه موضع بریتانیا منجر شود، می‌توان از نام کامل 'خلیج ‌فارس' استفاده نمود. در این شرایط، می‌توان در متن یک‌بار از نام 'خلیج‌فارس'، و برای کاربردهای بعدی از 'خلیج' استفاده کرد.
د) 'هرگز' نباید از عبارت 'خلیج ع ر ب ی' استفاده شود.

@IranDel_Channel

💢

⚫️ به بهانه درگذشتِ بانو فخری نیکزاد، گوینده و مجری رادیو و تلویزیون ملی ایران در ۸۲ سالگی در لندن

خوانش اشعار در برنامه موسیقی گل‌های تازه، بخش مهمی از خاطره شنیداری کسانی است که با مجموعه رادیویی گل‌ها آشنایی دارند. اولین اجرای تلویزیونی او برنامه «شهر آفتاب» به تهیه کنندگی دکتر پارسی.نژاد بود که سال ۱۳۴۷ از تلویزیون ملی ایران پخش شد.

او مجری مجموعه تلویزیونی «هفت شهر عشق» بود و در گروه ادب امروز به سرپرستی نادر نادرپور عضویت داشت.


@IranDel_Channel

💢

🔴 گفت‌وگویی تحلیلی و انتقادی با دکتر سید #جواد_طباطبایی

✍️ مصاحبه‌کننده: علی عظیمی نژادان


🔴 گفت‌وگو را در قسمتِ "مشاهده فوری" بخوانید:
👇👇


@IranDel_Channel

💢

🔴 دهم اردیبهشت‌ماه زادروز رهی معیّری


هرکه را بر سر ز سودای وطن افسر بود
هرکجا باشد تنی اهل وطن را سر بود

هرکه از میهن سخن گوید کلامش دلرباست
نغمه‌های بلبل این باغ رنگین‌تر بود

هرکه از نام وطن دارد کلام او نشان
نامش آخر زینت اوراق هر دفتر بود

هرکه بهر زیب و زیور رو نتابد از وطن
چهرۀ مام وطن را زینت و زیور بود

آن‌که از راه خیانت سرور جمعی شده‌ست
زان بود ارباب، کان ارباب را نوکر بود

آن‌که در هر کار می‌رقصد به ساز اجنبی
تازه گر شیرین برقصد، لنگۀ عنتر بود

مهر میهن، پرتو مردانگی، عزمی قوی
این سه‌ تا تنها دوای درد این کشور بود

رهی معیّری


#مناسبتها

@IranDel_Channel

💢