ایران‌دل | IranDel

‍ ‍ ‌‌ 🔴 اردوغان و بازار نوروز ‌ ✍️ حبیب‌الله فاضلی، عضو هیئت‌ علمی علوم سیاسی دانشگاه تهران ۱. دولت ترکیه جزو دولت‌های جدید، غیرطبیعی و «سیاست‌ساخت» محسوب می‌شود که موجودیتش مدیون یکی از معامله‌های سیاسی معاصر است و اقدامش در دست‌اندازی به میراث معنوی جوامع…

‌
🔴 جسم و روح نوروز، ایرانشهری است!

✍️ جواد رنجبر درخشی‌لر، شاهنامه‌پژوه

رئیس جمهوری ترکیه، نوروز را جشنِ «تُرک‌ها» نامیده است. این گزاره‌ی به ظاهر ساده، نتیجه‌ی دهه‌ها کوشش پان‌ترکیستی است؛ از قرن نوزدهم و توسط وامبری تا اکنون.

پان‌ترکیسم ایدئولوژی ملت‌سازی تُرک است که در دهه‌های گذشته با صهیونیسم پیوندی عمیق یافته است. تُرکانی که در حدود هزار سال پیش از شرقِ ایران به تمدن گام نهادند انسان‌هایی سلحشور و باهوش بودند. با قدرت جنگاوریی کم‌نظیر پیش می‌رفتند و تنها کشتار را می‌فهمیدند، اما کشتار آن‌ها در منطقه‌های میانی ایران، متوقف شد چون با تمدن و فرهنگ آشنا شدند و فهمیدند که برای بقا باید به زبان پارسی و فرهنگِ ایرانی چنگ زنند. این تصمیمِ هوشمندانه سبب شد تُرکان، ایرانی شوند و فرزندِ سبکتکین، محمود و سلطان شود. تقریباًً هزار سال از تاریخِ ایران، حکومتِ ترکانِ ایرانی‌‌شده است؛ ترکیبی شگفت و غرورانگیز از قدرتِ نظامی و دیوان‌سالاری و زبان پارسی و شاهنامه‌ی فردوسی که نگینِ فرهنگی آن بود.

مشروطه تداوم تحول یافته‌ی این تاریخ و صورت‌بندی است، اما پس از مشروطه به تدریج «قوم‌ها» به تحریک خارجی سر برمی‌آورند. ایرانِ متحد و منسجم با هزاران شهر و روستا به طور بی‌سابقه‌ای به «قوم‌ها» تقسیم می‌شود. قومیت کاملاً جدید بود و ریشه‌ای در تاریخ و اندیشه‌ی ایرانی نداشت. حتی صورت‌بندی توطئه‌آمیز آن نیز در درون مرزهای ایران، اتفاق نیفتاد. اصنافِ قوم‌گرایی بیرون از مرزهای ایران مطرح و ترویج می‌شد و چون سوغاتی زهرآلود به ایران نیز وارد شد.

دالِ مرکزی قوم‌گرایی، نفی و نهی تاریخِ هزاران ساله‌ی ایران و فرهنگِ ایرانشهری بود؛ با برجسته کردن زبان‌های محلی و اتکا به آن‌ها تا در نهایت‌‌‌، ایده‌ی وحدت‌بخش ایران را بشکنند. گویا هوش و انتخابِ ترکانِ ایرانی‌شده که می‌توان آن‌ها را ترکانِ اصیل و قدیم خواند، ترکانِ جدید را قانع و راضی نمی‌کرد.

ترکانِ جدید یا پان‌ترکیست‌ها با مبنایی از شرق‌شناسی که پر از ناشی‌گری‌های روشی و معرفتی بود، ساختنِ تاریخی جدا از ایران را آغاز کردند. تاریخ‌سازی قومی یک ایراد یا مانع بزرگ داشت. نه متنی بود که بتوان بر آن تأکید کرد، نه آیینی که بتوان نقطه عطف‌اش شمرد، نه شخصیت‌هایی بزرگ که بتوان مجسمه‌هایشان را ساخت. تنها یک راه باقی می‌ماند و آن تحریف و جعل بود.

به تدریج، غارتگری نوین آغاز شد و نقشی که ترکانِ قدیم از شرقِ ایران آغاز کرده بودند توسط ترکانِ جدید از غرب ایفا شد. این بار غارت برخلاف غارتِ قدیم، غذا و چهارپایان نبود. فرهنگ و زبان و اندیشه بود. ترکانِ قدیم در مسجد بخارا مصحف زیر پا انداختند و مصحف‌دان‌ها را به کاه‌دانی تبدیل کردند. ترکانِ جدید هر متنی را که یافتند بر سر دست گرفتند و کاه را فرونهادند. برای غارتِ اقتصادی نخست باید غارتِ فرهنگی به سرانجام می‌رسید.

غارتِ ترکانِ قدیم،‌ شرقِ ایران را به خاک و خون کشید و غارتِ پان‌ترکیست‌ها به غربِ ایران نظر سو انداخته است. مولوی، نظامی، شب یلدا و سایر آیین‌ها و مفاهیم فرهنگی و حالا نوروز غارت شده و می‌شوند تا در نهایت تاریخی دست و پا بشود.

گاه گفته می‌شود همه‌ی این کوشش‌ها را می‌توان تحمل کرد و دم نزد. ایران، بزرگ‌تر از آن است که با این غارت‌ها کوچک شود و نیز این غارت‌ها به سرانجامی نمی‌رسد. این تحلیل همدلی عمدی یا سهوی با پان‌ترکیسم است و آن را در فضایی حفاظت شده قرار می‌دهد تا رشد کند.

تاریخ‌سازی پان‌ترکیستی، نظری به آینده دارد و اگر با آن به جدیت، مقابله نشود آینده‌ی منطقه در اختیار پان‌ترکیسم خواهد بود. بدیهی است که آینده‌ی مبتنی بر جعل تاریخ، انسانی و شریف و فرهنگی نخواهد بود.

نوروز، آیین درخشانِ هزاران ساله‌ی ایرانیان، آیینِ صلح و درنگ‌های شیرینِ هستی‌شناختی است. دزدیدن آن، از اصل جدا کردنش، تحریف آن و ابزاری کردنش از این جشن شکوه‌مند وسیله‌ای خشونت‌بار، دیگرستیز، ایدئولوژیک و بحران‌زا می‌سازد. آینده‌ی منطقه‌ای که نوروزش، ترکی قلمداد شود آینده‌ای خون‌بار خواهد بود.

نوروز، سفره‌ی گشوده‌ای است که در آنجا برای کسی تنگ نیست. همان‌طور که در گذشته همه بر سر آن نشسته‌اند و زندگی را تجدید کرده‌اند. ترکانِ قدیم بر سر این سفره نشستند همان‌طور که سفره‌ی سده و مهرگان را هرگز تَرک نکردند. حال اگر یکی از نشستگان بر خوانِ نوروز بخواهد آن را غارت کند کاری برخلاف روحِ نوروز کرده است. اردوغان سیاستمداری شکست خورده است که با سقوط احتمالی زودهنگامش ناکارآمدی پان‌ترکیسم را اثبات خواهد کرد.

در این میانه‌ی پرهیاهو بر همگان ایرانیان به ویژه صاحبان قدرت، واجب است که از نوروز چون گوهری گرانبها پاسداری کنند.

🔴 بُن‌مایه:
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)

@IranDel_Channel

💢