#Ҳадис_657📔
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Дўзах шаҳвоний нарсалар ила ўралгандир. Жаннат ѐқимсиз нарсалар ила ўралгандир», дедилар».
✍(Икки шайх ва Термизий ривоят қилишган).
Шарҳ:
Дўзахнинг атрофига ҳавойи нафс ўзини урадиган маишатпарастлиқ зино, қимор, ўғрилиқ порахўрлик каби нарсалардан парда қилиб қўйилган. Ким ўша ишларни қилса, мазкур пардани кўтарган бўлади. Ким ўша пардани кўтарса, унинг ортида турган жаҳаннамга қулайди. Жаннатнинг атрофига ҳавойи нафсга ѐқмайдиган ибодат, тақво, сабр, аччиқни ютиш, бошқаларнинг ѐмонликларини кечириш каби нарсалардан парда қилиб қўйилган. Ким ўша ишларни қилса, мазкур пардани кўтарган бўлади. Ким ўша пардани кўтарса, унинг ортида турган жаннатга киради.
Шунинг учун ҳам динга алоқаси бор жойларда одамлар кам жаҳаннамга олиб борувчи масканларда эса одамлар гавжум бўлишади.
Манба : Ҳадис ва Ҳаёт 36📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Дўзах шаҳвоний нарсалар ила ўралгандир. Жаннат ѐқимсиз нарсалар ила ўралгандир», дедилар».
✍(Икки шайх ва Термизий ривоят қилишган).
Шарҳ:
Дўзахнинг атрофига ҳавойи нафс ўзини урадиган маишатпарастлиқ зино, қимор, ўғрилиқ порахўрлик каби нарсалардан парда қилиб қўйилган. Ким ўша ишларни қилса, мазкур пардани кўтарган бўлади. Ким ўша пардани кўтарса, унинг ортида турган жаҳаннамга қулайди. Жаннатнинг атрофига ҳавойи нафсга ѐқмайдиган ибодат, тақво, сабр, аччиқни ютиш, бошқаларнинг ѐмонликларини кечириш каби нарсалардан парда қилиб қўйилган. Ким ўша ишларни қилса, мазкур пардани кўтарган бўлади. Ким ўша пардани кўтарса, унинг ортида турган жаннатга киради.
Шунинг учун ҳам динга алоқаси бор жойларда одамлар кам жаҳаннамга олиб борувчи масканларда эса одамлар гавжум бўлишади.
Манба : Ҳадис ва Ҳаёт 36📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_58📙
#Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни машойиҳлари
Самура ибн Жундуб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: “Оқ (либос) кийинглар. Чунки у энг тоза ва энг покдир. У билан маййитларингизни кафанланглар”.
📝Шарҳ.
Демак, оқ либос энг тоза, энг яхши, ёқимли либос экан. Оппоқ кийим озгина кир бўлса ҳам билинади. Бошқа кийимларнинг кир бўлгани тезда билинмайди. Чунки, қора, кўк ва ҳоказо либослар кир рангига ўхшагани учун пайқаш қийин. Оқ рангдаги либос эса кирни яққол кўрсатади. Шу ўринда шифокорлар нима учун оқ кийим кийишлари сабабини англагандек бўламиз. Зеро, улар озодаликка бошқаларга нисбатан кўпроқ эътибор беришлари лозим. Ривоят давомида маййитларни оқ кафан билан кафанлашга чақирилмоқда. Шунинг учун аксар мусулмон диёрларда, жумладан, бизнинг юртда ўликни оқ кафанга ўралади. “Маййит нега айнан оқ мато билан кафанланади”, деган саволга “Чунки, у фаришталар билан юзма-юз келади”, деб жавоб берилган.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни машойиҳлари
Самура ибн Жундуб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: “Оқ (либос) кийинглар. Чунки у энг тоза ва энг покдир. У билан маййитларингизни кафанланглар”.
📝Шарҳ.
Демак, оқ либос энг тоза, энг яхши, ёқимли либос экан. Оппоқ кийим озгина кир бўлса ҳам билинади. Бошқа кийимларнинг кир бўлгани тезда билинмайди. Чунки, қора, кўк ва ҳоказо либослар кир рангига ўхшагани учун пайқаш қийин. Оқ рангдаги либос эса кирни яққол кўрсатади. Шу ўринда шифокорлар нима учун оқ кийим кийишлари сабабини англагандек бўламиз. Зеро, улар озодаликка бошқаларга нисбатан кўпроқ эътибор беришлари лозим. Ривоят давомида маййитларни оқ кафан билан кафанлашга чақирилмоқда. Шунинг учун аксар мусулмон диёрларда, жумладан, бизнинг юртда ўликни оқ кафанга ўралади. “Маййит нега айнан оқ мато билан кафанланади”, деган саволга “Чунки, у фаришталар билан юзма-юз келади”, деб жавоб берилган.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_658📗
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам:
"Исро кечасида лаблари оловли қайчида кесилаётган кишиларни кўрдим ва "Эй Жаброил! Улар ким?", - деб сўрадим.
У: "Улар, умматларингиз ичидаги одамларни яхшиликка буюриб, ўзларини унитган (хатиб) даъватчилар.
Улар Китобни ўқийдилар, ақлларини ишлатмайдиларми?", - деди", - дедилар.
✍(Абдуллоҳ ибн Муборак Муснадларидан Марфуъ хадис)
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам:
"Исро кечасида лаблари оловли қайчида кесилаётган кишиларни кўрдим ва "Эй Жаброил! Улар ким?", - деб сўрадим.
У: "Улар, умматларингиз ичидаги одамларни яхшиликка буюриб, ўзларини унитган (хатиб) даъватчилар.
Улар Китобни ўқийдилар, ақлларини ишлатмайдиларми?", - деди", - дедилар.
✍(Абдуллоҳ ибн Муборак Муснадларидан Марфуъ хадис)
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_659📓
#Акса уриш ва акса урганга жавоб қайтариш.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида икки киши акса урди. Бас, у зот улардан бирига тилак билдирдилар ва бошқасига тилак билдирмадилар. Шунда у зот унга тилак билдирмаган киши:«Фалончи акса урганда тилак билдирдингиз, мен акса урганимда тилак билдирмадингиз?» деди.«Бу Аллоҳга ҳамд айтди. Сен Аллоҳга ҳамд айтмадинг», дедилар».
✍(Бешовлари ривоят қилишган).
📝Шарҳ:
Ушбу ривоятда зикри келган икки акса урувчиларнинг бири Омир ибн Туфайл розияллоҳу анҳу бўлиб, иккинчиси унинг жияни экан. Жиян акса ургандан кейин Аллоҳга «Алҳамдулиллаҳи» деб ҳамд айтган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга «Ярҳамукаллоҳу» деб тилак билдирганлар. Омир ибн Туфайл розияллоҳу анҳу акса уриб бўлиб, ҳамд айтмагани сабабли Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишига тилак билдирмаганлар. Шунинг учун ҳамд айтмаган акса урувчига тилак билдирилмайди.
Манба: Ҳадис ва Ҳаёт 37📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Акса уриш ва акса урганга жавоб қайтариш.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида икки киши акса урди. Бас, у зот улардан бирига тилак билдирдилар ва бошқасига тилак билдирмадилар. Шунда у зот унга тилак билдирмаган киши:«Фалончи акса урганда тилак билдирдингиз, мен акса урганимда тилак билдирмадингиз?» деди.«Бу Аллоҳга ҳамд айтди. Сен Аллоҳга ҳамд айтмадинг», дедилар».
✍(Бешовлари ривоят қилишган).
📝Шарҳ:
Ушбу ривоятда зикри келган икки акса урувчиларнинг бири Омир ибн Туфайл розияллоҳу анҳу бўлиб, иккинчиси унинг жияни экан. Жиян акса ургандан кейин Аллоҳга «Алҳамдулиллаҳи» деб ҳамд айтган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга «Ярҳамукаллоҳу» деб тилак билдирганлар. Омир ибн Туфайл розияллоҳу анҳу акса уриб бўлиб, ҳамд айтмагани сабабли Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишига тилак билдирмаганлар. Шунинг учун ҳамд айтмаган акса урувчига тилак билдирилмайди.
Манба: Ҳадис ва Ҳаёт 37📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_59📔
#Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни машойиҳлари.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир куни эрталаб (уйларидан) чиқдилар. Эгниларида жундан тўқилган қора чопон (ёки қора жундан тўқилган чопон) бор эди”.
✍ Шарҳ.
Ривоятда айтилишича, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир куни эрта тонгда устларига қора чопон кийиб уйларидан чиққанлар. Биз “чопон” деб ифодалаган сўз арабча матнда “мирт” шаклида келган. Мирт узун, кенг либос бўлиб, устга ташлаб олинади, танани тўлиқ ёпиб туради. У ипак, жун ёки зиғирпоядан тўқилади.
“Саҳиҳайн”да ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бир либослари бўларди. Уни киярдилар ва: “Мен бир қулман.
Қул қандай кийинса, шундай кийинаман”, деб айтардилар.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни машойиҳлари.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир куни эрталаб (уйларидан) чиқдилар. Эгниларида жундан тўқилган қора чопон (ёки қора жундан тўқилган чопон) бор эди”.
✍ Шарҳ.
Ривоятда айтилишича, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир куни эрта тонгда устларига қора чопон кийиб уйларидан чиққанлар. Биз “чопон” деб ифодалаган сўз арабча матнда “мирт” шаклида келган. Мирт узун, кенг либос бўлиб, устга ташлаб олинади, танани тўлиқ ёпиб туради. У ипак, жун ёки зиғирпоядан тўқилади.
“Саҳиҳайн”да ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бир либослари бўларди. Уни киярдилар ва: “Мен бир қулман.
Қул қандай кийинса, шундай кийинаман”, деб айтардилар.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_660📘
Абу Умома розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
"Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи вассалламдан:
"Гуноҳ нима?", деб сўради.
У Зот соллаллоҳу алайҳи вассаллам:
"Қалбингдаги шубҳали нарсани тарк қил", - дедилар.
У: "Иймон нима?", - деди.
У Зот соллаллоҳу алайҳи вассаллам:
"Агар ёмонлигинг ҳафа қилса ва яхшилигинг хурсанд қилса, бас, мўъминсан", - дедилар".
✍(Абдуллоҳ ибн Муборак Муснадларидан Марфуъ хадис)
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
Абу Умома розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
"Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи вассалламдан:
"Гуноҳ нима?", деб сўради.
У Зот соллаллоҳу алайҳи вассаллам:
"Қалбингдаги шубҳали нарсани тарк қил", - дедилар.
У: "Иймон нима?", - деди.
У Зот соллаллоҳу алайҳи вассаллам:
"Агар ёмонлигинг ҳафа қилса ва яхшилигинг хурсанд қилса, бас, мўъминсан", - дедилар".
✍(Абдуллоҳ ибн Муборак Муснадларидан Марфуъ хадис)
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_661📓
#Исмлар_ҳақида.
Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Албатта, сизлар қиёмат куни исмларингиз ва оталарингизнинг исми ила чақирилурсизлар. Бас, исмларингизни гўзал қилинг», дедилар».
✍(Абу Довуд ривоят қилган).
----------------------------------------------
Ибн Аббос розияллоҳу анҳу: «Албатта, Аллоҳ қиёмат куни ўз бандаларини сатр қилиш учун одамларни оналарининг исми ила чақирур», деди».
✍(Тобароний ривоят қилган).
📝Шарҳ:
Баъзи бир тоифа одамларни айбини беркитиш учун онасининг исми билан чақирилиши ҳам мумкин экан. Шунинг учун оналарнинг исмлари ҳам гўзал бўлиши яхшидир.
------------------------------------------
Ибн Умар розияллоху анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Албатта, Аллоҳ учун исмларингизнинг энг маҳбублари Абдуллоҳ ва Абдурроҳмандир», дедилар».
✍(Муслим, Термизий ва Абу Довуд ривоят қилишган).
Манба: Ҳадис ва Ҳаёт 37📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Исмлар_ҳақида.
Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Албатта, сизлар қиёмат куни исмларингиз ва оталарингизнинг исми ила чақирилурсизлар. Бас, исмларингизни гўзал қилинг», дедилар».
✍(Абу Довуд ривоят қилган).
----------------------------------------------
Ибн Аббос розияллоҳу анҳу: «Албатта, Аллоҳ қиёмат куни ўз бандаларини сатр қилиш учун одамларни оналарининг исми ила чақирур», деди».
✍(Тобароний ривоят қилган).
📝Шарҳ:
Баъзи бир тоифа одамларни айбини беркитиш учун онасининг исми билан чақирилиши ҳам мумкин экан. Шунинг учун оналарнинг исмлари ҳам гўзал бўлиши яхшидир.
------------------------------------------
Ибн Умар розияллоху анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Албатта, Аллоҳ учун исмларингизнинг энг маҳбублари Абдуллоҳ ва Абдурроҳмандир», дедилар».
✍(Муслим, Термизий ва Абу Довуд ривоят қилишган).
Манба: Ҳадис ва Ҳаёт 37📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_60📕
#Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни машойиҳлари.
Урва ибн Муғийра ибн Шуъба отасидан ривоят қилишича, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам енглари тор бир румий жубба кийганлар.
📝Шарҳ.
Жубба – кўйлак устидан кийиладиган, енги узун ва кенг, олди очиқ кийим; чопон, тўн. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кийган жубба румий (яъни, Шомда яшовчи румликлар ишлаган), енглари тор бўлган экан. У зот румий жуббани сафарда киярдилар. Айтилишича, ривоятдаги ҳолат Табук ғазотида бўлган. Бундан чиқди, муқимликда эмас, айнан сафарда кийиладиган кийимлар енги тор бўлгани афзал.
Бобга хулоса ўрнида қуйидагиларни айтиб ўтамиз:
1. Кийинишда танлаш имкони кўп. Либослар асли пок. Агар бирон кийимда шариат қайтарган белгилар топилса, шундагина уни кийишдан қайтарилади.
2. Оқ ва яшил рангдаги либослар кийиш афзал.
3. Либос кийишда исрофдан, кибрдан сақланиш: кийим-кечакка ҳаддан зиёд кўп пул сарфлаб юборишдан, зарурат бўлмаса-да, либос турларини кўпайтиришдан, кийган кийими билан мақтанишдан тийилиш зарур.
4. Кийинишда эътиқоди, урф-одати биз учун бегона миллатларга тақлид қилинмайди. Агар ғайридинлар ишлаб чиқарган кийимлар фақат уларнинг ўзигагина хос бўлмаса, мусулмон одам бундай либосларни кийиши мумкин.
5. Эркаклар учун ипакдан тикилган, аёлларга мўлжаллаб чиқарилган либосларни кийиш жоиз эмас. Зеро, либос эркакни аёлга, аёлни эркакка ўхшатиб қўймаслиги лозим.
Либослари ҳақидаги боб тугади.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни машойиҳлари.
Урва ибн Муғийра ибн Шуъба отасидан ривоят қилишича, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам енглари тор бир румий жубба кийганлар.
📝Шарҳ.
Жубба – кўйлак устидан кийиладиган, енги узун ва кенг, олди очиқ кийим; чопон, тўн. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам кийган жубба румий (яъни, Шомда яшовчи румликлар ишлаган), енглари тор бўлган экан. У зот румий жуббани сафарда киярдилар. Айтилишича, ривоятдаги ҳолат Табук ғазотида бўлган. Бундан чиқди, муқимликда эмас, айнан сафарда кийиладиган кийимлар енги тор бўлгани афзал.
Бобга хулоса ўрнида қуйидагиларни айтиб ўтамиз:
1. Кийинишда танлаш имкони кўп. Либослар асли пок. Агар бирон кийимда шариат қайтарган белгилар топилса, шундагина уни кийишдан қайтарилади.
2. Оқ ва яшил рангдаги либослар кийиш афзал.
3. Либос кийишда исрофдан, кибрдан сақланиш: кийим-кечакка ҳаддан зиёд кўп пул сарфлаб юборишдан, зарурат бўлмаса-да, либос турларини кўпайтиришдан, кийган кийими билан мақтанишдан тийилиш зарур.
4. Кийинишда эътиқоди, урф-одати биз учун бегона миллатларга тақлид қилинмайди. Агар ғайридинлар ишлаб чиқарган кийимлар фақат уларнинг ўзигагина хос бўлмаса, мусулмон одам бундай либосларни кийиши мумкин.
5. Эркаклар учун ипакдан тикилган, аёлларга мўлжаллаб чиқарилган либосларни кийиш жоиз эмас. Зеро, либос эркакни аёлга, аёлни эркакка ўхшатиб қўймаслиги лозим.
Либослари ҳақидаги боб тугади.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_662📗
Менга Фузола ибн Убайд розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам ҳажжату-л-вадоъда шундай деганларини айтди:
"Сизларга мўъмин ким экани ҳақида хабар берайинми? Инсонлар унга кўра моллари-ю, жонларида омонда бўлсалар - у мўминдир. Инсон унинг тили ва қўлидан саломат бўлсалар - у мусулмондир. Аллоҳнинг итоати йўлида нафси ила курашган киши - мужоҳиддир. Хато ва гуноҳлардан узоқ бўлган кимса - муҳожирдир" - дедилар.
✍(Абдуллоҳ ибн Муборак Муснадларидан Марфуъ хадис)
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
Менга Фузола ибн Убайд розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам ҳажжату-л-вадоъда шундай деганларини айтди:
"Сизларга мўъмин ким экани ҳақида хабар берайинми? Инсонлар унга кўра моллари-ю, жонларида омонда бўлсалар - у мўминдир. Инсон унинг тили ва қўлидан саломат бўлсалар - у мусулмондир. Аллоҳнинг итоати йўлида нафси ила курашган киши - мужоҳиддир. Хато ва гуноҳлардан узоқ бўлган кимса - муҳожирдир" - дедилар.
✍(Абдуллоҳ ибн Муборак Муснадларидан Марфуъ хадис)
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_663📔
#Ичимлик_ичиш_одоби.
Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Туянинг ичишига ўхшаб бир мартада ичманглар. Икки марта, уч мартада ичинглар. Қачон сизлар ичсангиз, тасмия айтинг. Қачон ичиб битирсангиз, ҳамд айтинг», дедилар».
✍(Имом Термизий ривоят қилган).
📝Шарҳ:
Демак, ичимлик ичадиган одам шошилмай, яхшилаб ўтириб олиб, олдин «Бисмиллаҳи»ни айтиб, туяга ўхшаб оғзини борича тўлдириб олмай, оз-оздан, бўлиббўлиб ичиши керак экан. Ичиб бўлгандан кейин эса, Аллоҳ таолога шукр айтиши лозим экан.
Манба : Ҳадис ва Ҳаёт 16📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ичимлик_ичиш_одоби.
Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Туянинг ичишига ўхшаб бир мартада ичманглар. Икки марта, уч мартада ичинглар. Қачон сизлар ичсангиз, тасмия айтинг. Қачон ичиб битирсангиз, ҳамд айтинг», дедилар».
✍(Имом Термизий ривоят қилган).
📝Шарҳ:
Демак, ичимлик ичадиган одам шошилмай, яхшилаб ўтириб олиб, олдин «Бисмиллаҳи»ни айтиб, туяга ўхшаб оғзини борича тўлдириб олмай, оз-оздан, бўлиббўлиб ичиши керак экан. Ичиб бўлгандан кейин эса, Аллоҳ таолога шукр айтиши лозим экан.
Манба : Ҳадис ва Ҳаёт 16📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни машойиҳлари.
РАСУЛУЛЛОҲ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВА САЛЛАМНИНГ ҲАЁТ КЕЧИРИШЛАРИ ҲАҚИДА КЕЛГАН РИВОЯТЛАР
(Унда 2 та ҳадис бор:)
📝Шарҳ.
Бу бобда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳаёт тарзлари, жумладан, жуда кам овқат еганлари, бошларидан кечирган қийинчиликлари ҳақидаги айрим ривоятлар келтирилган. Шуни ҳам айтиб ўтиш лозим: Набий алайҳиссалом таомлари очликни қондиришга, жон сақлашга етарли миқдорда бўлган. Буни араб тилида “қут” дейилади. “Саҳиҳайн”да келтирилишича, у зот: “Эй Аллоҳ! Муҳаммад хонадони ризқини қут қилгин!” деб дуо қилганлар. Пайғамбаримиз алайҳиссалом дунёга кўнгил қўймас, ортиқча матоҳлардан юз ўгирган эдилар. Ўзлари улуғ пайғамбарлар бўлсалар ҳам овқатланишлари ўта содда, шоҳона таомлардан холи эди. Агар у зот буюрсалар, бой-бадавлат саҳобалар кўнгиллари тусаган ҳамма нарсани муҳайё қилишарди, бироқ Саййидимиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам дунё зийнатини истамаганлар. Қуйидаги икки ривоятни ўқисак, у муборак зотнинг таомланиш борасидаги ҳолатлари ҳақида тасаввурга эга бўламиз.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
РАСУЛУЛЛОҲ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВА САЛЛАМНИНГ ҲАЁТ КЕЧИРИШЛАРИ ҲАҚИДА КЕЛГАН РИВОЯТЛАР
(Унда 2 та ҳадис бор:)
📝Шарҳ.
Бу бобда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳаёт тарзлари, жумладан, жуда кам овқат еганлари, бошларидан кечирган қийинчиликлари ҳақидаги айрим ривоятлар келтирилган. Шуни ҳам айтиб ўтиш лозим: Набий алайҳиссалом таомлари очликни қондиришга, жон сақлашга етарли миқдорда бўлган. Буни араб тилида “қут” дейилади. “Саҳиҳайн”да келтирилишича, у зот: “Эй Аллоҳ! Муҳаммад хонадони ризқини қут қилгин!” деб дуо қилганлар. Пайғамбаримиз алайҳиссалом дунёга кўнгил қўймас, ортиқча матоҳлардан юз ўгирган эдилар. Ўзлари улуғ пайғамбарлар бўлсалар ҳам овқатланишлари ўта содда, шоҳона таомлардан холи эди. Агар у зот буюрсалар, бой-бадавлат саҳобалар кўнгиллари тусаган ҳамма нарсани муҳайё қилишарди, бироқ Саййидимиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам дунё зийнатини истамаганлар. Қуйидаги икки ривоятни ўқисак, у муборак зотнинг таомланиш борасидаги ҳолатлари ҳақида тасаввурга эга бўламиз.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_664📘
#Етим ва мискинларга яҳшилик қилишни мукофати.
Савфон ибн Сулайм розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бева ва етим учун саъй-ҳаракат қилувчи Аллоҳнинг йўлида жидди жиҳод қилувчи кабидир. Ёки наҳорни рўза тутиб, тунни бедор ўтказувчи кабидир», дедилар».
✍(Икки шайх ва Термизий ривоят қилишган).
📝Шарҳ:
Ҳаммамиз Аллоҳнинг йўлида савобли иш қилувчи банданинг қанчалар улуғ иш қилишини ва унга бериладиган савоблару мартабалардан яхши хабардормиз. Шунингдек наҳорни рўза тутиб, тунни бедор ўтказувчи киши қанчалар улуғ иш қилишини ва уларга бериладиган савоблару мартабалардан ҳам яхши хабардормиз. Энди эса, бева ва етим учун саъй-ҳаракат қилувчи ҳам улар билан баробар эканлигини билиб олдик. Бас, бева ва етим учун саъй-ҳаракат қилувчилардан бўлишга уринайлик.
Манба : Ҳадис ва Ҳаёт 34📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Етим ва мискинларга яҳшилик қилишни мукофати.
Савфон ибн Сулайм розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бева ва етим учун саъй-ҳаракат қилувчи Аллоҳнинг йўлида жидди жиҳод қилувчи кабидир. Ёки наҳорни рўза тутиб, тунни бедор ўтказувчи кабидир», дедилар».
✍(Икки шайх ва Термизий ривоят қилишган).
📝Шарҳ:
Ҳаммамиз Аллоҳнинг йўлида савобли иш қилувчи банданинг қанчалар улуғ иш қилишини ва унга бериладиган савоблару мартабалардан яхши хабардормиз. Шунингдек наҳорни рўза тутиб, тунни бедор ўтказувчи киши қанчалар улуғ иш қилишини ва уларга бериладиган савоблару мартабалардан ҳам яхши хабардормиз. Энди эса, бева ва етим учун саъй-ҳаракат қилувчи ҳам улар билан баробар эканлигини билиб олдик. Бас, бева ва етим учун саъй-ҳаракат қилувчилардан бўлишга уринайлик.
Манба : Ҳадис ва Ҳаёт 34📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_665📓
#Яҳши амалларни ўнг тарафдан бошлашлик ҳақида
Оиша розияллоҳу анҳо дедилар:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам оёқ кийимни кийганда, сочларини тараганда, покланганда ва ҳар қандай яхши амални қилганда, ўнг тарафдан бошлашни яхши кўрганлар».
✍(Бухорий ва Муслим ривояти, "Булуғул Маром" 41-ҳадис)
📝Шарҳ.
Имом Санъоний раҳимаҳуллоҳ айтади:
«Бу ҳадисдан келиб чиқадики, оёқ кийим кийганда, сочни тараганда, қўлтиқости жунларни қирганда ўнг тарафдан бошлаш мустаҳабдир. Ва яна таҳорат ва ғуслни бошлашга ҳам бунга оид.
Аммо, ҳожатхонага киришда ва масжиддан чиқишда чап оёқда мустаҳабдир.
Нававий айтганидек, ҳар қандай зийнатланиш ва яхши амалларни ўнг тарафдан бошлаш керак, қолган барчасими эса - чап тарафдан».
Манба: Субулус Салом, 1/72📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Яҳши амалларни ўнг тарафдан бошлашлик ҳақида
Оиша розияллоҳу анҳо дедилар:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам оёқ кийимни кийганда, сочларини тараганда, покланганда ва ҳар қандай яхши амални қилганда, ўнг тарафдан бошлашни яхши кўрганлар».
✍(Бухорий ва Муслим ривояти, "Булуғул Маром" 41-ҳадис)
📝Шарҳ.
Имом Санъоний раҳимаҳуллоҳ айтади:
«Бу ҳадисдан келиб чиқадики, оёқ кийим кийганда, сочни тараганда, қўлтиқости жунларни қирганда ўнг тарафдан бошлаш мустаҳабдир. Ва яна таҳорат ва ғуслни бошлашга ҳам бунга оид.
Аммо, ҳожатхонага киришда ва масжиддан чиқишда чап оёқда мустаҳабдир.
Нававий айтганидек, ҳар қандай зийнатланиш ва яхши амалларни ўнг тарафдан бошлаш керак, қолган барчасими эса - чап тарафдан».
Манба: Субулус Салом, 1/72📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_61📕
#Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни машойиҳлари.
Муҳаммад ибн Сийрин раҳматуллоҳи алайҳдан ривоят қилинади: “Биз Абу Ҳурайра ҳузурида эдик. Унинг эгнида зиғирпоядан тўқилган, қизил рангга бўялган икки либос бор эди. У кийимларининг бирига бурнини қоқди ва: “Офарин! Балли! Абу Ҳурайра зиғирпоя(дан тўқилган либос)га бурун қоқади! Албатта, мен ўзимни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам минбарлари билан Оиша ҳужраси орасида ҳушимдан кетган ҳолда кўрганман. Шунда биттаси келиб, оёғини бўйнимга босиб туради. Менда жиннилик бор, деб қаралади. Ваҳоланки, менда жиннилик йўқ, балки у очликдан ўзга нарса эмас”, деди”.
📝 Шарҳ.
Бу ривоят машҳур тобеин Ибн Сийрин раҳматуллоҳи алайҳдан нақл қилинган. Унинг айтишича, бир куни улар Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу олдига боришган. Ўшанда у эгнига зиғирпоядан тўқилган, қизилга бўялган либос кийиб олганди. Абу Ҳурайра кийимига бурнини қоқиб, “Офарин, балли! Абу Ҳурайра зиғирпоядан тўқилган кийимга бурнини қоқади!” деди. Кейин аввалги ҳолини эслади. Унга кўра, мазкур саҳоба қаттиқ очликка йўлиққан, ейишга ҳеч вақо топа олмаган. Очлик ва оғриқ зўридан Масжиди набавийда, минбар билан Оиша розияллоҳу анҳо онамиз уйлари орасида қадди букилиб қолган. Кейин ҳушидан кетган. Кўрган одам унинг ёнига келади-да, одатларига кўра, ўзига келгунича беҳуш ётган одам бўйнини оёғи билан босиб туради ва: “Унда жиннилик-тутқаноқ касалик бор шекил. Шунинг учун қадди букилиб қолди”, деб ўйлайди. Ваҳоланки, бу очлик шиддатидан келиб чиққанди. Бу ривоятда Асри саодатнинг маълум даврида саҳобалар қаттиқ очлик билан синалганлари айтилмоқда. Ўша кезларда асҳоби киром қоринларига тош боғлаб юришар, очликдан ҳарна қутулиш учун дарахт баргларини чайнашар экан. Улар ана шундай оғир дамларни бошдан кечиришган. Муаллиф юқоридаги ривоятни бу ерда бежиз келтирмаган. Чунки, бундай ҳолат Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламда ҳам бўлган. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, бир куни у киши Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам очлик сабабидан букилиб қолганларини кўрган экан. Ўшанда у зот қорин тўйдириш учун сифати паст хурмо ҳам топа олмаган эканлар. Пайғамбаримиз алайҳиссалом қўли очиқ, сахий эканларини, бир нарса сўраб келган одамни қуруқ қайтармаганларини инобатга олиб, у зот ҳам шундай аҳволга тушганлар, десак хато бўлмайди. Агар ўзларида бирон егулик бўлганида Абу Ҳурайра очликдан ҳушидан кетиш даражасига бормасди, унга нимадир берган бўлардилар. Аллоҳ таоло Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламда сабрли камбағал ва шукрли бой мақомини жамлаган. У зот аввал сабрли камбағал, кейин шукрли бой бўлганлар. Расули акрам сабрли камбағаллар, шукрли бойлар саййиди эдилар. Сабр қилинадиган ўринларда энг собир, шукр қилинадиган вақтларда энг шокир зот саналганлар. Чунончи, бу ривоятда камбағалликни бойликдан афзал деб биладиганлар учун ҳужжат йўқ.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни машойиҳлари.
Муҳаммад ибн Сийрин раҳматуллоҳи алайҳдан ривоят қилинади: “Биз Абу Ҳурайра ҳузурида эдик. Унинг эгнида зиғирпоядан тўқилган, қизил рангга бўялган икки либос бор эди. У кийимларининг бирига бурнини қоқди ва: “Офарин! Балли! Абу Ҳурайра зиғирпоя(дан тўқилган либос)га бурун қоқади! Албатта, мен ўзимни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам минбарлари билан Оиша ҳужраси орасида ҳушимдан кетган ҳолда кўрганман. Шунда биттаси келиб, оёғини бўйнимга босиб туради. Менда жиннилик бор, деб қаралади. Ваҳоланки, менда жиннилик йўқ, балки у очликдан ўзга нарса эмас”, деди”.
📝 Шарҳ.
Бу ривоят машҳур тобеин Ибн Сийрин раҳматуллоҳи алайҳдан нақл қилинган. Унинг айтишича, бир куни улар Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу олдига боришган. Ўшанда у эгнига зиғирпоядан тўқилган, қизилга бўялган либос кийиб олганди. Абу Ҳурайра кийимига бурнини қоқиб, “Офарин, балли! Абу Ҳурайра зиғирпоядан тўқилган кийимга бурнини қоқади!” деди. Кейин аввалги ҳолини эслади. Унга кўра, мазкур саҳоба қаттиқ очликка йўлиққан, ейишга ҳеч вақо топа олмаган. Очлик ва оғриқ зўридан Масжиди набавийда, минбар билан Оиша розияллоҳу анҳо онамиз уйлари орасида қадди букилиб қолган. Кейин ҳушидан кетган. Кўрган одам унинг ёнига келади-да, одатларига кўра, ўзига келгунича беҳуш ётган одам бўйнини оёғи билан босиб туради ва: “Унда жиннилик-тутқаноқ касалик бор шекил. Шунинг учун қадди букилиб қолди”, деб ўйлайди. Ваҳоланки, бу очлик шиддатидан келиб чиққанди. Бу ривоятда Асри саодатнинг маълум даврида саҳобалар қаттиқ очлик билан синалганлари айтилмоқда. Ўша кезларда асҳоби киром қоринларига тош боғлаб юришар, очликдан ҳарна қутулиш учун дарахт баргларини чайнашар экан. Улар ана шундай оғир дамларни бошдан кечиришган. Муаллиф юқоридаги ривоятни бу ерда бежиз келтирмаган. Чунки, бундай ҳолат Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламда ҳам бўлган. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, бир куни у киши Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам очлик сабабидан букилиб қолганларини кўрган экан. Ўшанда у зот қорин тўйдириш учун сифати паст хурмо ҳам топа олмаган эканлар. Пайғамбаримиз алайҳиссалом қўли очиқ, сахий эканларини, бир нарса сўраб келган одамни қуруқ қайтармаганларини инобатга олиб, у зот ҳам шундай аҳволга тушганлар, десак хато бўлмайди. Агар ўзларида бирон егулик бўлганида Абу Ҳурайра очликдан ҳушидан кетиш даражасига бормасди, унга нимадир берган бўлардилар. Аллоҳ таоло Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламда сабрли камбағал ва шукрли бой мақомини жамлаган. У зот аввал сабрли камбағал, кейин шукрли бой бўлганлар. Расули акрам сабрли камбағаллар, шукрли бойлар саййиди эдилар. Сабр қилинадиган ўринларда энг собир, шукр қилинадиган вақтларда энг шокир зот саналганлар. Чунончи, бу ривоятда камбағалликни бойликдан афзал деб биладиганлар учун ҳужжат йўқ.
✍(Имом Термизий ривояти)
Манба: "Шамоили Муҳаммадийя"📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Ҳадис_666📔
#Комил Иймон ҳақида
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мўминларнинг иймони комилроғи, хулқи яхшироғидир. Сизларнинг яхшиларингиз, хотинларига яхшилик қиладиганларингиздир», дедилар». Абу Довуд ва Термизий ривоят қилишган. Шарҳ: Бу ҳадиснинг ровийлари Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу билан аввал танишганмиз. Бу ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам чиройли хулқнинг комил иймонга сабаб бўлишини баѐн қилиш билан бирга, биз мусулмонларни яхши хулқли бўлишга тарғиб қилмоқдалар. Ислом ҳусни хулққа катта эътибор берган. Бу ҳақда Қуръони Карим оятлари ва ҳадиси шарифлар жуда кўп. Буни ўз навбатида келадиган бобларда кўриб чиқамиз. Аммо, бу ерда–комил иймон бобида, ҳусни хулқ иймоннинг комил бўлишида ҳам муҳим омил эканини таъкидлаш учун бу ҳадиси шариф келтирилмоқда. Яхши хулқ очиқ чеҳралик, кишиларга озор бермаслик, уларга яхшилик қилишдир. Яхши хулқли инсон икки дунѐ саодатига эгадир. Шунинг учун ҳам, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам иймоннинг камолини хулқнинг яхшилигига боғлиқ қилиб қўймоқдалар. «Мўминларнинг иймони комилроғи, хулқи яхшироғидир», яъни, мўминнинг хулқи қанчалик яхши бўлиб бораверса, иймони шунча мукаммал бўлиб бораверади. Яхши хулққа бундан ҳам ортиқ тарғиб қилиш мумкинми? Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадисларини ўрганиш давомидаги хулосалардан бири шуки, бирор аҳамиятли мавзу омматан баѐн қилинганидан сўнг ортидан ўша мавзуга тегишли энг муҳим нарса алоҳида таъкидлаб қўйилади. Ушбу ҳадиси шарифда: «Сизларнинг яхшиларингиз, хотинларингизга яхшилик қиладирганларингиздир»,деб таъкидланмоқда.
Нима учун? Ҳаѐтий тажриба шуни кўрсатадики, кўпчилик бошқалар билан яхши муомалада бўладилар-у, хотинлари билан муносабатда бадхулқ бўладилар. Бундайлар халқимиз ичида «кўча хандон, уй зиндон одамлар» дейилади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ана ўша ҳолатни эътиборга олиб, яхши хулқ иймон камолоти сабаби эканини айтганларидан кейин, бунда фақат бегоналар билан муносабатгина эмас, балки, энг аввало, ўз хотинига нисбатан яхши хулқли бўлиш зарурлигини таъкидлаб қўйдилар. Ҳусни хулқни иймон мукаммаллиги учун шарт қилиб қўйиш Ислом учун, мусулмонлар учун ҳар қанча фахр қилса арзийдиган ишдир. Хотинларига мусулмонларнинг яхши энг муомалада яхшилари, бўлганлар деб алоҳида таъкидлангани эса, Исломда аѐлларнинг ҳақлари қанчалик устун қўйилишини кўрсатади.
Ушбу ҳадисдан оладиган фойдамиз икки улкан фойдадан иборатдир:
1. Ҳусни хулқли бўлиш.
2. Хотинга яхшилик қилишни йўлга қўйиш. Ҳадиси шарифнинг ҳикматига инсоният қанчалар муҳтож эканини ҳар онда, ҳар қадамда кўриб-билиб турибмиз. Чунки ушбу ҳадисда зикр этилган нарсалар орқали ҳар бир инсоннинг ижтимоий ва оилавий ҳаѐти қоим бўлади. Бунга инсоннинг ҳар лаҳзада иши тушади. Шу боис гўзал ахлоқли бўлишга ҳаракат қилайлик, мўминлар ичида энг мукаммал иймонлиси бўламиз. Хотинларимизга яхшилик қилишга уринайлик мусулмонларнинг энг яхшиларидан бўламиз.
Манба: Ҳадис ва Ҳаёт 2📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚
#Комил Иймон ҳақида
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мўминларнинг иймони комилроғи, хулқи яхшироғидир. Сизларнинг яхшиларингиз, хотинларига яхшилик қиладиганларингиздир», дедилар». Абу Довуд ва Термизий ривоят қилишган. Шарҳ: Бу ҳадиснинг ровийлари Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу билан аввал танишганмиз. Бу ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам чиройли хулқнинг комил иймонга сабаб бўлишини баѐн қилиш билан бирга, биз мусулмонларни яхши хулқли бўлишга тарғиб қилмоқдалар. Ислом ҳусни хулққа катта эътибор берган. Бу ҳақда Қуръони Карим оятлари ва ҳадиси шарифлар жуда кўп. Буни ўз навбатида келадиган бобларда кўриб чиқамиз. Аммо, бу ерда–комил иймон бобида, ҳусни хулқ иймоннинг комил бўлишида ҳам муҳим омил эканини таъкидлаш учун бу ҳадиси шариф келтирилмоқда. Яхши хулқ очиқ чеҳралик, кишиларга озор бермаслик, уларга яхшилик қилишдир. Яхши хулқли инсон икки дунѐ саодатига эгадир. Шунинг учун ҳам, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам иймоннинг камолини хулқнинг яхшилигига боғлиқ қилиб қўймоқдалар. «Мўминларнинг иймони комилроғи, хулқи яхшироғидир», яъни, мўминнинг хулқи қанчалик яхши бўлиб бораверса, иймони шунча мукаммал бўлиб бораверади. Яхши хулққа бундан ҳам ортиқ тарғиб қилиш мумкинми? Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадисларини ўрганиш давомидаги хулосалардан бири шуки, бирор аҳамиятли мавзу омматан баѐн қилинганидан сўнг ортидан ўша мавзуга тегишли энг муҳим нарса алоҳида таъкидлаб қўйилади. Ушбу ҳадиси шарифда: «Сизларнинг яхшиларингиз, хотинларингизга яхшилик қиладирганларингиздир»,деб таъкидланмоқда.
Нима учун? Ҳаѐтий тажриба шуни кўрсатадики, кўпчилик бошқалар билан яхши муомалада бўладилар-у, хотинлари билан муносабатда бадхулқ бўладилар. Бундайлар халқимиз ичида «кўча хандон, уй зиндон одамлар» дейилади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ана ўша ҳолатни эътиборга олиб, яхши хулқ иймон камолоти сабаби эканини айтганларидан кейин, бунда фақат бегоналар билан муносабатгина эмас, балки, энг аввало, ўз хотинига нисбатан яхши хулқли бўлиш зарурлигини таъкидлаб қўйдилар. Ҳусни хулқни иймон мукаммаллиги учун шарт қилиб қўйиш Ислом учун, мусулмонлар учун ҳар қанча фахр қилса арзийдиган ишдир. Хотинларига мусулмонларнинг яхши энг муомалада яхшилари, бўлганлар деб алоҳида таъкидлангани эса, Исломда аѐлларнинг ҳақлари қанчалик устун қўйилишини кўрсатади.
Ушбу ҳадисдан оладиган фойдамиз икки улкан фойдадан иборатдир:
1. Ҳусни хулқли бўлиш.
2. Хотинга яхшилик қилишни йўлга қўйиш. Ҳадиси шарифнинг ҳикматига инсоният қанчалар муҳтож эканини ҳар онда, ҳар қадамда кўриб-билиб турибмиз. Чунки ушбу ҳадисда зикр этилган нарсалар орқали ҳар бир инсоннинг ижтимоий ва оилавий ҳаѐти қоим бўлади. Бунга инсоннинг ҳар лаҳзада иши тушади. Шу боис гўзал ахлоқли бўлишга ҳаракат қилайлик, мўминлар ичида энг мукаммал иймонлиси бўламиз. Хотинларимизга яхшилик қилишга уринайлик мусулмонларнинг энг яхшиларидан бўламиз.
Манба: Ҳадис ва Ҳаёт 2📚
@HADISLAR_TOPLAMIII📚