🔶💠🔶 نکتۀ طبی و طبیعی
⭕️ توجه به تفاوت میان مزاج جوهری و مزاج دارویی
بر طبق نظر حکما در بحث مکان طبیعی (که در جلسۀ 20 از جلسات سیر تکوّن مزاج توضیح داده ایم) هر شیء مرکب ـ که امتزاجی از عناصر اربعه است ـ بر اساس اینکه کدام عنصر در ترکیب و مزاج آن غالب باشد، مکان طبیعی خاص خود را پیدا میکند. مثلاً در ترکیب بدن انسان (و سایر حیوانات)، عنصر خاکی غالب است و لذا بر روی زمین ساکن است و بدن او بطور طبیعی بسوی زمین میل می کند.
👈 اما در مبحث داروها، با داروهایی سروکار داریم که معتقدیم دارای مزاج گرم و خشک(ناری)، و یا گرم و تر(هوایی) هستند ولی مانند سایر اشیاء بر روی زمین ساکن اند، در حالی که طبق مزاجی که دارند باید بسوی آسمان میل کنند و در هوا معلق شوند.
💡بعنوان مثال، در بارۀ زنجبیل در منابع طبی ذکر شده است که دارای مزاج «گرم و خشک» است. پس انتظار می رود که میل او به سمت مکان طبیعی آتش (حیّز ناری) باشد.
❓اما چرا چنین نیست؟
🔻در پاسخ به این سوال، باید توجه داشت که در اینجا با دو مزاج سر و کار داریم:
1️⃣ منظور از مزاج در علم طبیعی، کیفیت متوسطی است که در ترکیب یک شیء ایجاد شده است. به عبارت دیگر، جسم یا جوهر هر شیء، دارای مزاجی می باشد که حاصل برهم کنش میان کیفیت های متضادی است که در عناصر اربعۀ تشکیل دهندۀ آن وجود دارد. در این مطلب به این مزاج می گوییم «مزاج جوهری».
2️⃣ اما در علم طب، آن مزاجی را که به داروها نسبت می دهیم، مزاج جوهری آن ها نیست، بلکه کیفیتی است که بعد از استعمال آن دارو در بدن ایجاد می شود. اجازه دهید که در این مطلب به این مزاج «مزاج دارویی» بگوییم.
📚جهت توضیح بیشتر به کتاب «قانون فی الطب» مراجعه کرده و این موضوع را از منظر شیخ الرئیس ابوعلی سینا پی می گیریم. ایشان در بحث مزاج ها در مورد مزاج داروها به نکاتی اشاره می کنند از جمله می فرمایند:
▪️إذا قلنا للدواء أنه معتدل، فلسنا نعني بذلك... أنه معتدل بالاعتدال الإنساني في مزاجه، وإلا لكان من جوهر الإنسان بعينه.
یعنی: هرگاه مى گوييم دارويى معتدل است مقصود ما این نیست که در جوهر خود دارای اعتدالی مانند اعتدال انسانی است، وگرنه از جوهر انسان شمرده مى گرديد و نه دارو.
👈 در اینجا جناب شیخ الرئیس، تذکر می دهند که اگر منظور از اعتدال در مزاج یک دارو، اعتدال در مزاج جوهریِ آن دارو باشد، از آنجایی که در علم حکمت مبرهن شده است که صور نوعیه، به حسب اعتدال در مزاجِ اشیاء به ایشان افاضه می گردد، لذا صورتی که به این دارو افاضه می شود باید صورت انسانی باشد، چون در مزاج خود به اعتدال انسانی رسیده است؛ و چنین شیئی دیگر آن دارو نخواهد بود بلکه انسان خواهد بود!
در ادامه می فرماید:
▪️وكذلك إذا قلنا أنه حار أو بارد، فلسنا نعني أنه في جوهره بغاية الحرارة أو البرودة، ولا أنه في جوهره أحر من بدن الإنسان، أو أبرد
یعنی: همچنين اگر مى گوييم دارويى گرم يا سرد است، نه بدين معناست كه آن دارو در جوهر خود به نهايت گرمى يا سردى مى رسد و نه اين كه آن دارو در جوهر خويش گرمتر يا سردتر از بدن انسان است.
👈 جناب شیخ، همانند مطلب قبل، اشاره می نماید که منظور از گرمی و سردی در مزاج دارو، این نیست که جوهر و ترکیبِ جسمانیِ آن دارو، دارای چنین کیفیتی است و حتی منظور این نیست که کیفیت غالب در ترکیب و جوهرِ این دارو، به نسبت بدن انسان گرم تر یا سردتر است تا از این راه توجیه نماییم که مثلاً چون زنجبیل از حیث جوهرِ خود در مقایسه با بدن انسان گرم تر و خشک تر است و عنصر ناری در ترکیب آن بیشتر از بدن انسان بکار رفته است، پس مزاج آن را گرم و خشک در نظر می گیریم.
❓پس منظور از مزاج در داروها چیست؟
جناب شیخ پس از توضیحات فوق منظور از مزاج در داروها را چنین بیان می کند:
▪️ولكنا نعني به أنه يحدث منه في بدن الإنسان حرارة أو برودة فوق اللتين له.
یعنی: پس مقصود از داروى گرم يا سرد، ايجاد گرمى يا سردى فراتر از آنچه در بدن بوده، به وسيلۀ آن دارو، مى باشد.
👈 در واقع، ایشان می گویند که منظور از مزاجی که در مورد داروها ذکر می شود، آن کیفیتی است که پس از استعمال آن دارو در بدن ایجاد می گردد. مثلاً پس از خوردن زنجبیل، مزاج بدن گرم تر و خشک تر از آنچه بود خواهد شد و از اینرو مزاج این دارو را «گرم و خشک» می دانیم. اما همین زنجبیل، در جوهر و ترکیبِ جسمی خود، بیشتر ازاینکه عنصر ناری داشته باشد، از عناصر سنگین تر یعنی آبی و خاکی تشکیل شده است. لذا مکان طبیعی او در زمین است.
💢 پس مزاج جوهریِ زنجبیل بیشتر از عناصر آبی و خاکی است اما همین زنجبیل وقتی توسط انسان خورده شود، مزاج انسان را به سوی گرمی و خشکی می کشاند که مزاجِ ناری است و این مزاج داروییِ زنجبیل است و نه مزاج جوهریِ آن.
#مزاج
#نکات_طبی
•┈✾🔷💠🔷✾┈•
@GoftemaneTeb
⭕️ توجه به تفاوت میان مزاج جوهری و مزاج دارویی
بر طبق نظر حکما در بحث مکان طبیعی (که در جلسۀ 20 از جلسات سیر تکوّن مزاج توضیح داده ایم) هر شیء مرکب ـ که امتزاجی از عناصر اربعه است ـ بر اساس اینکه کدام عنصر در ترکیب و مزاج آن غالب باشد، مکان طبیعی خاص خود را پیدا میکند. مثلاً در ترکیب بدن انسان (و سایر حیوانات)، عنصر خاکی غالب است و لذا بر روی زمین ساکن است و بدن او بطور طبیعی بسوی زمین میل می کند.
👈 اما در مبحث داروها، با داروهایی سروکار داریم که معتقدیم دارای مزاج گرم و خشک(ناری)، و یا گرم و تر(هوایی) هستند ولی مانند سایر اشیاء بر روی زمین ساکن اند، در حالی که طبق مزاجی که دارند باید بسوی آسمان میل کنند و در هوا معلق شوند.
💡بعنوان مثال، در بارۀ زنجبیل در منابع طبی ذکر شده است که دارای مزاج «گرم و خشک» است. پس انتظار می رود که میل او به سمت مکان طبیعی آتش (حیّز ناری) باشد.
❓اما چرا چنین نیست؟
🔻در پاسخ به این سوال، باید توجه داشت که در اینجا با دو مزاج سر و کار داریم:
1️⃣ منظور از مزاج در علم طبیعی، کیفیت متوسطی است که در ترکیب یک شیء ایجاد شده است. به عبارت دیگر، جسم یا جوهر هر شیء، دارای مزاجی می باشد که حاصل برهم کنش میان کیفیت های متضادی است که در عناصر اربعۀ تشکیل دهندۀ آن وجود دارد. در این مطلب به این مزاج می گوییم «مزاج جوهری».
2️⃣ اما در علم طب، آن مزاجی را که به داروها نسبت می دهیم، مزاج جوهری آن ها نیست، بلکه کیفیتی است که بعد از استعمال آن دارو در بدن ایجاد می شود. اجازه دهید که در این مطلب به این مزاج «مزاج دارویی» بگوییم.
📚جهت توضیح بیشتر به کتاب «قانون فی الطب» مراجعه کرده و این موضوع را از منظر شیخ الرئیس ابوعلی سینا پی می گیریم. ایشان در بحث مزاج ها در مورد مزاج داروها به نکاتی اشاره می کنند از جمله می فرمایند:
▪️إذا قلنا للدواء أنه معتدل، فلسنا نعني بذلك... أنه معتدل بالاعتدال الإنساني في مزاجه، وإلا لكان من جوهر الإنسان بعينه.
یعنی: هرگاه مى گوييم دارويى معتدل است مقصود ما این نیست که در جوهر خود دارای اعتدالی مانند اعتدال انسانی است، وگرنه از جوهر انسان شمرده مى گرديد و نه دارو.
👈 در اینجا جناب شیخ الرئیس، تذکر می دهند که اگر منظور از اعتدال در مزاج یک دارو، اعتدال در مزاج جوهریِ آن دارو باشد، از آنجایی که در علم حکمت مبرهن شده است که صور نوعیه، به حسب اعتدال در مزاجِ اشیاء به ایشان افاضه می گردد، لذا صورتی که به این دارو افاضه می شود باید صورت انسانی باشد، چون در مزاج خود به اعتدال انسانی رسیده است؛ و چنین شیئی دیگر آن دارو نخواهد بود بلکه انسان خواهد بود!
در ادامه می فرماید:
▪️وكذلك إذا قلنا أنه حار أو بارد، فلسنا نعني أنه في جوهره بغاية الحرارة أو البرودة، ولا أنه في جوهره أحر من بدن الإنسان، أو أبرد
یعنی: همچنين اگر مى گوييم دارويى گرم يا سرد است، نه بدين معناست كه آن دارو در جوهر خود به نهايت گرمى يا سردى مى رسد و نه اين كه آن دارو در جوهر خويش گرمتر يا سردتر از بدن انسان است.
👈 جناب شیخ، همانند مطلب قبل، اشاره می نماید که منظور از گرمی و سردی در مزاج دارو، این نیست که جوهر و ترکیبِ جسمانیِ آن دارو، دارای چنین کیفیتی است و حتی منظور این نیست که کیفیت غالب در ترکیب و جوهرِ این دارو، به نسبت بدن انسان گرم تر یا سردتر است تا از این راه توجیه نماییم که مثلاً چون زنجبیل از حیث جوهرِ خود در مقایسه با بدن انسان گرم تر و خشک تر است و عنصر ناری در ترکیب آن بیشتر از بدن انسان بکار رفته است، پس مزاج آن را گرم و خشک در نظر می گیریم.
❓پس منظور از مزاج در داروها چیست؟
جناب شیخ پس از توضیحات فوق منظور از مزاج در داروها را چنین بیان می کند:
▪️ولكنا نعني به أنه يحدث منه في بدن الإنسان حرارة أو برودة فوق اللتين له.
یعنی: پس مقصود از داروى گرم يا سرد، ايجاد گرمى يا سردى فراتر از آنچه در بدن بوده، به وسيلۀ آن دارو، مى باشد.
👈 در واقع، ایشان می گویند که منظور از مزاجی که در مورد داروها ذکر می شود، آن کیفیتی است که پس از استعمال آن دارو در بدن ایجاد می گردد. مثلاً پس از خوردن زنجبیل، مزاج بدن گرم تر و خشک تر از آنچه بود خواهد شد و از اینرو مزاج این دارو را «گرم و خشک» می دانیم. اما همین زنجبیل، در جوهر و ترکیبِ جسمی خود، بیشتر ازاینکه عنصر ناری داشته باشد، از عناصر سنگین تر یعنی آبی و خاکی تشکیل شده است. لذا مکان طبیعی او در زمین است.
💢 پس مزاج جوهریِ زنجبیل بیشتر از عناصر آبی و خاکی است اما همین زنجبیل وقتی توسط انسان خورده شود، مزاج انسان را به سوی گرمی و خشکی می کشاند که مزاجِ ناری است و این مزاج داروییِ زنجبیل است و نه مزاج جوهریِ آن.
#مزاج
#نکات_طبی
•┈✾🔷💠🔷✾┈•
@GoftemaneTeb