🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

رانت انسان‌سوز

👤 دکتر مهدی انصاری

✍️ سیستم رانتی، ساختاری اقتصادی یا سیاسی است که در آن دولت با اعطای امتیازات خاص به عده‌ای معدود امکان دسترسی اختصاصی آنها به منابع را فراهم می‌آورد یا به این گروه برگزیده حق اختصاصی فعالیت و کسب‌وکار در حوزه‌ محدودشده و دسترسی انحصاری به بازار مصرف‌کننده را هدیه می‌دهد.

✍️ ساختارها و قوانین رانتی محدودیت‌ها و انحصارهایی مصنوعی ایجاد می‌کنند.

✍️ در ایران، از آنجا که مکانیزم تخصیص منابع در کشور مبتنی بر صف است و گزینش در صف بر اساس صلاحدید مسوولان مربوطه است، در عموم عرصه‌ها فرصت‌های رانتی وجود دارد.

✍️ از تخصیص ارز دولتی و ممنوعیت واردات کالاهای مشابه خارجی نظیر لوازم خانگی و خودرو گرفته تا تخصیص تسهیلات با بهره پایین همچون وام‌های صندوق توسعه ملی و انرژی تقریبا رایگان به معدودی از تولیدی‌ها.

✍️ این سیاست‌های رانتی اثرات قابل توجه متعددی نظیر ناترازی‌های مختلف انرژی و بانکی برای اقتصاد کشور داشته است.

✍️ در یک سیستم رانتی، انسان‌ها رفته‌رفته مهارت‌های مولد سخت و نرم را از دست می‌دهند. برخی نیز که مهارت‌های مولد خود را در چنین سیستمی ارزش‌آفرین نمی‌یابند، تصمیم به مهاجرت می‌گیرند.

✍️ در نتیجه، افراد جامعه به تدریج به کسانی تبدیل می‌شوند که تمرکزشان بر شبکه‌سازی با خواص ذی‌نفوذ است. آنها تصمیم‌های کوتاه‌مدت می‌گیرند و متخصص چم‌وخم‌های اداری و سیاسی می‌شوند.

✍️ شخصیت آنها وابسته، انحصارطلب و رانت‌جو می‌شود و این ویژگی‌ها را به‌عنوان یک هنجار می‌پذیرند. به‌طور خلاصه، سیستم‌های رانتی بازی جمع‌منفی هستند؛ ذات رقابت برای به‌دست آوردن رانتی مشخص بازی جمع‌صفر است؛ اما اثرات مخرب آن بر سبد مهارتی و شخصیت افراد جامعه و کاهش انگیزه فعالیت‌های مولد بازی را تبدیل به بازی جمع‌منفی می‌کند.

✍️ سیستم‌های رانتی سرمایه انسانی را می‌سوزانند، حال آنکه اصلاح چنین ساختارهایی نیاز به انسان‌هایی سالم و نوآور دارد.

✍️ بنابراین شاید بتوان گفت که یک ناترازی مهم که با آن روبه‌رو هستیم، ناترازی انسانی است.

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #سیتم_رانتی #رانت #ناترازی_انسانی

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

پیش‌بینی‌‏‌ نوبل اقتصاد

👤 دکتر مهدی قدسی

✍️ برندگان نوبل اقتصاد معمولا ایده‌‌‌ها و رویکردهای نوآورانه‌‌‌ای ارائه می‌دهند که باعث تحول و تغییر جهت‌‌‌گیری‌‌‌های پژوهشی و سیاستگذاری اقتصادی می‌شود.

✍️ با توجه به اینکه در سال‌های اخیر در حوزه سیاستگذاری، کسب‌وکار و بازارهای مالی، توجه زیادی به موضوعاتی مانند اقتصاد دیجیتال، هوش مصنوعی، توسعه پایدار و تغییرات اقلیمی شده، این احتمال وجود دارد کاندیدای نوبل اقتصاد امسال نیز به اقتصاددانی تعلق گیرد که بیشترین مشارکت را در یکی از این حوزه‌‌‌ها داشته است.

✍️ ضمن اینکه توجه کمیته نوبل امسال به‌‌‌طور قابل‌‌‌توجهی به حوزه فناوری‌‌‌های مدرن معطوف بوده است.

✍️ یکی از گزینه‌‌‌های مورد بحث مهم در این زمینه، سوزان آتی (Susan Athey) است که به‌‌‌دلیل معرفی یادگیری ماشینی و تحلیل روابط علّی در اقتصاد شهرت دارد.

✍️ او به‌‌‌ویژه در زمینه الگوریتم‌‌‌ها و بازارهای آنلاین تحقیق کرده و کاربردهای اقتصاد دیجیتال را در پلتفرم‌‌‌های بزرگ مورد بررسی قرار داده است.

✍️ تحقیقات او به بهبود تبلیغات دیجیتال، توصیه‌‌‌گرهای شخصی‌‌‌سازی‌‌‌شده و نحوه تعامل کاربران با فناوری‌‌‌های دیجیتال کمک شایانی کرده است.

✍️ با این حال، از آنجا که امسال جایزه نوبل فیزیک نیز به یادگیری ماشینی تعلق گرفته است، ممکن است احتمال انتخاب سوزان آتی برای دریافت جایزه نوبل اقتصاد کاهش یابد.

✍️ دارون عجم‌‌‌اوغلو (Daron Acemoglu) و دیوید آتور (David Autor) نیز از گزینه‌‌‌های مطرح در حوزه فناوری‌‌‌های مدرن و وابستگی مسیر تکنولوژی محسوب می‌‌‌شوند.

✍️ این دو اقتصاددان در زمینه فناوری‌‌‌های سبز، فناوری‌‌‌های دیجیتال و روبات‌‌‌های صنعتی مقالات و پژوهش‌‌‌های ارزشمند و تاثیرگذاری را در سال‌های اخیر منتشر کرده‌‌‌اند. جی. استیون اولی (G. Steven Olley) و آریل پیکس (Ariel Pakes) نیز از دیگر افراد مطرح در این حوزه هستند.

✍️ آنها در مقاله‌‌‌ای با عنوان «پویایی بهره‌‌‌وری در صنعت تجهیزات مخابراتی» که در سال 1996 در نشریه اکونومتریکا منتشر شد، نوآوری مهمی در نحوه محاسبه بهره‌‌‌وری کل عوامل در علم اقتصادسنجی ارائه کردند.

✍️ این بدعت نوآورانه به‌‌‌عنوان مبنایی برای سایر روش‌های تخمینی این پروکسی فناوری در سال‌های بعد قرار گرفت.

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #نوبل #نوبل_اقتصاد

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

جنگ و اقتصاد

👤 پویا جبل‌عاملی

✍️ تابستان ۱۱۰سال پیش، گلوله ای شلیک شد که هر چند ابتدا تصور می‌شد قربانی‌اش ولیعهد اتریش باشد، اما در نهایت منجر به مرگ قریب به ۲۰میلیون انسان در طول چهار سال شد.

✍️ شاید اگر کسی یک ماه قبل از آغاز جنگ، نگاهی به آرایش نیروها و پیوندهای خانوادگی میان دولت‌های سلطنتی اروپا می‌انداخت، احتمال یک جنگ دوطرفه را نیز کم می‌دید، اما توازن شکننده قوا میان کشورهای اروپایی و تصور برتری در ذهن حاکمان به‌گونه‌ای بود که تنها جرقه‌ای نیاز داشت تا بزرگ‌ترین جنگ در تاریخ بشر تا آن زمان رخ دهد.

✍️ اگر یکی از دو طرف مخاصمه قدرت برتر را در اروپا داشت و طرف مقابل به این برتری باور داشت، هیچ وقت جنگ جهانی اول رخ نمی‌داد.

✍️ دلیل جنگ دقیقا آن بود که اتحاد آلمان و اتریش-مجارستان می‌خواست نشان دهد که دست بالا را در اروپا دارد.

✍️ به روزگار خود برگردیم. هنوز گسل‌های زیادی برای یک درگیری عظیم در ابعاد آنچه مثلا ۱۱۰سال پیش اتفاق افتاد، وجود دارد.

✍️ اول آنکه با وجود روابط نزدیک دولت‌ها در شرق، هیچ اتحاد قوی میان آنها وجود ندارد؛ ضمن آنکه برخی از بازیگران مانند چین منافع گسترده‌ای با کشورهای غربی دارند.

✍️ دوم در صحنه تنش‌ها نیز ما با یک تعادل شکننده مواجه نیستیم که ماشه جنگ گسترده را بچکاند اما کش‌وقوس‌های به‌وجودآمده در منطقه می‌تواند ما را درگیر یک تنش دوطرفه یا حتی منطقه‌ای کند.

✍️ عملکرد نیروهای نظامی و دیپلماتیک ما تاکنون برای جلوگیری از جنگ و در عین حال تضمین امنیت، عاقلانه و باتدبیر بوده است.

✍️ این مسوولیت اخلاقی کشورهای غربی است که سریع‌تر اسرائیل را به پذیرش آتش‌بس در لبنان و غزه بکشانند.

✍️ فارغ از آنکه تنش کنونی در نهایت به کدام‌سو حرکت کند، توجه به بازدارندگی از جنس مولفه‌های اقتصادی برای تکمیل پازل امنیت کشور در بلندمدت بسیار ضروری است.

✍️ همچنان‌که امروز به‌رغم تضاد آشکار با چین، غرب نیازمند تولیدات اقتصاد آنان است و همین نیاز باعث شده است سطح تنش تاکنون مدیریت شود، اقتصاد ایران هم باید چنان در زنجیره تامین جهانی جاخوش کند تا دیگران نتوانند در هر مساله ریز و درشتی، ادعای سرنخی از ما بیابند.

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #جنگ #بازدارندگی #توان_نظامی #اتحاد

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

نوبل برای اقتصاد سیاسی جدید

👤 نوید رئیسی

✍️ پنجاه‌وششمین جایزه نوبل اقتصاد به دارون عجم‌‌‌اوغلو، اقتصاددان ۵۶‌‌‌ساله ترک‌تبار و استاد دانشگاه MIT؛ جیمز رابینسون، اقتصاددان ۶۴ساله انگلیسی و استاد دانشگاه شیکاگو و سایمون جانسون، اقتصاددان ۶۱ساله انگلیسی و استاد دانشگاه MIT اعطا شد.

✍️ اولین بار است اقتصاددانانی که زمینه تحقیقاتشان بر «اقتصاد سیاسی جدید» متمرکز است، شایسته دریافت جایزه نوبل شناخته می‌‌‌شوند.

✍️ اقتصاد سیاسی جدید انگشت تاکید را بر جایی می‌‌‌گذارد که اغلب به‌عنوان نقطه کور نظریه اقتصادی مدرن در نظر گرفته می‌‌‌شود: فقدان یک چارچوب نظری برای شیوه تصمیم‌‌‌گیری‌‌‌های غیربازاری.

✍️ اقتصاد سیاسی جدید با مدل‌‌‌سازی رسمی انتخاب‌‌‌های جوامع به‌عنوان پیامدهای تعادلی تعامل استراتژیک افراد عقلانی، چارچوب نظری پرباری را برای درک پویایی‌‌‌های ملت‌‌‌ها فراهم آورد. پنجاه‌وششمین جایزه نوبل اقتصاد، بزرگداشت این رهیافت به علل موفقیت و شکست ملت‌‌‌هاست.

✍️ دارون عجم‌‌‌اوغلو، سایمون جانسون و جیمز رابینسون، در دو مقاله اثرگذار خود، بر این پرسش تمرکز می‌‌‌کنند که چرا کشورهای غیراروپایی که در سال ۱۵۰۰ ثروتمندترین بودند، ۵۰۰سال بعد به فقیرترین کشورهای جهان تبدیل شدند.

✍️ عجم‌‌‌اوغلو و همکارانش ادعا می‌‌‌کنند، روند واژگونی اقبال در ۵۰۰سال گذشته ناشی از نهادهای متفاوتی بوده که توسط اروپایی‌‌‌ها در این کشورهای مستعمره تاسیس شده بودند. این نهادها خود تفاوت شرایط اولیه کشورها را منعکس و مسیر آتی کشورها را تعیین کرده‌‌‌اند.

✍️ عجم‌‌‌اوغلو و همکاران استدلال می‌‌‌کنند که اروپاییان در مناطق ثروتمند و پرجمعیت که عمدتا با شیوع گسترده بیماری‌‌‌های واگیردار دست به گریبان بودند، «نهادهای بهره‌‌‌کش» را برای انتقال دستاوردهای اقتصادی بومیان به خود طراحی کردند.

✍️ این نهادهای بهره‌‌‌کش طی زمان به نظام‌‌‌های فاسد و دزدسالاری تبدیل شدند که امروزه کشورهای بسیاری را در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین در دام فقر گرفتار کرده‌‌‌اند.

✍️ در نقطه مقابل، اروپایی‌‌‌ها در مهاجرت به نقاط کم‌‌‌جمعیت و کمتر ثروتمند، «نهادهای فراگیر» را که برای رشد اقتصادی بلندمدت مفید بودند، تاسیس کردند.

✍️ نتیجه، شکل‌گیری نهادهای حامی مالکیت خصوصی و حاکمیت نظم و قانون در آمریکای شمالی و استرالیای کم‌‌‌جمعیت بود که مسیر بهروزی آتی این کشورها را تضمین کردند.

✍️ این همان روایت جذاب و تاثیرگذاری است که از دیدگاه آکادمی سلطنتی علوم سوئد شایسته در‌‌‌یافت جایزه نوبل شمرده شده است.

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #نوبل #اقتصاد_سیاسی

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

«درباره الی» بانکی

👤 حمید تهرانفر؛ کارشناس بانکی

✍️ قوانین و ضوابط متعددی را می‌توان در حوزه‌های مختلف برشمرد که به دلایل گوناگون اجرا نشده یا کامل اجرا نشده‌اند. در بخش پولی و بانکی اما این امر به مراتب بیشتر اتفاق افتاده است.

✍️ برای مثال قسمت اعظم «قانون تسهیل اعطای تسهیلات بانکی» که در سال۸۶ از تصویب نمایندگان مجلس گذشت هرگز به منصه ظهور نرسید و قسمت کوچک انجام‌شده نیز پایدار نماند. از قانون منطقی کردن نرخ سود بانکی نیز جز نام چیزی باقی نمانده است.

✍️ یا ماده۹۳ قانون برنامه پنجم توسعه که برای اولین و شاید آخرین‌بار پیوندی بین نرخ سود علی الحساب سپرده‌ها و نرخ تورم برقرار کرده بود، اجرایی نشد.

✍️ از همه مهم‌تر، هنوز که هنوز است ادعا می‌شود قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره) به خوبی اجرا نمی‌شود که اگر می‌شد این حجم از مشکلات اجرایی شاید وجود نداشت.

✍️ به نظر می‌رسد این روند ادامه‌دار باشد و امکان پرهیز از آن حداقل در کوتاه‌مدت وجود نداشته باشد.

✍️ قانون برنامه هفتم پیشرفت و توسعه هم که چند ماهی است به مرحله اجرا درآمده باز هم پر است از همین دستورات و آرزوهای غیرقابل‌اجرا.
همان‌جا که در بحث مردمی‌سازی اقتصاد کل دستگاه‌های اجرایی به‌اضافه کل نهادهای عمومی غیردولتی و کلیه صندوق‌های بازنشستگی مکلف به فروش شرکت‌های زیرمجموعه خود می‌شوند بوی عدم امکان انجام بلند می‌شود.

✍️ واقعا اگر تمام این نهادها که در واقع سرمایه‌گذاران نهادی کشور هستند، ظرف دو سال مورد نظر قانون‌گذار سهام خود را بفروشند، اصولا چه کسی و کدام ارگان می‌تواند در مقام خرید برآید.

✍️ به‌ویژه آنکه بانک‌ها هم نقشی در خرید این حجم عظیم فروش سهام نمی‌توانند ایفا کنند و خود در جایی دیگر به خیل فروشندگان پیوسته‌اند.

✍️ وضع بورس نیمه‌جان هم احتیاجی به توضیح و تشریح ندارد و روشن است.

✍️ در قانون برنامه هفتم پیشرفت و توسعه کشور مواردی از این دست را به راحتی می‌توان یافت که نگارنده در این نوشتار سعی می‌کند به یکی از آنها اشاره کند و عواقب اجرای دستوری آن را ببیند...

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #قوانین #بانک

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

چند پیشنهاد برای بودجه ۱۴۰۴

👤 حسن خوشپور

✍️ سال‌های زیادی است که سند بودجه، برنامه مالی یک‌ساله برای توسعه کشور نیست و صرفا سیاهه‌ای از ارقام دخل و خرج جاری دولت و مجوزها و احکام مربوط به آنهاست.

✍️ این وضعیت یک بیماری برای نظام برنامه‌ریزی و مدیریت و حکمرانی دولت است.

✍️ در سال‌های پایانی دهه ۱۳۷۰ و ابتدای دهه ۱۳۸۰ برای اینکه نظام بودجه‌ریزی دچار این بیماری نشود، تغییراتی در نحوه آرایش اطلاعات و مفهوم سرفصل‌ها و متغیرهای بودجه داده شد، ولی به‌طور عمده به دلیل غیر‌توسعه‌ای بودن جهت‌گیری دولت‌ها، تغییرات ایجادشده نیز کارساز نبود.

✍️ سازمان برنامه و بودجه که اتاق فکر و متولی برنامه‌ریزی و رصد فراروند توسعه کشور است، به لحاظ ماهوی تغییر کرده و مامور تنظیم سند دخل و خرج دولت و نظارت بر عملکردهای جاری دولت شده و فرآیند توسعه سال‌هاست متوقف مانده است.

✍️ در بهترین حالت به ادعای مراجع و نهادهای ذی‌ربط، کمتر از ۵۰‌درصد اهداف و برنامه‌های میان‌مدت توسعه تحقق می‌یابد و انحرافی اساسی در دستیابی به آرمان‌های سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ پدید آمده است.

✍️ شاید اگر تنظیم و اجرای بودجه جاری به وزارت امور اقتصادی و دارایی محول می‌شد، این معضل به صورت فعلی پدید نمی‌آمد.

✍️ بودجه شامل جداول و احکامی شده که برای پایدار ماندن عملکرد روزمره و جاری دولت و منابع آن یا از محل سرمایه‌ها و ثروت کشور یا از جیب مردم (تورم و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها) تامین شده است.

✍️ نظام بودجه‌ریزی و محصول آن که سند بودجه است، نیازمند اعمال اصلاحات ساختاری و شکلی در دوره‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت است. در تنظیم بودجه سال ۱۴۰۴ دولت می‌تواند اقدامات زیر را اتخاذ کند:

۱. بازنگری و اصلاح بخش مصارف
۲. منابع و مصارف واگذاری یا تملک دارایی‌های سرمایه‌ای
۳. برآورد معقول درآمدها و منابع
۴. رفع ناترازی در بخش‌های انرژی
۵. مدیریت مصرف فرآورده‌های اصلی نفتی
۶. بودجه شرکت‌های دولتی
۷. پرهیز از تصویب اعطای تسهیلات تکلیفی توسط بانک‌ها...

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #بودجه

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

نوبل برای سیم‌کشی علم اقتصاد به تاریخ

👤 دکتر تیمور رحمانی

✍️ از دهه۱۹۵۰ که به این نتیجه رسیدند که رشد تکنولوژی و افزایش موجودی دانش در بلندمدت عامل اصلی افزایش یا رشد تولید سرانه و در نتیجه رفاه است، این پرسش مطرح بود که چرا کشورها تا این اندازه در انباشت دانش و پیشرفت تکنولوژی تفاوت دارند.

✍️ اگر یک کشور از نظر پیشرفت تکنولوژی در سطح پایین‌تری است و اگر بخش بزرگی از تکنولوژی یا دانش ماهیت غیر قابل ازدحام و غیرقابل حصر کردن را دارد، چرا کشور دارای سطح پایین دانش و تکنولوژی با دستیابی به دانش و تکنولوژی دیگران، به سطح تولید سرانه و رفاه بالاتر دست نمی‌یابد؟

✍️ از نظر علم اقتصاد غیرقابل توضیح است که پیشرفت تکنولوژی و دانش در اغلب عرصه‌های مرتبط با تولید کالاها و خدمات نتواند از کشور پیشرو به کشور توسعه‌نیافته منتقل شود.

✍️ برندگان نوبل اقتصاد 2024 نشان دادند که کشوری در تعالی اقتصادی پیش می‌رود که در آن کشور، نهادهای حقوقی و مدنی مقوم مشارکت فراگیر آحاد جامعه در فعالیت اقتصادی و خلق ثروت شکل بگیرد و کشورهایی دچار شکست می‌شوند که مانع مشارکت فراگیر آحاد جامعه در فعالیت اقتصادی و خلق ثروت شوند.

✍️ مستعمره‌های پیشین کشورهای اروپایی با ساکن شدن مهاجران اروپایی و لذا انتقال نهادهای حقوقی و مدنی اروپاییان، توسعه یافتند و مستعمره‌های پیشین کشورهای اروپایی بدون ساکن شدن مهاجران اروپایی و لذا بدون انتقال نهادهای حقوقی و مدنی اروپاییان، شکست خوردند و توسعه نیافتند.

✍️ اگر نهادهای یک کشور مشوق مشارکت فراگیر آحاد جامعه در خلق ثروت نباشند، امکان انباشت سرمایه، شکوفایی خلاقیت و نوآوری و کارآفرینی و اقتباس تکنولوژی از جهان پیشرو را هم نخواهد داشت و در دستیابی به توسعه اقتصادی شکست می‌خورد.

✍️ پس رشد پایدار اقتصادی با تدوین سیاست‌های بلندپروازانه و عمدتا سخت‌افزار محور تحقق نمی‌یابد.

✍️ ما نیز بهتر است فکر کنیم چگونه تعداد سازمان‌ها و تشکیلات گسترده دولتی مانع کسب‌وکار را برچینیم و چگونه قوانین و مقررات مشوق کسب‌وکار را فراهم کنیم و اجرا کنیم، چگونه به هر شهروند اطمینان دهیم مستقل از اینکه چه ویژگی‌های فردی دارد، راه خلق ثروت او فراهم است و حفاظت از ثروت و مالکیت او از مسلمات است و به او اطمینان دهیم که شرط لازم رشد اقتصادی یعنی ثبات نظام تصمیم‌گیری و مقرراتی را هم فراهم می‌کنیم و به او اطمینان دهیم که امتیازی ویژه، اسباب نابرابری فرصت خلق ثروت فراروی او قرار نداده است.

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #نوبل #مستعمره #رشد_اقتصادی #تاریخ

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

نرم‌‏‌افزار اقتصاد

👤 دکتر جعفر خیرخواهان

✍️ اگر اقتصاد کشورها را در قالب یک رایانه، متشکل از سخت‌‌‌افزار و نرم‌‌‌افزار تصور کنیم، علل رشد و توسعه کشورها بهتر درک می‌شود.

✍️ طی ۵۰سال گذشته، بسیاری از اقتصاددانان، به‌تدریج به این باور رسیده‌‌‌اند که بیشتر تفاوت‌‌‌های چشمگیر عملکرد اقتصادی در طول تاریخ و بین کشورها با لایه نرم‌‌‌افزاری قابل توضیح‌‌‌دادن است. اما در اقتصاد متعارف، لایه نرم‌‌‌افزاری اقتصاد معمولا نادیده گرفته شده است.

✍️ به این فکر کنید که امروزه به چند کالا و خدمات متکی هستیم که یک‌قرن پیش از این پدربزرگ‌‌‌ها و مادربزرگ‌‌‌های ما نداشتند. این را «شکاف صدساله» بنامید.

✍️ از طرف دیگر، زندگی یک شهروند کشور توسعه‌‌‌یافته را با شهروند معمولی کشوری توسعه‌‌‌نیافته مقایسه کنید. این را «شکاف توسعه» بنامید.

✍️ شکاف توسعه هیچ‌گاه به اندازه امروز وسیع نبوده است. اقتصاددان‌‌‌ها اینک هرچه بیشتر به این نتیجه رسیده‌‌‌اند که بسیاری از مواردی که باعث شکاف توسعه می‌شود، در لایه نرم‌‌‌افزاری یافت می‌شود.

✍️ اگر تنها سخت‌‌‌افزار مهم بود، کشورهای ثروتمند با محدودیت رشد مواجه می‌‌‌شدند و پیشرفتشان به‌سرعت کُند و متوقف می‌‌‌شد. سطح زندگی در فقیرترین کشورها سریع‌‌‌تر افزایش می‌‌‌یافت، چون هر افزایش اندک در سخت‌‌‌افزار بزرگ‌ترین اثر را نسبت به پایه پایین آنها می‌‌‌گذاشت.

✍️ اما لایه نرم‌‌‌افزاری از قوانین کمیابی پیروی نمی‌‌‌کند. در نتیجه، شاهد شتاب‌گرفتن رشد در کشورهای توسعه‌‌‌یافته هستیم، در حالی که برخی از اقتصادهای توسعه‌نیافته دچار رکود یا حتی افول اقتصادی می‌‌‌شوند.

✍️ اقتصاددانان در گذشته تلاش می‌‌‌کردند توسعه‌‌‌نیافتگی را با کمبود سخت‌‌‌افزار توضیح دهند. کشورهای فقیر فاقد «موارد» ملموس لازم برای رشد، مانند کارخانه‌‌‌های فولاد و نیروگاه‌‌‌ها تصور می‌‌‌شدند.

✍️ اما امروزه هرچه بیشتر به لایه نرم‌‌‌افزاری، به‌ویژه عملکرد دولت و هنجارهای اجتماعی تمرکز می‌کنند که آخرین شاهد آن را در اعطای جایزه نوبل اقتصاد می‌‌‌توان دید.

✍️ اینک روشن شده با داشتن یک لایه نرم‌‌‌افزاری سازنده و پیش‌‌‌برنده، می‌‌‌توان ادعا کرد موفقیت اقتصادی تضمین شده است و به منابع طبیعی نیازی نیست.

✍️ داستان سخت‌‌‌افزارمحور اقتصاد را بدون وجود کارآفرین می‌‌‌توان تعریف کرد. در مقابل، کارآفرینان شخصیت‌‌‌های اصلی داستانی هستند که درباره لایه نرم‌‌‌افزار تعریف می‌شود.

✍️ بازارهای مدرن و پیشرفته برای اینکه بتوانند به‌خوبی کار کنند، به سیستم عامل قوی، متشکل از قوانین، آداب و رسوم، هنجارها، استانداردها و پروتکل‌‌‌ها نیاز دارند.

✍️ درست است که دولت بخشی از این سیستم عامل را باید در قالب قوانین و مقررات ارائه کند، اما بخش خصوصی نیز قسمت زیادی از سیستم عامل را تامین می‌کند تا بازارها بتوانند به‌خوبی کار کنند.

✍️ به طور خلاصه، لایه نرم‌‌‌افزار شامل دستورالعمل‌‌‌ها و سیستم عامل است. ما از «دستورالعمل‌‌‌ها» برای اشاره به نوآوری، ایده‌‌‌ها، دانش، علم و فناوری و از «سیستم عامل» برای اشاره به آداب و رسوم، هنجارها، قوانین، مقررات و روش‌های میانجی‌گری و واسطه‌‌‌گری و حل و فصل منازعات استفاده می‌‌‌کنیم.

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #توسعه #نرم_افزار_اقتصاد #سخت_افزار_اقتصاد

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

اقدام جبرانی برای فقرا در سهمیه کنکور

👤 دکتر مهدی فیضی

✍️ به نظر می‌رسد با گذشت دهه‌ها از دفاع مقدس و تغییر جدی توزیع جغرافیایی طبقات فرودست اقتصادی، سهمیه ایثارگران و حتی سهمیه مناطق به جای آنکه با ایجاد فرصت‌‌‌های آموزشی عادلانه در پی جبران نابرابری‌‌‌ها باشد، عملا با تبعیضی غیرعادلانه به نابرابری آموزشی دامن می‌زند.

✍️ همچنان که در سال‌های گذشته نیز سهمیه‌‌‌های مختلفی در کنکور سراسری مانند سهمیه منطقه۴، سهمیه سربازان، سهمیه ورزشی، سهمیه معلمان و کارکنان آموزش و پرورش وجود داشت که به‌مرور زمان و با تغییر سیاست‌‌‌های آموزشی به‌‌‌طور کلی حذف شدند، می‌توان به حذف یا اصلاح سهمیه‌های موجود پرداخت.

✍️ اقدام جبرانی (Affirmative Action) یا تبعیض مثبت (Positive Discrimination) درواقع سیاستی برای جبران شانس ازدست‌رفته برخی گروه‌های اجتماعی است.

✍️ این سیاست دهه‌هاست در کشورهای مختلف اجرا شده است. یکی دیگر از اهداف اقدام جبرانی، کاهش اثرات فقر و نابرابری اقتصادی است.

✍️ یکی از مفاهیم مهم مغفول در تعیین سهمیه‌های ورود به دانشگاه، بحث تحرک اجتماعی (Social Mobility) است. تحرک یا پویندگی اجتماعی عموما به جابه‌جایی افراد و گروه‌‌‌ها بین طبقه‌های اجتماعی-اقتصادی یک جامعه گفته می‌شود.

✍️ تحرک اجتماعی صعودی به معنای حرکت به سمت بالا در نردبان اجتماعی-اقتصادی با کسب درآمد یا موقعیت اجتماعی است.

✍️ نابرابری در آموزش، دستیابی به تحرک اجتماعی را برای خانواده‌های کم‌درآمد دشوارتر می‌کند.

✍️ اقدام جبرانی به افراد گروه‌‌‌های محروم یا فرودست اجازه می‌دهد تا به مدارک تحصیلی لازم برای بالارفتن از نردبان اقتصادی و بهبود جایگاه اجتماعی خود دسترسی داشته باشند.

✍️ بدون مداخله دولت، نظام آموزش عالی ناخواسته به پذیرش دانش‌آموزان خانواده‌‌‌های مرفه‌تر تمایل دارد که می‌‌‌توانند هزینه تدریس خصوصی، دوره‌‌‌های آمادگی و مدارس بهتر را بپردازند.

✍️ این تحصیل‌کردگان دانشگاهی طبقات مرفه آینده را شکل می‌دهند و چرخه‌‌‌ای را ایجاد می‌کنند که در آن امتیازات خود را بازتولید می‌کنند.

✍️ با وجود این، تاکنون در نظام پذیرش دانشجو در ایران سهمیه‌ای کارآمد برای دانش‌آموزان خانواده‌های فقیر در نظر گرفته نشده است.

✍️ فرزندان خانوارهای دهک‌های بالاتر درآمدی با هزینه‌کرد چند برابری در مقاطع دبیرستان و پیش‌دانشگاهی، امکان کسب رتبه‌های برتر کنکور و تصاحب بهترین صندلی‌های دانشگاه‌های دولتی را دارند.

✍️ از آنجا که تحصیلات دانشگاهی یکی از فرصت‌های مهم برای تحرک اجتماعی است، به‌عنوان سیاستی مکمل برای تاثیر سابقه تحصیلی و به جای حذف کامل یارانه دانشگاه‌های دولتی، می‌توان درصدی مشخص از صندلی‌های دانشگاه‌ها را برای دانش‌آموزان خانواده‌های دهک‌های پایین درآمدی در نظر گرفت.

✍️ این سهمیه می‌تواند جایگزین سهیمه مناطق شود که اکنون در کنکور اجرا می‌شود؛ شهر محل زندگی یا تحصیل برآوردی خیلی ضعیف از دهک درآمدی خانوار به دست می‌دهد و نمی‌تواند مبنای سیاستی باشد که قرار است خانوارهای کم‌درآمد را هدف بگیرد.

✍️ وجود داده‌های ارزشمند پایگاه رفاه ایرانیان باعث می‌شود که با دقت بسیار خوبی بتوان این سهمیه‌ها را درنظر گرفت.

✍️ طبیعتا دقت این داده‌ها در تعیین دهک درآمدی خانوار بسیار بیشتر از دقت سهمیه‌های موجود بر جغرافیای مدرسه محل تحصیل دانش‌آموز است.

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #نابرابری_آموزشی #سهمیه_کنکور

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

گرسنگی دادن به درنده

👤 نیما رئیسی

✍️ دولت‌ها اغلب به‌سختی موفق می‌شوند اصلاحات اقتصادی بازارمحور را ‌پیش ببرند.

✍️ مخالفت با اصلاحات می‌تواند منعکس‌کننده منافع خاص باشد یا از نگرش منفی کلیت جامعه تغذیه کند. تقریبا هیچ بازی‌ اقتصادی را نمی‌توان یافت که در آن همه بازیگران برنده باشند.

✍️ برای اینکه جامعه از یک تغییر حمایت کند، افراد باید بدانند که به کجا هدایت می‌شوند، دولت باید تصوری از اینکه نقطه پایانی چگونه است شکل دهد و نشان دهد که به‌طور معتبر مسیر تغییرات را تا انتهای آن طی می‌کند.

✍️ تغییر رویکردهای اجتماعی-فرهنگی مانند تقاضای رفع فیلترینگ اینترنت، پذیرش دست‌کم دوفاکتوی پوشش اختیاری و بازگرداندن استادان و دانشجویان خالص‌سازی‌شده می‌توانست نقطه آغازینی برای بازسازی سرمایه اجتماعی و سیاسی دولت به‌طور خاص و نظام حکمرانی به‌طور عام باشد.

✍️ متاسفانه، با تعلل دولت چالش کسب سرمایه اجتماعی اکنون با آزمون اقتصادی-اجتماعی بودجه گره خورده که دست و پای دولت در آن به‌دلیل تعارض‌های منافع مالی بیش از پیش بسته است.

✍️ در اواخر دهه۱۹۷۰ و اوایل دهه۱۹۸۰ میلادی یک رویکرد محافظه‌کارانه به سیاست مالی با عنوان «گرسنگی دادن به درنده» در میان اقتصاددانان و سیاستمداران آمریکایی محبوبیت پیدا کرد که کنترل کسری بودجه و هزینه‌های فزاینده را از مسیر کاهش منابع جست‌وجو می‌کرد.

✍️ آلن گرینسپن در جلسه استماع کمیته مالی سنا این رویکرد را چنین توصیف کرده بود: «هدف اصلی هر برنامه کاهش مالیات در محیط امروز کاهش شتاب رشد هزینه‌ها با محدود کردن درآمدهای موجود و اعتماد به محدودیت‌های سیاسی برای مخارج مبتنی بر کسری است.»

✍️ اگرچه عدم‌التزام سیاسی دولت‌ها به خودداری از پولی‌سازی کسری بودجه می‌تواند چنین توصیه‌هایی را در عمل بی‌ثمر سازد، با این حال استعاره «گرسنگی دادن به درنده» را می‌توان به‌عنوان معیاری برای قضاوت درباره رویکردهای اصلاحی اقتصادی-اجتماعی در بودجه۱۴۰۴ مورد استناد قرار داد. آیا وفاق برای تغییر در بودجه سال آتی نمود می‌یابد؟

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #اصلاحات_اقتصادی

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir