اِتحاد وَ سَربَرزی دورودفرامان🇮🇷

جستاری درباره‌ی مهر و پاییز
به بهانه‌ی حلول این فصل شورانگیز🍁🍂

مِهر که در فارسی باستان میثرَه (mithra ) خوانده می‌شد، نام ماه هفتم سال و روز شانزدهم هرماه خورشیدی است.
مهر در باور ایرانیان باستان فرشته‌ی دوستی و عشق و نماد فروغ و روشنایی بود. یعنی واسطه‌ی بین آفریدگار و آفریدگان؛ و چون مظهر نور بود، کم‌کم به جای خورشید هم استفاده شد.
مهر در وید ( از کتاب‌های دینی برهمنان) هنوز هم پروردگار روشنایی است اما در ایران پس از ظهور زرتشت، به پیروی از یکتاپرستی، مقام مهر کاهش یافت و از میان خدایان، تنها اهورامزدا جایگاه خدایی خود را حفظ کرد و مهر تنها به عنوان فرشته‌ای بلندپایه باقی ماند.
ناگفته نماند پیشینه‌ی مهرپرستی به عنوان آیینی کهن به بیش از یک هزاره پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد و در اروپا پیروان بسیاری داشت. مثلا در سده‌ی سوم میلادی مهرپرستان تنها در روم یک میلیون جمعیت داشتند و معابد زیادی ساختند که شباهت بنای معابد آنان با خانقاه‌ها و اشتراک در برخی مناسک و آدابشان با ادیانی چون مسیحیت ، درخور تامل است و سزاوار جستاری دقیق!
اگرچه با قدرت یافتن آیین مسیحیت، مهرپرستی به کلی از رونق افتاد اما تاثیرش بر باورهای مسیحی کاملا آشکار است. مثلا می‌دانیم که ۲۵ سپتامبر از نگاه مهرپرستان روز تولد مهر از سنگ بوده یا همان "روز تولد خورشید شکست‌ناپذیر" که بعدها میلاد مسیح هم در همین روز ثبت شد.
مهرپرستان پالایش روان ( شاید چیزی شبیه غسل تعمید) را در مکانی به نام مهرابه انجام می‌دادند که پس از نابودی آن آیین، مهرابه‌ها به کلیسا و معبد و مسجد تبدیل شد. مانند چاه مرتاض علی در شیراز که برخی آن را در اصل مهرابه می‌دانند.

واژه‌ی پاییز نیز در فارسی میانه پادیز (پادێز pādēz) خوانده می‌شد که آنرا به خرمن مربوط دانسته‌اند. یعنی جمع کردن که اوستایی آن: Paitidaeza است.
احتمالا به این خاطر به معنای گردآوری و جمع کردن آمده که واپسین فرصت اندوختن آذوقه پیش از فرارسیدن زمستان است یا اینکه واپسین فرصت جمع‌آوری خرمن است، چون آخرین خرمن‌های کشاورزان در پاییز گردآوری می‌شود.
در زبان انگلیسی هم نام‌گذاری زیبایی دارد.
واژه‌ی autumn (پاییز) از کلمه فرانسوی "automne" گرفته شده‌است و استفاده از آن برای نام این فصل از قرن شانزدهم میلادی رایج شد. نام fall هم که در آمریکای شمالی برای این فصل استفاده می‌شود احتمالاً از عبارت fall of the leaves (برگ ریزان) گرفته و خلاصه شده‌ که دلنشین و بجاست.

آثارالباقیه ابوریحان/ ترجمه اکبر داناسرشت/ چاپ ششم/ بهمن ۹۲

فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها/ دکتر محمدجعفر یاحقی/ چاپ پنجم/ ۹۴

شناخت اساطیر ایران/ کریستین سن/ ترجمه باجلان فرخی/ چاپ سوم/ ۸۹

#مریم_مقدم
@Doroodfaraman

6.2K views06:22