‌
شئ‌انگاری زنان؛
اگر زن را انسان ببینید، دیگر ابژهٔ جنسی نمی‌شود؛ حاج‌آقا!

پیام همراهان

حاج‌آقا، این بار وقتی خانمی را دیدید و احساس جذابیت کردید، لحظه‌ای مکث کنید و با خود بگویید: او انسان است؛ نه کالا، نه ابزار، و نه تهدید. انسانی با زندگی، رنج‌ها، آرزوها و کرامتی مستقل از نگاه من و شما. همین یک مکث می‌تواند نقطهٔ آغاز اخلاق جنسی باشد.

در روزهای اخیر برخی طرفداران جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی نوشتند:
«ما شهید نداده‌ایم که خانم‌ها باسنشان را روی موتور بگذارند و در شهر نمایش بدهند.»
جمله‌ای که شاید از سر تکلیف دینی گفته شود، اما در حقیقت پرده از مشکلی جدی‌تر برمی‌دارد: اینکه زن نه به‌عنوان شخص، بلکه به‌عنوان «ابژه» دیده می‌شود؛ چیزی برای ارزیابی، کنترل یا محدود کردن.

فیلسوفان اخلاق دربارهٔ همین خطر هشدار داده‌اند. به عنوان نمونه کانت می‌گفت:
«با انسان همچون هدف رفتار کن، نه وسیله.»
وقتی زن را «نمایش» می‌نامیم، ناخواسته او را وسیله‌ای برای تنظیم میل خود کرده‌ایم. این نگاه، حتی اگر از دل دین برآید، نتیجه‌اش چیزی جز تقلیل انسان به شیء نیست.

در کنار این، نباید نقش سرکوب و گناه‌انگاری میل جنسی را نادیده گرفت. جامعه‌ای که به جای آموزش و پذیرش، تنها «بترساند» و «سرزنش کند»، مردانی می‌پروراند که میل طبیعی خود را نمی‌شناسند؛ و چون توان مدیریت آن را ندارند، مسئولیت را از خود به دیگری منتقل می‌کنند. این انتقال مسئولیت معمولاً با خشم نسبت به زنان همراه می‌شود:
«تو پوشیده شو تا من آرام شوم.»

اما اخلاق جنسی از این‌جا آغاز نمی‌شود؛ از مسئولیت‌پذیری فردی آغاز می‌شود. اینکه هرکس ابتدا نگاه خویش را تنظیم کند، نه آزادی دیگری را محدود.

قرآن نیز بر همین اصل تأکید دارد:
«عَلَیْکُمْ أَنفُسَکُمْ لَا یَضُرُّکُم مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیْتُمْ»
یعنی نخست مراقب خود باشید؛ گمراهی یا رفتار دیگری تا شما هدایت‌یافته باشید، به شما آسیب نمی‌رساند.

پس حاج‌آقا، اگر زن را «شخص» ببینید نه «شیء»، نه تحریک آزاردهنده می‌شود و نه حضور او تهدید. مشکل از زنان نیست؛ از نگاهی است که انسان را تا حد «ابژه» پایین می‌آورد. اصلاح این نگاه، آغازِ اخلاقی‌تر شدنِ همهٔ ماست.

#خشونت_علیه_زنان #حقوق_زنان #ابژه_جنسی #برایری_جنسیتی #انسان_زدایی #گفتگو_توانا

@Dialogue1402

‌ابوالعلاء معرّی:
دین ساخته‌ی بشر است، نه هدیه‌ای از آسمان

ابوالعلاء معرّی (۳۶۳–۴۴۹ هجری)، شاعر و فیلسوف نابینای شام، از شجاع‌ترین اندیشمندان روزگار خویش بود. او بی‌پروا می‌گفت: دین نه وحی آسمانی، بلکه ساخته‌ی بشر است. به باور او، دو گروه بیش از همه مردمان را فریب داده‌اند: فرمانروایان و روحانیان.

از نگاه معرّی، انسان هراسان از مرگ و نیستی، برای تسکین دل خود افسانه‌ها آفرید و نامشان را وحی گذاشت. بهشت و دوزخ، امید و بیم، ساخته‌ی همین نیاز روانی بودند. اما این افسانه‌ها خیلی زود به زنجیر بدل شدند: حاکمان با تکیه بر تقدس، اقتدارشان را فراتر از نقد بردند و روحانیان «تجّار دین» شدند؛ وعده‌ی بهشت فروختند، دوزخ را تازیانه کردند، و ایمان ساده‌دلان را نردبان قدرت و ثروت ساختند.

زندگی خود معرّی، تصویری زنده از باورهایش بود. او در معرّةالنعمان، گوشه‌گیرانه و ساده می‌زیست: گوشت و لبنیات نمی‌خورد، و می‌گفت نباید برای سیر کردن شکم، جانداری را آزرد. این شیوه نشان می‌داد که اخلاق از نظر او نه از شریعت، که از عقل و وجدان برمی‌خیزد. انسان می‌تواند بی‌نیاز از وعده‌ها و تهدیدهای دینی، با مهربانی، عدالت و پرهیز از خشونت زندگی کند.

در اشعار اللزومیات بارها هشدار داد: «مردمان بر سر باوری می‌جنگند که ساخته‌ی ذهن بشر است.» و همین سخنان بود که بسیاری او را «ملحد» و «کافر» خواندند. اما معرّی به حقیقتی عام اشاره داشت: دین زاده‌ی ترس و نیاز انسان است، و تا زمانی که در دست صاحبان قدرت باشد، عقل و آزادی را به بند می‌کشد.

این پیام، پس از هزار سال همچنان تازه است. کافی است به نظام‌های استبدادی دینی همچون جمهوری اسلامی نگاهی بیندازیم: هنوز دین ابزار سیاست و سرکوب است، هنوز ایمان کالایی برای تجارت. در برابر این همه، معرّی از دل قرون به ما می‌گوید: برای زیستنی آزاد و انسانی، به چراغ عقل اعتماد کنید، نه به زنجیر تقدس.

#ابولعلا_معری #دین #نقد_دین #خردگرایی #گفتگو_توانا

@Dialogue1402

‌
آیا پرسشگر، شبهه افکن است؟
«پاسخ به شبهات»؛ ابزار کنترل فکری و سیاسی در گفتمان اسلام‌گرایی

پیام همراهان

امروزه بخش قابل توجهی از بودجه حوزه‌های علمیه حکومتی و مراکز دینی رسمی صرف پروژه‌ای به نام «پاسخ به شبهات» می‌شود. صدها وب‌سایت، کانال و برنامه رسانه‌ای وابسته به حکومت در این زمینه فعال‌اند. اما این عنوان به ظاهر علمی، در عمل اغلب به معنای دفاع ایدئولوژیک است، نه گفت‌وگوی آزاد برای کشف حقیقت.

در این رویکرد، همه احکام و عقاید اسلامی، چون از قرآن و سنت گرفته شده‌اند، پیشاپیش بی‌خطا و درست فرض می‌شوند. بنابراین، پرسش یا نقد نه تلاشی برای روشن شدن حقیقت، بلکه نشانه «ابهام ذهنی» یا حتی «سوءنیت» تلقی می‌شود. واژه «شبهه‌افکن» دقیقاً در همین چارچوب معنا پیدا می‌کند؛ برچسبی منفی که پرسشگر را از یک جوینده حقیقت به یک تهدید فکری و ایمانی تبدیل می‌کند.

نمونه‌ها فراوان‌اند:

رد کردن نقدهایی که به حقوق زنان وارد می‌شود، مثل تبعیض در ارث یا نصف بودن ارزش شهادت زنان در دادگاه، با استدلال‌های «حکمت الهی» یا «مصلحت خانواده».

توجیه گزاره‌های مردسالارانه دینی به عنوان «وظایف طبیعی زن و مرد» یا «تقسیم کار الهی».

رد کردن تحلیل‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی درباره علل دینداری با این استدلال که «ایمان موهبت الهی است و تحلیل علمی آن بی‌معناست».

رد اشکالات به براهین اثبات خدا با برچسب «سست بودن فهم منتقد» یا «تقلید از غرب».

در حوزه سیاسی، دفاع از مداخله نظامی در سوریه یا هزینه‌های سنگین منطقه‌ای به نام «دفاع از حرم»، بدون پذیرش نقد درباره پیامدهای اقتصادی و انسانی آن.

انکار مسئولیت حکومت در ماجرای مرگ مهسا امینی و معرفی روایت رسمی به عنوان تنها حقیقت.


این واکنش‌ها ریشه‌ای هویتی دارند. در اسلام‌گرایی، باور دینی و تصمیمات سیاسی نظام، بخشی از هویت جمعی‌اند. نقد این باورها یا تصمیمات، به معنای حمله به «خود ما» تلقی می‌شود. از نظر روان‌شناختی، این وضع شبیه مکانیسم‌های دفاعی چون «برچسب‌زنی» و «فرافکنی» است: به جای بررسی محتوای نقد، پرسشگر به عنوان دشمن یا شبهه‌افکن معرفی می‌شود تا اضطراب و ناامنی هویتی کاهش یابد.

نتیجه چنین سیستمی، بسته شدن باب نقد و گفت‌وگوی آزاد است. فضای فکری از جست‌وجوی حقیقت به میدان دفاع ایدئولوژیک بدل می‌شود. این نه‌تنها مانع اصلاح و پویایی است، بلکه شکاف میان مردم و نظام را عمیق‌تر می‌کند. حکومتی و دینی که از پرسش می‌ترسد، دیر یا زود پایگاه اجتماعی خود را از دست خواهد داد.

#اسلام_گرایی #پرسشگری #دگماتیسم #گفتگو_توانا

@Dialogue1402