خمینی:
شما برای نظام و انقلاب چه کرده‌اید؟

چرا زبان حاکمان جمهوری اسلامی «تکلیف‌محور» است؟

پیام همراهان

روح اله خمینی در سال‌های نخست انقلاب جمله‌ای مشهور گفت که هنوز هم سنگ بنای ایدئولوژی نظام به‌شمار می‌رود:

«نگویید برای شما چه کردیم، بگویید شما برای انقلاب چه کردید؟»



این جمله ساده به نظر می‌رسد، اما کلید فهم رابطه‌ی مردم و قدرت در جمهوری اسلامی است. چرا زبان مسئولان، از رهبر تا کوچک‌ترین مقام، غالباً «تکلیف‌محور» است و نه «حق‌محور»؟

ریشه‌ی این نگاه را می‌توان در فقه خاص و دیدگاه انقلابی خمینی و شاگردانش یافت. در این دیدگاه، انسان پیش از حق داشتن، تکلیف دارد. به بیان دیگر، حق‌ها مشروط به انجام تکالیف‌اند؛ اگر کسی تکلیف خود را انجام ندهد، حتی در صورت تضییع حقوقش، حق اعتراض رسمی نیز ندارد. این منطق به‌نوعی از رابطه عبد و مولا در فقه سنتی شیعه گرفته شده و به رابطه‌ی «مردم و نظام» منتقل شده است.

در جمهوری اسلامی، مفاهیمی مانند «انقلاب اسلامی»، «نظام» و «ولایت فقیه» جایگاهی نزدیک به تقدس پیدا کرده‌اند؛ مشابه جایگاه امام معصوم در دوران غیبت. در نتیجه:

مردم در برابر انقلاب و نظام تکلیف دارند: اطاعت، فداکاری، تحمل سختی و مقاومت در برابر دشمن.

نظام در برابر مردم، تکلیف پاسخگویی جدی ندارد؛ زیرا خود را نماینده خدا و امام زمان می‌داند.


این زبان تکلیف‌محور دو کارکرد اصلی دارد:

1. توجیه کاستی‌ها و سرکوب: هرگاه فساد، کم‌کاری یا سختی پیش می‌آید، پیام این است: «انقلاب هزینه دارد»، «تکلیف ایجاب می‌کند تحمل کنید»، یا «شما کم گذاشتید».


2. بسیج دائمی جامعه: زمانی که مردم خسته می‌شوند، همان جمله‌ی قدیمی تکرار می‌شود: «شما برای انقلاب چه کردید؟»



در کشورهای دموکراتیک، زبان قدرت عمدتاً حق‌محور است: دولت موظف است حقوق شهروندان را رعایت، رفاه ایجاد و پاسخگو باشد. البته حتی در این نظام‌ها، گاهی مسئولان به زبان تکلیف‌محور متوسل می‌شوند، اما نسبت آن با حقوق شهروندی بسیار کمتر است.

در جمهوری اسلامی، تا زمانی که نظام خود را نماینده خدا و امام زمان می‌داند، مردم جایگاه شهروندی کامل ندارند و عمدتاً «مکلّف» محسوب می‌شوند. این جهان‌بینی باعث می‌شود زبان قدرت همچنان غالباً تکلیف‌محور باقی بماند.

با یک جمله، خمینی نزدیک به پنجاه سال رابطه‌ی مردم و قدرت را به‌صورت فشرده توصیف کرده است. امروز، همان نگاه حاکم است و زبان تکلیف‌محور همچنان در مناسبت‌های ایدئولوژیک و رسمی غالب است.

#خمینی #نظام_ایدئولوژیک #حق_محوری #تکلیف_محوری #یاری_مدنی_توانا

@Tavaana_TavaanaTech

دیکتاتوری واژگان؛
چهار سازوکار زبانی جمهوری اسلامی:
قطبی‌سازی، قدسی‌سازی، بحران‌سازی و برچسب‌گذاری

پیام همراهان

بر مبنای پژوهش‌های «موریتس میرلو» در کتاب «تجاوز به ذهن» می‌توان گفت در جمهوری اسلامی، زبان نه صرفاً ابزاری برای ارتباط، بلکه یکی از اصلی‌ترین سازوکارهای اعمال قدرت و مهندسی ادراک عمومی بوده است. از نخستین سال‌های پس از انقلاب، حاکمیت کوشیده است با تولید و تثبیت واژگان خاص، جهان معنا را به گونه‌ای قالب‌گیری کند که هر امر سیاسی در چهارچوبی از پیش تعریف‌شده فهم شود. این سلطه زبانی در عمل چهار کارکرد محوری پیدا کرده است: قطبی‌سازی، قدسی‌سازی، بحران‌سازی و برچسب‌گذاری.

نخست، قطبی‌سازی یکی از پایدارترین تکنیک‌های زبانی بوده است. واژگانی چون خودی/غیرخودی، مؤمن/کافر، انقلابی/ضدانقلاب به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که جامعه را به دو میدان متقابل تقسیم کنند. در این میدان، هر انتقاد به‌طور خودکار در جبهه «غیرخودی» قرار می‌گیرد و امکان گفت‌وگو از میان می‌رود. قطبی‌سازی زبانی، موفق شده فضای عمومی را به بستری از سوءظن دائمی تبدیل کند.

دوم، قدسی‌سازی در این نظام نقشی اساسی در غیرقابل‌مسئولیت کردن قدرت داشته است. اصطلاحاتی مانند خط امام، ارزش‌های اسلامی، خون شهدا، ولایت‌فقیه در سطحی قدسی قرار داده شده‌اند تا نقد آن‌ها معادل بی‌اخلاقی یا بی‌دینی تلقی شود. این قدسی‌سازی، زبان سیاست را از عرصه عقلانی به عرصه تابوها منتقل کرده است؛ جایی که پرسش‌گری نه خطای سیاسی، که خطای اخلاقی شمرده می‌شود.

سوم، بحران‌سازی ابزاری است که از خلال زبان، حسِ دائمیِ خطر و فوریت را بازتولید می‌کند. اصطلاحاتی چون نفوذ، جنگ نرم، فتنه، شبیخون فرهنگی با این هدف به‌کار می‌روند که جامعه در وضعیت اضطراری نگه داشته شود؛ وضعیتی که در آن کنترل، توجیه‌پذیر و سرکوب، ضروری جلوه می‌کند.

و نهایتاً، برچسب‌گذاری مکانیسمی برای حذف نمادین مخالفان است. با واژه‌هایی مثل اغتشاشگر، مزدور، عامل بیگانه، فاسد، محارب فرد پیش از آنکه سخنش شنیده شود بی‌اعتبار می‌گردد. برچسب‌گذاری، راه میان‌بری برای حذف گفت‌وگویی است که شاید به تغییر منجر شود.

البته این سلطه زبانی یک‌سویه نمانده است. در دهه اخیر، شبکه‌های اجتماعی امکان کم‌نظیری فراهم کرده‌اند تا بسیاری از شهروندان با طنز، هجو و بازی‌های زبانی، این دستگاه واژگانی را به تمسخر بگیرند و نقدهای گزنده‌ای متوجه آن کنند. طنز سیاسی و کنایه‌های عامیانه، بخشی از قدرت نمادین حاکمیت را فرسوده و واژگان رسمی را از شکوه ساختگی تهی کرده است. امروز آگاهی عمومی نسبت به سازوکارهای زبانی قدرت بسیار افزایش یافته و همین آگاهی، مانع از آن است که زبان رسمی بتواند همچون گذشته ذهن‌ها را به‌سادگی شکل دهد. شاید مهم‌ترین نشانه امید آن باشد که سلطه‌ای که بر پایه واژه‌ها بنا شده، با همین آگاهی زبانی مردم، به تدریج توان تأثیرگذاری خود را از دست می‌دهد.

#زبان_سلطه #استبداد #قدسی_سازی #گفتگو_توانا

@Dialogue1402

‌
رقص؛ بدنِ نافرمان در برابر قدرت

چرا جمهوری اسلامی از رقص و شادی شهروندان می‌ترسد؟

پیام همراهان

رقص، از قدیمی‌ترین شکل‌های تجربهٔ آزادی و حضور انسان در جهان بوده‌ است؛ زبانی غیرکلامی که بدن را به ابزار بیان و خلاقیت تبدیل می‌کند. با این حال، در جمهوری اسلامی، رقص نه یک هنر یا تفریح، بلکه تهدیدی سیاسی تلقی شده است. «بدنِ نافرمان» در برابر قدرت، نماد بی‌قید و شرط زندگی و شادی است؛ حرکتی که نظم کنترل‌شده و سلسله‌مراتبی جامعه را به چالش می‌کشد.

کنترل بدن، یکی از بنیادی‌ترین ابزارهای حکومت است. رقص، برخلاف بسیاری از رفتارهای روزمره، غیرقابل پیش‌بینی و مستقل است؛ به همین دلیل برای ساختار قدرت تهدید محسوب می‌شود. شادی جمعی و رقص، پیوند اجتماعی و همبستگی ایجاد می‌کنند؛ این نوع تجمع‌ها می‌توانند حس قدرت و تعلق مردم را تقویت کنند، چیزی که برای حکومت‌های اقتدارگرا تهدید است.

از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایدئولوژی غم‌محوری ایجاد کرده که ارزش‌گذاری به سوگواری، فروتنی اجباری و پرهیز از لذت را مشروع می‌سازد. رقص و شادی، دقیقاً نقطهٔ مقابل این ایدئولوژی هستند: نماد حیات، حضور و آزادی فردی. سرکوب رقص و شادی، نه هدف، بلکه ابزاری برای تثبیت قدرت و کنترل فضای عمومی است.

با این حال، نتیجهٔ ناخواسته این سیاست طولانی‌مدت، تبدیل رقص به نماد مقاومت فرهنگی و فردی است. مردم در خانه‌ها، جمع‌های خصوصی و فضای دیجیتال رقصیده و می‌رقصند. هر حرکت بدن آزادانه، نوعی اعتراض و بازپس‌گیری آزادی است.

رقص تنها حرکت فیزیکی نیست؛ فلسفه‌ای عمیق دارد. بدن در رقص از ابزار بودن به سوژه بودن می‌رسد، ذهن کنترل‌کننده کنار می‌رود و انسان به «خود اصیل» و «لحظهٔ اکنون» دست می‌یابد. از نگاه عرفان و فلسفه، رقص مراقبه در حرکت و تجربهٔ آزادی و یگانگی با جهان است.

در نهایت، ممنوعیت رقص و شادی در ایران، ۴۷ سال است که فرهنگ و زندگی مردم را محدود کرده، اما ارادهٔ طبیعی انسان برای شادی و حرکت، شکست‌ناپذیر است. هر بار که بدن رقصان آزاد می‌شود، زندگی و امید، حتی در برابر قدرت مطلق، پیروز می‌شوند.

#رقص #شادی #حکومت_ایدئولوژیک #گفتگو_توانا

@Dialogue1402