عوامل #ماندگاری یا #اضمحلال زبان  تاتی وتالشی در توالش و آذربایجان ایران.

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸

عامل سیاسی
خوشبختانه در تالش حتی از زمانی که سرزمینشان به نام  کادوسیه نامیده می شد  تا اوایل سلطنت قاجار هیچ کدام از سلسله ها ی ایرانی و یا مقدونی و عرب و مغول ترک مانند سلوکی ها خلفای اموی و عباسی و سپس سلسله های سلجوقی و ایلخانی و تیموری و ترکمن های آق قویونلو و قره قویونلو نتوانسته اند به صورت قهرانه سرزمین تالش را تصرف نموده و با ارسال امرا وحاکمان و سپاهیان غیر بومی مستقیما در سرزمینهای تالش حکومت نمایند. در اینجا اگر سرزمین های تالش را به سه ناحیه تالش شمالی یا #گشتاسپی (بین رود کورا تا سرحدات ایران) و تالش میانی  یا اسپهبدان (از آستارا تا لغایت رود مرز دیناچال ) و تالش جنوبی( از اسالم تا رودبار ودر برخی از نواحی تا سواحل سپیدرود) در نظر بگیریم این سرزمین تا قبل از قاجار هرچند دارای امرای محلی چندگانه بودند اما از نظر فرهنگی و سنن دارای مشترکات قومی و پیوستگی های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی مشابهی  با یگدیگر بودند و از عهد باستان تا عهد قاجار بویژه  تا دوران صفویه  هیچگاه توسط حکومت مرکزی و یا تازشگران غیر ایرانی فتح نگردید و از طریق امرای غیر همزبان اداره نشده بود  اما بعید نیست که احتمالا در چند مورد با پرداخت خراج بسنده شده باشد و بدین علت عامل سیاسی نتوانست موجبات تغییر زبان تالشی بین مردم را فراهم نماید.

عامل اقتصادی
در این مورد نیز باید گفته شود که مردم تالش تا اواسط دوره قاجاریه دارای بازاری خودکفا بودند و دارای معاملات پایا پا بودند و نیازهای یومیه شان را از طریق مبادله کالا با کالا برطرف می شد و برای داد وستد جز در مواردی اندک  و خرید کالاهایی که در محل تولید نمی شد در بقیه موارد از پول استفاده نمی کردند و در بازارهای محلی نیز گوشت گاو وگوسفند کره و پنیر محلی و شال و جوراب دست بافت پشمی و صنایع چوبی و خراطی در ازای دریافت برنج و ماهی و میوه های جالیزی و پارچه های نازک و زنانه مبادله می شد و بدین طریق نیازی به عامل اقتصادی پول و واسطه و دلال بازاری غیر همزبان و بنگاه های تجاری برای بازار یابی و خرید وفروش نداشتند. بویژه معابر سخت کوهستانی تالش نیز سبب می شد تا تجار  غیر بومی  و غیر همزبان  علاقه ای برای رفت وآمد به مناطق کوهستانی از خود نشان ندهند و چون در سرحدات غربی تالش جنوبی در آذربایجان معمولا ایرانیان تات زبان به سر می  بردند این امر سبب گردید تا زبان تاتی وتالشی جنوب مشابهت بیشتری پیدا نمایند.

عامل فرهنگی
ادبیات تالش به صورت فرهنگ فولکوریک و شفاهی بود وهیچگاه به وجود خط و کتابت نیازی پیدا نکردند.
کلیه اشعار #فولکوریک  عامه و داستانها وافسانه ها و ضرب المثل ها شعر و ترانه در ذهن افراد ضبط و حفظ می شد و شفاهی نقل می شد و بدان طریق ماندگار شدند.

💥بدیهی ست که اگر از نوشتار و و کتب برای بقای فرهنگ استفاده می شد  خط وزبان نوشتاری موجب می شد تا زبان مردم سریعتر تغییر نماید  اما از انجا که کوهستانها و جنگل ها چون حصاری مردم را در یک محدوده غیر قابل دسترس نویسندگان غیر همزبان حتی فارسی محفوظ نگه داشته بودند مردم تالش جز زبان تالشی هیچ زبانی را نمی فهمیدند با اینکه زبان تاتی بسیار نزدیک با تالشی ست و مورد فهم مردم تالش بوده اما قادر به گفتگو با آن زبان نبودند .
به همین جهت بوده است تات زبانانی که برای کار و کاسبی و تجارت به تالش سفر می نمودند در گفتگو با مردم محلی برای ارتباط از زبان تالشی استفاده می کردند. به طوری که اکنون نیز تات زبان ها نه تنها در تالش و یا در ماسال به زبان تالشی صحبت می کنند  بلکه در روستاها و قصبات شاهرود خلخال نیز با مواجه با تالشی زبانان با آنها به زبان تالشی گفتگو می کنند.

منبع؛  بخشی از مقاله چاپ شده در شماره 101ماهنامه تالش ص16-17-18 تحت عنوان  نقش سه عامل سیاسی، اقتصادی وفرهنگی در ماندگاری یا اضمحلال زبان تاتی وتالشی در توالش و ولایات آذربایجان ایران.

✍: استاد #علی_ماسالی

  🆔https://t.me/Espiarodakora