بومرنگ

✔️@BoomrangInstitute

🔴 فرازهایی از کتاب «اقتصاد و دولت در ایران»، اثر موسی غنی‌نژاد - بخش اول (۱)

از دیگر مبارزان اسلام‌گرایی که بر جریان فکری اقتصادی در انقلاب اسلامی تاثیر گذار بودند می توان به آیت‌الله طالقانی، دکتر بهشتی و آیت‌الله مطهری اشاره کرد که هیچ کدام نظر مساعدی نسبت به مالکیت خصوصی گسترده به ویژه مالکیت خصوصی وسایل تولید نداشتند. آیت‌الله طالقانی در کتابی تحت عنوان اسلام و مالکیت در مقایسه با نظام های اقتصادی غرب (۱۳۴۴)، به معرفی و نقد دو نظام اقتصادی رایج در دنیا یعنی نظام سرمایه‌داری و نظام سوسیالیستی می‌پردازد و ضمن برشمردن معایب هر دوی آنها نهایتا نظام اقتصادی مطلوب خود، نظام اسلامی را معرفی می کند . . .

در خصوص پول و مشکلات اقتصادی ناشی از آن، آیت‌الله طالقانی بر دو موضوع تاکید دارد، یکی پدیده ربا و دیگری کنز. به عقیده وی «معاملات ربوی در آغاز تحولات صنعتی، با پول‌هایی که از طرق مختلف و سرزمین‌های دیگر به اروپا سرازیر شده بود منشا و پایه اصلی چنان نظام سرمایه‌داری و فاصله طبقاتی شد که در تاریخ ملل سابقه نداشته است.» اما در خصوص کنز که او با استناد به آیه ۳۴ سوره توبه، آن را مال اندوزی و تمرکز ثروت تعبیر می کند بر این رای است که «خطرناک ترین و منفورترین اعمال جمع و ذخیره و تمرکز ثروت به خصوص زر و سیم است.» و به نقل از ابوذر و در تایید سخن او می گوید «یک فرد مسلمان حق ندارد بیش از رفع احتياج مال اندوزد تاثیراندیشه‌های وی را در تصمیمات شورای انقلاب درخصوص مالکیت ارضی و برخی اصول اقتصادی قانون اساسی می‌توان یافت. نکته مهمی که در خصوص مفهوم خدامالکی باید مورد تاکید قرار گیرد این است که مالکیت تکوینی خداوند بر عالم و هر چه که در آن هست، متفاوت از مالکیت تشریعی است که رابطه میان انسان‌ها را تنظیم می‌کند.

در واقعیت زندگی مسلمانان، تملک زمین منحصر به احیا کردن نیست و در فقه شیعی طرق دیگری مانند خرید زمین از مالک، ارث بردن از مالک، بخشيدن مالک، صلح و غیره پیش بینی شده است. درباره این موضوع که موات شدن زمین قبلا احیاشده موجب سلب مالكيت می‌گردد یا نه، نظر فقهی این است که «اگر با خریدن یا ارث یا صلح و مانند آن کسی مالک زمینی شود مسلما با گذشت زمان و تبدیل آن به موات از ملک او خارج نمی شود مگر اینکه مالكين او همه از بین بروند و هیچ‌گونه اطلاعی از آنها در دست نباشد یا اعراض کنند. و اما اگر آن زمین را با احیا کردن مالک شده باشد محل بحث است که آیا با ماندن و موات شدن از ملک او خارج می شود یا نه؟ و مشهور در میان علمای شیعه این است که از ملک او خارج نمی شود.»

و اما در خصوص آیه ۳۴ سوره توبه و تعبیر کنز در آن به انباشت ثروت وسرمایه و این که یک فرد مسلمان حق ندارد بیش از رفع احتياج مال اندوزد بایدتوجه کردکه این تفسیر زمانی قابل قبول است که مال اندوزی را صرفا حبس پول بدانیم والا اگر مقصود از مال اندوزی انباشت سرمایه باشد، این تفسیر نادرست است. سوای این مسئله که شاید بتوان کف نیازها را در شرایط زمانی و مکانی خاصی حدس زد اما يقينا تعیین سقفی برای آنها امکان پذیرنیست، از این نکته مهم نباید غفلت کرد که پیشرفت اقتصادی منوط به انباشت سرمایه است و لذا ممانعت از انباشت آن موجب رکود و فقر می شود و این خلاف مصلحت عمومی است.

علامه طباطبایی در توضیح معنای کنز در آیه فوق می نویسد: پس در همه موارد استعمال این کلمه، یک معنا نهفته است، و آن نگه داری و ذخیره کردن مال و خودداری از این است که در میان مردم جریان پیدا کند و زیادتر شود، و انتفاع از آن عمومی گردد، یکی از آن با دادنش منتفع شود، و دیگری با گرفتن آن و سومی با عمل کردن روی آن. و این عمل یعنی کنز و ذخیره کردن مال، در سابق به صورت دفینه کردن آن صورت می گرفته چون بانک و مخازن عمومی در کار نبوده، ناگزیر می شدند برای آنکه سوء قصدی بدان نشود آن را در زمین دفینه کنند.

دسترسی به 👈 بخش دوم پیام

منبع: [کانال پژوهشکده اتریشی]