پاویون کلمبیا در اکسپو اوساکا ۲۰۲۵ با طراحی نوآورانه «مکعب یخ» و استفاده از فناوری‌های پیشرفته، ترکیبی بی‌نظیر از فرم، نور و فرهنگ را به نمایش گذاشته است. این پاویون سازه‌ای ماژولار، پایدار و پویا دارد که تجربه‌ای چندحسی از طبیعت و هنر کلمبیا را برای بازدیدکنندگان رقم می‌زند.
به گزارش رسانه اخبار معماری، به نقل از ایمنا، پاویون کلمبیا در نمایشگاه جهانی اکسپو ۲۰۲۵ اوساکا، یکی از برجسته‌ترین و خلاقانه‌ترین غرفه‌های این رویداد بزرگ به‌شمار می‌آید که با شعار منحصربه‌فرد، توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. این پاویون که با عنوان «مکعب یخی» شناخته می‌شود، مفهومی هنرمندانه از تعامل میان فرم، نور و ماده را به نمایش می‌گذارد و تجربه‌ای نو و الهام‌بخش از فرهنگ و طبیعت کلمبیا را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد.
ایده اصلی طراحی این پاویون برگرفته از یکی از صحنه‌های ماندگار رمان «صد سال تنهایی» اثر گابریل گارسیا مارکز، نویسنده برجسته کلمبیایی است؛ صحنه‌ای که در آن پسری برای اولین بار با یخ روبه‌رو می‌شود. این تصویر نمادی قدرتمند از کشف، شگفتی و تجربه‌ای نو است که به‌صورت مفهومی و بصری در طراحی پاویون بازتاب پیدا کرده است.
نمای خارجی پاویون از مجموعه‌ای مکعب‌های نیمه‌شفاف ساخته شده از پلی‌کربنات تشکیل شده است که به‌شیوه‌ای هوشمندانه و با بهره‌گیری از نورپردازی پیشرفته، در طول روز و شب تغییر رنگ می‌دهند. این تکنیک موجب شده است ساختمان چهره‌ای پویا و زنده داشته باشد و به نوعی نماد تحول و دگرگونی در طبیعت و فرهنگ کلمبیا باشد.
ساختار و سازه
سازه اصلی پاویون بر پایه سیستم فولادی سبک و ماژولار طراحی شده است که امکان ساخت سریع، انعطاف‌پذیری بالا و دوام طولانی را فراهم می‌کند. طراحی ماژولار سازه به‌گونه‌ای است که امکان جداسازی، انتقال و بازسازی آن در مکان‌های دیگر را به‌سادگی ممکن می‌سازد و موضوعی حیاتی در هماهنگی با ماهیت موقت نمایشگاه است.
با توجه به ویژگی‌های خاک منطقه و شرایط زمین‌شناسی محل احداث، فونداسیون پاویون به‌صورت شناور طراحی شده است تا بهترین پایداری و سازگاری را با شرایط محیطی ایجاد کند. علاوه‌بر این، در بخشی از فضای حفاری‌شده، نیم‌طبقه‌ای برای فضاهای پشتیبانی و خدماتی تعبیه شده که به بهینه‌سازی استفاده از فضا کمک کرده است.
هدف و رویکرد پایدار
اگرچه این پاویون برای مدت محدود نمایشگاه طراحی شده، اما با نگاهی پایدار و آینده‌نگرانه ساخته شده است. پس از پایان اکسپو، امکان جداسازی، انتقال و استفاده مجدد آن در مکان‌ها و رویدادهای دیگر پیش‌بینی شده است. این رویکرد نه‌تنها منجر به کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در منابع می‌شود، بلکه بر اهمیت استفاده از مصالح بازیافت‌پذیر تأکید می‌کند. این سیاست پایدار در تمام مراحل طراحی، مصالح و فناوری ساخت نیز به‌وضوح دیده می‌شود و نشان‌دهنده تعهد کلمبیا به توسعه پایدار و معماری مسئولانه است.
تجربه بازدیدکننده و معرفی فرهنگ کلمبیا
فضای داخلی پاویون به‌گونه‌ای طراحی شده است که بازدیدکنندگان بتوانند با میراث فرهنگی و طبیعی کلمبیا آشنا شوند. در بدو ورود، بازدیدکنندگان با کافه‌باری ویژه روبه‌رو می‌شوند که قهوه‌های اصیل و خوش‌عطر کلمبیایی را ارائه می‌دهد و نمادی از یکی از مشهورترین محصولات صادراتی این کشور است.
مسیر گردش بازدیدکنندگان به‌گونه‌ای طراحی شده است که تجربه‌ای چندحسی، تعاملی و آگاه‌کننده فراهم آورد. فرم معماری پویا، بازی هوشمندانه با نور و سایه و فضای داخلی فراخوان، دست به دست هم داده‌اند تا کلمبیا را به‌عنوان کشوری متنوع، طبیعی و فرهنگی به تصویر بکشند که در جهان مدرن جایگاه ویژه‌ای دارد.
استفاده از پلی‌کربنات نیمه‌شفاف در ساخت مکعب‌های نمای خارجی با هدف ایجاد تعادل دقیق میان نور طبیعی و مصنوعی صورت گرفته است. این ماده علاوه‌بر زیبایی و جلوه مدرن، به پاویون اجازه می‌دهد تا در طول شبانه‌روز ظاهر متفاوت و زنده‌ای داشته باشد.
تغییر رنگ‌ها و شدت روشنایی با کمک سیستم نورپردازی هوشمند، تعاملی میان مردم، معماری و محیط پیرامون ایجاد می‌کند و این پویایی را به‌عنوان ویژگی بارز این پاویون برجسته می‌سازد. بازدیدکنندگان در هر لحظه می‌توانند جلوه‌ای نو و متغیر از این سازه را ببینند که گویی با محیط و زمان گفت‌وگو می‌کند.
پاویون کلمبیا در اکسپو اوساکا ۲۰۲۵، نمونه‌ای درخشان از معماری معاصر است که با تلفیق فناوری‌های نوین، طراحی هوشمندانه فرم و نور و رویکردی پایدار، تصویری دقیق، زنده و الهام‌بخش از فرهنگ و طبیعت کشور کلمبیا ارائه می‌دهد. این پروژه نه‌تنها یک غرفه نمایشگاهی، بلکه تجربه‌ای چندحسی و چندوجهی است که به نمایش نوآوری، امید و پیوندهای فرهنگی پرداخته است و بازدیدکنندگان را به سفری معنوی و فرهنگی دعوت می‌کند.
به گزارش رسانه اخبار معماری، به نقل از ایمنا، پاویون کلمبیا در نمایشگاه جهانی اکسپو ۲۰۲۵ اوساکا، یکی از برجسته‌ترین و خلاقانه‌ترین غرفه‌های این رویداد بزرگ به‌شمار می‌آید که با شعار منحصربه‌فرد، توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. این پاویون که با عنوان «مکعب یخی» شناخته می‌شود، مفهومی هنرمندانه از تعامل میان فرم، نور و ماده را به نمایش می‌گذارد و تجربه‌ای نو و الهام‌بخش از فرهنگ و طبیعت کلمبیا را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد.
ایده اصلی طراحی این پاویون برگرفته از یکی از صحنه‌های ماندگار رمان «صد سال تنهایی» اثر گابریل گارسیا مارکز، نویسنده برجسته کلمبیایی است؛ صحنه‌ای که در آن پسری برای اولین بار با یخ روبه‌رو می‌شود. این تصویر نمادی قدرتمند از کشف، شگفتی و تجربه‌ای نو است که به‌صورت مفهومی و بصری در طراحی پاویون بازتاب پیدا کرده است.
نمای خارجی پاویون از مجموعه‌ای مکعب‌های نیمه‌شفاف ساخته شده از پلی‌کربنات تشکیل شده است که به‌شیوه‌ای هوشمندانه و با بهره‌گیری از نورپردازی پیشرفته، در طول روز و شب تغییر رنگ می‌دهند. این تکنیک موجب شده است ساختمان چهره‌ای پویا و زنده داشته باشد و به نوعی نماد تحول و دگرگونی در طبیعت و فرهنگ کلمبیا باشد.
ساختار و سازه
سازه اصلی پاویون بر پایه سیستم فولادی سبک و ماژولار طراحی شده است که امکان ساخت سریع، انعطاف‌پذیری بالا و دوام طولانی را فراهم می‌کند. طراحی ماژولار سازه به‌گونه‌ای است که امکان جداسازی، انتقال و بازسازی آن در مکان‌های دیگر را به‌سادگی ممکن می‌سازد و موضوعی حیاتی در هماهنگی با ماهیت موقت نمایشگاه است.
با توجه به ویژگی‌های خاک منطقه و شرایط زمین‌شناسی محل احداث، فونداسیون پاویون به‌صورت شناور طراحی شده است تا بهترین پایداری و سازگاری را با شرایط محیطی ایجاد کند. علاوه‌بر این، در بخشی از فضای حفاری‌شده، نیم‌طبقه‌ای برای فضاهای پشتیبانی و خدماتی تعبیه شده که به بهینه‌سازی استفاده از فضا کمک کرده است.
هدف و رویکرد پایدار
اگرچه این پاویون برای مدت محدود نمایشگاه طراحی شده، اما با نگاهی پایدار و آینده‌نگرانه ساخته شده است. پس از پایان اکسپو، امکان جداسازی، انتقال و استفاده مجدد آن در مکان‌ها و رویدادهای دیگر پیش‌بینی شده است. این رویکرد نه‌تنها منجر به کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در منابع می‌شود، بلکه بر اهمیت استفاده از مصالح بازیافت‌پذیر تأکید می‌کند. این سیاست پایدار در تمام مراحل طراحی، مصالح و فناوری ساخت نیز به‌وضوح دیده می‌شود و نشان‌دهنده تعهد کلمبیا به توسعه پایدار و معماری مسئولانه است.
تجربه بازدیدکننده و معرفی فرهنگ کلمبیا
فضای داخلی پاویون به‌گونه‌ای طراحی شده است که بازدیدکنندگان بتوانند با میراث فرهنگی و طبیعی کلمبیا آشنا شوند. در بدو ورود، بازدیدکنندگان با کافه‌باری ویژه روبه‌رو می‌شوند که قهوه‌های اصیل و خوش‌عطر کلمبیایی را ارائه می‌دهد و نمادی از یکی از مشهورترین محصولات صادراتی این کشور است.
مسیر گردش بازدیدکنندگان به‌گونه‌ای طراحی شده است که تجربه‌ای چندحسی، تعاملی و آگاه‌کننده فراهم آورد. فرم معماری پویا، بازی هوشمندانه با نور و سایه و فضای داخلی فراخوان، دست به دست هم داده‌اند تا کلمبیا را به‌عنوان کشوری متنوع، طبیعی و فرهنگی به تصویر بکشند که در جهان مدرن جایگاه ویژه‌ای دارد.
استفاده از پلی‌کربنات نیمه‌شفاف در ساخت مکعب‌های نمای خارجی با هدف ایجاد تعادل دقیق میان نور طبیعی و مصنوعی صورت گرفته است. این ماده علاوه‌بر زیبایی و جلوه مدرن، به پاویون اجازه می‌دهد تا در طول شبانه‌روز ظاهر متفاوت و زنده‌ای داشته باشد.
تغییر رنگ‌ها و شدت روشنایی با کمک سیستم نورپردازی هوشمند، تعاملی میان مردم، معماری و محیط پیرامون ایجاد می‌کند و این پویایی را به‌عنوان ویژگی بارز این پاویون برجسته می‌سازد. بازدیدکنندگان در هر لحظه می‌توانند جلوه‌ای نو و متغیر از این سازه را ببینند که گویی با محیط و زمان گفت‌وگو می‌کند.
پاویون کلمبیا در اکسپو اوساکا ۲۰۲۵، نمونه‌ای درخشان از معماری معاصر است که با تلفیق فناوری‌های نوین، طراحی هوشمندانه فرم و نور و رویکردی پایدار، تصویری دقیق، زنده و الهام‌بخش از فرهنگ و طبیعت کشور کلمبیا ارائه می‌دهد. این پروژه نه‌تنها یک غرفه نمایشگاهی، بلکه تجربه‌ای چندحسی و چندوجهی است که به نمایش نوآوری، امید و پیوندهای فرهنگی پرداخته است و بازدیدکنندگان را به سفری معنوی و فرهنگی دعوت می‌کند.
طراحی و اجرای این پاویون، نمایانگر توانایی بالای طراحان در خلق فضاهای مدرن و پویاست که به شکلی هنرمندانه با محیط و مخاطب ارتباط برقرار می‌کند و مفاهیمی پیچیده همچون تاریخ، طبیعت و مدرنیته را در قالبی خردمندانه منتقل می‌کند. ترکیب مصالح پیشرفته، فناوری‌های ساخت پایدار و شکل‌دهی هنرمندانه، پاویون کلمبیا را به یکی از نقاط قوت و جاذبه‌های بی‌بدیل اکسپو ۲۰۲۵ اوساکا تبدیل کرده است.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
پیدایش معماری ایرانی به حدود هزاره هفتم پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد و تاریخی 6000 ساله دارد. از آغاز پیدایش آن تاکنون، این هنر دائماً تحت تاثیر موارد گوناگون، مانند عوامل مذهبی گسترش یافته و تکامل پیدا نموده است. معماری ایرانی از شناخته شده‌ترین و برجسته‌ترین سبک‌های معماری جهان است که در مقایسه با دیگر کشورهای جهان جایگاهی ویژه دارد. آنچه هنر معماری ایرانی را از دیگر سبک‌ها متمایز می‌سازد، ویژگی‌هایی همچون طراحی‌های جذاب و مناسب، فرم صحیح پوشش، محاسبات دقیق و رعایت مسائل علمی و فنی در بناهاست. عناصر معماری ایرانی قدمتی ۳۰۰۰ ساله دارند و همواره در دوره‌های مختلف حضور داشته اند. عناصر معماری ایرانی نه تنها از نظر تنوع، پهنه وسیعی را در برمی‌گیرند، بلکه نمودی فراتر از مرزهای جغرافیایی ایران کنونی دارند. در ادامه مطلب ” آشنایی با عناصر معماری ایرانی “ قصد داریم تا شما را با عناصر مهم و اصلی سبک معماری ایرانی آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
سردر ورودی در معماری ایرانی
در گذشته بر سردر ورودی بناهای ایرانی یک هلال تزئینی قرار می‌گرفت که به کاشی‌هایی با عبارات مذهبی مزین می‌گشت، درنتیجه مهمانان به هنگام ورود و خروج از زیر آیات و عبارات مذهبی عبور می‌کردند. سردر همچنین به عنوان مانعی در برابر ریزش برف در زمستان و تابش مستقیم آفتاب در تابستان عمل می‌نمود.
پیش طاق در معماری ایرانی
پیش طاق دری عظیم است که ورودی مکان‌هایی چون مسجد، آرامگاه و مکان‌های زیارتی را مشخص می‌کند. ارتفاع پیش طاق عموما از دیگر عناصر ساختمان بیشتر است تا اهمیت بنا را برای دیگران نمایان سازد.
جلوخان در معماری ایرانی
در معماری سنتی ایرانی، برای بعضی از بناهای مهم، فضایی بزرگ در جلوی پیش طاق در نظر گرفته می‌شد که حکم پیشگاه و میدان‌گاه جلوی خانه یا محوطه باز روبروی درب خانه، مسجد، کاروانسرا و زیارتگاه را داشت. پیدایش جلوخان مربوط به دوران صفویه است و دوران اوج استفاده از آن در معماری ایرانی، به دوره قاجار باز می‌گردد. خانه های افراد ثروتمند در دوران قاجار بدون برخورداری از جلوخان مورد توجه واقع نمی‌شدند و وجود فرمان‌های مختلف، کتیبه‌ها و وقف نامه‌ها در جلوخان بسیار رایج بود. از نمونه‌های بارز استفاده از جلوخان میتوان به کاروانسرای مهیار و مسجد امام تهران اشاره نمود.
ساعت سردر
آغاز استفاده از عنصر ساعت بر سردر ساختمان‌های شهری به دوران صفویه بازمی‌گردد و این موضوع در دوران قاجار و پهلوی به اوج خود می‌رسد. این ساعت‌ها در طول روز با نواختن آهنگ، زمان را به همگان اعلام می‌نمودند. بارگاه شاه چراغ در شیراز، مدرسه سپه سالار تهران، مسجد و مدرسه مشیر السلطنه و مسجد جامع کرمان از نمونه‌های بارز استفاده از ساعت سردر هستند.
جایگاه ارسی در معماری سبک ایرانی
در صنایع دستی به قطعه‌های مشبک ساخته شده از چوب که نقوش زیبایی نیز بر روی آن ایجاد شده باشد، ارسی می‌گویند. ارسی از عناصر بارز در معماری سنتی ایرانی محسوب می‌گردد و به پنجره‌های چوبی مشبکی گفته می‌شود که به جای گشتن بر روی پاشنه، برای باز شدن به سمت بالا حرکت می‌کنند و در محفظه‌ای مخصوص قرار می‌گیرند. ارسی بیشتر در پیشخوان و رواق ساختمان‌های سردسیر و همچنین اشکوب کوشک‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. یکی از عناصری که بر زیبایی ارسی می‌افزاید، شیشه‌های رنگی هستند اما استفاده از آنها ضروری نیست و میتوان به صورت دلخواه از آنها استفاده نمود.
اهمیت عنصر کوبه در فرهنگ ایرانی
در زمان‌های قدیم درب‌های ورودی خانه‌ها دارای دو لنگه بود که بر روی هر لنگه کوبه‌ای مخصوص به جنسیت فرد وجود داشت. کوبه‌های چکشی که صدای بمی داشتند مختص مردان و کوبه‌های حلقه‌ای با صدای زیر، مختص زنان بودند. بنابراین هر فرد باید برای ورود به خانه، کوبه مخصوص به خود را به صدا درمیآورد و جنسیتش را قبل از ورود اعلام می‌نمود. اگر تا به اینجا از مطالعه مطلب ” آشنایی با عناصر معماری ایرانی ” لذت برده‌اید، در ادامه نیز با استودیو معماری فرحو همراه باشید.
آستانه
قدیم الایام در قسمت پایینی درب‌های ورودی بناها، برآمدگی کوچکی جهت مشخص نمودن مرز بین فضای داخلی و خارجی خانه ایجاد می‌شد. آستانه همچنین در زمان بارش باران از ورود آب به درون خانه نیز جلوگیری می‌نمود. در طول تاریخ به طور پیوسته، آستانه اهمیت و ارزش ویژه‌ای پیدا می‌نمود بگونه‌ای که در یک دوره زمانی کسی اجازه نداشت پای خود را بر روی آستانه قرار دهد. در دوران سلسله صفویه بوسیدن آستانه درب عالی قاپو به عنوان امری ناشایست شناخته می‌شد و شخص خاطی مورد تنبیه قرار می‌گرفت.
سردر ورودی در معماری ایرانی
در گذشته بر سردر ورودی بناهای ایرانی یک هلال تزئینی قرار می‌گرفت که به کاشی‌هایی با عبارات مذهبی مزین می‌گشت، درنتیجه مهمانان به هنگام ورود و خروج از زیر آیات و عبارات مذهبی عبور می‌کردند. سردر همچنین به عنوان مانعی در برابر ریزش برف در زمستان و تابش مستقیم آفتاب در تابستان عمل می‌نمود.
پیش طاق در معماری ایرانی
پیش طاق دری عظیم است که ورودی مکان‌هایی چون مسجد، آرامگاه و مکان‌های زیارتی را مشخص می‌کند. ارتفاع پیش طاق عموما از دیگر عناصر ساختمان بیشتر است تا اهمیت بنا را برای دیگران نمایان سازد.
جلوخان در معماری ایرانی
در معماری سنتی ایرانی، برای بعضی از بناهای مهم، فضایی بزرگ در جلوی پیش طاق در نظر گرفته می‌شد که حکم پیشگاه و میدان‌گاه جلوی خانه یا محوطه باز روبروی درب خانه، مسجد، کاروانسرا و زیارتگاه را داشت. پیدایش جلوخان مربوط به دوران صفویه است و دوران اوج استفاده از آن در معماری ایرانی، به دوره قاجار باز می‌گردد. خانه های افراد ثروتمند در دوران قاجار بدون برخورداری از جلوخان مورد توجه واقع نمی‌شدند و وجود فرمان‌های مختلف، کتیبه‌ها و وقف نامه‌ها در جلوخان بسیار رایج بود. از نمونه‌های بارز استفاده از جلوخان میتوان به کاروانسرای مهیار و مسجد امام تهران اشاره نمود.
ساعت سردر
آغاز استفاده از عنصر ساعت بر سردر ساختمان‌های شهری به دوران صفویه بازمی‌گردد و این موضوع در دوران قاجار و پهلوی به اوج خود می‌رسد. این ساعت‌ها در طول روز با نواختن آهنگ، زمان را به همگان اعلام می‌نمودند. بارگاه شاه چراغ در شیراز، مدرسه سپه سالار تهران، مسجد و مدرسه مشیر السلطنه و مسجد جامع کرمان از نمونه‌های بارز استفاده از ساعت سردر هستند.
جایگاه ارسی در معماری سبک ایرانی
در صنایع دستی به قطعه‌های مشبک ساخته شده از چوب که نقوش زیبایی نیز بر روی آن ایجاد شده باشد، ارسی می‌گویند. ارسی از عناصر بارز در معماری سنتی ایرانی محسوب می‌گردد و به پنجره‌های چوبی مشبکی گفته می‌شود که به جای گشتن بر روی پاشنه، برای باز شدن به سمت بالا حرکت می‌کنند و در محفظه‌ای مخصوص قرار می‌گیرند. ارسی بیشتر در پیشخوان و رواق ساختمان‌های سردسیر و همچنین اشکوب کوشک‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. یکی از عناصری که بر زیبایی ارسی می‌افزاید، شیشه‌های رنگی هستند اما استفاده از آنها ضروری نیست و میتوان به صورت دلخواه از آنها استفاده نمود.
اهمیت عنصر کوبه در فرهنگ ایرانی
در زمان‌های قدیم درب‌های ورودی خانه‌ها دارای دو لنگه بود که بر روی هر لنگه کوبه‌ای مخصوص به جنسیت فرد وجود داشت. کوبه‌های چکشی که صدای بمی داشتند مختص مردان و کوبه‌های حلقه‌ای با صدای زیر، مختص زنان بودند. بنابراین هر فرد باید برای ورود به خانه، کوبه مخصوص به خود را به صدا درمیآورد و جنسیتش را قبل از ورود اعلام می‌نمود. اگر تا به اینجا از مطالعه مطلب ” آشنایی با عناصر معماری ایرانی ” لذت برده‌اید، در ادامه نیز با استودیو معماری فرحو همراه باشید.
آستانه
قدیم الایام در قسمت پایینی درب‌های ورودی بناها، برآمدگی کوچکی جهت مشخص نمودن مرز بین فضای داخلی و خارجی خانه ایجاد می‌شد. آستانه همچنین در زمان بارش باران از ورود آب به درون خانه نیز جلوگیری می‌نمود. در طول تاریخ به طور پیوسته، آستانه اهمیت و ارزش ویژه‌ای پیدا می‌نمود بگونه‌ای که در یک دوره زمانی کسی اجازه نداشت پای خود را بر روی آستانه قرار دهد. در دوران سلسله صفویه بوسیدن آستانه درب عالی قاپو به عنوان امری ناشایست شناخته می‌شد و شخص خاطی مورد تنبیه قرار می‌گرفت.
هشتی و معماری ایرانی
به آستانه و ورودی ساختمان‌های قدیمی در معماری ایرانی، هشتی گفته می‌شود. هشتی فضایی سرپوشیده است که در حیاط خانه و پس از درب ورودی ساخته می‌گردد. در گذشته این عنصر معماری با تزئینات زیادی آراسته می‌شد و معمولا یک بازشدگی در سقف آن وجود داشت که در روز باعث روشن ماندن آن فضا میگردید. در شب نیز هشتی را با فانوس روشن نگه می‌داشتند.
در خانه‌های مجلل‌تر، هشتی ورودی مهمان‌ها، خدمه و اعضای خانه را از هم جدا می‌نمود. هشتی دارای سکوهایی برای نشستن افراد بود تا آنها در زمان انتظار امکان استراحت داشته باشند. در بعضی خانه‌ها هشتی، فضایی مشترک بین چند همسایه بود که گاها از آن به عنوان محلی برای معاشرت در زمان فراغت استفاده می‌شد. صاحبان مشاغل نیز از هشتی‌ها برای پذیرایی از مشتریان خود استفاده می‌کردند.
دهلیزها
در معماری ایرانی، راهرویی که در حدفاصل بین هشتی و حیاط خانه قرار می‌گرفت، دهلیز نامیده می‌شد که با توجه به بزرگی خانه اندازه‌های متفاوتی داشت. دهلیزها معمولا دارای جزئیات و تزیینات متفاوتی نیز بودند.
میانسرا-حیاط
همواره در مرکز بناهای قدیمی ایرانی حیاطی چهارگوش به چشم می‌خورد که شکل و ابعاد آن تحت تاثیر عوامل فرهنگی، آب و هوا و … متغیر بود. در اکثر بناها در اطراف حیاط چندین ایوان، یک حوض و چندین باغچه وجود دارد.
حیاط در گذشته به عنوان محلی برای برگزاری مراسمات عروسی و ختم و نیز پذیرایی از مهمانان شناخته می‌شد و گاها در بعضی خانه‌های مجلل چندین حیاط برای برگزاری مراسمات مختلف وجود داشت.
گودال باغچه (باغچال)
باغچه‌ها در حیاط اصلی خانه‌های قدیمی و کمی پایین‌تر از سطح حیاط (در حد یک طبقه) ساخته می‌شدند. این کار باعث سهولت دسترسی به قنات می‌شد و مصالح برداشت شده نیز در ساخت و سازها مورد استفاده قرار می‌گرفتند. گودال باغچه در خانه‌های قدیمی مناطق خشک و کویری نظیر نائین و کاشان دیده می‌شود.
سرداب در معماری ایرانی
سرداب به فضاهایی گفته می‌شده که در خانه‌های قدیمی به منظور نگهداری از غذا و ایجاد فضایی خنک برای فصول گرم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در داخل سرداب یک حوضچه آب با ارتفاع کم تعبیه میگردید. عموما در مناطق گرمسیر در بالای حوضچه بادگیرهایی نیز ساخته می‌شد که به واسطه عبور جریان هوا از داخل آن، آب داخل حوض تبخیر شده و محیطی خنک فراهم می‌آورد.
جایگاه ایوان در معماری سبک ایرانی
پیدایش ایوان در هنر معماری ایرانی به زمان اشکانیان باز می‌گردد. این عنصر معماری در گذر زمان اشکال متعددی به خود گرفته است. ایوان در بخش بیرونی بناهای ایرانی و در ارتفاعی بلندتر از محوطه اطراف قرار داشت که از یک جهت به سمت حیاط باز بود و از سه جهت دیگر نیز به ساختمان محدود می‌گشت. ایوان عموما به عنوان محلی برای نشیمن افراد خانواده مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
ایوان کاربردهای مهم دیگری نیز داشته است، به طور مثال ساخت ایوان با هدف جلوگیری از تابش مستقیم نور آفتاب و همین طور عدم ورود قطره‌های باران در زمان بارندگی، انجام می‌گرفته است.
رواق در معماری ایرانی
اگر ستو‌ن‌هایی که در ساخت ایوان استفاده می‌گردند، کم عرض باشند، به آنها رواق گفته می‌شود. رواق نیز همچون ایوان از سه طرف به ساختمان محدود بوده و از ساکنین در برابر بارش باران و تابش آفتاب محافظت می‌نموده است. استفاده از رواق در اماکن مذهبی بسیار رایج بوده است. مدرسه سپهسالار تهران، مسجد جامع یزد و مدرسه معیرالممالک از نمونه‌های شناخته شده استفاده از رواق در معماری ایرانی هستند.
حجره در معماری ایرانی
حجره‌ها عموما به صورت چهارضلعی یا چند ضلعی در اطراف حیاط مرکزی یا میانسرا ساخته می‌شدند و محلی برای عزلت نشینی دراویش، استفاده طلاب در مدارس، اقامت مسافران در کاروانسراها و همچنین محلی برای چله نشینی، بودند.
حجره‌ها گاهی اوقات به صورت دو طبقه ساخته می‌شدند و یک راهرو ارتباط میان این دو طبقه را ممکن می‌ساخت. این اتاق‌ها معمولا روشنایی کمی داشتند، سقفشان کوتاه بود و به صورت طاق آهنگ ساخته می‌شدند.
شناخت انواع اتاق در معماری ایرانی
در ادامه مبحث آشنایی با عناصر معماری ایرانی به مبحث اتاق‌ها می‌رسیم که جایگاه ویژه‌ای در این سبک معماری داشته است.
اهمیت تالارها در معماری ایرانی
در گذشته از تالارها برای پذیرایی کردن از مهمانان مهم استفاده میگردید و این مکان همواره از اهمیت بیشتری نسبت به سایر اتاق‌ها برخوردار بود. همانطور که در بناهای قدیمی به جامانده از گذشته مشاهده می‌کنیم، معماران ایرانی همواره نهایت تلاش خود را در زیباسازی و تزئین نمودن این مکان به کار می‌گرفتند.
به آستانه و ورودی ساختمان‌های قدیمی در معماری ایرانی، هشتی گفته می‌شود. هشتی فضایی سرپوشیده است که در حیاط خانه و پس از درب ورودی ساخته می‌گردد. در گذشته این عنصر معماری با تزئینات زیادی آراسته می‌شد و معمولا یک بازشدگی در سقف آن وجود داشت که در روز باعث روشن ماندن آن فضا میگردید. در شب نیز هشتی را با فانوس روشن نگه می‌داشتند.
در خانه‌های مجلل‌تر، هشتی ورودی مهمان‌ها، خدمه و اعضای خانه را از هم جدا می‌نمود. هشتی دارای سکوهایی برای نشستن افراد بود تا آنها در زمان انتظار امکان استراحت داشته باشند. در بعضی خانه‌ها هشتی، فضایی مشترک بین چند همسایه بود که گاها از آن به عنوان محلی برای معاشرت در زمان فراغت استفاده می‌شد. صاحبان مشاغل نیز از هشتی‌ها برای پذیرایی از مشتریان خود استفاده می‌کردند.
دهلیزها
در معماری ایرانی، راهرویی که در حدفاصل بین هشتی و حیاط خانه قرار می‌گرفت، دهلیز نامیده می‌شد که با توجه به بزرگی خانه اندازه‌های متفاوتی داشت. دهلیزها معمولا دارای جزئیات و تزیینات متفاوتی نیز بودند.
میانسرا-حیاط
همواره در مرکز بناهای قدیمی ایرانی حیاطی چهارگوش به چشم می‌خورد که شکل و ابعاد آن تحت تاثیر عوامل فرهنگی، آب و هوا و … متغیر بود. در اکثر بناها در اطراف حیاط چندین ایوان، یک حوض و چندین باغچه وجود دارد.
حیاط در گذشته به عنوان محلی برای برگزاری مراسمات عروسی و ختم و نیز پذیرایی از مهمانان شناخته می‌شد و گاها در بعضی خانه‌های مجلل چندین حیاط برای برگزاری مراسمات مختلف وجود داشت.
گودال باغچه (باغچال)
باغچه‌ها در حیاط اصلی خانه‌های قدیمی و کمی پایین‌تر از سطح حیاط (در حد یک طبقه) ساخته می‌شدند. این کار باعث سهولت دسترسی به قنات می‌شد و مصالح برداشت شده نیز در ساخت و سازها مورد استفاده قرار می‌گرفتند. گودال باغچه در خانه‌های قدیمی مناطق خشک و کویری نظیر نائین و کاشان دیده می‌شود.
سرداب در معماری ایرانی
سرداب به فضاهایی گفته می‌شده که در خانه‌های قدیمی به منظور نگهداری از غذا و ایجاد فضایی خنک برای فصول گرم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در داخل سرداب یک حوضچه آب با ارتفاع کم تعبیه میگردید. عموما در مناطق گرمسیر در بالای حوضچه بادگیرهایی نیز ساخته می‌شد که به واسطه عبور جریان هوا از داخل آن، آب داخل حوض تبخیر شده و محیطی خنک فراهم می‌آورد.
جایگاه ایوان در معماری سبک ایرانی
پیدایش ایوان در هنر معماری ایرانی به زمان اشکانیان باز می‌گردد. این عنصر معماری در گذر زمان اشکال متعددی به خود گرفته است. ایوان در بخش بیرونی بناهای ایرانی و در ارتفاعی بلندتر از محوطه اطراف قرار داشت که از یک جهت به سمت حیاط باز بود و از سه جهت دیگر نیز به ساختمان محدود می‌گشت. ایوان عموما به عنوان محلی برای نشیمن افراد خانواده مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
ایوان کاربردهای مهم دیگری نیز داشته است، به طور مثال ساخت ایوان با هدف جلوگیری از تابش مستقیم نور آفتاب و همین طور عدم ورود قطره‌های باران در زمان بارندگی، انجام می‌گرفته است.
رواق در معماری ایرانی
اگر ستو‌ن‌هایی که در ساخت ایوان استفاده می‌گردند، کم عرض باشند، به آنها رواق گفته می‌شود. رواق نیز همچون ایوان از سه طرف به ساختمان محدود بوده و از ساکنین در برابر بارش باران و تابش آفتاب محافظت می‌نموده است. استفاده از رواق در اماکن مذهبی بسیار رایج بوده است. مدرسه سپهسالار تهران، مسجد جامع یزد و مدرسه معیرالممالک از نمونه‌های شناخته شده استفاده از رواق در معماری ایرانی هستند.
حجره در معماری ایرانی
حجره‌ها عموما به صورت چهارضلعی یا چند ضلعی در اطراف حیاط مرکزی یا میانسرا ساخته می‌شدند و محلی برای عزلت نشینی دراویش، استفاده طلاب در مدارس، اقامت مسافران در کاروانسراها و همچنین محلی برای چله نشینی، بودند.
حجره‌ها گاهی اوقات به صورت دو طبقه ساخته می‌شدند و یک راهرو ارتباط میان این دو طبقه را ممکن می‌ساخت. این اتاق‌ها معمولا روشنایی کمی داشتند، سقفشان کوتاه بود و به صورت طاق آهنگ ساخته می‌شدند.
شناخت انواع اتاق در معماری ایرانی
در ادامه مبحث آشنایی با عناصر معماری ایرانی به مبحث اتاق‌ها می‌رسیم که جایگاه ویژه‌ای در این سبک معماری داشته است.
اهمیت تالارها در معماری ایرانی
در گذشته از تالارها برای پذیرایی کردن از مهمانان مهم استفاده میگردید و این مکان همواره از اهمیت بیشتری نسبت به سایر اتاق‌ها برخوردار بود. همانطور که در بناهای قدیمی به جامانده از گذشته مشاهده می‌کنیم، معماران ایرانی همواره نهایت تلاش خود را در زیباسازی و تزئین نمودن این مکان به کار می‌گرفتند.
پنج‌دری در خانه‌های سنتی ایرانی
پنج‌دری اتاقی با پنج عدد پنجره بود که در مجاورت هم قرار می‌گرفتند و به سمت ایوان خانه گشوده می‌شدند. این مکان در گذشته به عنوان فضای اصلی خانه برای دور هم جمع شدن اعضای خانواده و همچنین محلی برای نشیمن میهمانان و پذیرایی کردن از آنها، مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
سه‌دری در خانه‌های سنتی ایرانی
سه دری اتاقی با سه عدد پنجره مجاور هم بود که در گذشته کاربرد اتاق خواب را داشت. معمولا در مجاورت هر سه‌دری راهرویی به منظور ارتباط آن با دیگر قسمت‌های خانه تعبیه می‌شد.
اهمیت اتاق‌های گوشواره
اتاق‌های گوشواره در حقیقت اتاق‌هایی بودند که به منظور افزایش ظرفیت شاه‌نشین خانه در دو سمت آن ساخته می‌شدند، بدین صورت که اگر شمار مهمان‌ها از گنجایش اتاق بیشتر می‌شد، درهای شاه‌نشین را می‌گشودند و ظرفیت اتاق بالا می‌رفت. در برخی از ضیافت‌های خاص نیز نوازندگانی برای سرگرم نمودن مهمان‌ها به کار گرفته می‌شدند که در این اتاق‌ها به نواختن ساز می‌پرداختند.
بهارخواب در خانه‌های سنتی ایرانی
بهارخواب که با نام‌هایی چون مهتابی و تخت بوم نیز شناخته می‌شود، فضایی سرباز و رو به حیاط است که از آن به عنوان محلی برای خوابیدن یا همنشینی در فصول گرم سال به خصوص در مناطق جنوبی کشور مانند خوزستان استفاده می‌شد. بهارخواب در سطحی بالاتر از حیاط خانه و عموما در طبقات دوم و یا بالاتر ساخته می‌شد.
تابستان‌نشین در خانه‌های سنتی ایرانی
این فضا در قسمت جنوبی ساختمان‌های قدیمی به صورتی نیمه باز ساخته می‌شد. تالارها و ایوان‌هایی که در اضلاع جنوبی بناهای قدیمی وجود داشتند، انواعی از تابستان‌نشین‌ها هستند که به دلیل باز بودن فضای آنها معمولا ظاهری ساده دارند و در مناطق سردسیر از بنا حذف می‌گردیدند تا از ورود هوای سرد به درون خانه جلوگیری شود. به عنوان مثال حسینیه خانه بروجردی‌ها از نمونه‌های زیبا و کار شده تابستان نشین به شمار می‌آید.
اهمیت اتاق‌های گوشواره
اتاق‌های گوشواره در حقیقت اتاق‌هایی بودند که به منظور افزایش ظرفیت شاه‌نشین خانه در دو سمت آن ساخته می‌شدند، بدین صورت که اگر شمار مهمان‌ها از گنجایش اتاق بیشتر می‌شد، درهای شاه‌نشین را می‌گشودند و ظرفیت اتاق بالا می‌رفت. در برخی از ضیافت‌های خاص نیز نوازندگانی برای سرگرم نمودن مهمان‌ها به کار گرفته می‌شدند که در این اتاق‌ها به نواختن ساز می‌پرداختند.
بهارخواب در خانه‌های سنتی ایرانی
بهارخواب که با نام‌هایی چون مهتابی و تخت بوم نیز شناخته می‌شود، فضایی سرباز و رو به حیاط است که از آن به عنوان محلی برای خوابیدن یا همنشینی در فصول گرم سال به خصوص در مناطق جنوبی کشور مانند خوزستان استفاده می‌شد. بهارخواب در سطحی بالاتر از حیاط خانه و عموما در طبقات دوم و یا بالاتر ساخته می‌شد.
تابستان‌نشین در خانه‌های سنتی ایرانی
این فضا در قسمت جنوبی ساختمان‌های قدیمی به صورتی نیمه باز ساخته می‌شد. تالارها و ایوان‌هایی که در اضلاع جنوبی بناهای قدیمی وجود داشتند، انواعی از تابستان‌نشین‌ها هستند که به دلیل باز بودن فضای آنها معمولا ظاهری ساده دارند و در مناطق سردسیر از بنا حذف می‌گردیدند تا از ورود هوای سرد به درون خانه جلوگیری شود. به عنوان مثال حسینیه خانه بروجردی‌ها از نمونه‌های زیبا و کار شده تابستان نشین به شمار می‌آید.
زمستان‌نشین در خانه‌های سنتی ایرانی
در نقطه مقابل تابستان نشین، زمستان‌نشین‌ها قرار داشتند که در اضلاع شمالی ساختمان‌های قدیمی ساخته می‌شدند. در فصول سرد سال نور خورشید به صورتی مایل به این فضا می‌تابید و با گرم کردن آن، این قسمت را به محلی مناسب برای استراحت تبدیل می‌نمود.
شوادان؛ سیستم خنک‌کننده سنتی
ساختن سیستم سرمایشی و گرمایشی مطلوب در گذشته، بسیار مورد توجه معماران ایرانی بوده که این قضیه منجر به ساخته شدن سیستم‌هایی متناسب با هر منطقه جغرافیایی شد. یکی از به نام‌ترین سیستم‌هایی که برای تامین خنکی بناها در مناطق جنوبی، به ویژه دزفول مورد استفاده قرار می‌گرفت، فضایی به نام شوادان بود. این فضا در عمق حداقل ده متری از سطح زمین ساخته می‌شد و از طریق کانال‌هایی به قسمت‌های مختلف ساختمان انتقال پیدا می‌کرد و باعث خنکی آنها می‌شد. از شوادان به علت هوای خنکی که داشت به عنوان محلی برای نگهداری از مواد غذایی و حتی گاها استراحت کردن اهل خانه استفاده میگردید.
اهمیت بادگیر در معماری ایرانی
بدون شک میتوان بادگیرها را از برجسته‌ترین عناصر معماری ایرانی به حساب آورد. بادگیرها همچون تهویه‌های امروزی وظیفه خنک کردن بنا را داشته‌اند که به صورت برج‌هایی زیبا با ارتفاع‌های متفاوت در بالای ساختمان‌ها احداث می‌گردیدند. بر اثر عبور جریان هوا و به گردش درآمدن آن در برج‌های بادگیر، هوا به سمت پایین می‌رفت و وارد سرداب می‌شد.
پنج‌دری اتاقی با پنج عدد پنجره بود که در مجاورت هم قرار می‌گرفتند و به سمت ایوان خانه گشوده می‌شدند. این مکان در گذشته به عنوان فضای اصلی خانه برای دور هم جمع شدن اعضای خانواده و همچنین محلی برای نشیمن میهمانان و پذیرایی کردن از آنها، مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
سه‌دری در خانه‌های سنتی ایرانی
سه دری اتاقی با سه عدد پنجره مجاور هم بود که در گذشته کاربرد اتاق خواب را داشت. معمولا در مجاورت هر سه‌دری راهرویی به منظور ارتباط آن با دیگر قسمت‌های خانه تعبیه می‌شد.
اهمیت اتاق‌های گوشواره
اتاق‌های گوشواره در حقیقت اتاق‌هایی بودند که به منظور افزایش ظرفیت شاه‌نشین خانه در دو سمت آن ساخته می‌شدند، بدین صورت که اگر شمار مهمان‌ها از گنجایش اتاق بیشتر می‌شد، درهای شاه‌نشین را می‌گشودند و ظرفیت اتاق بالا می‌رفت. در برخی از ضیافت‌های خاص نیز نوازندگانی برای سرگرم نمودن مهمان‌ها به کار گرفته می‌شدند که در این اتاق‌ها به نواختن ساز می‌پرداختند.
بهارخواب در خانه‌های سنتی ایرانی
بهارخواب که با نام‌هایی چون مهتابی و تخت بوم نیز شناخته می‌شود، فضایی سرباز و رو به حیاط است که از آن به عنوان محلی برای خوابیدن یا همنشینی در فصول گرم سال به خصوص در مناطق جنوبی کشور مانند خوزستان استفاده می‌شد. بهارخواب در سطحی بالاتر از حیاط خانه و عموما در طبقات دوم و یا بالاتر ساخته می‌شد.
تابستان‌نشین در خانه‌های سنتی ایرانی
این فضا در قسمت جنوبی ساختمان‌های قدیمی به صورتی نیمه باز ساخته می‌شد. تالارها و ایوان‌هایی که در اضلاع جنوبی بناهای قدیمی وجود داشتند، انواعی از تابستان‌نشین‌ها هستند که به دلیل باز بودن فضای آنها معمولا ظاهری ساده دارند و در مناطق سردسیر از بنا حذف می‌گردیدند تا از ورود هوای سرد به درون خانه جلوگیری شود. به عنوان مثال حسینیه خانه بروجردی‌ها از نمونه‌های زیبا و کار شده تابستان نشین به شمار می‌آید.
اهمیت اتاق‌های گوشواره
اتاق‌های گوشواره در حقیقت اتاق‌هایی بودند که به منظور افزایش ظرفیت شاه‌نشین خانه در دو سمت آن ساخته می‌شدند، بدین صورت که اگر شمار مهمان‌ها از گنجایش اتاق بیشتر می‌شد، درهای شاه‌نشین را می‌گشودند و ظرفیت اتاق بالا می‌رفت. در برخی از ضیافت‌های خاص نیز نوازندگانی برای سرگرم نمودن مهمان‌ها به کار گرفته می‌شدند که در این اتاق‌ها به نواختن ساز می‌پرداختند.
بهارخواب در خانه‌های سنتی ایرانی
بهارخواب که با نام‌هایی چون مهتابی و تخت بوم نیز شناخته می‌شود، فضایی سرباز و رو به حیاط است که از آن به عنوان محلی برای خوابیدن یا همنشینی در فصول گرم سال به خصوص در مناطق جنوبی کشور مانند خوزستان استفاده می‌شد. بهارخواب در سطحی بالاتر از حیاط خانه و عموما در طبقات دوم و یا بالاتر ساخته می‌شد.
تابستان‌نشین در خانه‌های سنتی ایرانی
این فضا در قسمت جنوبی ساختمان‌های قدیمی به صورتی نیمه باز ساخته می‌شد. تالارها و ایوان‌هایی که در اضلاع جنوبی بناهای قدیمی وجود داشتند، انواعی از تابستان‌نشین‌ها هستند که به دلیل باز بودن فضای آنها معمولا ظاهری ساده دارند و در مناطق سردسیر از بنا حذف می‌گردیدند تا از ورود هوای سرد به درون خانه جلوگیری شود. به عنوان مثال حسینیه خانه بروجردی‌ها از نمونه‌های زیبا و کار شده تابستان نشین به شمار می‌آید.
زمستان‌نشین در خانه‌های سنتی ایرانی
در نقطه مقابل تابستان نشین، زمستان‌نشین‌ها قرار داشتند که در اضلاع شمالی ساختمان‌های قدیمی ساخته می‌شدند. در فصول سرد سال نور خورشید به صورتی مایل به این فضا می‌تابید و با گرم کردن آن، این قسمت را به محلی مناسب برای استراحت تبدیل می‌نمود.
شوادان؛ سیستم خنک‌کننده سنتی
ساختن سیستم سرمایشی و گرمایشی مطلوب در گذشته، بسیار مورد توجه معماران ایرانی بوده که این قضیه منجر به ساخته شدن سیستم‌هایی متناسب با هر منطقه جغرافیایی شد. یکی از به نام‌ترین سیستم‌هایی که برای تامین خنکی بناها در مناطق جنوبی، به ویژه دزفول مورد استفاده قرار می‌گرفت، فضایی به نام شوادان بود. این فضا در عمق حداقل ده متری از سطح زمین ساخته می‌شد و از طریق کانال‌هایی به قسمت‌های مختلف ساختمان انتقال پیدا می‌کرد و باعث خنکی آنها می‌شد. از شوادان به علت هوای خنکی که داشت به عنوان محلی برای نگهداری از مواد غذایی و حتی گاها استراحت کردن اهل خانه استفاده میگردید.
اهمیت بادگیر در معماری ایرانی
بدون شک میتوان بادگیرها را از برجسته‌ترین عناصر معماری ایرانی به حساب آورد. بادگیرها همچون تهویه‌های امروزی وظیفه خنک کردن بنا را داشته‌اند که به صورت برج‌هایی زیبا با ارتفاع‌های متفاوت در بالای ساختمان‌ها احداث می‌گردیدند. بر اثر عبور جریان هوا و به گردش درآمدن آن در برج‌های بادگیر، هوا به سمت پایین می‌رفت و وارد سرداب می‌شد.
تبخیر آب از سطح حوضچه موجود در سرداب هوایی خنک را ایجاد می‌نمود. در سرداب عموما تعدادی در نیز وجود داشت که باز کردن آنها سیستمی همانند کولرهای امروزی ایجاد می‌نمود. برترین نمونه‌های بادگیرها را میتوان در شهرهای کویری همچون یزد و کاشان مشاهده نمود.
جایگاه آب‌انبار در معماری ایرانی
آب‌انبارها فضاهایی سربسته بودند که در زیرزمین بر فراز حوض‌ها احداث می‌گردیدند. این عنصر با ذخیره نمودن آب باران در فصول پر بارش امکان بهره بردن از آن را در فصول گرم و کم آب، فراهم می‌نمود و به این ترتیب همیشه آب آشامیدنی خنک در اختیار مردم مناطق کویری قرار داشت. از مشهورترین نمونه‌های آب‌انبار میتوان به آب‌انبارهای موجود در یزد و میناب اشاره نمود .
گوشواره در معماری ایرانی
یکی از رایج‌ترین عناصر معماری ایرانی گوشواره است. این عنصر با ایجاد جلوآمدگی درکنج‌های درونی ساختمان، برای تبدیل کردن اشکال چهارگوش به اشکالی گردتر همچون هشت، شانزده، سی و دو ظلعی و در آخر دایره استفاده می‌شد و بیشتر در ساخت گنبدها مورد استفاده قرار می‌گرفت.
نتیجه‌گیری
بدون شک معماری ایرانی یکی از تاثیرگذارترین سبک‌های معماری در جهان است. معماران ایرانی با به کار گرفتن هوش و ذکاوت خود و در نهایت هنرمندی، با توجه به شرایط جغرافیایی، آب و هوایی و فرهنگی هر منطقه، این عناصر معماری را توسعه می‌دادند و در جهت برقراری آسایش مردم این مناطق می‌کوشیدند. اگر مطالعه مطلب آشنایی با عناصر معماری ایرانی برای شما مفید واقع گردید، با دیگر مقالات استودیو معماری فرحو نیز همراه باشید.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
جایگاه آب‌انبار در معماری ایرانی
آب‌انبارها فضاهایی سربسته بودند که در زیرزمین بر فراز حوض‌ها احداث می‌گردیدند. این عنصر با ذخیره نمودن آب باران در فصول پر بارش امکان بهره بردن از آن را در فصول گرم و کم آب، فراهم می‌نمود و به این ترتیب همیشه آب آشامیدنی خنک در اختیار مردم مناطق کویری قرار داشت. از مشهورترین نمونه‌های آب‌انبار میتوان به آب‌انبارهای موجود در یزد و میناب اشاره نمود .
گوشواره در معماری ایرانی
یکی از رایج‌ترین عناصر معماری ایرانی گوشواره است. این عنصر با ایجاد جلوآمدگی درکنج‌های درونی ساختمان، برای تبدیل کردن اشکال چهارگوش به اشکالی گردتر همچون هشت، شانزده، سی و دو ظلعی و در آخر دایره استفاده می‌شد و بیشتر در ساخت گنبدها مورد استفاده قرار می‌گرفت.
نتیجه‌گیری
بدون شک معماری ایرانی یکی از تاثیرگذارترین سبک‌های معماری در جهان است. معماران ایرانی با به کار گرفتن هوش و ذکاوت خود و در نهایت هنرمندی، با توجه به شرایط جغرافیایی، آب و هوایی و فرهنگی هر منطقه، این عناصر معماری را توسعه می‌دادند و در جهت برقراری آسایش مردم این مناطق می‌کوشیدند. اگر مطالعه مطلب آشنایی با عناصر معماری ایرانی برای شما مفید واقع گردید، با دیگر مقالات استودیو معماری فرحو نیز همراه باشید.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
❤2
سال ۱۳۰۷ یک معمار آلمانی به نام کارل فریش اقدام به طراحی مهندسی شهرسازی در مرکز این میدان به‌صورت شعاعی-ستاره‌ای می‌کند. شعاع این میدان ۸۰متر است؛ در سراسر این میدان، شش خیابان به نام‌های باباطاهر، اکباتان، شهدا، تختی و بوعلی به‌همراه شریعتی قرار دارد که همگی به مرکز شهر متصل هستند. این میدان به اندازه‌ای قدمت دارد که بعد از گذشت یک قرن هنوز موقعیت ارتباطی خود را با خیابان‌ها و بازار همدان حفظ کرده است. این اثر هنری در کشور هلند و در شهر آمستردام دیده شده است؛ اما همدان تنها شهری در ایران است که این بافت شهری را به‌گونه‌ای شگفت‌انگیز حفظ کرده و از این طراحی بهترین استفاده را برده است. این معماری بی‌سابقه در همدان تلفیقی از سبک اسلامی-اروپایی است. میدان مرکزی همدان به سبک باروک معروف است و شناخته می‌شود.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
👍6
BN Architecture pinned «با سلام و احترام 🔶🔸انجام خدمات مهندسی🔸🔶 ✅🔸طراحی فاز 1 و فاز 2 معماری ✅🔸طراحی نما ✅🔸طراحی داخلی برای مشاوره و سفارش پروژه به آیدی زیر مراجعه فرمائید. ➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖ ☑️ @Arch_banaei»
همدان دارای آثار و بناهای تاریخی و معماری متنوعی است که از دوره‌های مختلف تاریخی به یادگار مانده‌اند. برخی از مهم‌ترین این بناها عبارتند از: آرامگاه بوعلی سینا، آرامگاه باباطاهر، گنبد علویان، برج قربان، حمام قلعه و بازار سنتی همدان.
بناهای شاخص معماری همدان:
آرامگاه بوعلی سینا:
یکی از مهم‌ترین نمادهای شهر همدان و نمادی از شکوه معماری ایرانی است که در دوره قاجار ساخته شده است.
آرامگاه باباطاهر:
این آرامگاه نیز از بناهای شاخص همدان است و در دوره پهلوی ساخته شده است. این بنا در میدان باباطاهر واقع شده است.
گنبد علویان:
این بنا یک اثر تاریخی مربوط به دوره سلجوقیان است که در دوره قاجار نیز تغییراتی در آن ایجاد شده است و به عنوان یکی از نمونه‌های بارز معماری اسلامی در همدان شناخته می‌شود.
برج قربان:
این برج مربوط به دوره سلجوقیان است و از آثار مهم تاریخی همدان به شمار می‌رود.
حمام قلعه:
این حمام قدیمی نیز از بناهای تاریخی همدان است که در دوره قاجار ساخته شده است.
بازار همدان:
این بازار سنتی که در محدوده خیابان‌های باباطاهر، اکباتان و شهدا قرار دارد، از جمله بازارهای قدیمی و سنتی ایران است که معماری خاص خود را دارد.
کاروانسرای تاج آباد:
این کاروانسرا در شهرستان بهار و در روستای تاج‌آباد سفلی قرار دارد و از بناهای دوره پهلوی است.
علاوه بر این بناها، همدان دارای خانه‌های تاریخی و بناهای دیگری نیز هست که هر کدام نشان‌دهنده فرهنگ و هنر معماری این منطقه هستند.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
بناهای شاخص معماری همدان:
آرامگاه بوعلی سینا:
یکی از مهم‌ترین نمادهای شهر همدان و نمادی از شکوه معماری ایرانی است که در دوره قاجار ساخته شده است.
آرامگاه باباطاهر:
این آرامگاه نیز از بناهای شاخص همدان است و در دوره پهلوی ساخته شده است. این بنا در میدان باباطاهر واقع شده است.
گنبد علویان:
این بنا یک اثر تاریخی مربوط به دوره سلجوقیان است که در دوره قاجار نیز تغییراتی در آن ایجاد شده است و به عنوان یکی از نمونه‌های بارز معماری اسلامی در همدان شناخته می‌شود.
برج قربان:
این برج مربوط به دوره سلجوقیان است و از آثار مهم تاریخی همدان به شمار می‌رود.
حمام قلعه:
این حمام قدیمی نیز از بناهای تاریخی همدان است که در دوره قاجار ساخته شده است.
بازار همدان:
این بازار سنتی که در محدوده خیابان‌های باباطاهر، اکباتان و شهدا قرار دارد، از جمله بازارهای قدیمی و سنتی ایران است که معماری خاص خود را دارد.
کاروانسرای تاج آباد:
این کاروانسرا در شهرستان بهار و در روستای تاج‌آباد سفلی قرار دارد و از بناهای دوره پهلوی است.
علاوه بر این بناها، همدان دارای خانه‌های تاریخی و بناهای دیگری نیز هست که هر کدام نشان‌دهنده فرهنگ و هنر معماری این منطقه هستند.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
👍3❤1
همانطور که می‌دانید ایران از جمله کشورهایی است که در بحث معماری، در جهان حرف اول را می‌زند. اهمیت معماری در شهرسازی بر کسی پوشیده نیست. معماری زیبا، تاثیر زیادی در رشد یک استان و کشور دارد و یکی از عوامل مهم جذب توریست و گردشگر است. این تاثیر تنها محدود به زیباسازی یک منطقه نیست و حامل پیام‌های دیگری نیز هست. معماری، فرهنگ یک ملت را به جهان و آیندگان معرفی می‌کند و به همین دلیل حائز اهمیت است. در این بین، معماری استان همدان، همواره مورد توجه گردشگران بوده است و یکی از عوامل شهرت استان همدان معماری آن است.
کشور ایران از گذشته تا کنون تاکید خاصی بر سبک‌های معماری اسلامی داشته است و در هر استان آن میتوان آثار فاخری یافت. از میان تمامی استان‌ها، معماری استان همدان اهمیت بیشتری دارد. نکته قابل توجه و جالب در معماری استان همدان، معماری متفاوت بناها و آثار تاریخی آن است.
آثار تاریخی موجود در همدان علاوه بر بافت سنتی و اسلامی در معماری خود، نشانه‌هایی از معماری مدرن را نیز در خود جای داده‌اند و حتی در مواردی، بسیار بهتر از معماری مدرن عمل کرده‌اند. به همین دلیل امروزه استان همدان جز یکی از پربازدیدترین استان‌های کشور به حساب می‌آید.
در این مقاله قصد داریم شما را با معماری استان همدان و بناهای تاریخی ساخته شده در آن آشنا کنیم ، سبک‌های مختلف معماری آن را بررسی نماییم و به تحلیل چند نمونه از آثار آن بپردازیم.
پیشینه تاریخی معماری استان همدان
شهر همدان یکی از شهرهای تاریخی ایران است. هگمتانه نامی است که پادشاهان ماد برای آن انتخاب کردند و آن را به پایتختی خود برگزیدند. قدمت تاریخی این شهر به قدری بالاست که مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۵ همدان را به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران معرفی کرد. هم اکنون نیز به خاطر معماری استان همدان و وجود آثار و بناهای تاریخی در آن، این شهر به عنوان پنجمین شهر فرهنگی و توریستی شناخته می‌شود. آثار تاریخی موجود در این شهر متعلق به پادشاهان هخامنشی، اشکانی، ساسانی، آل بویه و سلجوقی است. به عنوان مثال، گنج نامه از قدیمی‌ترین آثار به جا مانده از دوران هخامنشیان است که در هگمتانه قرار دارد.
علاوه بر بناها و آثار تاریخی با معماری سنتی و اسلامی ، در معماری استان همدان از طراحی‌های مدرن برای شهرسازی و طراحی ساختمان‌ها نیز استفاده شده است. در این مقاله قصد داریم شما را با سازه‌های مختلف که با معماری اسلامی و اروپایی ساخته شده‌اند آشنا کنیم و برجسته‌ترین سبک طراحی شهری در استان همدان را به شما معرفی نماییم. معماری استان همدان رمز و راز و شگفتی‌های زیادی دارد که در ادامه این مقاله شما را با آنها آشنا خواهیم کرد، پس ما را تا پایان همراهی کنید.
شاهکار معماری و هنر اسلامی در معماری استان همدان
همان‌گونه که پیش‌تر اشاره کردیم همدان شهری قدمت‌دار است و چون دوره‌های تاریخی زیادی را دیده است، بناهای به جا مانده از آن دوران‌ها دارای معماری اسلامی و سنتی خاصی هستند. تعداد این بناها زیاد است و معرفی همه آنها کار راحتی نیست به همین دلیل در این مقاله سعی شده است تا برجسته‌ترین و معروف‌ترین بناهای ساخته شده در استان همدان به شما معرفی گردد و معماری آنها مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
از جمله بناهای سنتی برجسته‌ای که در معماری استان همدان می‌درخشند، میتوان به آثار زیر اشاره نمود:
• آرامگاه بوعلی سینا که در میدان بیضی شکل بوعلی سینا قرار دارد.
• مقبره استر و مردخای که در مرکز شهر ساخته شده است و همانند سایر سازه‌های اسلامی، معماری گنبد شکل دارد.
• برج قربان که به قرن هفتم یا هشتم هجری تعلق دارد و در محله زندی‌ها واقع شده است.
• بازار قدیمی همدان که از ۳۶ بازار و راسته بازار و ۲۶ سرا و کاروانسرا ساخته شده است، معماری این بازار به دوره قاجار بر می‌گردد.
• سراها و کاروانسراها که به دو دسته تجاری و کاروانی تقسیم شده‌اند.
• گنبد علویان که یکی از آثار به جا مانده از دوره سلجوقیان است.
• آرامگاه بابا طاهر عریان نیز از دیگر بناهایی است که در دوره سلجوقیان ساخته شده است.
مجموعه‌ی بالا تشکیل‌دهنده‌ی معماری استان همدان با بافت سنتی و اسلامی است و ارزشی به قدمت تاریخ دارد. در ادامه به تحلیل معماری چند نمونه از آنها می‌پردازیم.
اهمیت آرامگاه بوعلی سینا در شهرت جهانی معماری استان همدان
آرامگاه ابو علی سینا در سال ۱۳۳۰ و در هزارمین سالگرد تولد ابوعلی سینا، توسط انجمن آثار ملی به عنوان یادبودی برای این حکیم فرزانه ساخته شد. طرح این بنا در سال ۱۳۲۴ توسط هیئت موسسان انتخاب شد، به این صورت که از طراحان خواسته شد طرح‌های پیشنهادی خود را ارائه دهند تا از بین آنها یک طرح به عنوان طرح برتر انتخاب شود. سرانجام طرح آقای هوشنگ سیحون به عنوان طرح برتر انتخاب شد.
کشور ایران از گذشته تا کنون تاکید خاصی بر سبک‌های معماری اسلامی داشته است و در هر استان آن میتوان آثار فاخری یافت. از میان تمامی استان‌ها، معماری استان همدان اهمیت بیشتری دارد. نکته قابل توجه و جالب در معماری استان همدان، معماری متفاوت بناها و آثار تاریخی آن است.
آثار تاریخی موجود در همدان علاوه بر بافت سنتی و اسلامی در معماری خود، نشانه‌هایی از معماری مدرن را نیز در خود جای داده‌اند و حتی در مواردی، بسیار بهتر از معماری مدرن عمل کرده‌اند. به همین دلیل امروزه استان همدان جز یکی از پربازدیدترین استان‌های کشور به حساب می‌آید.
در این مقاله قصد داریم شما را با معماری استان همدان و بناهای تاریخی ساخته شده در آن آشنا کنیم ، سبک‌های مختلف معماری آن را بررسی نماییم و به تحلیل چند نمونه از آثار آن بپردازیم.
پیشینه تاریخی معماری استان همدان
شهر همدان یکی از شهرهای تاریخی ایران است. هگمتانه نامی است که پادشاهان ماد برای آن انتخاب کردند و آن را به پایتختی خود برگزیدند. قدمت تاریخی این شهر به قدری بالاست که مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۵ همدان را به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران معرفی کرد. هم اکنون نیز به خاطر معماری استان همدان و وجود آثار و بناهای تاریخی در آن، این شهر به عنوان پنجمین شهر فرهنگی و توریستی شناخته می‌شود. آثار تاریخی موجود در این شهر متعلق به پادشاهان هخامنشی، اشکانی، ساسانی، آل بویه و سلجوقی است. به عنوان مثال، گنج نامه از قدیمی‌ترین آثار به جا مانده از دوران هخامنشیان است که در هگمتانه قرار دارد.
علاوه بر بناها و آثار تاریخی با معماری سنتی و اسلامی ، در معماری استان همدان از طراحی‌های مدرن برای شهرسازی و طراحی ساختمان‌ها نیز استفاده شده است. در این مقاله قصد داریم شما را با سازه‌های مختلف که با معماری اسلامی و اروپایی ساخته شده‌اند آشنا کنیم و برجسته‌ترین سبک طراحی شهری در استان همدان را به شما معرفی نماییم. معماری استان همدان رمز و راز و شگفتی‌های زیادی دارد که در ادامه این مقاله شما را با آنها آشنا خواهیم کرد، پس ما را تا پایان همراهی کنید.
شاهکار معماری و هنر اسلامی در معماری استان همدان
همان‌گونه که پیش‌تر اشاره کردیم همدان شهری قدمت‌دار است و چون دوره‌های تاریخی زیادی را دیده است، بناهای به جا مانده از آن دوران‌ها دارای معماری اسلامی و سنتی خاصی هستند. تعداد این بناها زیاد است و معرفی همه آنها کار راحتی نیست به همین دلیل در این مقاله سعی شده است تا برجسته‌ترین و معروف‌ترین بناهای ساخته شده در استان همدان به شما معرفی گردد و معماری آنها مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
از جمله بناهای سنتی برجسته‌ای که در معماری استان همدان می‌درخشند، میتوان به آثار زیر اشاره نمود:
• آرامگاه بوعلی سینا که در میدان بیضی شکل بوعلی سینا قرار دارد.
• مقبره استر و مردخای که در مرکز شهر ساخته شده است و همانند سایر سازه‌های اسلامی، معماری گنبد شکل دارد.
• برج قربان که به قرن هفتم یا هشتم هجری تعلق دارد و در محله زندی‌ها واقع شده است.
• بازار قدیمی همدان که از ۳۶ بازار و راسته بازار و ۲۶ سرا و کاروانسرا ساخته شده است، معماری این بازار به دوره قاجار بر می‌گردد.
• سراها و کاروانسراها که به دو دسته تجاری و کاروانی تقسیم شده‌اند.
• گنبد علویان که یکی از آثار به جا مانده از دوره سلجوقیان است.
• آرامگاه بابا طاهر عریان نیز از دیگر بناهایی است که در دوره سلجوقیان ساخته شده است.
مجموعه‌ی بالا تشکیل‌دهنده‌ی معماری استان همدان با بافت سنتی و اسلامی است و ارزشی به قدمت تاریخ دارد. در ادامه به تحلیل معماری چند نمونه از آنها می‌پردازیم.
اهمیت آرامگاه بوعلی سینا در شهرت جهانی معماری استان همدان
آرامگاه ابو علی سینا در سال ۱۳۳۰ و در هزارمین سالگرد تولد ابوعلی سینا، توسط انجمن آثار ملی به عنوان یادبودی برای این حکیم فرزانه ساخته شد. طرح این بنا در سال ۱۳۲۴ توسط هیئت موسسان انتخاب شد، به این صورت که از طراحان خواسته شد طرح‌های پیشنهادی خود را ارائه دهند تا از بین آنها یک طرح به عنوان طرح برتر انتخاب شود. سرانجام طرح آقای هوشنگ سیحون به عنوان طرح برتر انتخاب شد.
طرح این بنا تلفیقی از معماری سنتی و امروزی آن زمان بود و این سبکی خاص، در معماری استان همدان به شمار می‌آمد.
عناصر به کار رفته در طراحی این اثر که بافت سنتی زیبایی دارند از قبیل باغچه‌ها، آ‌ب‌نماها، نماکاری‌های سنگی بنا و… روح باستانی خاصی را به این اثر بخشیده‌اند و یادآور کاخ‌ها، سراها و برج‌های قدیمی هستند. در کنار بافت سنتی، معماری مدرن نیز به صورتی کاملا ظریف در این بنا خودنمایی می‌کند و تاثیر شگرفی در معروف شدن معماری استان همدان داشته است. از نظر کارشناسان معماری داخلی این اثر به بناهای مصر و یونان قدیم شباهت دارد و معماری خارجی این بنا یادآور سبک معماری مقبره قابوس است. این تلفیق‌های زیبا موجب شده تا این اثر پیامی را انتقال دهد و بگوید که بوعلی سینا محدود به یک عصر و دوره نیست و شخصیت برجسته‌ی همه‌ی عصرها است.
در برخی منابع ادعا شده که طرح و ایده این بنا بسیار بزرگ‌تر از چیزی بوده که الان ساخته شده است و به دلیل کمبود بودجه آن را کوچک‌تر ساخته‌اند، اما طبق مصاحبه‌ی جناب سیحون این بنا از ابتدا در همین ابعاد در نظر گرفته شده است و تغییری در سایز آن صورت نگرفته است. در حال حاضر این بنا شهرت جهانی دارد و طراح و معمار این بنا به خوبی توانسته‌اند یادواره‌ای درخور برای این حکیم فرزانه خلق کنند.
بررسی تاثیر برج قربان در درخشش معماری استان همدان
برج قربان در سال ۱۳۵۸ به ثبت ملی رسیده است و جز یکی از آثار باستانی با ارزش ایران به شمار می‌آید. در بحث معماری استان همدان برج قربان همواره نقش ویژه‌ای داشته و دارد. این بنا در حد فاصل خیابان‌های طالقانی و مدنی قرار گرفته است و شیخ السلام حسن بن عطار حافظ ابو العلاء همدانی و تعدادی از پادشاهان سلجوقی در این مقبره دفن شده‌اند. در ادامه علت برجستگی این اثر در معماری استان همدان را بیان می‌نماییم.
ساختمان این برج دوازده ضلعی است، نمای این بنا از قسمت بدنه و گنبد تشکیل شده است، دیواره بیرونی بنا با سنگ‌های تراشدار مکعبی شکل ساخته شده و روی آن را یک دیواره آجری پوشانده است. حالت دوازده ضلعی بنا در داخل نیز حفظ شده و قابل مشاهده است. طاق‌نماهای داخل این سازه به ابعاد، ۶ سانتی‌متر ارتفاع، ۱/۲۵ عرض و عمق ۱۵ سانتی‌متر است.گنبد آجری این بنا ۸ متر بوده و طراحی بسیار ساده‌ای دارد.
نکته جالب در معماری این اثر آن است که در این سازه از تزیینات خاصی استفاده نشده است. نمای داخل و بیرون این بنا به قدری ساده است که هیچ گچ‌بری در آن دیده نمی‌شود و تمام زیبایی آن وابسته به شکل هندسی ساختمان و آجرکاری‌هایش است. روی ۴ طاق از این بنا چهار دریچه مشبک آجری همانند پنجره یا نورگیر تعبیه شده که از داخل با قاب‌های چوبی ساده‌ای تزیین شده‌اند، در برخی از منابع گفته شده که این قاب‌ها در اثر آتش‌سوزی آسیب دیده‌اند.
در کنار پیچیدگی معماری سایر بناهای تاریخی ساخته شده در استان همدان، سادگی این اثر، تاثیر خاصی در معماری استان همدان گذاشته و همواره بازدیدکنندگان زیادی را جذب کرده است. با توجه به توضیحات داده شده، اکنون می‌توانید علت شهرت این بنا را بهتر درک می‌کنید.
گنبد علویان
گنبد علویان یکی از آثار به جا مانده از دوره سلجوقیان است و در سده ۶ و ۷ هجری ساخته شده است. این سازه در ابتدا به عنوان مسجد بنا شد اما پس از مرگ این خاندان به سردابی برای دفن آنها تبدیل گشت. اولین نکته‌ای که این بنا را جز یکی از آثار برجسته در معماری استان همدان قرار داده ، گچ‌بری‌های فوق العاده زیبای این بنا است. در قسمت سردر این بنا کادری مستطیل شکل قرار دارد که با گچ‌بری‌های لانه‌زنبوری شکل، شامل گل و بوته‌های در هم پیچیده شده طراحی شده و روی قسمت خارجی آن کتیبه‌ای گچ‌بری شده از آیات قرآن به خط کوفی نوشته شده است. همچنین در بالاترین قسمت طاق‌نما گچ‌بری‌های مثلثی و ستاره‌ای شکل، خودنمایی می‌کنند.
شکل هندسی این بنا همانند مکعب مستطیل است و ۴ جرز به شکل ستون، به ارتفاع حدود ۶ متر در چهار گوشه آن قرار گرفته‌اند. هر ستون دارای پنج طاق‌نمای مثلثی شکل فرورفته، به ارتفاع ۸ متر است که ستون‌ها را به شکل ستاره‌ای نیمه، با هشت‌پر درآورده است.
از دیگر نکات جالب در معماری این بنا راه پله‌های تعبیه شده در آن است. برای دسترسی به سقف، راه‌پله‌های کم‌عرضی در برج شمال شرقی تعبیه شده است. همچنین برای راه‌یابی به سرداب اشکوب پایینی، که محل دفن دو تن از خاندان علویان است از راه‌پله‌ای خاص که درون محراب ساخته شده است استفاده می‌شود.
از معماری منحصر به فرد این بنا هر آنچه بگوییم کم است، بدون شک درک درست معماری چنین آثاری با خواندن یک مقاله محقق نخواهد شد و نیازمند مطالعات بسیار است.
عناصر به کار رفته در طراحی این اثر که بافت سنتی زیبایی دارند از قبیل باغچه‌ها، آ‌ب‌نماها، نماکاری‌های سنگی بنا و… روح باستانی خاصی را به این اثر بخشیده‌اند و یادآور کاخ‌ها، سراها و برج‌های قدیمی هستند. در کنار بافت سنتی، معماری مدرن نیز به صورتی کاملا ظریف در این بنا خودنمایی می‌کند و تاثیر شگرفی در معروف شدن معماری استان همدان داشته است. از نظر کارشناسان معماری داخلی این اثر به بناهای مصر و یونان قدیم شباهت دارد و معماری خارجی این بنا یادآور سبک معماری مقبره قابوس است. این تلفیق‌های زیبا موجب شده تا این اثر پیامی را انتقال دهد و بگوید که بوعلی سینا محدود به یک عصر و دوره نیست و شخصیت برجسته‌ی همه‌ی عصرها است.
در برخی منابع ادعا شده که طرح و ایده این بنا بسیار بزرگ‌تر از چیزی بوده که الان ساخته شده است و به دلیل کمبود بودجه آن را کوچک‌تر ساخته‌اند، اما طبق مصاحبه‌ی جناب سیحون این بنا از ابتدا در همین ابعاد در نظر گرفته شده است و تغییری در سایز آن صورت نگرفته است. در حال حاضر این بنا شهرت جهانی دارد و طراح و معمار این بنا به خوبی توانسته‌اند یادواره‌ای درخور برای این حکیم فرزانه خلق کنند.
بررسی تاثیر برج قربان در درخشش معماری استان همدان
برج قربان در سال ۱۳۵۸ به ثبت ملی رسیده است و جز یکی از آثار باستانی با ارزش ایران به شمار می‌آید. در بحث معماری استان همدان برج قربان همواره نقش ویژه‌ای داشته و دارد. این بنا در حد فاصل خیابان‌های طالقانی و مدنی قرار گرفته است و شیخ السلام حسن بن عطار حافظ ابو العلاء همدانی و تعدادی از پادشاهان سلجوقی در این مقبره دفن شده‌اند. در ادامه علت برجستگی این اثر در معماری استان همدان را بیان می‌نماییم.
ساختمان این برج دوازده ضلعی است، نمای این بنا از قسمت بدنه و گنبد تشکیل شده است، دیواره بیرونی بنا با سنگ‌های تراشدار مکعبی شکل ساخته شده و روی آن را یک دیواره آجری پوشانده است. حالت دوازده ضلعی بنا در داخل نیز حفظ شده و قابل مشاهده است. طاق‌نماهای داخل این سازه به ابعاد، ۶ سانتی‌متر ارتفاع، ۱/۲۵ عرض و عمق ۱۵ سانتی‌متر است.گنبد آجری این بنا ۸ متر بوده و طراحی بسیار ساده‌ای دارد.
نکته جالب در معماری این اثر آن است که در این سازه از تزیینات خاصی استفاده نشده است. نمای داخل و بیرون این بنا به قدری ساده است که هیچ گچ‌بری در آن دیده نمی‌شود و تمام زیبایی آن وابسته به شکل هندسی ساختمان و آجرکاری‌هایش است. روی ۴ طاق از این بنا چهار دریچه مشبک آجری همانند پنجره یا نورگیر تعبیه شده که از داخل با قاب‌های چوبی ساده‌ای تزیین شده‌اند، در برخی از منابع گفته شده که این قاب‌ها در اثر آتش‌سوزی آسیب دیده‌اند.
در کنار پیچیدگی معماری سایر بناهای تاریخی ساخته شده در استان همدان، سادگی این اثر، تاثیر خاصی در معماری استان همدان گذاشته و همواره بازدیدکنندگان زیادی را جذب کرده است. با توجه به توضیحات داده شده، اکنون می‌توانید علت شهرت این بنا را بهتر درک می‌کنید.
گنبد علویان
گنبد علویان یکی از آثار به جا مانده از دوره سلجوقیان است و در سده ۶ و ۷ هجری ساخته شده است. این سازه در ابتدا به عنوان مسجد بنا شد اما پس از مرگ این خاندان به سردابی برای دفن آنها تبدیل گشت. اولین نکته‌ای که این بنا را جز یکی از آثار برجسته در معماری استان همدان قرار داده ، گچ‌بری‌های فوق العاده زیبای این بنا است. در قسمت سردر این بنا کادری مستطیل شکل قرار دارد که با گچ‌بری‌های لانه‌زنبوری شکل، شامل گل و بوته‌های در هم پیچیده شده طراحی شده و روی قسمت خارجی آن کتیبه‌ای گچ‌بری شده از آیات قرآن به خط کوفی نوشته شده است. همچنین در بالاترین قسمت طاق‌نما گچ‌بری‌های مثلثی و ستاره‌ای شکل، خودنمایی می‌کنند.
شکل هندسی این بنا همانند مکعب مستطیل است و ۴ جرز به شکل ستون، به ارتفاع حدود ۶ متر در چهار گوشه آن قرار گرفته‌اند. هر ستون دارای پنج طاق‌نمای مثلثی شکل فرورفته، به ارتفاع ۸ متر است که ستون‌ها را به شکل ستاره‌ای نیمه، با هشت‌پر درآورده است.
از دیگر نکات جالب در معماری این بنا راه پله‌های تعبیه شده در آن است. برای دسترسی به سقف، راه‌پله‌های کم‌عرضی در برج شمال شرقی تعبیه شده است. همچنین برای راه‌یابی به سرداب اشکوب پایینی، که محل دفن دو تن از خاندان علویان است از راه‌پله‌ای خاص که درون محراب ساخته شده است استفاده می‌شود.
از معماری منحصر به فرد این بنا هر آنچه بگوییم کم است، بدون شک درک درست معماری چنین آثاری با خواندن یک مقاله محقق نخواهد شد و نیازمند مطالعات بسیار است.
آرامگاه باباطاهر عریان
آرامگاه باباطاهر عریان برای یادبود این شاعر بزرگ ایرانی در دوره سلجوقیان، در حدود قرون ۷ و ۸ قمری ساخته شد. این بنا به مرور زمان با مرمت‌های صورت گرفته تغییر شکل یافت و بازسازی شد. امروزه این بنا به عنوان اثری شاخص در معماری استان همدان معرفی می‌شود.
آرامگاه بر فراز تپه‌ای در شمال غربی همدان ساخته شده است و ارتفاعی حدود ۲۰ الی ۳۰ متر دارد. ساختمان آن به شکل هشت ضلعی طراحی شده و گنبد فیروزه‌ای رنگ آن بر خلاف سایر گنبدها که از نظر هندسی گرد هستند، به شکل یک منشور هشت ضلعی است. عمده مصالح به کار رفته در زمان سلجوقیان آجر بوده است اما همانطور که گفته شد پس از مرمت‌های صورت گرفته و بازسازی‌ها از سنگ گرانیت استفاده شد تا این بنا استحکام بیشتری داشته باشد.
بنای اصلی این آرامگاه ابعادی در حدود ۱۰ متر در ۱۰ متر دارد و با منشورهایی پوشیده شده که نور را از خود عبور می‌دهند و منافذ نوری هستند. کاشی‌کاری‌های به کار رفته در این بنا فوق‌العاده زیبا و چشم‌نواز هستند و نمایی عرفانی به این آرامگاه بخشیده‌اند. در قسمت پایین دیواره‌ها و مقبره ۲۴ کتیبه حاوی اشعار این شاعر عظیم‌شان وجود دارد که یادآور هنر این شاعر است و زیبایی این بنا را دوچندان کرده است.
فضای بیرون این آرامگاه در عین سادگی زیبایی خاص خود را دارد و با چمن‌های سرسبز پوشیده شده و هماهنگی خیلی خوبی با ساختمان بنا ایجاد کرده است. معماری این بنا به قدری خاص و زیباست که آن را به شاهکاری در معماری استان همدان تبدیل کرده است.
طراحی شهری در معماری استان همدان
استان همدان علاوه بر معماری‌های سنتی در بناها و ساختمان‌ها دارای شاهکارهایی از تلفیق معماری مدرن و سنتی در طراحی شهری خود نیز هست. معروف‌ترین معماری شهری در ایران، معماری میدان امام خمینی (ره) است که در سال ۱۳۰۷ شمسی، مهندسی آلمانی به نام کارل فریش آن را در مرکز استان همدان اجرا کرد؛ در این معماری از نقشه‌های شعاعی استفاده شده است. شش خیابان اصلی شهر به نام‌های تختی، شهدا، باباطاهر، اکباتان، بوعلی و شریعتی به میدان مرکز شهر همدان متصل هستند و باعث شده‌اند تا حلقه‌هایی بسیار بزرگ از کمربندی‌ها دور این میدان ایجاد شود.
معماری نظیر این میدان در کشور هلند، شهر آمستردام دیده شده و همدان تنها شهر در ایران است که از این طراحی استفاده کرده است. وجود ۱۲ گنبد نقره‌ای در ابتدای بلوارها به نیت ۱۲ امام شیعه جلوه خاصی به شهر بخشیده است. در حقیقت این میدان تلفیقی از معماری اسلامی و اروپایی است که انقلاب بزرگی در معماری استان همدان به حساب می‌آید.
هرچند این میدان طراحی خاص و منحصر به فردی دارد اما دارای یک عیب بزرگ نیز هست! همدان مراکز علمی و دانشگاه‌های مختلف و سطح بالایی دارد، به همین دلیل دانشجویان از شهرهای گوناگون به این استان نقل مکان می‌کنند تا به ادامه تحصیل بپردازند، از این رو این شهر جمعیت بالایی دارد و همواره پرجمعیت شناخته می‌شود. استفاده از این نوع معماری و جمعیت بالای این شهر سبب شده تا میدان اصلی ترافیک‌های سنگینی را تجربه کند و در اکثر مواقع شلوغ باشد. هر چند نمی‌توان از این عیب چشم پوشی کرد، اما طراحی این سازه به قدری ارزشمند است که معماری استان همدان را کاملا تحت تاثیر خود قرار داده است.
معماری استان همدان در یک نگاه
در این مقاله تلاش کردیم معروف‌ترین آثار تاریخی استان همدان را از نظر معماری بررسی کنیم و دلیل اهمیت این استان در بحث معماری، باستان‌شناسی و تاریخ‌شناسی را بیان نماییم. به طور خلاصه آثار ذکر شده به شرح زیر هستند که در دو دسته معرفی معماری بناهای تاریخی و معرفی معماری شهری قرار می‌گیرند:
آثار کهن به جا مانده از پیشینیان همچون آرامگاه باباطاهر عریان، آرامگاه ابوعلی سینا، گنبد علویان، مقبره استر و مردخای، برج قربان، بازار قدیمی همدان، سراها و کاروانسراها و… که در استان همدان واقع شده‌اند و از جمله معروف‌ترین شاهکارهای دوران هستند.
میدان امام خمینی (ره) که انقلابی بزرگ در معماری استان همدان به حساب می‌آید و باعث شهرت جهانی همدان شده است.
به یقین وجود چنین آثار فاخری همانند شناسنامه یک ملت است که آداب و رسوم و عقاید گذشتگان را به آینده انتقال می‌دهد. هر کدام از بناهای ذکر شده همانند یک دانشگاه است که با مطالعه روی هر کدام از آنها میتوان دریایی از علم را آموخت و ایده‌های نابی برای معماری‌های جدید را از آنها الهام گرفت. معماری استان همدان همچون گنجینه‌ای گرانبها است که نباید از آن غافل شد. این آثار میراث یک کشور به حساب می‌آیند که فهم آنها برای هر ایرانی ضروری است.
حال که به پایان مقاله رسیدید بدون شک دلیل برجسته شدن معماری استان همدان را فهمیده و تفاوت این استان با سایر استان‌های کشور را درک کرده‌اید. از اینکه ما را تا پایان همراهی کردید سپاس گزاریم.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
آرامگاه باباطاهر عریان برای یادبود این شاعر بزرگ ایرانی در دوره سلجوقیان، در حدود قرون ۷ و ۸ قمری ساخته شد. این بنا به مرور زمان با مرمت‌های صورت گرفته تغییر شکل یافت و بازسازی شد. امروزه این بنا به عنوان اثری شاخص در معماری استان همدان معرفی می‌شود.
آرامگاه بر فراز تپه‌ای در شمال غربی همدان ساخته شده است و ارتفاعی حدود ۲۰ الی ۳۰ متر دارد. ساختمان آن به شکل هشت ضلعی طراحی شده و گنبد فیروزه‌ای رنگ آن بر خلاف سایر گنبدها که از نظر هندسی گرد هستند، به شکل یک منشور هشت ضلعی است. عمده مصالح به کار رفته در زمان سلجوقیان آجر بوده است اما همانطور که گفته شد پس از مرمت‌های صورت گرفته و بازسازی‌ها از سنگ گرانیت استفاده شد تا این بنا استحکام بیشتری داشته باشد.
بنای اصلی این آرامگاه ابعادی در حدود ۱۰ متر در ۱۰ متر دارد و با منشورهایی پوشیده شده که نور را از خود عبور می‌دهند و منافذ نوری هستند. کاشی‌کاری‌های به کار رفته در این بنا فوق‌العاده زیبا و چشم‌نواز هستند و نمایی عرفانی به این آرامگاه بخشیده‌اند. در قسمت پایین دیواره‌ها و مقبره ۲۴ کتیبه حاوی اشعار این شاعر عظیم‌شان وجود دارد که یادآور هنر این شاعر است و زیبایی این بنا را دوچندان کرده است.
فضای بیرون این آرامگاه در عین سادگی زیبایی خاص خود را دارد و با چمن‌های سرسبز پوشیده شده و هماهنگی خیلی خوبی با ساختمان بنا ایجاد کرده است. معماری این بنا به قدری خاص و زیباست که آن را به شاهکاری در معماری استان همدان تبدیل کرده است.
طراحی شهری در معماری استان همدان
استان همدان علاوه بر معماری‌های سنتی در بناها و ساختمان‌ها دارای شاهکارهایی از تلفیق معماری مدرن و سنتی در طراحی شهری خود نیز هست. معروف‌ترین معماری شهری در ایران، معماری میدان امام خمینی (ره) است که در سال ۱۳۰۷ شمسی، مهندسی آلمانی به نام کارل فریش آن را در مرکز استان همدان اجرا کرد؛ در این معماری از نقشه‌های شعاعی استفاده شده است. شش خیابان اصلی شهر به نام‌های تختی، شهدا، باباطاهر، اکباتان، بوعلی و شریعتی به میدان مرکز شهر همدان متصل هستند و باعث شده‌اند تا حلقه‌هایی بسیار بزرگ از کمربندی‌ها دور این میدان ایجاد شود.
معماری نظیر این میدان در کشور هلند، شهر آمستردام دیده شده و همدان تنها شهر در ایران است که از این طراحی استفاده کرده است. وجود ۱۲ گنبد نقره‌ای در ابتدای بلوارها به نیت ۱۲ امام شیعه جلوه خاصی به شهر بخشیده است. در حقیقت این میدان تلفیقی از معماری اسلامی و اروپایی است که انقلاب بزرگی در معماری استان همدان به حساب می‌آید.
هرچند این میدان طراحی خاص و منحصر به فردی دارد اما دارای یک عیب بزرگ نیز هست! همدان مراکز علمی و دانشگاه‌های مختلف و سطح بالایی دارد، به همین دلیل دانشجویان از شهرهای گوناگون به این استان نقل مکان می‌کنند تا به ادامه تحصیل بپردازند، از این رو این شهر جمعیت بالایی دارد و همواره پرجمعیت شناخته می‌شود. استفاده از این نوع معماری و جمعیت بالای این شهر سبب شده تا میدان اصلی ترافیک‌های سنگینی را تجربه کند و در اکثر مواقع شلوغ باشد. هر چند نمی‌توان از این عیب چشم پوشی کرد، اما طراحی این سازه به قدری ارزشمند است که معماری استان همدان را کاملا تحت تاثیر خود قرار داده است.
معماری استان همدان در یک نگاه
در این مقاله تلاش کردیم معروف‌ترین آثار تاریخی استان همدان را از نظر معماری بررسی کنیم و دلیل اهمیت این استان در بحث معماری، باستان‌شناسی و تاریخ‌شناسی را بیان نماییم. به طور خلاصه آثار ذکر شده به شرح زیر هستند که در دو دسته معرفی معماری بناهای تاریخی و معرفی معماری شهری قرار می‌گیرند:
آثار کهن به جا مانده از پیشینیان همچون آرامگاه باباطاهر عریان، آرامگاه ابوعلی سینا، گنبد علویان، مقبره استر و مردخای، برج قربان، بازار قدیمی همدان، سراها و کاروانسراها و… که در استان همدان واقع شده‌اند و از جمله معروف‌ترین شاهکارهای دوران هستند.
میدان امام خمینی (ره) که انقلابی بزرگ در معماری استان همدان به حساب می‌آید و باعث شهرت جهانی همدان شده است.
به یقین وجود چنین آثار فاخری همانند شناسنامه یک ملت است که آداب و رسوم و عقاید گذشتگان را به آینده انتقال می‌دهد. هر کدام از بناهای ذکر شده همانند یک دانشگاه است که با مطالعه روی هر کدام از آنها میتوان دریایی از علم را آموخت و ایده‌های نابی برای معماری‌های جدید را از آنها الهام گرفت. معماری استان همدان همچون گنجینه‌ای گرانبها است که نباید از آن غافل شد. این آثار میراث یک کشور به حساب می‌آیند که فهم آنها برای هر ایرانی ضروری است.
حال که به پایان مقاله رسیدید بدون شک دلیل برجسته شدن معماری استان همدان را فهمیده و تفاوت این استان با سایر استان‌های کشور را درک کرده‌اید. از اینکه ما را تا پایان همراهی کردید سپاس گزاریم.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
@BN_Architecture
👍3