‍ ✳️ نگاهی کوتاه به حکومت محمدشاه قاجار در سالروز وفات او

📝عصر محمدشاه را از ادوار گرایش به خردگرایی، آزاداندیشی در ایران برمی‌شمارند.
محمد شاه قاجار فرزند نائب السلطنه عباس میرزا قاجار و نوه فتحعلی شاه قاجار بود که پس از درگذشت فتحعلی شاه قاجار به پادشاهی رسید، محمد شاه قبل از پادشاهی در جنگ با روس ها در کنار پدرش عباس میرزا شرکت داشت و همچنین با یاغیان شرق کشور نبردهای متعددی داشت و موفق شد یاغیان شرق را شکست داده و سرکوب نماید و نزدیک به ۲۰ هزار نفر از مردم که اسیر یاغیان بودند را آزاد نماید، او همچنین در حال محاصره هرات بود که خبر شهادت پدرش عباس میرزا قاجار به او داده شد و ناچار شد دست از محاصره هرات بکشد و به تهران برگردد (این هم یک نکته خیلی مهم هست که بارها تکرار کردیم که افغانستان پس از قتل نادرشاه افشار (یعنی ۵۰ سال قبل از به قدرت رسیدن آقا محمد خان قاجار) خودمختار شد و طبعاً هرات هم جزئی از افغانستان بود و اصلا تحت حاکمیت قاجار نبود چون ۵۰ سال قبل از قاجار جدا شده بود، هرچند قاجاریان بارها برای برگرداندن هرات به قلمروی خود تلاش کردند و موفق نشدند اینکه جدایی هرات را گردن قاجار می‌اندازند، مثل این است که بحرین که در زمان پهلوی جدا شده را گردن جمهوری اسلامی اندازند، خلاصه محمد شاه تا قبل از پادشاهی شجاعت و دلاوری های زیادی از خود نشان داده بود، او پس از درگذشت فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۸۳۴ میلادی به پادشاهی رسید، از جمله اقدامات خوب او در دوره پادشاهی لغو برده داری بود که این اقدام حتی قبل از ایالات متحده آمریکا روی داد که بسیار جالب و یک رکورد محسوب می‌شود، محمد شاه قاجار همچنین طی حکمی که حکم آزادی بیان و عقیده نام داشت ادیان اهل کتاب را به رسمیت شناخت و از اذیت شدن مردم غیر مسلمان توسط مسلمانان افراطی جلوگیری کرد، در دوره پادشاهی محمد شاه قاجار تعداد دانشجویانی که دولت برای تحصیل به اروپا می‌فرستاد بسیار بیشتر شد و بسیاری از کتب علمی ارزشمند از اروپا وارد شد که در زمینه هایی چون صنعت فولاد، آهن، راه آهن، قطار و... کاربرد داشت، در همین دوره بود که اولین روزنامه نیز تأسیس شد.
کلنل استوارت، افسر انگلیسی، در رابطه با آزادی بیان در عهد محمدشاه:
"آزادی بیان در ایران بی‌نظیر است و به وسیله‌ای برای تأمین ناخرسندی‌های مردم تبدیل شده‌است. طبقه فقیر هرچه دلش می‌خواهد می‌گوید، بی‌آنکه به آزارشان منجر شود و طبقه بالا هم در بند شیوه بیان خود نیست. چنان‌که شاعری طنزنامه علیه شاه سروده و در کوچه و بازار آزادانه بر سر زبان‌هاست".
محمدشاه قاجار، ۱۴ شهریور ۱۲۲۷ در سن ۴۲ سالگی به علت بیماری در تجریش تهران درگذشت.

#رخداد_روز #تاریخ #محمدشاه_قاجار #تقویم_تاریخ #قاجار

🔺کانال تحلیلی اردم:

🆔 @Erdemaz

✳️ تغییر نام و فارسیزاسیون ۳۰ مورد از اسامی روستاهای شهرستان مرند

📝قبل از رفتن به سراغ اسامی اصیل و فارسیزه روستاهای شهرستان مرند آذربایجان، بجاست، در اینجا به چرایی باقی ماندن کلمه ترکی کند در نامهای روستاهای ایران از دست تحریف گران اسامی و مفرسان حکومتی توضیحات مختصری ارائه گردد. در جایی راجع به این مطلب خوانده بودم، دلیل باقی ماندن کلمه کند در اسامی روستاهای ایران از جمله آذربایجان این بوده است که مفرسان این لغت را فارسی و از بن کندن پنداشته اند. از اینرو هم، نیازی به تغییر آن به مترادفش کلمه ده فارسی ندیده اند. در صورتیکه، لغت کند حدود هزار سال پیش در دیوان لغات الترک محمود کاشغری به معنی شهر و روستا و بعنوان یک کلمه اصیل ترکی ذکر گردیده است و در دنیای وسیع ترک هم کاربرد گسترده ای دارد. بعلاوه، با کندن مکانی در آنجا شهر و روستا ایجاد نمیکنند، بلکه محل زیستها معمولا توسط فرد یا گروهی بدلایل مختلف بنا میگردند.

به هر حال، موضوع تغییر نام و فارسیزاسیون اسامی خاص ترکی در ایران، در اسامی روستاهای شهرستان مرند نیز زیاد مشاهد میگردند که در این نوشته به سی مورد از اسامی بومی و اصیل بهمراه نام رسمی و جعلیشان در زیر اشاره میگردد:

۱) اویرگان: ابرغان
۲) اؤردکلی: اردكلو
۳) ائرسی: ارسي
۴) اره لن: ارلان
۵) اوست داغی: اسدداغي
۶) الینجه: النجق
۷) انه مه: انامق
۸) یام: پیام
۹) جاواش: جواش
۱۰) چرک دمیر: چراگاه امير
۱۱) چیر چیر: چرچر
۱۲) دره: درق
۱۳) ددیوان: ديده بان
۱۴) زونوزاق: زنوزق
۱۵) آیران دیبی: عريان تپه
۱۶) ایش اوبا /ائشه وت: عیش آباد
۱۷) قره جه فیض الله: قراجه فيض اله
۱۸) قره جه محمد: قراجه محمد
۱۹) گله وان: گله بان
۲۰) کوشک سارای: كشكسراي
۲۱) کوللو: كندلج
۲۲) کوکه مر: کوه کمر
۲۳) گون‌اوو: كوهناب
۲۴) مییاو /مییوو: میاب
۲۵) میزار: ميزاب
۲۶) چای هرزن: هرزند جديد
۲۷) داش هرزن: هرزند عتيق
۲۸) یوخاری یئکن: يكان عليا
۲۹) آشاغی یئکن: يكان سفلی
۳۰) اسکی کند: اصلی کندی.

✍️قدرت ابوالحسنی سهلان (ارسالی از مخاطبین "اردم")

#آذربایجان_یئر_آدلاری #شوونیسم_فارس #تورکجه
#تاریخ #آزربایجان_یئر_آدلاری #استعمار

🔺کانال تحلیلی اردم:

🆔 @Erdemaz

https://t.me/Erdemaz

‍ ✳️ چنگیزخان و ساختن دنیای مدرن بر اساس کتاب جک ویدرفورد

📝چنگیزخان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رهبران تاریخ بشر است که با تسلط بر فنون نظامی و ایجاد یک امپراتوری عظیم، تأثیری ماندگار بر جهان گذاشت. او نه‌تنها موفق به فتح سرزمین‌های وسیع شد، بلکه به ایجاد یک ساختار سیاسی، قانونی و فرهنگی جدید پرداخت که بنیان‌های مدرن بسیاری از جوامع را شکل داد. این مقاله به تحلیل تأثیرات چنگیزخان بر جهان، از دیدگاه نظامی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این رهبر بزرگ، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، پایه‌های دنیای مدرن را بنیان نهاد.

۱. رهبری سیاسی و ساختار قانونی

چنگیزخان در راه ایجاد امپراتوری خود از یک نظام سیاسی و قانونی منحصر‌به‌فرد بهره برد که مبنای آن قوانین «یاسا» بود. این قوانین نه‌تنها نظم داخلی امپراتوری را حفظ می‌کردند بلکه از فساد و آشفتگی در دولت جلوگیری می‌کردند. چنگیزخان با ایجاد یک نظام شایسته‌سالاری، به افراد بااستعداد اجازه داد که بر اساس لیاقت خود در ساختار سیاسی ارتقا پیدا کنند. این سیستم اداری کارآمد به چنگیزخان اجازه داد تا امپراتوری عظیم خود را به‌خوبی اداره کند. نکتۀ مهم در رهبری سیاسی چنگیزخان، ترکیب مدیریت با اصول عدالت و نظم بود که باعث تثبیت حکومت مغول بر مناطق وسیع شد.

۲. نوآوری‌های نظامی

موفقیت‌های چنگیزخان در جنگ‌ها به دلیل نبوغ نظامی و نوآوری‌هایی بود که او در ارتش خود به کار گرفت. ارتش مغول به دلیل توانایی بالای مانوردهی و سرعت عمل، در جنگ‌های مختلف برتری پیدا می‌کرد. یکی از ابزارهای کلیدی مغول استفاده از کمان‌های قدرتمند و تاکتیک‌های جدید جنگی بود. استفاده از اسب‌ها برای افزایش سرعت در جابجایی نیروها و توانایی انجام حملات غافلگیرانه، یکی از عوامل کلیدی در پیروزی‌های چنگیزخان بود.

این نوآوری‌های نظامی، تأثیرات بلندمدتی بر فنون جنگی آینده گذاشت و بسیاری از فرماندهان نظامی در قرون بعد از این تاکتیک‌ها الهام گرفتند.

۳. تسامح مذهبی و فرهنگی

یکی از ویژگی‌های برجسته حکمرانی چنگیزخان، سیاست تسامح مذهبی بود. او به ملت‌های تحت سلطه اجازه داد تا ادیان و باورهای خود را حفظ کنند. این سیاست نقش مهمی در کاهش مقاومت فرهنگی و تثبیت حاکمیت مغول در سرزمین‌های وسیع داشت. برخلاف بسیاری از دیگر فاتحان تاریخ، چنگیزخان به جای تحمیل فرهنگ خود، به همزیستی و تعامل فرهنگی و مذهبی اهمیت می‌داد. این رویکرد باعث شد که مغولان بتوانند با جوامع مختلف به‌صورت مسالمت‌آمیز همکاری کنند و از این تعاملات فرهنگی بهره‌مند شوند.

۴. تأثیرات اقتصادی و تجاری

امپراتوری مغول به‌طور مؤثری شبکه‌های تجاری و ارتباطی بین شرق و غرب را تقویت کرد. مسیرهای تجاری از چین تا خاورمیانه و اروپا تحت حمایت امپراتوری مغول باز شدند، که این امر به انتقال کالا، دانش و فناوری کمک شایانی کرد. این روند نه‌تنها اقتصاد منطقه‌ای را تقویت کرد، بلکه موجب ارتباطات فرهنگی و علمی بین جوامع مختلف شد. این تأثیرات تجاری، پایه‌گذار شکل‌گیری اقتصاد جهانی مدرن بودند.

۵. تأثیر فرهنگی و انتقال دانش

علاوه بر دستاوردهای سیاسی و نظامی، چنگیزخان و جانشینان او به گسترش دانش و فرهنگ در سطح بین‌المللی نیز کمک کردند. با گسترش امپراتوری مغول و ایجاد راه‌های ارتباطی جدید، تبادل علمی، فرهنگی و فناوری بین شرق و غرب سرعت گرفت. کتاب‌ها، دانشمندان و معماران از سرزمین‌های مختلف به امپراتوری مغول سفر می‌کردند و این امر باعث انتشار دانش و ارتقای سطح علمی و فرهنگی جوامع شد.

نتیجه‌گیری

چنگیزخان نه‌تنها به‌عنوان یک فرمانده نظامی موفق شناخته می‌شود، بلکه به‌عنوان یک رهبر سیاسی و فرهنگی تأثیرگذار نیز در تاریخ جایگاه ویژه‌ای دارد. او با ایجاد یک نظام شایسته‌سالاری و قوانین عادلانه، نوآوری در تاکتیک‌های نظامی، تسامح مذهبی و گسترش شبکه‌های تجاری و فرهنگی، توانست بر جهان تأثیرات بلندمدتی بگذارد. این دستاوردها چنگیزخان را به‌عنوان یکی از رهبران کلیدی در ساختن پایه‌های دنیای مدرن معرفی می‌کند.

در نهایت، بررسی رهبری چنگیزخان نشان می‌دهد که او نه‌تنها به‌عنوان یک فاتح بزرگ، بلکه به‌عنوان یک معمار سیاسی و فرهنگی تأثیرگذار در شکل‌گیری جهان مدرن نقش مهمی ایفا کرده است.

#چنگیزخان #تاریخ #کتاب

🔺کانال تحلیلی اردم:

🆔 @Erdemaz

‍ ✳️ چنگیزخان و ساختن دنیای مدرن بر اساس کتاب جک ویدرفورد

📝چنگیزخان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رهبران تاریخ بشر است که با تسلط بر فنون نظامی و ایجاد یک امپراتوری عظیم، تأثیری ماندگار بر جهان گذاشت. او نه‌تنها موفق به فتح سرزمین‌های وسیع شد، بلکه به ایجاد یک ساختار سیاسی، قانونی و فرهنگی جدید پرداخت که بنیان‌های مدرن بسیاری از جوامع را شکل داد. این مقاله به تحلیل تأثیرات چنگیزخان بر جهان، از دیدگاه نظامی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این رهبر بزرگ، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، پایه‌های دنیای مدرن را بنیان نهاد.

۱. رهبری سیاسی و ساختار قانونی

چنگیزخان در راه ایجاد امپراتوری خود از یک نظام سیاسی و قانونی منحصر‌به‌فرد بهره برد که مبنای آن قوانین «یاسا» بود. این قوانین نه‌تنها نظم داخلی امپراتوری را حفظ می‌کردند بلکه از فساد و آشفتگی در دولت جلوگیری می‌کردند. چنگیزخان با ایجاد یک نظام شایسته‌سالاری، به افراد بااستعداد اجازه داد که بر اساس لیاقت خود در ساختار سیاسی ارتقا پیدا کنند. این سیستم اداری کارآمد به چنگیزخان اجازه داد تا امپراتوری عظیم خود را به‌خوبی اداره کند. نکتۀ مهم در رهبری سیاسی چنگیزخان، ترکیب مدیریت با اصول عدالت و نظم بود که باعث تثبیت حکومت مغول بر مناطق وسیع شد.

۲. نوآوری‌های نظامی

موفقیت‌های چنگیزخان در جنگ‌ها به دلیل نبوغ نظامی و نوآوری‌هایی بود که او در ارتش خود به کار گرفت. ارتش مغول به دلیل توانایی بالای مانوردهی و سرعت عمل، در جنگ‌های مختلف برتری پیدا می‌کرد. یکی از ابزارهای کلیدی مغول استفاده از کمان‌های قدرتمند و تاکتیک‌های جدید جنگی بود. استفاده از اسب‌ها برای افزایش سرعت در جابجایی نیروها و توانایی انجام حملات غافلگیرانه، یکی از عوامل کلیدی در پیروزی‌های چنگیزخان بود.

این نوآوری‌های نظامی، تأثیرات بلندمدتی بر فنون جنگی آینده گذاشت و بسیاری از فرماندهان نظامی در قرون بعد از این تاکتیک‌ها الهام گرفتند.

۳. تسامح مذهبی و فرهنگی

یکی از ویژگی‌های برجسته حکمرانی چنگیزخان، سیاست تسامح مذهبی بود. او به ملت‌های تحت سلطه اجازه داد تا ادیان و باورهای خود را حفظ کنند. این سیاست نقش مهمی در کاهش مقاومت فرهنگی و تثبیت حاکمیت مغول در سرزمین‌های وسیع داشت. برخلاف بسیاری از دیگر فاتحان تاریخ، چنگیزخان به جای تحمیل فرهنگ خود، به همزیستی و تعامل فرهنگی و مذهبی اهمیت می‌داد. این رویکرد باعث شد که مغولان بتوانند با جوامع مختلف به‌صورت مسالمت‌آمیز همکاری کنند و از این تعاملات فرهنگی بهره‌مند شوند.

۴. تأثیرات اقتصادی و تجاری

امپراتوری مغول به‌طور مؤثری شبکه‌های تجاری و ارتباطی بین شرق و غرب را تقویت کرد. مسیرهای تجاری از چین تا خاورمیانه و اروپا تحت حمایت امپراتوری مغول باز شدند، که این امر به انتقال کالا، دانش و فناوری کمک شایانی کرد. این روند نه‌تنها اقتصاد منطقه‌ای را تقویت کرد، بلکه موجب ارتباطات فرهنگی و علمی بین جوامع مختلف شد. این تأثیرات تجاری، پایه‌گذار شکل‌گیری اقتصاد جهانی مدرن بودند.

۵. تأثیر فرهنگی و انتقال دانش

علاوه بر دستاوردهای سیاسی و نظامی، چنگیزخان و جانشینان او به گسترش دانش و فرهنگ در سطح بین‌المللی نیز کمک کردند. با گسترش امپراتوری مغول و ایجاد راه‌های ارتباطی جدید، تبادل علمی، فرهنگی و فناوری بین شرق و غرب سرعت گرفت. کتاب‌ها، دانشمندان و معماران از سرزمین‌های مختلف به امپراتوری مغول سفر می‌کردند و این امر باعث انتشار دانش و ارتقای سطح علمی و فرهنگی جوامع شد.

نتیجه‌گیری

چنگیزخان نه‌تنها به‌عنوان یک فرمانده نظامی موفق شناخته می‌شود، بلکه به‌عنوان یک رهبر سیاسی و فرهنگی تأثیرگذار نیز در تاریخ جایگاه ویژه‌ای دارد. او با ایجاد یک نظام شایسته‌سالاری و قوانین عادلانه، نوآوری در تاکتیک‌های نظامی، تسامح مذهبی و گسترش شبکه‌های تجاری و فرهنگی، توانست بر جهان تأثیرات بلندمدتی بگذارد. این دستاوردها چنگیزخان را به‌عنوان یکی از رهبران کلیدی در ساختن پایه‌های دنیای مدرن معرفی می‌کند.

در نهایت، بررسی رهبری چنگیزخان نشان می‌دهد که او نه‌تنها به‌عنوان یک فاتح بزرگ، بلکه به‌عنوان یک معمار سیاسی و فرهنگی تأثیرگذار در شکل‌گیری جهان مدرن نقش مهمی ایفا کرده است.

#چنگیزخان #تاریخ #کتاب

🔺کانال تحلیلی اردم:

🆔 @Erdemaz

‍ ✳️ بازخوانی و بازشناسی عناصر نقشهٔ عثمانی تبریز اثر نصوح مطراقچی

📝برروی بازخوانی و بازشناسی عناصر نقشهٔ عثمانی تبریز اثر نصوح مطراقچی از سال ۱۵۳۷ میلادی (۹۴۴ ه.ق.)، تابه‌حال پژوهش‌هایی به زبان فارسی انجام گرفته است که از جملهٔ آن به همت اساتید معماری و باستان‌شناسی چون دکتر بهرام آجورلو، دکتر احد نژاد ابراهیمی، دکتر آزیتا بلالی اسکویی و دکتر لیدا بلیلان اصل بوده است. در ترکیه نیز مورخانی چون پروفسور عثمان غازی اوزگودنلی و دکتر لیلا ییلدیز نیز تمرکز خود را در تبریزپژوهی‌هایشان روی این نقشه گذاشته‌اند.

در حالی که اکثر پژوهشگران ایرانی، با نص نزهت‌القلوب مبنی بر بیرون از دیوار تبریز قرارگرفتن شام غازان، در بازخوانی نقشهٔ نصوح جایی برای گنبد غازانیه در نظر نگرفته‌اند، دکتر بهرام آجورلو و مورخان ترکیه برعکس ایشان با تأکید و نقش کلیدی غازانیه در تاریخ عثمانی و توجه استراتژیک و معنوی به آن، گنبد غازانی را در این نقشه بازخوانی کرده‌اند که در عکس قابل مشاهده است. دکتر بلیلان اصل این بنا را به نام ارگ علیشاه بازخوانی کرده است.

من هم معتقدم، در مقایسه با مینیاتورهای جامع‌التواریخ، تشابه چشمگیری بین این بنا و تصویری که نقاشان ایلخانی از عمارت غازانیه کشیده‌اند وجود دارد، گنبدی استوانه‌ای و بلند، با بناهایی در اطرافش که همه داخل در باروهای برج‌دار هستند، دقیقاً توصیفی که از شنب غازان در منابع اوایل صفوی شده است. بنای علیشاهی را دکتر آجورلو در بنایی دیگر بازخوانی کرده است که اتفاقا شبیه‌تر به ارگ است و عمارت غازانیه واقع‌تر بازخوانی شده است.

تنها چالش فکری که پس از تثبیت این بنا به عنوان عمارت غازانیه متوجه خود کرده است، همان بحث باروی تبریز است که مستوفی در قرن هشتم غازانیه را خارج از بارو ذکر کرده و در قرن دهم ما آن را داخل بارو می‌بینیم! د. آجورلو و د. ییلدیز توجیه شناسایی این بنا به عنوان عمارت غازانی و ایجاد نظریه‌هایی در حل مسألهٔ بارو، دو دیدگاه ارائه کرده است، یکی اینکه در عرض دو سده از احداث باروی غازانی، باروی دیگری احداث شده و یا همان بارو توسعه یافته و شنب غازان را نیز در بر گرفته است، یا اینکه مطراقچی برای متمرکز و منسجم کردن بناهای تبریز بارویی مجازی دور آن کشیده است.‌

استاد ارجمند دکتر آجورلو در پایان‌نامه ارشد و مقالهٔ اخیرشان و پروفسور اوزگودنلی نیز در چاپ دوم کتاب غازان خان‌شان این بنا را به عنوان عمارت غازانیه شناسایی کرده‌اند. و من نیز طبق نظر اساتید متقاعد شده و نشانه‌های دیگری مبنی بر غازانیه بودن این نگاره پیدا کرده‌ام که در حاشیهٔ یکی از مقاله‌هایم به آن نکتهٔ مهم اشاره خواهم کرد.

✍️مهران غازانی

#تاریخ #تاریخی_بلگه #عثمانی #سند_تاریخی

🔺کانال تحلیلی اردم:

🆔 @Erdemaz

‍ ❇️ ندن ایسته‌ییرلر گولوستان باغینین سئیریندن محروم اولاق؟

📝کئچن بئش گونده، تبریز شهر شوراسی و باشقا سوروملولارین گولوستان باغی حاقدا دانیشیقلارینی ایزله‌ییب، یقینه چاتدیم کی او باغین بیر سیرا آغاجلاری کسیلیب، یئرینه کلانتری بیناسی تیکیله‌جک. سوروملو دئدیگیمیز آداملار بو ایشه مانع اولماغا اراده‌لی دئییللر و بیز تورکییه گنجلری و گولوستان باغی دا گزی پارکی دئییل. اؤلن بیر شهرین یوز ایللیک خاطیره‌سیدیر.

آذرین ایکیسی ایدی، ایل ۱۳۷۹ قارا خبر گلدی کی زنگانلی میللی شاعیرحکیمه بلوری باکی شهرینده حایاتا گؤز یومدو. چارشنبه گونویدو و تئز بیر ایش گؤرمه‌سیدیم دانشکده ایکی گونلوک تعطیل اولاجاق و او شاعیرین اؤلوم خبری اؤیرنجیلر آراسیندا یاییلمایاجاقدی. اورمونون فنی دانشکده‌سینه گئدیب، اسلامی انجمندن نئچه بؤیوک کاغاذ بورج آلیب، اونلارا حکیمه‌نین اؤلوم خبری و مشهور تبریز شعرینین مصراعلارینی یازدیریب، دانشکده‌نین اعلان تابلولارینا ووردوم کی حکیمه‌نین قوللاری بیر داها تبریزین بویونونا دولانمایاجاق و اونون گؤزلری تبریزین گؤزلرینه دویونجا باخمایاجاق:

قول‌لاریم دولانا بوینونا بیر گون
یئنه باش قویارام دیزینه تبریز
حسرتدن هیجراندان جانا دویموشام
دویونجا باخارام گؤزونه تبریز

بولانیق سولارین آخسین دورولسون
تزه گوللریندن بوساط قورولسون
او گول جامالینا بیرده وورولسون
بیر قوبار قونماسین اوزونه تبریز

گولوستان باغینین سئیرینه گلیم
لاله یاماجیندا بیرده دینجه‌لیم
اؤتن گونلریمه یئتیشمز الیم
دوشوم هئچ اولماسا ایزینه تبریز

اوگون بیلمیردیم کی زامان سوره‌سینده بیز ده گولوستان باغینین سئیریندن محروم اولاجاغیق و او باغین آغاجلاری بیر بیر قتل ائدیله‌جک. آخی او باغ چوخلو شاعیرلرین الهام قایناغی اولوب و بلکه اتهامی ائله بودور. شهریار اؤزونو شیرازلی حافظ‌له مقایسه ائدنده، گولوستان باغینا فخر ائدیب، تبریزی شیرازدان اوستون گؤروردو:

شب است و باغ گلستان خزان رویاخیز
بیا که طعنه به شیراز می‌زند تبریز

آما ایندی ساپی اؤزوموزدن اولان بالتالار، وارلیغیمیزی بیر بیر آلیب، بیزی یوخسول حالا سالیرلار کی حکیمه بلوری‌نین ایلهام قایناغی و شهریارین گوونج اوجاغی داغیلیسین و شهریار اونلارین خوش گونلرینی و بیزیم قارا گونلریمیزی، سعدی و گنجه‌لی نظامی استعاره‌سیله آغلاسین:

سعدی‌نین باغ گلستانی گرک حشره قدر
آلماسی سلله‌لنیب خورماسی زنبیل‌لنسین
لعنت اول باد خزانه کی "نظامی" باغینین
بیر یاوا گولبه‌سرین قویمادی کاکیل‌لنسین...

ابراهیم ساوالان

#تورکجه #تاریخ

🔺 اردم تورک دونیاسینین مدنیت کانالی:

🆔 @Erdemaz

📸 عکس دیده نشده از ارک ‎تبریز

از آرشیو جدیدالاسلام‌

#تاریخی_شکیل #قاجار #تاریخ #عکس_تاریخی
🆔 @Erdemaz

✳️ تغییر نام و فارسیزاسیون توپونیمهای شهرستان مرند

✍️قدرت ابوالحسنی ساغالان

#آذربایجان_یئر_آدلاری #شوونیسم_فارس #تورکجه
#تاریخ #آزربایجان_یئر_آدلاری #استعمار

🔺کانال تحلیلی اردم:

🆔 @Erdemaz

‍ ✳️ تورک اسطوره‌سینده «آغ آنا» (آغ آنْنه)

📝آغ آنا، «وِربیتسْکی»نین توپلادیغی «یارادیلیش میف» آدلی اثرینده آدی گلمیشدیر. او، تانری اؤلگنه یارادیلیش ایلهامینی وئرن بیر الهه‌دیر.
بیر آغ-آنا وار ایدی، یاشاردی سو ایچینده
اؤلگنه بؤیله دئدی، گؤروندو سو اوزونده:
-یاراتماق ایسته‌ییرسن، سن ده بیر شئی‌لر اؤلگن
یارادیجی اولاراق، بو قوتلو سؤزو اؤیرن!
دئ کی «یاراتدیم، اولدو» باشقا بیر شئی سؤیلمه
اؤیله یارانیش وارکن، «یاراتمادیم» سؤیلمه... و س.
آغ آنا، اولوسو قورویان و حمایه ائدن بیر دیشی تانریچا و یا یازیلان‌لار گؤره روحدور. بونا مایگیل آنا آدی ایله ده راست گلینیر. اولوس آناسی دا دئییلیر. آغ آنایا ان چوخ یارادیلیش افسانه‌لرینده راست گلیریک. یئر و گؤی یارادیلماسیندان اؤنجه ده وار اولوب، خیالی گؤی‌ده دولاشدیغینا اینانیلان «آغ آنا»، حیاتین باشلانغیجی اولان نه وارسا هامیسینا روح وئررکن، یاشامین دؤنگوسونو اوموزلاریندا داشیمیشدیر.
آلتای تورک‌لری‌نین اینانجینا گؤره، ایشیق‌دان بیر قادین (وارلیغی ایشیقدان یوغرولان) آغ آنا، تانری اؤلگنه یاراتماق گوجونو و ایلهامینی وئرمیشدیر.
ساکالارین، یاخشیلیق سئور بیر روح سایدیق‌لاری «اومای آنا»یا، «اولوک آک اینه» (اولو آغ آنا) آدی وئرمه‌لری ده یارادیلیش افسانه‌سینه گؤره تانری‌یا یاراتماق ایلهامی وئرن آغ آنایا یاخینلیغی ایله دقّت چکیجی‌دیر.
بو آد عینی حالدا، «اومای»ین «اولو آنا» توپلولوغونا باغلی‌لیغی‌نین و بو میفولوژیک وارلیغین دَییشمیش حالی اولدوغونون گؤستریجیسی‌دیر. «اولو آغ آنا»، «پای ایجه»، «مای ایجه» و «ایمای ایجه» دئییلن و یاخشیلیق‌سئون بیر روح اولاراق بیلینن اومای الهه‌سی کیمی قوپوب گلدییی میفولوژیک کولتورون اؤزو قدر چوخ اسکی بیر اینانیشین ایزلرینی داشیماقدادیر. تاتارلارین مسلمانلیغا قدر اولان اسکی اینانج‌لاری آراسیندا اولو آنایا باغلی اولدوغو دوشونولن، «اولو یارادان آنا» (Olo jaratkan Ana) آنلاییشی واردی. قوموق تورک‌لرینده «آلباستی» موتیوی‌نین ایزلرینی داشییان میفولوژیک وارلیغین آدی‌نین «آغ قادین» اولماسی دا یئنه دقّت چکیجی‌دیر. قازاق‌لارین «گوراوغلو»سوندا ایسه قهرمانین آناسی «آغ آنا» آدینی داشیماقدادیر. گوراوغلونون گؤک اوغلو اولدوغو دوشونولسه، بوراداکی آغ آنا موتیوی‌نین ان اسکی اولو آنا و یا اونون فرقلی بیر شکلی اولان «اولو آغ آنا»نین دَییشیک بیر واریانتی اولدوغو قناعتینه گله بیلریک.
آغ آنانین آدیندا اولان «آغ» سؤزو، بو وارلیغین مقدّس و قوتلو اولماسینا اشاره‌دیر. بو آد، شامان یازی‌لاریندا، «مبارک و مقدّس اوزلو» شکلینده ده ترجمه اولونموشدور.

✍️شاهین مرادی

#تورکولوژی #تورکجه #تاریخ

🔺 اردم تورک دونیاسینین مدنیت کانالی:

🆔 @Erdemaz

‍ ✳️ جوذامی لر بو گون یئتیم قالدی

📝من کیم ام؟
قایالار دؤشونده بوزلایان قارام
بولاغام، داغ لاردان جوشوب آشارام
قوشولوب چای لارا دنیز اولارام
دالغالار یارادیب داغدان آشارام
داشلارین بزه یی اینجه بیر گولم
یارپاغیم قایادیر، چیچه ییم بولود
حسرتده قوورولان خسته بولبول ام
اوره ییم یارادیر درمانیم اومود
"شیمشک" ام شاخارام قارا گئجه ده
دله رم باغرینی قارا گئجه نین
یولچویام گزه رم ایتگین یوللاری
توتارام الینی یولدان کئچه نین
بو گون رحمتلیک دؤهتور محمد حسین مبین ین دونیادان کؤچمه گونودور. جوذامی لرین آتاسی، وطن سئودالی سی، یوخسوللارین باباسی، تبریز و آزربایجانین افتخاری. حئییف بؤیوک اینسانلاریمیزی تئز یاددان چیخاردیریق.
دؤهتور مبین عؤمرونو جوذامی خسته لی یین ایراندان کسیلمه سینده صرف ائدیب و ان بؤیوک رولو اویناییب و اونون گوجو و زورویلا بو خسته لی یین کؤکو کسیلیب، خسته لری نین قالماغا، یاشاماغا، اومود لری اولوب، اونلارا ائو یارادیب و درمان ائتدی.
دؤهتور محمدحسین مبین، شیمشک آدینی سئچه رک، یازی و شئعرلرینده بو آدی قوللاناردی. «گذشته چراغ راه آینده است» کتابین یازیلیب و حاضیرلانماسیندا رولو اولوب. بو کیتاب نئچه بیلینمه ین یازارین قلمی له یازیلیب و جامی آدی سئچه رک، یاییملانیب. محمد علی فرزانه و دؤهتور مبین کیمی یازارلارین بو کیتابین حاضیرلانماسیندا آدلاری کئچیر. دؤهتور مبین اوشاق ادبیاتی، آزربایجان محور کتابلاری و شعر کیتابی یازیب و یاییملاییب.
روحو شاد، آدی قالارگی و یولو داواملی اولسون.

✍️یعقوب رمضانی

🔻دکتر مبین ۶ مهر ۹۴ در سن ۸۸ سالگی درگذشت، این مطلب دیروز نگاشته شده است.

#تورکجه #تاریخ #مفاخر_آذربایجان #شعر

🔺 اردم تورک دونیاسینین مدنیت کانالی:

🆔 @Erdemaz