✅ متن فارسی نامۀ مشترک انجمن جامعه‌شناسی ایران و اتحادیه انجمن‌های علوم اجتماعی ایران به انجمن‌های جامعه‌شناسی جهان با درخواست همبستگی و حمایت فوری جهانی در پی حملۀ اسراییل به ایران

مخاطبان: روسای 
1. انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی
2. کمیته حقوق بشر انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی
3. انجمن جامعه‌شناسی اروپا
4. انجمن مطالعات خاورمیانه
5. انجمن جامعه‌شناسی امریکا
6. انجمن شوراهای تحقیقات علوم اجتماعی آسیا

با سلام و احترام،
ما اعضای انجمن جامعه‌شناسی و اتحادیه انجمنهای علوم اجتماعی ایران، با نگرانی بسیار، تغییراتی را در جهان امروز نظاره و بررسی می‌کنیم که موجب سلب کرامت انسان‌ها و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به بنیان‌های زیستی هستند و نامحتمل نیست که نقطه عطفی در روند آسیب‌زایی دورۀ آنتروپوسین و سرنوشت زیستکره باشند؛ در همین حال ما با نگرانی مضاعف تغییرات خونین اخیر را در خاورمیانه دنبال می‌کنیم؛ به‌ویژه حملۀ شبانه دولت اسرائیل به سرزمین و بوم ایران و تداوم آن که نقض آشکار حقوق بین‌الملل، منشور ملل متحد و اصل عدم توسل به زور در روابط بین‌الملل است.
جامعه‌شناسان ایران هم‌اکنون نیز گرفتار مشکلات و محدودیت‌های بسیاری هستند که موجب شده امکان حضور و همراهی با کنفرانس رباط را از دست بدهند. این جنگ علاوه بر آثار زیانبار، موجب ایزوله شدن بیش از پیش جامعه‌شناسان ایران و آسیب شدید به رشد جامعه‌شناسی در ایران خواهد شد؛ همچنان‌که تداوم و گسترش این جنگ در خاورمیانه تمامی این کنفرانس را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
این حمله نه‌تنها به تمامیت سرزمینی ایران، بل‌که به ثبات منطقه و فراتر از آن به بنیان‌های صلح جهانی آسیب زده است. ما این اقدام را مصداقی از امپریالیسم نظامی‌گرا، بی‌ثبات‌سازی منطقه‌ای و بی‌توجهی به حق حیات و امنیت انسان‌ها می‌دانیم.
در شرایط بسیار وخیم اجتماعی و اقتصادی خاورمیانه و ایران، هر اقدام نظامی، صرف‌نظر از موضع سیاسی کشورها، جریان‌ها و افراد، خطری جدی برای جان، روان، معیشت و همبستگی اجتماعی ضروری میلیون‌ها انسان است.
شما و ما از آثار زیانبار سکوت برخی از روشنفکران و دانشمندان در برابر وقایعی مانند ظهور  نازیسم و فاشیسم و بروز جنگ جهانی مطلع هستیم. سکوت ما در چنین لحظاتی به معنای پذیرش و عادی‌سازی خشونت و سلطه‌طلبی و آثار زیانبار آن، از یک سو بر زیستکره و افول خرد و سرنوشت نوع انسان، و از سوی دیگر بر جامعه‌شناسی ایران، خواهد بود.
بر این اساس، ما از شما، به‌عنوان نهادهای معتبر جهانی در حوزه جامعه‌شناسی، می‌خواهیم:
۱. رسما حملات نظامی علیه ایران را محکوم و نسبت به تهدید صلح جهانی هشدار دهید؛
۲. از جامعه‌ مدنی و دانشمندان علوم اجتماعی در ایران حمایت اخلاقی و حرفه‌ای اعلام کنید؛
۳. با صدور بیانیه‌ها، نشست‌ها و همکاری‌های علمی، زمینۀ دیالوگ بین‌المللی برای صلح و عدالت اجتماعی را فراهم کنید؛
۴. در برابر روندهای فزایندۀ نظامی‌گری، خشونت ساختاری، نقض حقوق بشر و بی‌ثبات‌سازی جهانی، همبستگی اجتماعی علمی نشان دهید؛
۵. در کنفرانس‌های رباط و دهلی، به‌طور ویژه تشدید جنگ و نظامی‌گری در خاورمیانه و تهدیدهای صلح و جان و زندگی ساکنان این منطقه را مورد تامل و بررسی قرار دهید.
در پایان، تأکید می‌کنیم که دفاع از صلح و کرامت انسانی نه محدود به مرزهاست، نه به دولت‌ها. دفاع از مردم، جامعه، و ارزش‌های انسانی وظیفه‌ای است مشترک میان همه‌ ما. ما آماده‌ایم برای هرگونه گفت‌وگو، تبادل علمی، و همیاری مشترک گام برداریم.

با احترام و امید به صلح،

انجمن جامعه‌شناسی ایران
اتحادیه انجمنهای علوم اجتماعی ایران

بیانیه شماری از دانشگاهیان (۱)

حمله اسرائیل به ایران، نامشروع، خلاف حقوق بین‌المللی، جنگ‌طلبانه و ناسازگار با هر گونه ادعای صلح‌طلبی، و با ادعاها درباره یافتن راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای اطمینان از صلح‌آمیز بودن برنامه‌ای هسته‌ای ایران، متناقض است. این حمله درست در زمانی رخ می‌دهد که دولت ایران به صورت جدی و بر اساس خواست ملی ایرانیان در مذاکرات برای حل مسالمت‌آمیز پرونده هسته‌ای با آمریکا شرکت کرده است.

این حمله به تمامیت سرزمینی میهن، به دنبال رقم زدن چشم‌اندازی تاریک برای ایران و ایرانیان است. ما شاهد حمله از سوی دشمنی هستیم که عملکرد خشونت‌بار و بی‌احترامی‌اش نسبت به هر نوع حقوق و هنجار بین‌المللی، اخلاقی و انسانی را از 7 اکتبر 2023 به بعد شاهد بوده‌ایم. این حمله نیز به مانند آن‌چه عملکرد گذشته اسرائیل نشان می‌دهد، نقض بدیهی‌ترین حقوق بین‌المللی است.

این حمله، به مانند عملکردهای گذشته اسرائیل، تضعیف کردن زیرساخت نظم‌های امنیتی منطقه‌ای و جهانی با هدف تنش‌زایی، نابود کردن امکان همکاری‌های بین‌المللی برای ایجاد امنیت و توسعه، و در این مورد خاص ممانعت کردن از شکل‌گیری هر گونه همکاری میان ایران و سایر کشورهاست. اسرائیل آشکارا خواهان حل نشدن پرونده هسته‌ای ایران، باقی ماندن تحریم‌ها و مانع شدن در مسیر توسعه همکاری‌های بین‌المللی ایران است. اسرائیل حداقل در سه‌ونیم دهه گذشته خواهان امنیتی‌سازی ایران و جلوگیری از هر گونه عادی‌شدن روابط ایران در جهان بوده و هست. این چنین رفتارهای نظم‌ستیزانه‌ای هیچ ثمره‌ای برای ایران و ملت‌های خاورمیانه ندارد و جز عقب‌ماندگی چیزی به بار نمی‌اورد.

اگرچه می‌توان به سایر کشورها و متولیان ساختارهای حقوقی و نهادهای بین‌المللی توصیه کرد که فعالانه مانع این گونه رفتارهای اسرائیل شوند تا شاهد فروپاشی اعتماد بین‌المللی به این ساختارها و نهادها نباشند، اما سابقه نشان می‌دهد ایران نمی‌تواند امنیت و صلاح خود را به این ساختارها، نهادها و سازمان‌های بین‌المللی متکی کند. از ظرفیت آن‌ها باید استفاده کرد اما ساختار قدرت بین‌المللی به گونه‌ای نیست که در زمان حاضر بتوان برای حفاظت از ایران به آن‌ها امید داشت و از این‌رو باید به توانایی‌های داخلی، انسجام ملی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و امنیت و قدرت درون‌زای ایران تکیه کرد.

عموم ایرانیان آگاه و میهن‌دوست، روشن‌اندیش و کسانی که دل در گرو امنیت، توسعه، سربلندی و بزرگی ایران دارند؛ و بالاخص صاحبان فکر و اندیشه که با حساسیت و تخصص بیشتری مسائل ایران را بررسی کرده و تاریخ تحولات ایران عزیز را می‌شناسند، امروز مسئولیت بزرگی بر عهده دارند. مسلم است که بسیاری از مردم، و شمار زیادی از اهل اندیشه، دانشگاهیان و فعالان اجتماعی و سیاسی، فعالان اقتصادی و تحلیل‌گران روندهای حکمرانی و اداره کشور، منتقد جوانب مختلف عملکردهای سیاسی و سیاستی جمهوری اسلامی ایران در عرصه داخلی و خارجی هستند. این انتقادات و بی‌توجهی به آن‌ها، سال‌هاست به حد دل‌آزردگی، رنج و دردمندی هم رسیده است. منتقدان بارها به صورت مداوم با ناشنوایی، بی‌مهری و بی‌توجهی صاحبان قدرت نیز مواجه شده‌اند که اگر چنین نشده بود، وضعیت انواع بحران‌ها و مسائل در کشور به شکل حاضر درنمی‌آمد. اما ما معتقدیم حساب این انتقادات درون‌میهنی، وطن‌دوستانه، خیرخواهانه و دلسوزانه، و بی‌توجهی دردسرساز حاکمان به آن‌ها، از حمله دشمن خارجی – هر که باشد - جداست. بالاخص آن‌که در این مورد با حمله دشمنی مواجهیم که در سابقه‌اش جز بی‌توجهی به حقوق ملت‌ها، ویرانگری و خشونت بی‌سابقه چیزی نیست.

ماهیت و غایت حمله کنونی اسرائیل به گونه‌ای است که ما را بر آن داشت تا برای پاسداری از ایران - جانِ جانِ هر ایرانی میهن‌دوست - و به منظور جلوگیری از کامیابی متجاوزان در اجرای نقشه‌های شوم خود بر ضد تمامیت سرزمینی‌مان، رنجش‌ها، نقد‌ها و گلایه‌مندی‌ها را به آینده مؤکول کرده و با پشتیبانی از مدافعان تمامیت ایران عزیز، فرزند زمان خویش باشیم و سهم خویش را در ماندگاری ایران‌ عزیز ادا کنیم.

مردم آگاه ایران نیک می‌دانند که ایران تاریخی و کهنسال ما در طول تاریخ و پیش از این حمله، بارها از سوی متجاوزان رنگارنگ دیگر مورد هجوم‌های وحشیانه قرار گرفته است؛ اما به گواهی تاریخ، ققنوس‌وار سر از خاک و خاکستر برداشته و رویش و زایشی دیگر را تجربه کرده است. ما ایرانیان با هر گرایش و سوگیری سیاسی و فکری را فرامی‌خوانیم که محکم‌تر از گذشته نسبت به حفظ تمامیت سرزمینی، ماندگاری و پایداری ایران حساس باشیم، و در مقابل دشمن خارجی منسجم بمانیم..
ما هم‌چنین همه حاکمان و تصمیم‌گیرندگان در این وضعیت کشور (و در آینده) را به عقلانیت حداکثری، هوشمندی، خردورزی اتخاذ بینش و کنش راهبردی و پرهیز از شعارزدگی و کنش‌های احساسی و سطحی در برخورد با متجاوز فرامی‌خوانیم. توصیه می‌کنیم همه امکانات خردمن دانه از نظامی تا دیپلماسی را برای گذر دادن ایران از وضعیت خطرناک فعلی به‌کار گیرند. در ضمن، دردمندانه از همه شهروندان استدعا داریم با همبستگی ملی، بردباری و حمایت از نیروهای نظامی و سیاسی حافظ این سرزمین، به گذار کم‌هزینه‌تر از این وضعیت کمک کنند.

ما در فردایی که امنیت فراهم شود و جای بحث و عمل عقلانی و فارغ از تهدید دشمن خارجی مهیا گردد، هم‌چون گذشته و بیش از آن به کاستی‌های حکومت، اشتباهات آن و راه‌های ساختن ایران بهتر می‌پردازیم و در کنار مردم عزیز ایران، مطالبه داشتن کشوری بهتر با امنیت و توسعه قابل اطمینان و پایدار را پی‌ خواهیم گرفت. اکنون وقت منسجم ماندن و ایستادگی بر حفظ ایران در برابر دشمنی خونخوار و رهانیدن آن از هر گزندی است.


@uissa1400
#اتحادیه_انجمن‌های_علوم_اجتماعی_ایران

و دشمن در این رزم  ایمن مباد
شب و روز او جز به شیون مباد
به جز خشم در کوی و برزن مباد
«چو ایران نباشد تن من مباد
بدین بوم و بر زنده یک تن مباد»


به ایوان شب ماه روشن دهیم
سر خویش در راه میهن دهیم
و درس صلابت به آهن دهیم
«اگر سر به سر تن به کشتن دهیم
از آن به که کشور به دشمن دهیم»


زمین عرصه ی رزم شیران شود
زمان جلوه گاه دلیران شود
شبستان روشن ضمیران شود
«دریغ است ایران که ویران شود
کنام پلنگان و شیران شود»

(بهروز سپیدنامه)

https://t.me/behrooz_sepidnameh

استاد عباس حیدری پور ازجمله صاحب نظرانی است که دارای تحصیلات دانشگاهی در زمینه مهندسی الکترونیک از دانشگاه صنعتی اصفهان و تحصیلات حوزوی است. او در حوزه فرهنگ و مباحث جامعه شناختی آن با رویکردی میان رشته ای و با استدلالی که ریشه در مطالعات عمیق فلسفی او دارد وارد میدان شده و همراه با صاحب نظران این ساحت به تفکر و تعمق پرداخته و فعالیت ها و تولیدات قابل تأملی در زمینه مطالعات اجتماعی تمدنی انجام داده اند. یادداشت زیر ابراز لطف ایشان به تضمینی بود که از شعر فردوسی بزرگ داشتم. از ایشان ممنون و سپاسگزارم:

📌این شعری تازه از بهروز سپیدنامه است؛ جامعه‌شناس محقق، شاعر و ادیب و نویسنده ایلامی که البته چنان در معلمی به فضل پروردگار توانمند است که دوستان و دوستدارانش بی‌تعارف او را به تعبیر «استاد» یاد می‌کنند و این لقب سال‌ها پیش از آنکه به سلک هیئت علمی دانشگاه ایلام درآید بدو داده شده بود.

📌او نظریات جامعه‌شناسانه را به‌راحتی در تحلیل وقایع و کنش‌ و واکنش‌های جاری جامعه بسیار سهل و ساده به کار می‌بندد؛ توصیفش از نظریات کاملاً شفاف و صیقل‌یافته است چنان‌که گاه توصیف او برای فهم چندین کتاب حول یک نظریه از هرچیز دیگر راه‌گشاتر می‌نماید.

📌جامعه‌شناسی برای او تکلف و تزیین نیست بلکه به‌جد آن را هضم کرده است و از آن بهره می‌جوید اما او در چنبره انضباط‌ها و تلقی‌های خشک علمی گیر نیفتاده و در خرق دانش هم توفیقاتی رشک‌برانگیز یافته است. شاهد آنکه سال‌ها پیش، نخستین اثر مکتوبش در قامت کتاب را به شعر دفاع مقدس و مقاومت اختصاص داد؛ این نمادی بود از اینکه او به چیزی تعلق دارد که ورای علم و ورای هرچیز دیگر و منشأ هر چیز دیگر است.

📌شاعری او نه تزیین و تفنن بلکه تعلق و تعهد است. حتی تعلقش به شعر و ادبیات بر نگاه‌های جامعه‌شناسانه و علمی‌اش گشوده است و در فروبستگی عالم احساس اسیر نشده است. او ادبیات فارسی و کردی را هم خوب می‌شناسد. اما بیش از هر چیز و مختصر و مفیدتر از هرچیز همان است که گفتم: او با اینکه زیستی جدی در عالم علم دارد اما اسیر آن نیست و به عالم حقیقت و تعهد که منشأ هر علم است تعلق دارد.

📌اینک و امروز هم این شعر او شاهدی است بر این مدعا. این شعر تضمینی زیبا و سازوار از شعر حماسی فردوسی بزرگ است، بدون آنکه از فخامت حماسه چیزی بکاهد؛ یکدست و خوش‌وزن و هم‌افق و هم‌معنا. گویی دست در دست فردوسی و بلکه هم آوا با فردوسی برای امروز و اینک ما شعر سروده است.

📌صورت و معنی و آهنگ در این شعر به‌هم آمیخته است. تضمین فردوسی در این شعر اینک محاکاتی است از حال ما که با رجوع به هویت اصیلمان، خویش را در قبال دیو سیاه متحد و هم‌پیمان یافته‌ایم.

دوباره بخوانیم:

به ایوان شب ماه روشن دهیم
سر خویش در راه میهن دهیم
و درس صلابت به آهن دهیم....

یا

زمین؛ مدفن باجگیران شود
زمان؛ جلوه گاه دلیران شود
شبستان روشن ضمیران شود
«دریغ است ایران که ویران شود
کنام پلنگان و شیران شود»

Iranian Sociological Association
(ISA)

بیانیه همبستگی با پژوهشگران ایرانی در بحبوحه تشدید خشونت‌ها

انجمن جامعه‌شناسی ایران و اتحادیه انجمن‌های علوم اجتماعی در ابتدای جنگ دوازده روزه نامه‌ای درباره  تجاوزگری رژیم اسرائیل و متحدانش از جمله آمریکا به انجمن‌های مختلف از جمله انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی ارسال کرد. امروز این انجمن بیانیه‌ای را در همبستگی با پژوهشگران ایرانی و در نقض معاهدات بین‌المللی توسط آمریکا و اسرائیل صادر کرد.  ترجمه این بیانیه بدین شرح است:

🔷 در پاسخ به درخواست‌های اعضای حقیقی انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی (ISA) و درخواست رسمی انجمن جامعه‌شناسی ایران—عضو جمعی ISA—و اتحادیه انجمن‌های علوم اجتماعی ایران، ISA بیانیه زیر را صادر کرد.

🔹انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی نگرانی عمیق خود را از تشدید تجاوزات نظامی دولت‌های اسرائیل و ایالات متحده علیه ایران ابراز می‌کند که زندگی شهروندان عادی ایران را تحت تأثیر قرار داده است. این اقدامات نقض قوانین بین‌المللی است و منجر به اختلال گسترده، آوارگی، و ترس، از جمله در تهران، شهری با بیش از ده میلیون نفر جمعیت و محل زندگی بسیاری از همکاران و موسسات دانشگاهی ما، شده است.

🔹انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی در کنار انجمن جامعه‌شناسی ایران، اتحادیه انجمن‌های علوم اجتماعی ایران، و پژوهشگران سراسر ایران می‌ایستد که همچنان با محدودیت‌های شدید بر امنیت، تحرک، و توانایی خود برای مشارکت در زندگی عمومی و دانشگاهی روبرو هستند. دانشمندان علوم اجتماعی و سازمان‌های جامعه مدنی ایران، از جمله انجمن جامعه‌شناسی ایران، انعطاف‌پذیری قابل توجهی و تعهد راسخی به دانش‌پژوهی عمومی در برابر سرکوب دولتی و محدودیت‌های پایدار بر آزادی آکادمیک از خود نشان داده‌اند. موج کنونی خشونت، جان و امنیت شخصی آن‌ها، و همچنین این فضای فکری و مدنی شکننده اما حیاتی را بیش از پیش تهدید می‌کند.

🔹ما به ویژه نگران تأثیر مستقیم این تجاوز بر توانایی جامعه‌شناسان ایرانی برای مشارکت در زندگی آکادمیک بین‌المللی هستیم، از جمله پنجمین مجمع جامعه‌شناسی ISA در رباط، که بسیاری از همکاران ایرانی ما اکنون مجبور به کناره‌گیری از آن شده‌اند.

🔹در شناخت این شرایط اضطراری، و در راستای تعهد ما به عدالت و تبادل علمی جهانی، ISA به تقویت صدای آسیب‌دیدگان از جنگ و سرکوب ادامه خواهد داد و خواهان صلح و پایان دادن به درگیری‌های خشونت‌آمیز است. ISA بر تعهد خود به حفظ گفتگوی بین‌المللی، تقویت صداهای به حاشیه رانده شده، و حمایت از اراده جمعی اعضای خود در برابر جنگ، آوارگی، و سرکوب تأکید می‌کند.

🔹همانطور که در طول بحران‌ها در مناطق دیگر تأیید کرده‌ایم، ISA معتقد است که سکوت در برابر بی‌عدالتی به بازتولید عدم تقارن‌های جهانی در کیفیت زندگی و تولید و گردش دانش کمک می‌کند. امروز، بیش از هر زمان دیگری، ما خواستار مشارکت انتقادی دانشمندان علوم اجتماعی و حمایت از آزادی آکادمیک در سراسر جهان هستیم.

🔹انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی با نگرانی به تأثیرات این و سایر درگیری‌ها که بر جمعیت‌ها تأثیر می‌گذارد، آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد می‌کند یا سال‌ها برای بازگرداندن شرایط زندگی قبلی نیاز دارد، می‌نگرد. این درگیری‌ها زندگی میلیون‌ها انسان بی‌گناه را بدتر می‌کند و پیوندهای باستانی همزیستی مسالمت‌آمیز میان مردم را از بین می‌برد. در این دوران آشفتگی جهانی، ISA از همه دولت‌ها می‌خواهد مسیرهای متفاوتی را انتخاب کنند—مسیرهایی که گفتگو، همبستگی، و بهبود شرایط زندگی را تقویت می‌کند—با جستجوی راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای درگیری‌ها، رد گفتار و اعمال نفرت‌انگیز و جنگ‌طلبانه، و تأیید مجدد تعهد خود به دفاع از حقوق بشر و ترویج صلح جهانی.

۲۶ ژوئن ۲۰۲۵
🔗متن اصلی بیانیه را در این لینک مطالعه بفرمایید.

@iran_sociology
#انجمن_جامعه_شناسی_ایران

🔹بهروز سپیدنامه

🔸مُهر سکوت

🔹(در نقد اظهارات غیر مسئولانه برخی از چهره ها)

https://t.me/AllisData

🔹بهروز سپیدنامه

🔸مُهر سکوت

🔹(در نقد اظهارات غیر مسئولانه برخی از چهره ها)

👈طرح مسئله:

امروزه در فضای رسانه ای کشور، شاهد سخنان نسجیده ی بعضی از مسئولین و چهره هایی هستیم که هزینه های فراوان و جبران ناپذیری برای کشور در سطح بین المللی ایجاد کرده و خواسته یا نخواسته، آب در آسیاب دشمنان این سرزمین می ریزند.

👈استدلال:

مقام، در ادبیات عرفانی، به جایگاه ، رتبه و منزلتی گفته می شود که حاصل مجاهدت با نفس است. یکی از این مقام‌ها، «مقام سکوت» است. سکوت، هم مقام است و هم اسبابی برای کسب مقام. زیرا بنا به آموزه‌های دینی، بسیاری از گرفتاری‌های افراد و بسیاری از فرو افتادن‌ها از اوج عزت به حضیض ذلت ، ناشی از لغزش‌های زبانی است. جوامع نیز مستثنی از این قاعده نیستند.

شاعر بزرگی چون مولوی که بلیغ‌ترین و فصیح‌ترین سخنان را در گوش زمانه گفته و به فریاد نشسته، تخلص خود را «خموش» اختیار کرده است. سعدی شیرازی، بابی از گلستان‌اش را «به فواید خاموشی» اختصاص داده است. سایر بزرگان ادبیات فارسی نیز به ارزش سکوت و خاموشی به هنگام، پرداخته اند.

اهمیت سخن گفتن به مقدار، و خاموشی به گاه، تا جایی است که در کتاب‌های فارسی دورۀ ابتدایی که زیر بنای فرایند «جامعه پذیری» به شمار می روند با نقل حکایاتی چون «روباه و خروس» و «مرغابیان و لاک پشت» به دانش آموزان آموخته اند که سخن گفتن در جایی که باید خاموش بود باعث هلاکت خواهد شد و : «نفرین بر دهانی که بی موقع باز شود» .

سعدی شیرازی دو نشانه ی سبک مغزی را سکوت، هنگامی که باید سخن گفت و سخن گفتن هنگامی که باید سکوت اختیار کرد دانسته است:

اگر چه پیش خردمند، خامشی ادب است
به وقت مصلحت آن به، که در سخن کوشی
دو چیز طیرۀ عقل است: دم فرو بستن
به گاه گفتن، و گفتن به گاه خاموشی

و نیز

از آن مرد دانا دهان دوخته
كه بيند كه شمع از زبان سوخته

مولوی در حکایت «طوطی و بازرگان» در نکوهش عدم ضبط زبان اظهار کرده، هر حرف نسنجیده‌ای که از زبان خارج شود مانند تیری است رها شده که برگشت ناپذیر است و مایه عداوت و دشمنی و ویرانی خواهد شد. به قول حافظ «هر چند که ناید باز تیری که بشد از شست» آن جا که مولانا می فرماید:

نکته‌ای کان جست ناگه از زبان
همچو تیری دان که آن جست از کمان
وا نگردد از ره آن تیر ای پسر
بند باید کرد سیلی را ز سر
چون گذشت از سر، جهانی را گرفت
گر جهان ویران کند نبود شگفت

پیامبر اعظم (ص) در ستایش سکوت به هنگام اظهار داشته : «الصّمت سيّد الأخلاق» (خاموشی سرور اخلاق است) و «السَّكُوتُ زِينَةُ الْمُؤْمِنِ»، سکوت زینت مؤمن است. حضرت رسول اکرم (ص) در وصایای خویش به ابوذر می‌فرماید: «دع ما لست منه فی شئء فلا تنطق بما لایعنیک و اخزن لسانک کما تخزن ورقک»،(آنچه را که به تو مربوط نمی‌شود رها کن و نگو آنچه را که ضرورت ندارد و زبانت را نگاهبان باش همچنان که از مال و ثروت حراست می‌کنی).

حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «السكوت زینة الحكیم»، یعنی سکوت زینت حکیم است. و «اذا تمّ العقل نقص الكلام»، (وقتي كه عقل به رشد و كمال رسيد،‌ سخن گفتن رو به نقصان مي‌نهد.) . و «احمد من البلاغه الصمت حین لاینبغی الکلام»،(ستوده‌تر و شایسته‌تر از بلاغت، خاموشی است، آن دم که سخن گفتن سزاوار نیست).

حضرت امام رضا (ع) می فرماید :«من علامات الفقه الحلم و العلم و الصمت ،ان الصمت باب من ابواب الحکمه ان الصمت یکسب المحبه ،انه دلیل علی کل خیر»،(از نشانه‌های ژرف اندیشی و فهم عمیق دین :بردباری،دانش و خاموشی است. به راستی که سکوت دری است از درهای حکمت، صمت و سکوت دوستی می‌آورد و دلیل و رهنمون هر خیر و خوبی است) . امام هادي (ع) هم مي‌فرمايد: «الجاهل اسير لسانه»، (نادان اسير زبان خود است)

لغزش‌های زبانی و سخن گفتن‌های نا به جا و نا خجسته، نه تنها در سطح فردی باعث زوال می شوند که در سطح اجتماعی و حکمرانی نیز باعث اضمحلال جوامع و گاه به مخاطره انداختن دولت ها و حکومت ها می شود.

همان گونه که در سطور بالا ذکر شد، بخشی از آموزه‌های مربوط به فواید خاموشی به هنگام و شایسته و بایسته، ریشه در فرهنگ و ادبیات و هویت ایرانی ما و بخشی دیگر ریشه در هویت دینی و اسلامی ما دارد و اگر چهره ای، به این اصل مهم توجه نکند و با سخن گفتن ناصواب خود کشور را به سمت بحران و ویرانی بکشد باید در ایرانیت و اسلامیت او تردید نمود.


🔹پ ن:

نمونه این اظهارات نسنجیده انتشار پستی در صفحه اینستاگرام  مهدی محمدی مشاور رئیس مجلس با مضمون حمله اتمی ایران به اسرائیل با شبیه سازی نقشه اسرائیل با دو انفجار هسته ای است.
علی رغم این که اظهار شد این پست اشتباهی توسط ادمین و بدون اطلاع مهدی محمدی منتشر شده و نیز علی رغم حذف پست مذکور، جنجال و غوغای زیادی در جهان علیه کشور عزیزمان ایجاد شد.
@allisdata

🔹بهروز سپیدنامه

🔸تاسیان

👈(دلتنگی یا خفگی)


🔹آغاز:
«تاسیان» یک مجموعه نمایش خانگی به نویسندگی و کارگردانی «تینا پاکروان» است. این سریال دومین سریال از سه‌گانه پاکروان، پس از خاتون و پیش از ماهدخت محسوب می‌شود داستان سریال تاسیان با رابطه‌ای عاشقانه یک زوج در سال ۱۳۵۶ آغاز می‌شود و تا انقلاب ۱۳۵۷ ادامه می‌یابد (ویکیپدیا). این دوران پرتلاطم سیاسی و اعتقادی، عشق میان خسرو، یک مأمور ساواک و شیرین، دختر یک کارخانه‌دار مشهور که به اتهامی سیاسی در دانشگاه تهران گرفتار شده، شکل می‌گیرد. این عشق در شرایطی خاص و ملتهب ادامه پیدا می‌کند و چالش‌های بسیاری را برای دو عاشق پدید می‌آورد (fararu.com).

این یادداشت در پی نقد یا توصیف سریال «تاسیان» نیست، بلکه به معنی این واژه و معادل آن در زبان‌ها و گویش‌های مختلف پرداخته و با توجه به نشانه های موجود در پوستر و سریال، معنای آن در زبان کُردی، لری و لکی را به عنوان معنای مختار برگزیده است. زیرا در هیچکدام از مصاحبه های مطبوعاتی و مطالب منتشر شده در فضای رسانه ای کشور به معنی کُردی، لری ولکی این واژه که به نظر می رسد معنی محوری و مرکزی است توجهی نشده است. حتی در سکانسی که امیر و شیرین دارند ترانه «نشو نشو زندگی بی تو تاسیانه» را گوش می دهند و شیرین از امیر می‌پرسد : تاسیان یعنی چه؟ امیر توضیح می‌دهد:

واژه نه، یه حسه، یه غمه، غم خیلی بزرگ. حالیه که توی اولین غروب از دست دادن عزیزی داری. حالیه که اون خونه بهت میده وقتی عزیزت رفته. غروب جمعه دیدی یه هو بغض گلوتو گرفته و نمی دونی چه کار کنی.

نویسنده فیلم در خصوص واژه «تاسیان» پژوهش مناسبی انجام نداده و به معنای اصلی آن توجه نکرده است.

در خصوص معنی واژه «تاسیان» (tâsiyân) و ترمینولوژی آن، اظهار نظرات متعددی منتشر شده است. در وبگاه فیلیمو آمده: کلمه تاسیان ریشه گیلکی دارد. کلمه‌ای که سرشار از اندوه و بغض و دوری و جدایی است. تاسیان یعنی حالتی که به خاطر نبودن کسی به انسان دست می‌دهد. از جمله تعاریفی که برای این واژه آورده‌اند یعنی؛ دل و دماغ هیچ کاری را نداشتن، دلتنگی و بی‌قراری غریب، غم فزاینده و ویران‌کننده (filimo.com)

ضمناً تاسیان نام کتابی از شاعر مشهور ایران، «امیر هوشنگ ابتهاج سمیعی گیلانی» (سایه) است و دربرگیرنده ۸۷ اثر از او در اوزان نیمایی و قالب‌های غیرکلاسیک است که در سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۸۰ سروده شده (همان)
هوشنگ ابتهاج در شعر تاسیان چنین سروده:

خانه دلتنگ غروبی خفه بود / مثل امروز که تنگ است دلم / پدرم گفت چراغ / و شب از شب پُر شد / من به خود گفتم: یک روز گذشت / مادرم آه کشید / زود بر خواهد گشت / ابری آهسته به چشمم لغزید / و سپس خوابم برد / که گمان داشت که هست این همه درد / در کمین دل آن کودک خرد؟ / آری آن روز چو می‌رفت کسی / داشتم آمدنش را باور / من نمی دانستم / معنی هرگز را / تو چرا باز نگشتی دیگر؟ / آه ای واژه شوم / خو نکرده ست دلم با تو هنوز/ من پس از این همه سال / چشم دارم در راه / که بیایند عزیزانم آه.

استاد محمد نوری نیز ترانه‌ای گیلکی با عنوان «نشو ... نشو زندگی بی تو تاسیانه» دارد.

«تاس» در فرهنگ لغت فارسی صبا به معنی: بی طاقتی، اضطراب، بی تابی، اندوه، تاسا و تاسه و تالواسه و تالوسه و تلواسه هم گفته می شود. در لغت نامه دهخدا: اضطراب، بی‌قراری، تشویش، نا آرامی، اندوه، ملالت. در فرهنگ معین: اضطراب، بی‌تابی، اندوه است. در فرخنامه: تف و درد و تپش و اندوه و تالواسه و تاسه همه یک معنی دارند. در برهان قاطع تعبیر تاسه واسه هم به معنی اضطراب و بیقراری آمده است.

حسن دوست در جلد دوم فرهنگ ریشه شناختی اظهار داشته ماده مضارع فعل «تاس» مشتق شده از ایرانی باستان «تاسا» (tâsâ) و از ریشه هندو اروپایی ten به معنی پیچیدن و فشرده شدن است. برخی ریشۀ آن را tem به معنی خسته، ضعیف ومن دانسته‌اند. این کلمه در پارتی، خوارزمی، آسی و سغدی نیز آمده است. در بیشتر زبان‌ها و گویش‌های فلات ایران مانند کُردی، گیلکی و اصفهانی هم به کار رفته است.

به طور کلی در زبان فارسی تاسا، تاسیدن، تاسه به معنی غمگین شدن، اندوه و بیقراری بارها در متون فارسی به کار رفته است. تاس، تاسه، تاسع گیر یعنی هر آنچه باعث اختناق یا سنگینی دل انسان شود:

وعده‌ها باشد حقیقی دلپذیر
وعده‌ها باشد مجازی، تاسه‌گیر (مولوی)

سر سرکشان اندر آمد ز خواب
ز تاسیدن بادپایان بر آب (فردوسی)

روز سخت گرم شد و ریگ بتفت و لشکر و ستوران از تشنگی بتاسیدن (بیهقی)

الله شما را می‌رهاند... از هر تاسایی و هر اندوهی (میبدی)

کلمه «تاسیان» در زبان گیلکی به معنای حالتی است که به دلیل نبودن کسی یا چیزی در انسان ایجاد می‌شود. این حالت شامل دلتنگی شدید، بی‌حوصلگی و غم و اندوه عمیق است. به معنی نوستالژی نیز به کار رفته است (اشتیاق و دلتنگی به ماوقع و خاطرات زمان‌های گذشته).
https://t.me/AllisData

مهدی یزدانی خرم در تعریف این واژه نوشته: «گویا به حالتی می‌گویند بعد از مرگ، سکراتی که بعد از رها شدن جان، انسان به آن دچار می شود. شاید مترادف تولد باشد در جهان فانی. منتهی با درکی همه جانبه و غیرقابل اغماض. اما به تعریفی شاعرانه‌تر، تاسیان حالتی است که در اولین غروبِ پس از رفتنِ یک عزیز که مدتی مهمان خانه ما بوده، به ما دست می‌دهد. حالتی که به خاطر نبودن اوست. و همین شده ریشه اصلی شعار این سریال عاشقانه: تاسیان می‌شود بی‌تو… (filimo.com)

تاسه و تاسیدن در زبان لری کهگیلویه و بویراحمدی یعنی گریه ای که شبیه بغض طولانیه و دیگه صدا نداره بدترین حالت گریه که معمولا برای کودکان زیر دوسال اتفاق میافته
بختیاری ها هم این کلمه را برای بغض در گلو مانده استفاده می‌کنند
در زبان گنابادی واتاسیدن به معنای بی قراری زیاد است
تاسا در ترکی به معنی غم و اندوه و نگرانی می باشد (abadis.ir)

اما در زبان کُردی، لری و لکی:

در کُردی سورانی «تاسه» یا «تاسه کسی کردن» به معنی بسیار دلتنگ کسی شدن در نبود آن شخص.
مثال: زوور تاسه‌ی ئه‌و هه‌مو که‌سمو کردووه
برگردان: خیلی دلتنگ کسی هستم که همه کسم بود

در کُردی جنوبی: تاسا (tâsâ) به معنی میل کردن، بهانه گرفتن دل برای کسی، تقاضای دیدار، اشتیاق دیدار ، دلتنگ کسی بودن است:

د ڵم تاسات که‌ێ وه‌ێ وارانه‌وه
تا شه‌و ناڵنێ ده پای ساناوه
(دکتر حبیب الله بخشوده)

برگردان: دلم در این باران بهانۀ تو را می گیرد و تا شبانگاه کنار این سنگ به یادت ناله سر می دهد

ئمشه‌و هه‌م له ێنوو
دڵ تاسه‌ێ تِ که‌ ێ
دڵ وه سووز تاسه‌ێ
هناسه‌ێ تِ که‌ ێ
(سعید عبادتیان)

برگردان: باز امشب دل بهانۀ تو را می‌گیرد و با سوز مشتاق نفس‌های (دیدار) توست

در کُردی جنوبی:

تاساو بردن (tâsâw berden) (ص مر): بیهوش شدن، از حال رفتن، چشم سیاه شدن
تاسیاگ (tâsiyâg) : خفه شده
تاسیان (tâsiyân) خفه شدن (درخشنده، 1398).

تاس (tâs) در کُردی جنوبی به معنی خفه کردن آمده است. «حه‌لقه تاس» (halqa tâs) یعنی خفه کردن کسی از طریق فشردن گلوی او (درخشنده، 1398). درفرهنگ لغت «هه‌نبانه بورینه» استاد هه‌ژار به معنی گیج و منگ، بیماری خناق آمده است.

در فرهنگ لغت «هه‌نبانه بورینه» استاد هه‌ژار، «تاسیان» به معنی گیج شدن و خفه شدن آمده است. در فرهنگ لغت فارسی به کُردی دانشگاه کردستان به معنی خفگی ذکر شده:
خفه / (xafe)/ صفت. تاسیاگ،
خفه شدن: تاسیان، تاسیای
خفه کردن: تاساندن

در لُری و لکی نیز «تاسیان» به معنی خفگی و خفه شدن به کار رفته است. در زبان لُری وقتی کسی می‌گوید: «تاسنمه‌ت» یعنی خفه‌ات می‌کنم.

🔹انجام:
در پوستر سریال تاسیان شاهد یک ماهی هستیم که بیرون از آب و روی خشکی افتاده و خفه شده . سریال نیز با خفه کردن امیر در استخر و احساس خفگی نجات در کنار پیکر بی جان دخترش شیرین به پایان می رسد. تمامی این نشانه ها معنای کُردی، لری و لکی واژه «تاسیان» که به معنی خفگی و خفه شدن است را بیشتر به ذهن متبادر می کند. لذا تهیه کنندگان فیلم و منتقدین و اهل نظر در تفسیر معنای این واژه به معنای کُردی، لری و لکی آن توجه بیشتری نمایند.

🔸پ. ن:
با تشکر از دوستان عزیز: دکتر حبیب الله بخشوده، دکتر آرش پالیزبان، دکتر عمران خودآموز، دکتر عامر خیری، دکتر رحمن ذبیحی ، دکتر علی رضا شوهانی ، دکتر علی گراوند و دکتر محمد نقدی
https://t.me/AllisData

محمدرضای رستم پور عزیز ترانه ای گیلکی از استاد محمد نوری برایم فرستادند که در آن به تاسیان اشاره کرده. با تشکر از محمدرضا رستم پور شاعر و پژوهشگر ارجمند، این ترانه را تقدیم دوستان و علاقمندان می کنم👇: