📚
🔴تاریخ زبان‌های سامی
اسرائیل ولفنسون

🔸کتاب «تاریخ زبان‌های سامی» نگاشته اسرائیل ولفنسون یکی از آثار کلاسیک در زمینه مطالعه تاریخی-تطبیقی زبان‌های سامی است. ولفنسون در سال 1899 و در خانواده‌ای یهودی در فلسطین متولد شد و در مصر تحصیل کرد. ظاهراً او نخستین شخص یهودی است که از الجامعة المصریة مدرک دکتری گرفته است. ولفنسون (یا چنانچه خود او می‌نویسد: ابو ذؤیب) سالها صاحب کرسی آموزش زبان‌های سامی در دانشگاه‌های مختلف مصر و فلسطین بوده است.

🔸کتاب حاضر (که نسخه عربی آن از این لینک دستیاب است) از جهات مختلف اثری قوی و قابل توجه به حساب می‌آید. مهم‌ترین جهت اهمیت و ارزش این کتاب این است که نویسنده به زبان های سامی (خصوصا عبری و عربی) تسلط بسیار عمیقی داشته و ساختارهای موازی این زبان‌ها را به خوبی تشخیص و توضیح داده است. از جهت دیگر، با توجه به اینکه بسیاری از متون سامی (عبری، سریانی و...) در این کتاب به خط عربی نوشته شده، استفاده از این کتاب برای افرادی که هنوز با خطوط سامی آشنا نیستند بسیار راهگشا و ساده خواهد بود.

🔸اما به نظر من، مهم ترین اشکال این کتاب این است که در حدود 80 سال پیش نوشته شده و در سال‌های پس از نگارش این کتاب و خصوصاً در چند دهه اخیر، یافته‌های بسیار زیادی همچون سنگ نوشته‌ها، نسخ خطی، متون و... کشف شده‌ است که دانش ما را از تاریخ زبان‌ها و خطوط سامی عمیق‌تر کرده است. به طور طبیعی این کتاب از این یافته‌های جدید بهره‌مند نیست.

🔸به عنوان یک نمونه از جدیدترین آثاری که در زمینه مطالعه تاریخی-تطبیقی زبان‌های سامی نگاشته شده و شایسته ترجمه است، می‌توان به ویراست دوم کتاب «زبان‌های سامی» از انتشارات راتلج اشاره کرد.

#معرفی_کتاب

#البساتین
@AlBasatin

📚

🔴شعر الامام الحسن بن علی علیهما السلام
جمع‌آوری شده توسط ابوالحسن علی بن محمد مدائنی (م. 225ق)
تصحیح استاد قیس بهجت العطار

🔸«شعر الامام الحسن علیه السلام» تدوین شده توسّط ابوالحسن علیّ بن محمد بن عبدالله مدائنی (۱۳۵ – ۲۲۵ هجری قمری) یکی از قدیمی‌ترین مجموعه‌هایی است که به جمع اشعار اهل البیت علیهم السلام پرداخته است. این کتاب اخیراً به تحقیق دکتر شیخ قیس بهجت العطار، محقق و ادیب عراقی، تحقیق و منتشر شده است.

🔸ابوالحسن مدائنی جامع این مجموعه در اصل، اهل بصره بوده و سپس به مدائن و پس از آن به بغداد کوچیده و تا آخر عمر خود در آن دیار بوده است. در شمار آثارش چند کتاب درباره امام امیرالمؤمنین (ع)، مقتل امام حسین علیه السلام، اخبار الفاطمیات (بانوان از نسل حضرت زهرا)، اخبار ابی طالب و ولده (خاندان جناب ابوطالب)، و اخبار شماری از شاعران شیعه مانند سید حمیری، ابو دهبل الجمحی و کثیّر عزّة به گزارش شده است که نشان‌دهنده تسلّط او بر سیره نگاری و سخن سنجیِ او است.

🔸مدائنی در مقدمه‌ای کوتاه اظهار می‌دارد که مدت‌ها در پی اشعار حضرت امام مجتبی(ع) بوده، تا اینکه به پیرمردی از اهل مدینه بر می‌خورد که آشنا به سیره و احوال گذشتگان بوده است. همچنین وی با بانویی دانشور از نوادگان جناب جعفر بن ابی طالب ملاقات کرده‌است و هر یک از این دو تن، اشعاری را از امام مجتبی (ع) برای مدائنی روایت می‌کنند و همین روایت‌ها، دستمایه این کتاب کم برگ و پربار می‌شود.

🔸گذشته از مقدمه تحقیقی در جایگاه شعر در نظر اهل بیت علیهم السلام و شرح حال مدائنی، دکتر العطار بر ۲۲ قطعه شعر که مدائنی در کتاب خود آورده، ۳۳ شعر دیگر از اشعار امام مجتبی(ع) را افزوده است که در منابع دیگر نقل شده است.


(متن فوق، خلاصه‌ای است از توضیحات استاد عبدالحسین طالعی که در خبرگزاری ایکنا منتشر شده است، فایل این کتاب ارزشمند توسط ناشر منتشر شده است و به پیوست دستیاب است.)

#معرفی_کتاب

#البساتین
@AlBasatin

📚

🔴آیین در ایران
نگاه به دیانت باب از دریچه‌ی اصلاح مذهب تشیّع
نویسنده: میرزا یحیی دولت آبادی
به‌کوشش: سیدمقداد نبوی رضوی

🔸پیشتر ضمن معرفی کتاب «تاریخ بی غرض» نوشته بودم که در سال‌های اخیر جناب آقای سید مقداد نبوی رضوی اسناد، آثار و پژوهش‌های بسیار قابل توجه و جالبی درباره تاریخ عصر مشروطه با تمرکز بر نقش‌آفرینی بابی-ازلیان نهان‌زیست منتشر کرده‌اند. در روزهای اخیر، کتاب «آیین در ایران» نوشته میرزا یحیی دولت‌آبادی به کوشش جناب آقای نبوی رضوی منتشر شده است. مصحح مقدمه‌ای تفصیلی و محققانه در معرفی نویسنده، اثر و تحلیل انتقادی محتوای کتاب نوشته است.

🔸میرزا یحیی دولت‌آبادی، فرزند میرزا هادی دولت‌آبادی، از نویسندگان و فعالان سیاسی مشهور پایان عصر قاجار و اوائل عصر پهلوی به شمار می‌آید و زندگی‌نامه خودنوشت او با عنوان «حیات یحیی» یکی از منابع مهم تاریخ عصر قاجار است. میرزا یحیی و پدرش میرزا هادی از کسانی هستند که در عصر قاجار به گرایشات ازلی متهم شده اند، اما بسیاری (از جمله خود میرزا یحیی در «حیات یحیی») این اتهام را نفی کرده و آن را ساخته و پرداخته می‌دانند.

🔸کتاب «آیین در ایران» که بر اساس قرائن آخرین نگاشته میرزا یحیی است، به روشنی نشان می‌دهد که اتهام ازلی بودن میرزا یحیی ریشه در واقعیت دارد. میرزا یحیی در این کتاب که موضوع آن تحولات دینی ایران، از عصر باستان تا دوره معاصر، است از دعوت باب دفاع می‌کند و عقائد بابی-ازلی را ترویج می‌دهد. جالب این که به همین دلیل (یعنی ترویج اندیشه بابی)، هیأت ممیزی کتاب در دوره پهلوی از انتشار این کتاب ممانعت نموده است (بنگرید).

🔸به هر حال این کتاب، خصوصا با مقدمه عالمانه مصحح و مجموعه تصاویر و اسناد چاپ شده در انتها، قطعه‌ای جدید از تصویر دوره پایانی قاجاریه به دست می‌دهد، دوره‌ای که با وجود قرب زمانی هنوز نقاط مبهم و خاکستری بسیاری دارد و تا شناخت دقیق و کامل آن فاصله داریم.

#معرفی_کتاب

#البساتین
@AlBasatin

📚

🔴کلمات ائمه؛ شیخ صدوق و تکوین ادبیات حدیثی شیعه اثناعشری
گئورگ وارنر

🔸بی‌تردید محمد بن علی ابن بابویه معروف به شیخ صدوق نقشی عظیم در توسعه و شکل‌گیری حدیث شیعه امامیه در سال‌های نخست غیبت کبری داشته است و شناخت دقیق برای مطالعه تاریخ امامیه پس از غیبت ضروری است.

🔸گئورگ وارنر از اساتید جوان دانشگاه بوخوم است که در سال‌های اخیر درباره شیخ صدوق پژوهش کرده است و چند مقاله نیز درباره صدوق و آراء او منتشر کرده است.

🔸در کتاب حاضر که جدیدترین اثر وارنر است و در اصل تز دکتری او بوده، او پس از بیان مقدماتی حول زمانه و زمینه اجتماعی حیات صدوق، با تمرکز بر دو کتاب «التوحید» و «کمال الدین و تمام النعمة»، گزارشی از آراء صدوق و نقش او در توسعه ادبیات حدیثی شیعه اثناعشری ارائه داده است.

📚 The Words of the Imams:
Al-Shaykh Al-Saduq and the Development of Twelver Shi'i Hadith Literature, George Warner, I.B. Tauris, 2021

#معرفی_کتاب
#البساتین

@AlBasatin

📚

آن سوی پنجره
✍🏻محمد دولتی

🔸دکتر محمد دولتی، عضو هیات علمی و معاون پژوهشی دانشگاه قرآن و حدیث شهر ری، در این کتاب به سراغ مسأله فلسفه خلقت رفته و با نگاهی مبتنی بر قرآن و حدیث به این سوال پرداخته که «چرا خداوند من را خلق کرده است؟»

🔸 برای تهیه این کتاب می‌توانید از طریق کانال رواسی اقدام بفرمایید.

#معرفی_کتاب
#البساتین

@AlBasatin

📚

آداب کتاب‌خواری
روایت‌هایی از زندگی با کاغذ و کلمه
✍🏻احسان رضایی

🔸احسان رضایی و قلمش برای نسل من که نوجوانی‌مان با همشهری جوان گذشته، چیزی از جنس نوستالژی است. اسم‌ خیلی از نویسندگان و آثار کلاسیک و مهم و خیلی اصطلاحات را برای بار اول در یادداشت‌های رضایی و دوستانش در گزارش‌ها و پرونده‌های ادبیات همشهری جوان خواندم و با کمک اینها جهانم به تدریج بزرگتر شد.

🔸حالا در این کتاب کوتاه ولی بسیار جذاب، رضایی یک بار دیگر دست خوانندگانش را گرفته و به دریای کتاب برده، دریایی که هیچش کرانه نیست و حال غرقه در آن را نداند خفته بر ساحل!

🔸اگر کتاب‌باز و کتاب‌خوار هستید، از این کتاب غافل نشوید، حتماً در صفحات آن خاطرات آشنای خودتان را خواهید خواند.

#معرفی_کتاب
#البساتین

@AlBasatin

‌
📚
🔴اجبار به حجاب در فقه شیعه
بر اساس آراء ۴۱ نفر از مراجع تقلید شیعه

🔸این حقیقت بر هیچ‌کس مخفی نیست که مسأله حجاب و اجبار بر آن، در فضای کنونی ایران مسأله‌ای صرفاً فقهی نیست و عوامل و اسباب گوناگون اجتماعی-سیاسی موجب شده «حجاب» به یکی از پیچیده‌ترین و حل‌ناشدنی‌ترین مسائل امروز جامعه ایران بدل شود. اما به هر حال، سر رشته‌ای از این کلاف درهم‌پیچیده اجتماعی به فقه شیعه متصل است و گاه و بی‌گاه فعالان دینی و فرهنگی و اجتماعی تلاش می‌کنند با استناد به فقه راه‌حلی برای این مسأله پیشنهاد کنند یا شاهدی برای نظرگاه خود از فقه بیابند.

🔸پژوهش فوق، به همت دوستان عزیز گروه مطالعات راهبردی میراث و اولاً با دغدغه‌ آشناسازی مخاطبان عمومی با جنبه‌های فقهی مسأله حجاب و همچنین کمک به متخصصان ‌و فعالان برای درک بهتر این مسأله انجام پذیرفته است. متن کامل این پژوهش در کانال گروه مطالعات راهبردی میراث دستیاب است.

#معرفی_کتاب
#حجاب

@AlBasatin
‌

🔴جلوه انصار
یادنامه مرحوم حاج محمدتقی انصاریان

🔸چهل روز پیش، جامعه فرهنگی-مذهبی ایران به سوگ مرحوم حاج محمدتقی انصاریان نشست، بزرگ‌مردی که از پیشروان نشر دینی بود و از سال‌های جوانی تا روزهای پایانی عمر خود در مسیر تبلیغ دین کوشید.

🔸در چهلمین روز درگذشت مرحوم انصاریان، یادنامه‌ای با عنوان «جلوه انصار» به همت خانواده و فرزندانش منتشر شده و در دسترس قرار گرفته است. به گمان من، ارزشمندترین و درس‌آموزترین بخش این یادنامه، زندگی‌نامه خودنوشت مرحوم انصاریان است که در آن شرحی از وضعیت زندگی و فعالیت‌های فرهنگی خود ارائه داده است و به تعبیر خود او:

🔸«ذكر این مسائل به این مناسبت عنوان میگردد تا معلوم كند میتوان با مدیریت صحیح و بدون نیاز به ساختمان‌ها، بودجه‌ها و... كلان‌، كارهای فرهنگی ارزشمندی صورت داد و امید آن كه اهالی فرهنگ كشور ما با مطالعه این كتاب و نیز كتاب چکیده حیات كه بعد از این ان شاء الله به چاپ خواهد رسید و حاوی خاطرات مهمی از زندگی حقیر و نیز حوادث قبل و بعد از انقلاب كبیر اسلامی است، بتوانند توشه‌ای ولو اندک از تجربه‌های حقیر برگیرند و پندی بیاموزند».

#معرفی_کتاب

#البساتین
@AlBasatin

‌
📚
🔴تجدد اسلامی و مسیحیت:
خوانشی انتقادی از آثار محمد رشید رضا و همکارانش (1898-1935)
✍🏻عمر ریاض

درباره محمد رشید رضا و تأثیر او در تاریخ روشنفکری و تجددخواهی مصریان آثار متعددی نگاشته شده است.

در کتاب «تجدد اسلامی و مسیحیت» که به تازگی از سوی انتشارات بریل منتشر شده و به صورت آزاد در دسترس است (لینک کتاب)، عمر ریاض با بررسی مجموعه مقالاتی که در المنار، به سردبیری محمد رشید رضا و به قلم او و برخی دیگر از اندیشمندان متجدد مصری، در نقد آراء مسیحیان عرب و جریان‌های تبشیری مسیحی نگاشته شده و با ضمیمه ساختن مجموعه‌ای از اسناد تازه انتشار یافته تلاش کرده است تصویری از چگونگی تقابل رشید رضا و هم‌قطارانش با جریان مسیحیت در دهه‌های نخست قرن بیستم در مصر ارائه دهد.

#اسلام_و_مسیحیت
#معرفی_کتاب

@AlBasatin

‌
📚
🔴 الهیات فلسفی در سنت اسلامی
✍🏻 سجاد رضوی (دانشگاه اکستر)

🔸یکی از جنبه‌های تحلیلی در بسیاری از سنت‌های خداباورانه، اثبات وجود خدا، صورت‌بندی استدلالات و تعریف اصطلاحاتی برای گفتگو پیرامون خداست.

🔸حمید عطایی نظری به تازگی پژوهشی مهم در دو جلد پیرامون تاریخ‌نگاری براهینِ اثباتِ خدا در الهیاتِ شیعی منتشر کرده است. از نظر تاریخی، این اثر از دوره الهیات سنتی در بغداد با متکلمانی همچون شیخ مفید (م. 413/1022) و سید مرتضی (م. 436/1044) آغاز شده و تا میرزا حسن لاهیجی (م. 1121/1709) در اواخر دوره صفوی امتداد می‌یابد. کتاب از نظر موضوعی نیز دسته‌بندی شده و بخشی از مباحث کتاب به کاربردهای ادله اثبات خدا در دوره الهیات جدید قرن بیستم و آغاز «کلام جدید» در فضای فارسی‌زبان اختصاص یافته است.

🔸عطایی نظری در شش فصل، الگوهای مختلفِ استدلال بر وجود خدا را معرفی می‌کند: برهان کیهان‌شناختی (مبتنی بر حدوثِ عالم)، برهان کیهان‌شناختی فرعی (مبتنی بر حدوثِ صفات)، برهان طراحی (نظم)، برهان غایت‌شناختی بر اساس تخصیص (امکان صفات)، [برهان امکان و وجوب] و برهان وجودشناختی ابن سینا [صدیقین].

🔸در میان پژوهش‌های حاضر، یک پژوهش مروری بسیار خوب درباره براهینِ اثباتِ خدا پژوهش کلاسیک هربرت دیویدسون است که توسط انتشارات وان‌ورلد بازنشر شده است. پژوهش دیگری که بر برهان ابن‌سینا برای اثبات خدا به عنوان واجب الوجود و مواجه با آن در سنت کلامی تمرکز کرده، رساله دکتری فیروزه ساعتچیان است که به صورت کتاب منتشر شده است. مقاله جدید دیگر، پژوهش خوبی است که رودولف و زایدل در مقایسه برخی سنت‌های اروپایی و رویکردهای معاصر ایرانی انجام داده‌اند.

🔸بهترین مثال برای اینکه چگونه می‌توان براهین اثبات خدا را با اصطلاحات تحلیلی‌ای به بحث گذاشت که با ادبیات «الهیات فلسفی - Philosophical Theology» در اثبات خدا وارد در تعامل شود، کتاب صالح زارع‌پور است. زارع‌پور [تنها] پنج تقریر از برهان ابن‌سینا را بررسی کرده و آنچه بسیار مورد نیاز است، ادامه مسیر زارع‌پور برای سایر تقریرات و براهین است. به عنوان مثال در حال حاضر، عمده پژوهش‌های فلسفی درباره ملاصدرا بر کانت و ایده مشهور او در عدم پذیرش برهان وجودشناختی متمرکز شده است.

🔸به طور روشن‌تر، مسیرِ حرکتِ رو به جلو برای تاریخ‌نگاری‌های دقیق‌تر از اندیشه‌هایِ الهیاتی در اسلام این است که ابزارهای تجزیه و تحلیل موجود در سنت‌های مختلف گردآوری شود و در سنتِ در حال توسعۀ فلسفۀ دین و الهیاتِ فلسفیِ جهانی به کار گرفته شود. برای به انجام رسیدنِ این پروژه پیچیده و بزرگِ تولید مدل‌های جایگزین و جدید برای گفتگو پیرامون خداوند، پژوهش عطایی نظری و پژوهش‌هایی مشابه آن ضروری خواهد بود.

🔸چند نکته شایان ذکر دیگر درباره آثار دیگری در همین زمینه. به عنوان مثال، اثر کلاسیک دیگری در زبان فارسی کتاب «تبیین براهین اثبات خدا» از فیلسوف حوزوی برجسته [آیت الله] جوادی آملی است که در دهه 1980 میلادی [1360 شمسی] نگاشته شده. ترجمه خوبی از این کتاب به زبان انگلیسی دستیاب است. حدود یک دهه بعد، کتاب «سیری در ادله اثبات وجود خدا» از محسن غرویان منتشر شد که به برخی از مهم‌ترین استدلالات فلسفه دین،‌ از جمله برهان وجودی آنسلم پرداخته است. اثر قابل استفاده دیگر، پژوهش محمدرضا اللواتی پیرامون برهان وجودی از ابن سینا تا ملاصدرا است که حدود دو دهه پیش منتشر شده و دستیاب است. دو اثر فارسی شایان ذکر دیگر: مطالعه حمید پارسانیا پیرامون برهان صدیقین ملاصدرا و زمینه عرفانی آن و مواجهات با آن و مطالعه حسین عشاقی درباره بیش از 200 تقریر از برهان صدیقین که مفصل‌تر از اغلب مطالعات این حوزه است.

🔸مزیت پژوهش عطایی نظری، بررسی تمامی این آثار پیشین در فارسی و عربی و همچنین آثار انگلیسی همچون اثر مذکور دیویدسون، برای نگارش یک گزارش تاریخی قابل اتکاست. پژوهش دیگری که شاید جالب باشد این است که ببینیم حوزویان و متفکران معاصر چه براهین جدیدی برای اثبات خدا بیان می کنند، چیزی شبیه معادل اسلامی این اثر جالب توجه!

[پ.ن: متن فوق ترجمه رشتوی توییتری جناب آقای سجاد رضوی است. فهرست مطالب کتاب «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه: از مکتب بغداد تا مکتب اصفهان» اثر جناب آقای حمید عطایی نظری،‌ از این پیوند دستیاب است.]

#معرفی_کتاب
#کلام_امامیه

@AlBasatin