📝

🔴گفتگوی انتقادی سنت‌های علمی؛ فرصت بی‌نظیر و بی‌سابقه
✍🏻 محمدرضا معینی

🔸در روزهای اخیر، چند اتفاق بسیار جالب توجه افتاد که به نظرم نوید بخش تغییراتی جدی و بنیادی در تعاملات علمی و فکری و گفتگوی میان سنت‌های مختلف و متنوع فکری است. شبکه جهانی اینترنت ظرفیت بی‌نظیری در اختیار ما گذاشته است که به ضرورت همه‌گیری کرونا، امروز بیش از پیش فعال شده است و همه اقشار و طبقات را با خود همراه کرده است.

🔸در سنت دینی و حوزوی شیعه، گفتگوی میان علمای شیعه و عالمان غیر مسلمان و غیر شیعه بسیار پر سابقه است، اما به نظرم می رسد که دو سخنرانی آیت الله سید احمد مددی در جمع دانشجویان دانشگاه نورث‌وسترن (بنگرید: جلسه اول و جلسه دوم) و پس از آن اطلاعیه گفتگوی آتی ایشان در کالج اسلامی لندن با حضور رابرت گلیو و اندرو نیومن، از چند نظر واقعه‌ای تاریخی و بی‌سابقه است. این که شخصیتی در تراز آیت الله مددی در یک نشست عمومی به صورت آنلاین با شخصیت‌های تراز اول آکادمیای غربی به گفتگو بنشیند و نظریه علمی خود را برای ایشان ارائه دهد، رویدادی است که پیش از این سابقه نداشته است.

🔸اتفاق بسیار جالب توجه دیگر، مکاتباتی بود که میان جناب آقای مصطفی قناعتگر (از طلاب فاضل حوزه علمیه مشهد) و دکتر محمدعلی امیرمعزی صورت گرفت و گزارشی از آن در روزهای اخیر منتشر شد (بنگرید).

🔸اگرچه محتوای این گفتگو مورد انتقاد برخی از فضلای دیگر قرار گرفت، اما نفس گفتگوی انتقادی میان نمایندگان دو سنت فکری امری است بسیار مطلوب و امیدوار کننده! در این نقطه هم باید به جناب آقای قناعتگر آفرین گفت که انتقادات خود را با صراحت و صداقت به دکتر امیرمعزی انتقال داده است و هم باید به جناب امیرمعزی آفرین گفت که متواضعانه در مقام پاسخ‌گویی به منتقد خود حاضر شده است.

🔶شکی ندارم که این نوع گفتگوها، مسیر رشد را برای حامیان و مدافعان همه سنت‌های فکری هموارتر خواهد کرد و آینده مطالعات دینی در فضایی رقم خواهد خورد که مدافعان سنت‌های گوناگون فکری در کنار یکدیگر حاضر شوند و بگویند و بشنوند و نقد کنند و نقد شوند.

#یادداشت

#البساتین
@AlBasatin

📝

🔴 وبلاگ‌های تخصصی و نویسندگان مهمان
حضور دکتر سید حسین مدرسی طباطبایی در وبلاگ حقوق اسلامی
✍🏻 محمدرضا معینی


🔸وبلاگ‌نویسی یکی از سنت‌های بسیار مهمی است که در کشور ما دوره اوجی داشت و فعلا بسیار کمرنگ شده و به فراموشی سپرده شده است. گروه‌های مختلف مردم، از جمله دانشگاهیان نسبت به این سنت اهتمام دارند و وبلاگ را دریچه‌ای برای انتشار عمومی نظرات و افکاری می‌دانند که در عین ارزندگی شایستگی نشر به صورت مقاله یا کتاب علمی را ندارد.

🔸یکی از انواع وبلاگ‌ها که نمونه مشابه ایرانی بسیار اندکی دارد، وبلاگ‌های تخصصی اشتراکی هستند. در این وبلاگ‌ها چند نویسنده که حوزه علاقه و فعالیت مشترکی دارند یادداشت‌های خود را در آن زمینه مشترک به اشتراک می‌گذارند. بسیاری از این وبلاگ‌ها به صورت متناوب از اندیشمندان حوزه فعالیت خود دعوت می‌کنند که به عنوان «نویسنده مهمان» برای مدتی کوتاه یادداشت‌های خود را در آن وبلاگ به اشتراک بگذارد.

🔸یک نمونه از این وبلاگ‌های تخصصی، وبلاگ «حقوق اسلامی» است. این وبلاگ متعلق به گروهی مستقر در دانشگاه هاروارد است که مدیریت آن برنامه بر عهده خانم «انتصار رب» است و در حوزه حقوق اسلامی به فعالیت پژوهشی مشغول هستند. در این وبلاگ، یادداشت‌های دانشجویان و اساتید فعال در این گروه منتشر می‌شود.

🔸از سپتامبر 2019، وبلاگ حقوق اسلامی هر ماه میزبان یکی از اساتیدی است که در زمینه حقوق اسلامی صاحب نظر و اندیشه هستند و در ماه پیش رو (آگست 2021) این وبلاگ میزبان دکتر سید حسین مدرسی طباطبایی خواهد بود.

🔸دکتر مدرسی طباطبایی برای مخاطبان فارسی زبان عمدتا با کتاب «مکتب در فرایند تکامل» شناخته می‌شود. در حالی که بخش عمده و اصلی پژوهش‌های ایشان در زمینه منابع فقه و حدیث شیعه است و کتاب «مکتب در فرایند تکامل» از کم‌اهمیت‌ترین پژوهش‌های به حساب می‌آید.

🔸امیدوارم که بتوانم در هفته‌های آینده در این کانال گزارشی ارائه دهم از یادداشت‌های ایشان که در وبلاگ «حقوق اسلامی» منتشر خواهد شد.

#یادداشت

#البساتین
@AlBasatin

📝

🔴آیا دوست دارید مدیرعامل «فدراسیون جهانی خوجه‌های اثناعشری» باشید؟
✍🏻 محمدرضا معینی

🔸پیش از این در یادداشتی کوتاه به معرفی «فدراسیون جهانی خوجه‌های اثناعشری» پرداخته بودم و روش این گروه شیعی را برای تشویق و تسهیل محاسبه و پرداخت خمس معرفی کرده بودم.

🔸همانطور که در یادداشت پیشین نوشته بودم، به نظر من خوجه‌ها در حال حاضر پیشروترین و به‌روزترین ساختار و سازمان شیعی موجود در جهان هستند و بدون پشتوانه حاکمیتی موفق شده‌اند به شکلی کارآمد و مؤثر فعالیت دینی داشته باشند.

🔸«فدراسیون جهانی خوجه‌های اثناعشری | THE WORLD FEDERATION OF KSIMC» سازمان اصلی و بزرگی است که پروژه‌های بسیار زیاد خیریه‌، آموزشی و فرهنگی را در گستره جامعه خوجه‌ها و فراتر از آن را مدیریت می‌کند. شعار این سازمان «برای خدمت، هستیم | We exist to serve» است و بیش از 125هزار عضو در بیش از 7 کشور جهان دارد. برای شناخت دقیق‌تر و کامل‌تر این «سازمان ایمان بنیاد Faith Based Organization» می‌توانید به سایت فدراسیون مراجعه کنید.

🔸آنچه در این نوشته مورد نظر من است، رویکرد حرفه‌ای این سازمان به مسأله مدیریت اجرایی است. طبیعتاً مدیریت سازمانی با این اندازه و گستره فعالیت‌ها، نیازمند دانش و تجربه بسیار عمیق مدیریتی است و نمی‌توان این کار مهم را بر عهده افراد غیر متخصص گذاشت. امروز «فدراسیون جهانی» اطلاعیه‌ای برای استخدام یک «مدیر عامل CEO» برای سازمان خود منتشر کرده است.

🔸در اطلاعیه استخدام مدیر عامل، توضیحات و شرائط کاری این موقعیت شغلی به دقت توصیف شده است و وظائف و ویژگی‌های مورد نظر «فدراسیون جهانی» برای شخصی که این کار را بر عهده می‌گیرد بیان شده است. شخصی که این کار را بر عهده می‌گیرد باید پروژه‌های جاری فدراسیون را مدیریت کند، راهبردهای فدراسیون را به پیش ببرد و اهداف استراتژیک آن را اجرا کند و برنامه توسعه فدراسیون را پیگیری کند. تمامی دپارتمان‌ها و گروه‌های ذیل فدراسیون باید به مدیرعامل گزارش منظم دهند و به او پاسخگو باشند و از سوی دیگر مدیرعامل باید به طور منظم پاسخگوی هیأت امناء و اعضای هیأت مدیره فدراسیون باشد و آنها را نسبت به پیشرفت امور آگاه کند، و البته بدیهی است که حقوق و مزایای چنین کاری مطابق با جایگاه مدیرعاملی چنین سازمانی خواهد بود.

🔸تمام افرادی که احساس می‌کنند شایستگی تصدی این پست را دارند و ویژگی‌های مورد نظر و مشروح در اطلاعیه منتشر شده را دارند، تا حدود یک ماه بعد فرصت خواهند داشت که رزومه خود را برای فدراسیون جهانی ارسال کنند و شایسته‌ترین شخص از میان ایشان برای این جایگاه انتخاب خواهد شد.

🔶این رویکرد حرفه‌ای و شایسته‌سالارانه می‌تواند برای فعالان فرهنگی و دینی ایرانی بسیار آموزنده باشد. مدیران سازمان‌های دینی غیر دولتی ما بر اساس چه ساختار و فرایندی انتخاب می‌شوند و فعالیت‌های ایشان بر چه اساس مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌گیرد؟ چند نمونه سراغ داریم که مؤسسان یا هیأت امناء یک مؤسسه فرهنگی برای تصدی جایگاه مدیرعاملی سازمان خود چنین اطلاعیه‌ای منتشر کنند؟

پی‌نوشت: تصویر پیوست شده، خلاصه‌ای از اطلاعیه استخدامی است که «فدراسیون جهانی» منتشر کرده و در آن به هشت ویژگی کلیدی کاندید مورد نظر برای تصدی جایگاه مدیرعامل سازمان اشاره کرده است.

#خوجه_اثناعشری
#یادداشت

#البساتین
@AlBasatin

📝

🔴 آخوند خراسان و عقلانیت مدرن
✍🏻 محمدرضا معینی

🔸چند روز پیش در یادداشتی کوتاه به این نکته اشاره کردم که یک سازمان شیعی به این بلوغ فکری و سازمانی رسیده است که مدیریت اجرایی را یک تخصص بداند و برای جذب یک مدیر عامل قوی اطلاعیه عمومی صادر کند.

🔸امروز یادداشتی جذاب از پژوهشگر محترم جناب آقای علی‌اشرف فتحی خواندم که با ایده کلیدی من در آن نوشته قرابتی بسیار داشت. ایشان در این یادداشت نگاهی به تلاش‌های مرحوم آیت الله ملا محمدکاظم خراسانی (مشهور به آخوند خراسانی و از رهبران فکری و دینی جنبش مشروطیت) در زمینه تلاش برای سازگاری فقه شیعه با دنیای مدرن و عقلانیت مدرن انداخته است.

🔸مرحوم آخوند خراسانی در یکی از نامه‌های خود این گونه نوشته است که:
«امروز عقلای عالم متفق‌اند که مقتضیات این قرن مغایر با مقتضیات قرون سالفه است ... و بقای بر مسلک قدیمی جز اضمحلال و انقراض نتیجه نخواهد داد».

🔸آقای فتحی شاه‌بیت منظومه فکری آخوند خراسانی را «التفات به این‌ نکته که مقاومت در برابر مفاهیم و محصولات عقلائی دنیای مدرن و به عبارت دقیق‌تر، تقابل با عقلانیت مدرن بشر به سود دین و دینداران نیست و... منجر به «اضمحلال و انقراض» خواهد شد» دانسته است.

🔶مطالعه این یادداشت ارزشمند را به همه اندیشمندان و فعالانی که دل در گرو ارتقاء و رشد جامعه شیعه دارند پیشنهاد می‌کنم.

#یادداشت

#البساتین
@AlBasatin

📝

🔴ره‌یافت؛ تجربه اشتغال در حیطه فرهنگ
✍🏻 امیرمهدی مناقبی

انتقال تجربه راهی است برای رشد جمعی ما. از نگاهی دیگر به نظر می‌رسد انتقال تجربه وظیفه‌ای بر دوش اشخاص باشد تا دین خود را نسبت به جامعه‌ای که در آن رشد یافته‌ و فرصت آزمون و خطا داشته‌اند ادا نمایند. هرچند این تجربه‌ها کوتاه و مختصر باشد؛ مثل تجربه بنده از فعالیت رسمی در زمینه فرهنگ و مذهب...

📝برای مطالعه این یادداشت می‌توانید به این لینک مراجعه کنید.

#یادداشت

#البساتین
@AlBasatin

📝

🔴در رثای پارسای بسیاردان
✍🏻استاد حسن طارمی‌راد

انالله و انا الیه راجعون

🔸دو سه ساعت از دریافت خبر وفات استاد عظیم الشأن پارسا و بسیاردان می‌گذرد. مرور سریع بر روزهای درس «شرح اشارات» که گرانبار از افادات عالمانه در اقالیم علوم بود، خاطراتی نیک را زنده کرد.

🔸هر روز قریب پنج دقیقه قبل از شروع درس با طمأنینه‌ای شگفت و گام‌هایی استوار از خانه به مسجد معصومیه می‌آمد، کنار صندلی درس می‌نشست و سر ساعت ١٠ بر جایگاه تدریس قرار می‌گرفت و مباحث را از کتاب می‌خواند و شرح می‌فرمود، و چه بقاعده و در چارچوب موضوع.
از توضیحات لغوی و کلامی و عرفانی دریغ نداشت، اما پیوسته یادآوری می کرد که خواجه اشارات را در نظام مشاء شرح کرده، هرچند خود به فلسفه اشراق معتنی بوده است.

🔸آنچه بیش از هر چیز در محضر او مشهود بود حرمت‌گذاری به علم و عالمان بود. با ابتهاجی کم‌نظیر از یافته‌های علمی سخن می‌گفت، خواجه طوسی را با تمام وجود می‌ستود و تدبیر و حکمتش را ارج می‌نهاد. نسخه‌ای نفیس از تحریر اقلیدسی مؤیّد الدین عْرضی داشت و معتقد بود همین نسخه به رؤیت خواجه رسیده بوده است. دلیل این نظر را از ایشان جویا نشدم اما حالت نشاط و شادابی ایشان را هنگامی که به صفحات کتاب نظر می‌افکند هرگز از یاد نمی‌برم. می‌فرمود چشم خواجه بر این صفحات افتاده است، پس ارزشی فراتر از تصور دارد.

🔸وقتی به نمط مقامات العارفین رسید، مطالب بلندی بیان کرد و مهمتر آنکه می‌فرمود نقل است که ابن سینا این نمط را پس از کسب یک تجربه عرفانی نوشته است‌. کتابخانه فاخری داشت و چه بزرگوارانه داشته‌هایش را -که بعضی از آنها منحصر به فرد بودند- در اختیار طلاب قرار می‌داد، با آنکه به تجربه می‌دانست گاهی آن کتاب‌ها بازگردانده نمی‌شوند. حتی نسخه‌های خطی تألیفات خود را نیز به آسانی برای استنساخ به اشخاص امانت می‌داد و گاه اشاره می کرد که شرح اشاراتش را که پر از حواشی بوده به یکی از دوستان همدرسش در تهران امانت داده بوده و دیگر برنگشته است، بنابراین یکبار دیگر بر نسخه ای دیگر حاشیه زده است.

🔸محضرش راستی را که مشوق علم‌آموزی و علم‌دوستی همراه با وارستگی بود. سخن کوتاه کنم و ذکر نکته‌‌های بسیار دیگر را به وقت دیگر وانهم. به روح این استاد فقید درود می‌فرستم.

اللهم احشره مع اولیائک محمد و آله الطاهرین

#یادداشت

#البساتین
@AlBasatin

📝

🔴استاد حکیمی به مثابه یک شهروند
✍🏻پیمان اسحاقی

🔸من در این یادداشت کوتاه قصد دارم بر اساس مطالعه آثار استاد حکیمی، تجربه زیسته خود با ایشان و هم‌نشینی با دوستان وی، به وجه شهروندی استاد، به عنوان عضوی از جامعه ایرانی و جهانی، توجه بدهم و درباره آن نکاتی را بیان کنم.

🔸آن نکات برای من، بازخوانی خاطراتی شیرین و آموزنده از گذشته و برای خوانندگان، شامل اطلاعاتی شاید کمتربازگوشونده درباره آن مرحوم است. هم‌چنین می‌تواند بینش‌هایی درباره ایشان و نیز درباره نسبت اندیشه و کنش وی ارائه دهد.

متن کامل این یادداشت را در فایل پیوست یا سایت روزنامه شهرآرا مطالعه بفرمایید.

#یادداشت

#البساتین
@AlBasatin

📝

آیت اللهی که ترجیح می‌داد به او «آقا رضی» بگویند
✍🏻محمد مسجدجامعی

🔸در طی کمتر از یک سال تهران بخش مهمی از روحانیون معتبر و معمّر و مردمی خود را از دست داد، حضرات آیات: ضیاء آبادی، شریعتمداری، مرندی و بالاخره سیدرضی شیرازی.

🔸بخش متدین جامعه ما میراث‌دار تجربه گران‌سنگ و در عین حال بسیار پیچیده‌ای است که به سادگی اعتماد نمی‌کند و البته حق هم با اوست. فراز و نشیب‌های فراوان دهه‌های اخیر او را به چنین نتایجی رسانیده است. عدم حضور چنین شخصیت‌هایی، گسست‌های جبران‌ناپذیری در طبقه متدین عموماً سنتی ما ایجاد خواهد کرد.

🔸تهران دهه‌های بعد از جنگ دوم جهانی روحانیونی را می‌پسندید و می‌طلبید که به لحاظ رفتار و منش و کیفیت تعامل ویژگی‌های خاصی داشته باشند که از آن به «شهری» بودن تعبیر می‌کنیم و ایشان به واقع چنین خصوصیتی داشت. می‌دانست چگونه برخورد و صحبت و تعامل کند، به گونه‌ای که طرف مقابل جذب شود و بی‌تفاوت نماند واحیاناً نگریزد.

🔸این سخن در مورد روحانیون ادیان دیگر هم صحیح است و به ویژه آنانی که در ارتباطی مداوم با مردم هستند. اصولاً پدیداری «الهیات عملی» در بین کلیساهای اروپایی به همین علت بود. به این معنی که دریافتند می‌باید در ضمن دروس دانشگاهی و طلبگی به آنان آموزش دهند که چگونه با مردم برخورد و تعامل کنند و اینکه اصولاً طبقات و افراد مختلف چه ویژگی‌ها، چه تفاوت‌ها و چه توقعّاتی دارند و تحولات سریع در دوران جدید چگونه آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بواقع تعامل با مردم خصوصاً برای روحانیون یک فن است و یک هنر.

متن کامل این یادداشت در وبلاگ جناب آقای مسجدجامعی دستیاب است.

#یادداشت
#البساتین

@AlBasatin

📝

🔸در دفاع از میراث حسینی، باید قاعده "المؤمن کیّس" را سرلوحه قرار دهیم و دچار اشتباهاتی از سنخ زیر نشویم...

#یادداشت

#البساتین
@AlBasatin

‌
📚
🔴 جوایز غیر دولتی و توسعه علوم انسانی
✍🏻 محمدرضا معینی

🔸بعید است کسی فضای علوم انسانی در ایران را بشناسد و نداند که حال «علوم انسانی» در ایران خوب نیست. شاید در یک تقسیم‌بندی ساده بتوان ادعا کرد که علوم انسانی در ایران، در دو بُعد «معرفتی» و «نهادی» بیمار است؛ در بُعد معرفتی، عدم پویایی و روزآمدی پژوهشگران و اساتید و در بُعد نهادی ناکارآمدی نهادهای آموزشی، پژوهشی و سیاست‌گذار در شناخت شرائط، برنامه‌ریزی و دستیابی به اهدافشان از نشانه‌های این بیماری است. در شرائطی که ساختار رسمی و حکومتی ایران در اصلاح و توسعه علوم انسانی ناتوان است، نهادهای مدنی و غیر دولتی می‌توانند ابتکار عمل را به دست گرفته و تلاش‌های مؤثری برای بهبود وضعیت داشته باشند.

🔸در تجربه جهانی، یکی از ابزارهای مؤثر برای ترویج و توسعه پژوهش‌های ارزشمند و اصیل و تقدیر و تشویق پژوهشگران پرمایه و دغدغه‌مند و توانمند و به تبع پویاسازی فضای آکادمیک، اعطای جوایز متنوع مادی و معنوی بر اساس شایستگی‌های علمی است. در کشورهای توسعه‌یافته، نهادهای دولتی و غیر دولتی جوایز آکادمیک بسیار متنوعی در موضوعات مختلف طراحی کرده‌اند و دانشجویان و پژوهشگران می‌دانند که چنانچه اهلیت و شایستگی خود را ثابت کنند، به نحوی از این مشوق‌ها بهره‌مند خواهند شد (دو نمونه از این جوایز را بنگرید: «جایزه فرزانه» برای بهترین مقاله در زمینه ادبیات فارسی و «جایزه شبکه مطالعات علم و باور دانشگاه برمینگام» برای بهترین پژوهش‌ها درباره رابطه علم و دین).

🔸در ایران، جوایز غیر دولتی بسیار اندکی برای پژوهش‌های علوم انسانی تعریف شده است (یک نمونه موفق: «جایزه بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار») و تقریبا هیچ جایزه‌ مهمی برای دانشجویان و پژوهشگران جوان علوم انسانی وجود ندارد، در حالی که این گروه بیش از سایر فعالان علوم انسانی نیازمند حمایت هستند.

🔸جایزه سالانه «حامی-انعکاس» تلاشی است برای پر کردن خلاء فوق و حرکت به سمت ارتقاء مطالعات اسلامی در آکادمیای ایران. این جایزه از یک پژوهشگر برای انتشار یک مقاله به زبان انگلیسی در زمینه مطالعات اسلامی برای مدت شش ماه حمایت مادی و معنوی خواهد کرد. اطلاعات بیشتر پیرامون این جایزه را می‌توانید از کانال تلگرام و سایت انعکاس کسب کنید.

🔸امید است که با توسعه کمی و کیفی این جایزه و جایزه‌های مشابه، علوم انسانی در ایران قوت بگیرد و به تدریج خود را به کاروان جهانی و در حال پیشرفت علم برساند و همگام با آن حرکت کند.

#یادداشت

@AlBasatin