Երեկ որպես հրավիրյալ բանախոս ելույթ ունեցա Ֆրանսիայի ամենամեծ՝ Մարսելի համալսարանում (L'Université d'Aix-Marseille)։ 1409 թվականին հիմնադրված այս համալսարանի արաբա-մուսուլմանական հետազոտությունների կենտրոնի կազմակերպած գիտաժողովը նվիրված էր Արցախյան վերջին պատերազմների արդյունքներին։
Զեկույցս գերազանցապես անդրադառնում էր Հայաստանի շուրջ տիրող աշխարհաքաղաքական իրադրությանը։
Զեկույցիս սկզբում նշել եմ հետևյալ.
«Իմ այս ելույթին զուգահեռ օկուպացված Ստեփանակերտում Ադրբեջանը ռազմական շքերթ է իրականացնում։ Ներկայումս լռելը և չպայքարելը նշանակում է ոչ միայն զրկել ինքներս մեզ ազգային երազանքից, այլև ճանապարհ է բացում նոր կորուստների»։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Զեկույցս գերազանցապես անդրադառնում էր Հայաստանի շուրջ տիրող աշխարհաքաղաքական իրադրությանը։
Զեկույցիս սկզբում նշել եմ հետևյալ.
«Իմ այս ելույթին զուգահեռ օկուպացված Ստեփանակերտում Ադրբեջանը ռազմական շքերթ է իրականացնում։ Ներկայումս լռելը և չպայքարելը նշանակում է ոչ միայն զրկել ինքներս մեզ ազգային երազանքից, այլև ճանապարհ է բացում նոր կորուստների»։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Հայկական իրականությունում (Հայաստանում և Սփյուռքում) վերջին շրջանում ակտիվորեն տարածվում է այն թեզը, որ «իրականում Հայաստանի ու Թուրքիայի մեջ ոչ մի էական խնդիր չկա։ Առկա կոնֆլիկտի պատճառը
ա) հայերի ունեցած ծավալապաշտությունն է դեպի թուրքերի տարածք և
բ) արտաքին ուժերի (հատկապես՝ Ռուսաստանի) խառնակչությունը։
Նման պնդումները առաջիկա ամիսներին լինելու են էլ ավելի հաճախակի։
Հայ-թուրքական հակամարտության այսպիսի մեկնաբանությունը ոչ միայն հակագիտական է և հակասում է իրականությանը, այլև հեշտ ապացուցելի է հակառակը։
Եվ այս մասին շուտով ավելի հանգամանալից կգրեմ։
Մինչ այդ մի օրինակ այն բանի, որ տարածաշրջանում թուրքական ծավալապաշտությունն ուղղված է բոլորի դեմ, այլ ոչ թե միայն հայերի (ինչը վերոնշյալ հիմնավորման առանցքային «փաստերից է»)։
Այսպես, եթե օկուպացված հայկական Շուշին հայտարարվել է Թյուրքական աշխարհի մշակութային մայրաքաղաք, ապա Ադրբեջանի պետությունում ապրող ամենամեծ տեղաբնիկ ժողովուրդներից մեկը՝ իրանալեզու թալիշների գլխավոր կենտրոններից Լենքորանը այս տարի հայտարարվել է Թյուրքական աշխարհի երիտասարդական մայրաքաղաք։ Ադրբեջանը Թուրքիայի հետ միասին անում է ամեն բան, որպեսզի լիարժեք ասիմիլացնի տարածաշրջանի բոլոր բնիկ՝ ոչ թյուրքական ժողովուրդներին կամ դրանց մղի դուրս։
Այլ կերպ ասած՝ թյուրքական ծալավապաշտությունը ոչ թե բխում է այս կամ այն ժողովրդի՝ թուրքերի հանդեպ տածած վերաբերմունքից, այլ Թուրքիայի և վերջինիս կցորդ Ադրբեջանի՝ մեր տարածաշրջանում ունեցած աշխարհաքաղաքական բնական մղումներից։
Իսկ այդ մղումներին ընդառաջ ցանկացած զիջումը ավելի անխուսափելի է դարձնում հաջորդ զիջման պարտադրանքը։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
ա) հայերի ունեցած ծավալապաշտությունն է դեպի թուրքերի տարածք և
բ) արտաքին ուժերի (հատկապես՝ Ռուսաստանի) խառնակչությունը։
Նման պնդումները առաջիկա ամիսներին լինելու են էլ ավելի հաճախակի։
Հայ-թուրքական հակամարտության այսպիսի մեկնաբանությունը ոչ միայն հակագիտական է և հակասում է իրականությանը, այլև հեշտ ապացուցելի է հակառակը։
Եվ այս մասին շուտով ավելի հանգամանալից կգրեմ։
Մինչ այդ մի օրինակ այն բանի, որ տարածաշրջանում թուրքական ծավալապաշտությունն ուղղված է բոլորի դեմ, այլ ոչ թե միայն հայերի (ինչը վերոնշյալ հիմնավորման առանցքային «փաստերից է»)։
Այսպես, եթե օկուպացված հայկական Շուշին հայտարարվել է Թյուրքական աշխարհի մշակութային մայրաքաղաք, ապա Ադրբեջանի պետությունում ապրող ամենամեծ տեղաբնիկ ժողովուրդներից մեկը՝ իրանալեզու թալիշների գլխավոր կենտրոններից Լենքորանը այս տարի հայտարարվել է Թյուրքական աշխարհի երիտասարդական մայրաքաղաք։ Ադրբեջանը Թուրքիայի հետ միասին անում է ամեն բան, որպեսզի լիարժեք ասիմիլացնի տարածաշրջանի բոլոր բնիկ՝ ոչ թյուրքական ժողովուրդներին կամ դրանց մղի դուրս։
Այլ կերպ ասած՝ թյուրքական ծալավապաշտությունը ոչ թե բխում է այս կամ այն ժողովրդի՝ թուրքերի հանդեպ տածած վերաբերմունքից, այլ Թուրքիայի և վերջինիս կցորդ Ադրբեջանի՝ մեր տարածաշրջանում ունեցած աշխարհաքաղաքական բնական մղումներից։
Իսկ այդ մղումներին ընդառաջ ցանկացած զիջումը ավելի անխուսափելի է դարձնում հաջորդ զիջման պարտադրանքը։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը այս րոպեներին հանդես է գալիս Պաղեստին-իսրայելական պատերազմի վերաբերյալ հերթական ելույթով.
«Իսրայելը ահաբեկչական պետություն է»։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
«Իսրայելը ահաբեկչական պետություն է»։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Վարուժան Գեղամյան, թյուրքագետ /Dragoman
Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը այս րոպեներին հանդես է գալիս Պաղեստին-իսրայելական պատերազմի վերաբերյալ հերթական ելույթով. «Իսրայելը ահաբեկչական պետություն է»։ պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Էրդողանի նույն ելույթից.
«Հայաստանը Ղարաբաղի պատերազմով իր դասը ստացավ, նստեց տեղը։ Հիմա էլ Իսրայելի ղեկավարներն են նման հիմարություններ փորձում անել»։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
«Հայաստանը Ղարաբաղի պատերազմով իր դասը ստացավ, նստեց տեղը։ Հիմա էլ Իսրայելի ղեկավարներն են նման հիմարություններ փորձում անել»։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Թուրքիան շարունակում է ակտիվորեն զարգացնել «1 ազգ, 3 պետություն» (Tek Millet, Üç Devlet) հայեցակարգը, որը ենթադրում է Ադրբեջանի և Կիպրոսի գրավված հատվածում ստեղծված «Հյուսիսային Կիպրոսի» ինտեգրում Թուրքիայի հետ։
Այս հայցեկարգի շրջանակներում երեկ Կիպրոսում ստորագրվել է 3 երկրների իշխող կուսակցությունների միջև համագործակցության հուշագիր։
Փաստացի՝ Հյուսիսային Կիպրոսը ի սկզբանե էլ Թուրքիայի նահանգներից մեկն էր, և շարունակում է այդպիսին լինել։ Այս պահին ընթանում է Ադրբեջանի և Թուրքիայի պետական ինստիտուտների ինտեգրացիա (առաջին հերթին՝ Զինված ուժերում)։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Այս հայցեկարգի շրջանակներում երեկ Կիպրոսում ստորագրվել է 3 երկրների իշխող կուսակցությունների միջև համագործակցության հուշագիր։
Փաստացի՝ Հյուսիսային Կիպրոսը ի սկզբանե էլ Թուրքիայի նահանգներից մեկն էր, և շարունակում է այդպիսին լինել։ Այս պահին ընթանում է Ադրբեջանի և Թուրքիայի պետական ինստիտուտների ինտեգրացիա (առաջին հերթին՝ Զինված ուժերում)։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
⚡️Թուրքական խորհրդարանը հաստատեց Ադրբեջանի տարածքում Թուրքիայի զինված ուժերի գտնվելու ժամկետը երկրաձգելու որոշումը: Թուրքիայի բանակը պաշտոնապես իրավունք ունի մնալու Ադրբեջանում առնվազն ևս մեկ տարի` մինչև 2024 թ. նոյեմբերի 17-ը:
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Թուրքիայում 2007 թ. հունվարին սպանված հայազգի լրագրող Հրանտ Դինքին սպանած թուրք ազգայնականա Օգյուն Սամասթի բանտարկությունը փոխվել է պայմանական բանտարկության։ Փաստացի այսօրվանից նա ազատության մեջ է։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Հունական օդանավակայաններում մինչև օրս դեպի Ստամբուլ թռիչքները նշվում են Կոստանդնուպոլիս տարբերակով:
Քանի կա հիշողությունը, դեռ ամեն ինչ կորած չէ:
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Քանի կա հիշողությունը, դեռ ամեն ինչ կորած չէ:
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Կարդացի ամերիկյան հեղինակավոր Foreign Affairs ամսագրի վերջին հոդվածը Ուկրաինայում հաղթանակի ռազմավարության փոփոխության մասին։
Եթե հետևում եք աշխարհաքաղաքական բախման ուկրաինական թատերաբեմին, որը զուգահեռ ընթանում է մեր՝ հարավկովկասյանին, ապա նկատած կլինեք, որ վերջին շաբաթներին Արևմուտքը փորձում է համոզել Ուկրաինային, որ ժամանակն է հրաժարվել ռազմական ճանապարհով Ռուսաստանի դեմ պայքարից, քանի որ այդ պայքարում հաղթելու շանսերը մոտ են զրոյին։ Փոխարենը առաջարկվում է անցնել քաղաքական-դիվանագիտականի, որը թույլ կտա պահել Ուկրաինայի մնացած մասը։
Այս առաջարկները հնչում են թե՛ հեղինակավոր պարբերականների էջերից, թե՛ նաև քաղաքական բարձրաստիճան գործիչների բերանից։ Ամեն բան հուշում է, որ առաջիկա ամիսներին պատերազմը կարող է դադարել։ Դա կարևոր է մեզ համար, որովհետև մեծ է հավանականությունը, որ դրանից հետո աշխարհաքաղաքական բախումների գլխավոր թատերաբեմը դառնալու է Հարավային Կովկասը՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Եթե հետևում եք աշխարհաքաղաքական բախման ուկրաինական թատերաբեմին, որը զուգահեռ ընթանում է մեր՝ հարավկովկասյանին, ապա նկատած կլինեք, որ վերջին շաբաթներին Արևմուտքը փորձում է համոզել Ուկրաինային, որ ժամանակն է հրաժարվել ռազմական ճանապարհով Ռուսաստանի դեմ պայքարից, քանի որ այդ պայքարում հաղթելու շանսերը մոտ են զրոյին։ Փոխարենը առաջարկվում է անցնել քաղաքական-դիվանագիտականի, որը թույլ կտա պահել Ուկրաինայի մնացած մասը։
Այս առաջարկները հնչում են թե՛ հեղինակավոր պարբերականների էջերից, թե՛ նաև քաղաքական բարձրաստիճան գործիչների բերանից։ Ամեն բան հուշում է, որ առաջիկա ամիսներին պատերազմը կարող է դադարել։ Դա կարևոր է մեզ համար, որովհետև մեծ է հավանականությունը, որ դրանից հետո աշխարհաքաղաքական բախումների գլխավոր թատերաբեմը դառնալու է Հարավային Կովկասը՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Foreign Affairs
Redefining Success in Ukraine
A new strategy must balance means and ends.
Նախիջևանի ուղղությամբ Ադրբեջանի զինված ուժերը կրակ են բացել մեր դիրքերի ուղղությամբ։ Արդյունքում՝ մենք մեկ վիրավոր ունենք։
Գրեթե այդ նույն րոպեներին ՀՀ դե-ֆակտո վարչապետը պատմում էր այն մասին, որ «Ադրբեջանի հետ եկել ենք համաձայնության»։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Գրեթե այդ նույն րոպեներին ՀՀ դե-ֆակտո վարչապետը պատմում էր այն մասին, որ «Ադրբեջանի հետ եկել ենք համաձայնության»։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
ՑԻՑԵՐՈՆԸ ԵՎ ՀԱՅ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՍԱՀՄԱՆԻ ԲԱՑՈՒՄԸ
«...Կա՞ արդյոք ավելի պարսավելի բան, քան թեթևամիտ դատողությունը։ Եվ կա արդյո՞ք ավելի թեթևամիտ բան, որ այդչափ արժանի չէ ամրության և մնայունության, քան ունենալ սխալ պատկերացումներ կամ էլ, առանց դույզն ինչ տատանվելու, պաշտպանել այն, ինչ ընկալվել և իմացվել է ոչ բավարար հուսալիությամբ»։ (Ցիցերոն, «Աստվածների բնությունը», մ.թ.ա. I դար)
Ցիցերոնի այս խոսքը կիրառելի է նաև մեր օրերի համար. մասնագետ չհանդիսացող որքա՜ն մարդ է թեթևամտորեն ու միաժամանակ հաստատակամությամբ պնդումներ անում ամենաբարդ հարցերի մասին՝ քաղաքականությունից մինչև գիտություն, փիլիսոփայությունից մինչև տնտեսություն։ Մինչդեռ իրականությունը բոլորովին այլ է։
Ահա մի այդպիսի օրինակ։
Ոմն պաշտոնյա (տե՛ս կից) պնդում է, որ հայ-թուրքական սահմանի բացումից կան բացասական կողմեր, դրանք ուսումնասիրվում են, բայց միևնույն է վստահ է, որ «բաց սահմանը ավելի լավ է, քան փակը»։ Այստեղ խնդիրն այն չէ, որ եթե որևէ հետազոտության ղեկավարը ի սկզբանե նշում է, որ սահմանի բացումը դրական է, ուրեմն դժվար թե հետազոտությունը հակառակն ապացուցի։ Ավելի զավեշտալին այն է, որ որոշումների կայացումից հետո է արվում ուսումնասիրություն, թե այդ որոշումն ինչ հետևանք կունենա։ Որովհետև եթե ամենաբարձր մակարդակով հայտարարվում է, որ բացվելու է սահմանը ու դրա համար արվում է նախապատրաստական աշխատանք (Մարգարայի անցակետի հապշտապ կառուցումը), ապա էլ հետազոտության կարիք չկա, այն ոչինչ չի փոխի։
Նորմալ պետությունում կլիներ հակառակ հերթականությունը՝ հետազոտություն, ապա դրա հիման վրա որոշում (դա կոչվում է evidence-based policy)։
Բայց ունենք այն, ինչ ունենք։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
«...Կա՞ արդյոք ավելի պարսավելի բան, քան թեթևամիտ դատողությունը։ Եվ կա արդյո՞ք ավելի թեթևամիտ բան, որ այդչափ արժանի չէ ամրության և մնայունության, քան ունենալ սխալ պատկերացումներ կամ էլ, առանց դույզն ինչ տատանվելու, պաշտպանել այն, ինչ ընկալվել և իմացվել է ոչ բավարար հուսալիությամբ»։ (Ցիցերոն, «Աստվածների բնությունը», մ.թ.ա. I դար)
Ցիցերոնի այս խոսքը կիրառելի է նաև մեր օրերի համար. մասնագետ չհանդիսացող որքա՜ն մարդ է թեթևամտորեն ու միաժամանակ հաստատակամությամբ պնդումներ անում ամենաբարդ հարցերի մասին՝ քաղաքականությունից մինչև գիտություն, փիլիսոփայությունից մինչև տնտեսություն։ Մինչդեռ իրականությունը բոլորովին այլ է։
Ահա մի այդպիսի օրինակ։
Ոմն պաշտոնյա (տե՛ս կից) պնդում է, որ հայ-թուրքական սահմանի բացումից կան բացասական կողմեր, դրանք ուսումնասիրվում են, բայց միևնույն է վստահ է, որ «բաց սահմանը ավելի լավ է, քան փակը»։ Այստեղ խնդիրն այն չէ, որ եթե որևէ հետազոտության ղեկավարը ի սկզբանե նշում է, որ սահմանի բացումը դրական է, ուրեմն դժվար թե հետազոտությունը հակառակն ապացուցի։ Ավելի զավեշտալին այն է, որ որոշումների կայացումից հետո է արվում ուսումնասիրություն, թե այդ որոշումն ինչ հետևանք կունենա։ Որովհետև եթե ամենաբարձր մակարդակով հայտարարվում է, որ բացվելու է սահմանը ու դրա համար արվում է նախապատրաստական աշխատանք (Մարգարայի անցակետի հապշտապ կառուցումը), ապա էլ հետազոտության կարիք չկա, այն ոչինչ չի փոխի։
Նորմալ պետությունում կլիներ հակառակ հերթականությունը՝ հետազոտություն, ապա դրա հիման վրա որոշում (դա կոչվում է evidence-based policy)։
Բայց ունենք այն, ինչ ունենք։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Նկարում Իրանի նախկին վարչապետ Մոհամմադ Մոսադեղն է։ 1953 թ. Իրանում տեղի ունեցավ հեղաշրջում, որի արդյունքում Մոսադեղը հրաժարական տվեց և հայտնվեց բանտում։
Այս դեպքերից շուրջ 70 տարի անց՝ 2023 թ. աշնանը միայն առաջին անգամ ԱՄՆ Կենտրոնական հետախուզական գործակալությունը (CIA) պաշտոնապես հաստատեց, որ Մոսադեղի տապալման գործողությունը կազմակերպվել և համակարգվել է ԱՄՆ և Մեծ Բրիտանիայի կողմից՝ այդպիսով նպատակ ունենալով պաշտպանել սեփական շահերը Իրանում։
Պետք է իմանալ, որ ԱՄՆ նմանատիպ հեղաշրջումներ է կազմակերպել նաև Գվատեմալայում (1954 թ.), Ինդոնեզիայում (1965 թ.), Չիլիում (1973 թ.)։
Սրանք միայն այն երկրներն են, որոնք կարելի է ասել, հաստատված են։ Իսկ թե որքան այլ երկրներում իշխանափոխությանն են մասնակցել ԱՄՆ հատուկ ծառայությունները, մնում է միայն ենթադրել։ Մինչև մի քանի տասնամյակ անց դրանք ևս կբացահայտվեն։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Այս դեպքերից շուրջ 70 տարի անց՝ 2023 թ. աշնանը միայն առաջին անգամ ԱՄՆ Կենտրոնական հետախուզական գործակալությունը (CIA) պաշտոնապես հաստատեց, որ Մոսադեղի տապալման գործողությունը կազմակերպվել և համակարգվել է ԱՄՆ և Մեծ Բրիտանիայի կողմից՝ այդպիսով նպատակ ունենալով պաշտպանել սեփական շահերը Իրանում։
Պետք է իմանալ, որ ԱՄՆ նմանատիպ հեղաշրջումներ է կազմակերպել նաև Գվատեմալայում (1954 թ.), Ինդոնեզիայում (1965 թ.), Չիլիում (1973 թ.)։
Սրանք միայն այն երկրներն են, որոնք կարելի է ասել, հաստատված են։ Իսկ թե որքան այլ երկրներում իշխանափոխությանն են մասնակցել ԱՄՆ հատուկ ծառայությունները, մնում է միայն ենթադրել։ Մինչև մի քանի տասնամյակ անց դրանք ևս կբացահայտվեն։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
ԱՄՆ Միջազգային կրոնական ազատության հանձնաժողովը (USCIRF` պետական դաշնային մարմին է) նոր զեկույց է հրապարակել, որն անդրադառնում է Թուրքիայում կրոնական իրադրությանը։ Մասնավորապես, այն նվիրված է Թուրքիայում կրոնական կազմակերպություններին պատկանող սեփականության վիճակին։
Զեկույցը հետաքրքրական է, քանի որ ներկայացնում է նաև հայկական եկեղեցական գույքի մասին կարևոր վիճակագրություն։
Այսպես, 2003-2022 թթ. ընթացքում Թուրքիայում հարձակումների ենթարկված կրոնական գույքի պատկանելիության առումով հայկականը երրորդ տեղում է (ընդհանուր առմամբ գրանցված 34 դեպք)։ Հայկականից զատ ավելի շատ է տուժել միայն ալևիներին ու բողոքականներին պատկանող գույքը։ Հայկական եկեղեցական գույքի վրա հարձակումների մի մասը տեղի է ունեցել վերջին տարիներին։ Դրա պատճառների մասին ես գրել եմ «Ատելության խոսքի դասական թիրախները» գրքում, որը կարող եք գտնել այստեղ։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Զեկույցը հետաքրքրական է, քանի որ ներկայացնում է նաև հայկական եկեղեցական գույքի մասին կարևոր վիճակագրություն։
Այսպես, 2003-2022 թթ. ընթացքում Թուրքիայում հարձակումների ենթարկված կրոնական գույքի պատկանելիության առումով հայկականը երրորդ տեղում է (ընդհանուր առմամբ գրանցված 34 դեպք)։ Հայկականից զատ ավելի շատ է տուժել միայն ալևիներին ու բողոքականներին պատկանող գույքը։ Հայկական եկեղեցական գույքի վրա հարձակումների մի մասը տեղի է ունեցել վերջին տարիներին։ Դրա պատճառների մասին ես գրել եմ «Ատելության խոսքի դասական թիրախները» գրքում, որը կարող եք գտնել այստեղ։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Բրիտանիայի պետնախարար Լեո Դոկերթի.
«Առանց Ադրբեջան Եվրոպայում չի լինի խաղաղություն և անվտանգություն»։
Բրիտանական քաղաքականությունը մեր տարածաշրջանում առավել հստակներից է՝ աներկվա պրոթուրքական։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
«Առանց Ադրբեջան Եվրոպայում չի լինի խաղաղություն և անվտանգություն»։
Բրիտանական քաղաքականությունը մեր տարածաշրջանում առավել հստակներից է՝ աներկվա պրոթուրքական։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
Թուրքիայի իշխող՝ Արդարություն և զարգացում կուսակցության խոսնակ Օմեր Չելիքը երեկ իր ելույթում նշել է, որ ժամանակին ԱՄՆ սպառնացել է Թուրքիային, որ եթե Թուրքիան շարունակի աջակցել Ադրբեջանին Արցախի դեմ, ապա կզրկվի ամերիկյան F-16 և F-35 կործանիչներից։ Այս հանգամանքը «շանտաժ» որակող Չելիքը չի նշում, որ Թուրքիան ոչ միայն չի տրվել այդ սպառնալիքին, այլև կործանիչների թեման էլ որևէ կերպ չի փակվել և Թուրքիան գնման գործընթացը շարունակում է։
Այս հոլովակը այն մարդկանց համար է, որոնց թվում է, որ Թուրքիայի՝ մեր պետության հանդեպ ունեցած ծավալապաշտական նկրտումների դեմ յոթ սարից այն կողմ գտնվող պետություններ, որոնք նաև Թուրքիայի դաշնակիցն են, իրական քայլեր են անելու։ 1991-2020 թթ. Թուրքիային զսպող միակ իրական գործոնը Հայկական բանակն էր և դրա միջոցով ձևավորված անվտանգային միջավայրը։ Այսօր էլ է հնարավոր դա վերականգնել, և հենց այդ պատճառով են Թուրքիան և Ադրբեջան ձգտում ամեն գնով թույլ չտալ հայկական բանակի վերականգնումը։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Այս հոլովակը այն մարդկանց համար է, որոնց թվում է, որ Թուրքիայի՝ մեր պետության հանդեպ ունեցած ծավալապաշտական նկրտումների դեմ յոթ սարից այն կողմ գտնվող պետություններ, որոնք նաև Թուրքիայի դաշնակիցն են, իրական քայլեր են անելու։ 1991-2020 թթ. Թուրքիային զսպող միակ իրական գործոնը Հայկական բանակն էր և դրա միջոցով ձևավորված անվտանգային միջավայրը։ Այսօր էլ է հնարավոր դա վերականգնել, և հենց այդ պատճառով են Թուրքիան և Ադրբեջան ձգտում ամեն գնով թույլ չտալ հայկական բանակի վերականգնումը։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Այս տարվա սեպտեմբերի 30-ից (Արցախի վրա հարձակումից հետո) առնվազն 27 օդանավ է եկել Թուրքիայից և Իսրայելից դեպի Ադրբեջան՝ ամենայն հավանականությամբ տեղափոխելով ռազմական բեռներ՝ զենք և զինամթերք։
#խաղաղության_վկաները
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
#խաղաղության_վկաները
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Forwarded from Ադրբեջանն այսօր
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
🇦🇿⚡️Նախիջևանում անցկացվել են հրամանատարաշտաբային մարզումներ։ Ըստ մարզման պլանի` ստորաբաժանումները կատարել են պայմանական թշնամու դիրքերի ուղղությամբ հարձակման անցնելու առաջադրանք։
📍Իսկ թե ո՞վ է լինելու «պայմանական» թշնամին դժվար չէ կռահել։
📍Իսկ թե ո՞վ է լինելու «պայմանական» թշնամին դժվար չէ կռահել։
⚡️⚡️⚡️ Ադրբեջանում նշանակվել են արտահերթ նախագահական ընտրություններ: Դրանք կանցկացվեն 2024թ. փետրվարի 7-ին:
Պատճառներին մասին ավելի մանրամասն կգրեմ:
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Պատճառներին մասին ավելի մանրամասն կգրեմ:
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Երեկվա օրը լի էր մի քանի կարևոր զարգացումներով, որոնցից մեկին՝ Ադրբեջանում հայտարարված արտահերթ ընտրությունների թեմային ուզում եմ հրավիրել ձեր ուշադրությունը։
Նախ բուն լուրը. Ադրբեջանում 2024 թ. փետրվարի 7-ին կանցկացվեն նախագահական արտահերթ ընտրություններ (դրանք նախատեսված էին 2025 թվականին)։ Այս հանգամանքը շատերի համար անսպասելի էր, սակայն, այնուամենայնիվ, ո՞րն է դրա պատճառը և մեզ դրանից «ի՞նչ»։
Միանգամից նշեմ, որ պատճառներն, իմ կարծիքով, մի քանիսին են։ Դրանք ունեն թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին համատեքստ և շատ փոխկապակցված են.
◾Ալիևը պետք է հասցնի կապիտալիզացնել Արցախում տարած հաղթանակը, քանի դեռ այն շատ թարմ է հանրային հիշողության մեջ։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանում առկա բազմաթիվ սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական խնդիրները որևէ կերպ չեն լուծվել (ինչը խոստանում էին իշխանությունները ավելի քան 30 տարի՝ «Ղարաբաղի հարցի լուծմամբ»), հետևաբար հնարավորինս խուսափելու համար հասարակական դիմադրությունից և լարվածությունից (որը միշտ ուղեկցում է ցանկացած ընտրություն, նույնիսկ՝ ամենաբռնապետական երկրում), Ալիևի համար նոր ընտրությունները և դրանցում անխուսափելի հաղթանակը կերաշխավորեն ևս 7 տարվա գրեթե անցնցում իշխանություն։ Այս ընտրություններում, Արցախում տարած հաղթանակի շնորհիվ, Ալիևը գրեթե կարիք չի ունենալու ընտրակեղծիքների, քանի որ կա հանրային բարձր աջակցություն, իսկ ընդդիմադիրների հարցերը լուծված են և լուծվում են։
◾Արտահերթ ընտրությունները առիթ են հնարավորինս շուտ դրանք անցկացնել նաև օկուպացված Արցախի տարածքում՝ այդպիսով ևս մեկ անգամ «օրինականացնելով» Արցախում «ադրբեջանական իշխանությունը»։ Դա թույլ կտա ասել, որ գրավված Արցախի բնակչությունը ընտրել է նոր իշխանություն ի դեմս Ալիևի։ Ինչպես ասում են՝ հաճելի բոնուս։
◾Ընտրություններից հետո Ալիևը, վերընտրվելով, ստանում է հնարավորություն ամուր դիրքերից, լեգիտիմությամբ և անշտապ կերպով զբաղվել իրենից հետո իշխանության փոխանցման գործընթացով (մոտավորապես նույնը անում է այժմ Էրդողանը վերջին ընտրություններից հետո)։ Բացի այդ, դա հնարավորություն է տալու Ալիևին առանց ավելորդ լարվածության, «ժողովրդի մանդատով» պատրաստվել նոր պատերազմին Հայաստանի (կարդա՝ նաև Իրանի) դեմ։ Նշեմ, որ այդ նախապատրաստությունը լիարժեք ընթացքի մեջ է։
◾Ուկրաինայում կարծես թե իրավիճակը գնում է անխուսափելի սառեցման կամ նույնիսկ լիարժեք ավարտի։ Սակայն չի ավարտվում դրանում մասնակից տարբեր բևեռների միջև պայքարը։ Հետևաբար մեծ է հավանականությունը, որ առաջիկա ամիսներին բախման գլխավոր թատերաբեմը կլինենք մենք՝ Հարավային Կովկասը՝ դրանից բխող արտաքին միջամտությունների ծավալի մեծացմամբ։ Այս պայմաններում Ալիևի համար կարևոր է հնարավորինս արագ ամրացնել իր դիրքերը նոր ընտրություններով, ինչը կսահմանափակի նաև արտաքին խաղացողների (օրինակ՝ Ռուսաստան, ԱՄՆ, Իրան) հնարավոր միջամտությունը կամ ազդեցությունը ընտրություններին՝ սեփական շահերի համար։
◾2024-ին նոր ընտրություններ են տեղի ունենալու նաև Ռուսաստանում (մարտ) և ԱՄՆ-ում (նոյեմբեր)։ Դրանք կարևոր են Հվ. Կովկասի համար ևս։ Ուստի Ալիևի համար պետք է նախապես լուծել սեփական հարցերը, որպեսզի լիարժեք հնարավոր լինի պատրաստվել բոլոր տեսակի զարգացումներին և աշխատել երկու երկրների էլիտաների հետ՝ պրոադրբեջանական քաղաքականություն ստանալու համար։
Մի խոսքով, մյուս՝ 2024 թվականը լինելու է վճռական Հայաստանի և տարածաշրջանի համար։ Ալիևը դա հասկանում է։ Եվ, բնականաբար, պատրաստվում։
Իսկ մենք...
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Նախ բուն լուրը. Ադրբեջանում 2024 թ. փետրվարի 7-ին կանցկացվեն նախագահական արտահերթ ընտրություններ (դրանք նախատեսված էին 2025 թվականին)։ Այս հանգամանքը շատերի համար անսպասելի էր, սակայն, այնուամենայնիվ, ո՞րն է դրա պատճառը և մեզ դրանից «ի՞նչ»։
Միանգամից նշեմ, որ պատճառներն, իմ կարծիքով, մի քանիսին են։ Դրանք ունեն թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին համատեքստ և շատ փոխկապակցված են.
◾Ալիևը պետք է հասցնի կապիտալիզացնել Արցախում տարած հաղթանակը, քանի դեռ այն շատ թարմ է հանրային հիշողության մեջ։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Ադրբեջանում առկա բազմաթիվ սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական խնդիրները որևէ կերպ չեն լուծվել (ինչը խոստանում էին իշխանությունները ավելի քան 30 տարի՝ «Ղարաբաղի հարցի լուծմամբ»), հետևաբար հնարավորինս խուսափելու համար հասարակական դիմադրությունից և լարվածությունից (որը միշտ ուղեկցում է ցանկացած ընտրություն, նույնիսկ՝ ամենաբռնապետական երկրում), Ալիևի համար նոր ընտրությունները և դրանցում անխուսափելի հաղթանակը կերաշխավորեն ևս 7 տարվա գրեթե անցնցում իշխանություն։ Այս ընտրություններում, Արցախում տարած հաղթանակի շնորհիվ, Ալիևը գրեթե կարիք չի ունենալու ընտրակեղծիքների, քանի որ կա հանրային բարձր աջակցություն, իսկ ընդդիմադիրների հարցերը լուծված են և լուծվում են։
◾Արտահերթ ընտրությունները առիթ են հնարավորինս շուտ դրանք անցկացնել նաև օկուպացված Արցախի տարածքում՝ այդպիսով ևս մեկ անգամ «օրինականացնելով» Արցախում «ադրբեջանական իշխանությունը»։ Դա թույլ կտա ասել, որ գրավված Արցախի բնակչությունը ընտրել է նոր իշխանություն ի դեմս Ալիևի։ Ինչպես ասում են՝ հաճելի բոնուս։
◾Ընտրություններից հետո Ալիևը, վերընտրվելով, ստանում է հնարավորություն ամուր դիրքերից, լեգիտիմությամբ և անշտապ կերպով զբաղվել իրենից հետո իշխանության փոխանցման գործընթացով (մոտավորապես նույնը անում է այժմ Էրդողանը վերջին ընտրություններից հետո)։ Բացի այդ, դա հնարավորություն է տալու Ալիևին առանց ավելորդ լարվածության, «ժողովրդի մանդատով» պատրաստվել նոր պատերազմին Հայաստանի (կարդա՝ նաև Իրանի) դեմ։ Նշեմ, որ այդ նախապատրաստությունը լիարժեք ընթացքի մեջ է։
◾Ուկրաինայում կարծես թե իրավիճակը գնում է անխուսափելի սառեցման կամ նույնիսկ լիարժեք ավարտի։ Սակայն չի ավարտվում դրանում մասնակից տարբեր բևեռների միջև պայքարը։ Հետևաբար մեծ է հավանականությունը, որ առաջիկա ամիսներին բախման գլխավոր թատերաբեմը կլինենք մենք՝ Հարավային Կովկասը՝ դրանից բխող արտաքին միջամտությունների ծավալի մեծացմամբ։ Այս պայմաններում Ալիևի համար կարևոր է հնարավորինս արագ ամրացնել իր դիրքերը նոր ընտրություններով, ինչը կսահմանափակի նաև արտաքին խաղացողների (օրինակ՝ Ռուսաստան, ԱՄՆ, Իրան) հնարավոր միջամտությունը կամ ազդեցությունը ընտրություններին՝ սեփական շահերի համար։
◾2024-ին նոր ընտրություններ են տեղի ունենալու նաև Ռուսաստանում (մարտ) և ԱՄՆ-ում (նոյեմբեր)։ Դրանք կարևոր են Հվ. Կովկասի համար ևս։ Ուստի Ալիևի համար պետք է նախապես լուծել սեփական հարցերը, որպեսզի լիարժեք հնարավոր լինի պատրաստվել բոլոր տեսակի զարգացումներին և աշխատել երկու երկրների էլիտաների հետ՝ պրոադրբեջանական քաղաքականություն ստանալու համար։
Մի խոսքով, մյուս՝ 2024 թվականը լինելու է վճռական Հայաստանի և տարածաշրջանի համար։ Ալիևը դա հասկանում է։ Եվ, բնականաբար, պատրաստվում։
Իսկ մենք...
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
Ճակատագրի հեգնանքը կամ կառմա
Շատերդ կարդացել եք, որ ԱՄՆ առնվազն մինչև փետրվար չի կարողանալու հաստատել Ուկրաինային ռազմական օգնության 60 միլիարդ արժողությամբ փաթեթը (հայտնի չէ, կկարողանա դրանից հետո, թե ոչ)։
Իսկ ուկրաինական դիմադրությունը բառիս ուղիղ իմաստով կախված է ամերիկյան օգնությունից. չկա այն, չկա նաև զինամթերք ու կռվելու փող։ Իրավիճակը չփրկեց նույնիսկ նախագահ Զելենսկու այցը ԱՄՆ։
Կից կարճ հոլովակում 2015 թվականին դեռևս դերասան Զելենսկին է, ով ծաղրում է ուկրաինական իշխանություններին և ԱՄՆ օգնության տրամադրումը։
Ճ - ճակատագիր։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman
Շատերդ կարդացել եք, որ ԱՄՆ առնվազն մինչև փետրվար չի կարողանալու հաստատել Ուկրաինային ռազմական օգնության 60 միլիարդ արժողությամբ փաթեթը (հայտնի չէ, կկարողանա դրանից հետո, թե ոչ)։
Իսկ ուկրաինական դիմադրությունը բառիս ուղիղ իմաստով կախված է ամերիկյան օգնությունից. չկա այն, չկա նաև զինամթերք ու կռվելու փող։ Իրավիճակը չփրկեց նույնիսկ նախագահ Զելենսկու այցը ԱՄՆ։
Կից կարճ հոլովակում 2015 թվականին դեռևս դերասան Զելենսկին է, ով ծաղրում է ուկրաինական իշխանություններին և ԱՄՆ օգնության տրամադրումը։
Ճ - ճակատագիր։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman