This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
Video dari Muhammad Nanang Assayani
*Situs Watu Kamenteng, di Cieunteung Kacamatan Darmaraja Sumedang*
Pun Sampun...
Sampurasun urang Sumedang.
Watu ciri atawa simbol di eta patempatan aya tilu, diantarana :
1. Watu Salakadomas, kecap anu pas mah sabenerna Pande Domas atawa Panday Domas (tempat nempa besi panas), sanes "Salaka Domas", sabab ari Salaka Domas mah hartina pupunden tempat nyimpen arca domas.
Watu nu tilu eta diantarana nyimbolkeun watu Prabu Tambak Wesi (Prabu Anjali), ari Tambak Wesi teh putrana Prabu Rsi Demunawan (Rahyang Kuku) sareng Sari Legawa (mbah Dalem) raina Prabu Guru Aji Putih.
Sumber sejen tina buku netelakeun yen dina jaman aki Balagantrang (Aria Bimaraksa) jeung nini Balagantrang (Dewi Komalasari) nu taya lian sepuhna Prb. Aji Putih raja Tembong Agung (Bagala Asih Panyipuhan), nyerahkeun orok dina Kandaga emas nyaeta Raden Jaka atawa nami lainna Ciung Wanara ka dulurna nyaeta Ki Anjali, anu harita jadi lurah di Pande Domas.
Tina sajarah Karajaan Indra Prahasta Kuningan, Prabu Tambak Wesi, kantos ngajabat janten Raja Indraprahasta Kuningan terakhir, Tambak Wesi teh akina Rangga Wulung istrina Prabu Brata Kusuma Tajimalela
2. Batu simbol Sari Arum (Nur Ai Janah), ari Nyimas Sari Arum teh, taya lian indungna Prabu Tambak Wesi.
Makam Prabu Tambak Wesi sareng Ibuna Sari Arum ayana di makam Umum Cipancar Kecamatan Sumedang Selatan.
Kaahlian Tambak Wesi (Prabu Anjali), teh dina widang nyieun pakakas tosan Aji, anu sok disebut Mpu tea. Istilah Mpu atawa Pande Weusi ti kalangan karaton atawa Empu Lebet (Guru Teupa - Panday).
3. Batu Ciri / Simbol "NR. Hamilah", NR. Hamilah nyaeta istrina Rd. Mamat atanapi Rd. Tanumadja (Bupati Sumedang 1706 - 1709). NR. Hamilah istrina Bupati Tanumadja makamna di Manangga Kacamatan Sumedang Selatan.
~~~~~~~~~
Sumber :
1. Buku Jati Sampurna Sumedang
2. Sejarah Kerajaan Indra Prahasta Kuningan.
Pun Sampun...
Sampurasun urang Sumedang.
Watu ciri atawa simbol di eta patempatan aya tilu, diantarana :
1. Watu Salakadomas, kecap anu pas mah sabenerna Pande Domas atawa Panday Domas (tempat nempa besi panas), sanes "Salaka Domas", sabab ari Salaka Domas mah hartina pupunden tempat nyimpen arca domas.
Watu nu tilu eta diantarana nyimbolkeun watu Prabu Tambak Wesi (Prabu Anjali), ari Tambak Wesi teh putrana Prabu Rsi Demunawan (Rahyang Kuku) sareng Sari Legawa (mbah Dalem) raina Prabu Guru Aji Putih.
Sumber sejen tina buku netelakeun yen dina jaman aki Balagantrang (Aria Bimaraksa) jeung nini Balagantrang (Dewi Komalasari) nu taya lian sepuhna Prb. Aji Putih raja Tembong Agung (Bagala Asih Panyipuhan), nyerahkeun orok dina Kandaga emas nyaeta Raden Jaka atawa nami lainna Ciung Wanara ka dulurna nyaeta Ki Anjali, anu harita jadi lurah di Pande Domas.
Tina sajarah Karajaan Indra Prahasta Kuningan, Prabu Tambak Wesi, kantos ngajabat janten Raja Indraprahasta Kuningan terakhir, Tambak Wesi teh akina Rangga Wulung istrina Prabu Brata Kusuma Tajimalela
2. Batu simbol Sari Arum (Nur Ai Janah), ari Nyimas Sari Arum teh, taya lian indungna Prabu Tambak Wesi.
Makam Prabu Tambak Wesi sareng Ibuna Sari Arum ayana di makam Umum Cipancar Kecamatan Sumedang Selatan.
Kaahlian Tambak Wesi (Prabu Anjali), teh dina widang nyieun pakakas tosan Aji, anu sok disebut Mpu tea. Istilah Mpu atawa Pande Weusi ti kalangan karaton atawa Empu Lebet (Guru Teupa - Panday).
3. Batu Ciri / Simbol "NR. Hamilah", NR. Hamilah nyaeta istrina Rd. Mamat atanapi Rd. Tanumadja (Bupati Sumedang 1706 - 1709). NR. Hamilah istrina Bupati Tanumadja makamna di Manangga Kacamatan Sumedang Selatan.
Sumber :
1. Buku Jati Sampurna Sumedang
2. Sejarah Kerajaan Indra Prahasta Kuningan.
*Situs Batu Megalitikum Di Nagrak Kec. Buah Dua Kab. Sumedang*
Menurut Floklore setempat keberadaan Situs Batu Megalitikum Di Nagrak Kecamatan Buah Dua Kabupaten Sumedang diceritakan berdasarkan dongeng SANGKURIANG ketika akan membangun Danau, atas permintaan Ibunya Dahyang SUMBI, namun tak jadi karena SANGKURIANG KESIANGAN. Kini
Sangkuriang tidak kesiangan lagi karena di daerah Ujung Jaya telah mulai dibangun "Bendungan Sangiang", untuk mengatasi permintaan Air dan Listrik IBU PERTIWI.
Terlepas dari dongeng Sangkuriang, Kronologi Sejarah di Pulau Jawa Dwipa (Sundaland), di Jawa Barat khususnya diperkirakan mulai muncul tahun 10.000 SM atau bahkan mungkin telah ada 14.000 SM.
Tahap Kesatu
- Dimulai dari munculnya serangkaian kebudayaan maju seperti Gunung Padang Cianjur, 9500 SM.
- Kebudayaan Goa Pawon muncul di Bandung, 7500 SM.
- Kebudayaan Pangguyangan muncul di Sukabumi, 4000 SM.
Tahap Kedua
- kebudayaan Gunung Padang, 3000 SM.
- Kebudayaan Cibedug muncul di Lebak, 2000 SM.
Tahap Ketiga
- kebudayaan Gunung Padang, 1000 SM.
- Kebudayaan Cipari muncul di Kuningan, 800 SM.
- Kebudayaan Pasir Angin muncul di Bogor, 500 SM.
- Cipari ditinggalkan, 400 SM.
- Gunung Padang ditinggalkan.
- Kebudayaan Buni muncul di Bekasi.
- Pasir Angin berkembang menjadi peradaban kuno Caringin Kurung.
Jika dilihat dari bentukan tumpukan stone site, bentukan batu-batu di situs Batu ini, hampir mirip dengan batu-batu di Gunung Padang Site Megalitic, Cianjur, Batu Jahim (Batu Panjang) Site Megalitic Kabupaten Majalengka. Usia batuan ini diprediksi sama atau setelah dengan kebudayaan Gunung Padang Cianjur.
Kronologis kewilayahan kebudayaan megaltik tercatat dalam sejarah muncul di Sumedang muncul pada jaman "Pengiring Kerajaan Salakanagara", yang merupakan wilayah bawahan Kerajaan Salakanagara pada abad ke 3 - 4 M di wilayah kamandalaan Suku Gn.Tampomas dan Banas Banten, wilayah kamandalaan Cisusuru, wilayah kamandalaan Cupu dan wilayah kamandalaan Susuru (Ganeas), di bawah Pemerintahan Prabu Danishwara (Sumadira) dan 6 saudaranya, yaitu Jaya Sampurna (Rsi Jaya Sakthi / Gajah Handaru), Rsi Indra Sari, Suksmana (Rsi Cupu), Rsi Jaya Buana Ningrat (Banas Banten), Rsi Lara Sakthi, Rsi Sanyak.
Meminjam kawih Sunda, "Nataan Gunung" :
Gunung tanpa tutugan
gunung Galunggung kapungkur
gunung Sumedang katunjang
lain Sumedang di wetan
baheula Sumedang larang
"Sumedang Sasaka Domas"
lain Gunung Tanpa omas
itu gunung naon...
nu ngayapak tebeh wetan
ari Gunung Ciremei teh
tetengger nagara mana
lain Cirebon di wetan
Cirebon baheula larang
"Cirebon Sasaka Domas"
itu gunung naon...raden
Gunung Cupu Mandalayu
layu soteh hayu mulang
wangsul ti pangumbaraan
ari Gunung Cupu teh raden
tetengger nagara mana
itu Gunung naon.
Mengutip temuan kang Dicky dari Prasasti Gn. Sada HuripNA, Garut :
"Anjana gaphida HYANGGA...
Avatara maningga rungga...
Shahuduballa aryadumida...
Zakala manigwarha zena..."
Artinya :
"Engkau adalah gerbang Sang Pencipta...
Pengendali alam keseluruhan jagad halus kasar...
Menyeimbangkan kehidupan alam semesta...
Waktu akan menjadi anak penurut..."
Salam Santun
@urangsundaasli
Menurut Floklore setempat keberadaan Situs Batu Megalitikum Di Nagrak Kecamatan Buah Dua Kabupaten Sumedang diceritakan berdasarkan dongeng SANGKURIANG ketika akan membangun Danau, atas permintaan Ibunya Dahyang SUMBI, namun tak jadi karena SANGKURIANG KESIANGAN. Kini
Sangkuriang tidak kesiangan lagi karena di daerah Ujung Jaya telah mulai dibangun "Bendungan Sangiang", untuk mengatasi permintaan Air dan Listrik IBU PERTIWI.
Terlepas dari dongeng Sangkuriang, Kronologi Sejarah di Pulau Jawa Dwipa (Sundaland), di Jawa Barat khususnya diperkirakan mulai muncul tahun 10.000 SM atau bahkan mungkin telah ada 14.000 SM.
Tahap Kesatu
- Dimulai dari munculnya serangkaian kebudayaan maju seperti Gunung Padang Cianjur, 9500 SM.
- Kebudayaan Goa Pawon muncul di Bandung, 7500 SM.
- Kebudayaan Pangguyangan muncul di Sukabumi, 4000 SM.
Tahap Kedua
- kebudayaan Gunung Padang, 3000 SM.
- Kebudayaan Cibedug muncul di Lebak, 2000 SM.
Tahap Ketiga
- kebudayaan Gunung Padang, 1000 SM.
- Kebudayaan Cipari muncul di Kuningan, 800 SM.
- Kebudayaan Pasir Angin muncul di Bogor, 500 SM.
- Cipari ditinggalkan, 400 SM.
- Gunung Padang ditinggalkan.
- Kebudayaan Buni muncul di Bekasi.
- Pasir Angin berkembang menjadi peradaban kuno Caringin Kurung.
Jika dilihat dari bentukan tumpukan stone site, bentukan batu-batu di situs Batu ini, hampir mirip dengan batu-batu di Gunung Padang Site Megalitic, Cianjur, Batu Jahim (Batu Panjang) Site Megalitic Kabupaten Majalengka. Usia batuan ini diprediksi sama atau setelah dengan kebudayaan Gunung Padang Cianjur.
Kronologis kewilayahan kebudayaan megaltik tercatat dalam sejarah muncul di Sumedang muncul pada jaman "Pengiring Kerajaan Salakanagara", yang merupakan wilayah bawahan Kerajaan Salakanagara pada abad ke 3 - 4 M di wilayah kamandalaan Suku Gn.Tampomas dan Banas Banten, wilayah kamandalaan Cisusuru, wilayah kamandalaan Cupu dan wilayah kamandalaan Susuru (Ganeas), di bawah Pemerintahan Prabu Danishwara (Sumadira) dan 6 saudaranya, yaitu Jaya Sampurna (Rsi Jaya Sakthi / Gajah Handaru), Rsi Indra Sari, Suksmana (Rsi Cupu), Rsi Jaya Buana Ningrat (Banas Banten), Rsi Lara Sakthi, Rsi Sanyak.
Meminjam kawih Sunda, "Nataan Gunung" :
Gunung tanpa tutugan
gunung Galunggung kapungkur
gunung Sumedang katunjang
lain Sumedang di wetan
baheula Sumedang larang
"Sumedang Sasaka Domas"
lain Gunung Tanpa omas
itu gunung naon...
nu ngayapak tebeh wetan
ari Gunung Ciremei teh
tetengger nagara mana
lain Cirebon di wetan
Cirebon baheula larang
"Cirebon Sasaka Domas"
itu gunung naon...raden
Gunung Cupu Mandalayu
layu soteh hayu mulang
wangsul ti pangumbaraan
ari Gunung Cupu teh raden
tetengger nagara mana
itu Gunung naon.
Mengutip temuan kang Dicky dari Prasasti Gn. Sada HuripNA, Garut :
"Anjana gaphida HYANGGA...
Avatara maningga rungga...
Shahuduballa aryadumida...
Zakala manigwarha zena..."
Artinya :
"Engkau adalah gerbang Sang Pencipta...
Pengendali alam keseluruhan jagad halus kasar...
Menyeimbangkan kehidupan alam semesta...
Waktu akan menjadi anak penurut..."
Salam Santun
@urangsundaasli
*Situs Kabuyutan Pasir Karamat Kecamatan Sukasari Kabupaten Sumedang*
Kumargi seur pabaliut ngeunaan Pangirina Medal Kamulyaan ti Salakanagara, aya nu nyerat dina blog patilasanna Jaya Sampurna (Jaya Sakti) sareng Indrasari (Gajah Handaru), aya di Kecamatan Sukasari, peryogi diuningakeun hasil panaluntikan situs anu di Kecamatan Sukasari disebutna Kabuyutan Pasir Karamat, sanes Situs Gunung Susuru.
Numutkeun katerangan ti Bei Braja Musti disebatna situs Kabuyutan Pasir Karamat, aya 4 patilasan sejarahna masih simpang siur, sareng sejaran rundayan karajaan Salakanagara, eta 4 situs teh nyaeta :
- Eyang Kuncung Putih,
- Eyang Dalem Panyerang (Tubagus Panyerang)
- Eyang Satya Aji,
- Eyang Jaya Adinda
Lokasi makamna Jaya Sampurna (Jaya Sakti) sareng Gajah Handaru, mah sanes di Kecamatan Sukasari, tapi situs makamna aya di Lingkungan Parigi Kelurahan Pasanggrahan Baru kecamatan Sumedang Selatan
Mung ayeuna Situs Kabuyutan Pasir Karamat nyaeta makam Eyang Dalem Panyerang (Tubagus Panyerang) tos dirobih, Salam Rahayu.
@urangsundaasli
Kumargi seur pabaliut ngeunaan Pangirina Medal Kamulyaan ti Salakanagara, aya nu nyerat dina blog patilasanna Jaya Sampurna (Jaya Sakti) sareng Indrasari (Gajah Handaru), aya di Kecamatan Sukasari, peryogi diuningakeun hasil panaluntikan situs anu di Kecamatan Sukasari disebutna Kabuyutan Pasir Karamat, sanes Situs Gunung Susuru.
Numutkeun katerangan ti Bei Braja Musti disebatna situs Kabuyutan Pasir Karamat, aya 4 patilasan sejarahna masih simpang siur, sareng sejaran rundayan karajaan Salakanagara, eta 4 situs teh nyaeta :
- Eyang Kuncung Putih,
- Eyang Dalem Panyerang (Tubagus Panyerang)
- Eyang Satya Aji,
- Eyang Jaya Adinda
Lokasi makamna Jaya Sampurna (Jaya Sakti) sareng Gajah Handaru, mah sanes di Kecamatan Sukasari, tapi situs makamna aya di Lingkungan Parigi Kelurahan Pasanggrahan Baru kecamatan Sumedang Selatan
Mung ayeuna Situs Kabuyutan Pasir Karamat nyaeta makam Eyang Dalem Panyerang (Tubagus Panyerang) tos dirobih, Salam Rahayu.
@urangsundaasli
Makam Jaya Sakti dan Gajah Handaru Di Gunung Susuru Pengiring Medal Kamulyan Di Gunung Susuru Kecamatan Sumedang Selatan
Sampurasun...

"Sumedang Raspati 9k Palguna 1956cs atawa Kemis 26 Desember 2019, alhamdulillah tiasa ziarah ka makam para karuhun Jaya Sampurna, Jaya Sakti sareng Gajah Handaru Sumedang," Saur Aki Iwan Dharmasetiawan ketua Majlis Cendekiawan Keraton Nusantara.
Lokasi Situs Gunung Susuru ayana di lingkungan Parigi Kelurahan Pasanggrahan Baru kecamatan Sumedang Selatan, seteuacan Korem mengkol ka palih kenca, ngalangkungan heula pamakaman anu lega dihandap, teras naekna ti pilemburan.
Nanging saha anu dimaksad Jaya Sampurna atanapi Jaya Sakti sareng Gajah Handaru nu situs makamna di Gunung Susuru Kecamatan Sumedang Selatan, Kabupaten Sumedang teh? Tangtos seueur nu teu uninga sajarahna.





Sunangga urang pedar, manawi teu lepat ieu oge boh tina nilai historisna, boh tina babasanna, hapunten bilih asa basa nu kirang merenah, neda tawakup.
Pangiring Medal Kamulyan di Sumedang (jaman Kerajaan Salakanagara), nyaeta Karajaan nu corakna Hindu mimiti di Jawa Barat nu didirikeun Dewa Warman Tahun 52 Caka Sunda, Nagarana nyaetai Salakanagara, Ibukotanya :
"Raja Tra Pura" atawa "Kota Perak" di Pandeglang Banten.
Raja-Raja Salaka Nagara
1. Dharama Lokapala 130 – 168
2. Digwijagakasa Dewa Warmanputra 168 – 195
3. Singha Sagara Bimayayasa Wirya 195 – 238
4. Dharma Satya Nagara 238 – 252
5. Dharma Satya Jaya Waruna Dewa 252 – 290
Dina Versi Sajarah Tarumanagara, dina masa Raja ka 3 nyaeta, Raja Purnawarman (Sri Maharaja Purnawarman Iswaradigwijaya Bhimaparakrama Surya Maha Purusa Jagatpati Purandara Sakti Pura Wiryaajaya Lingga Triwikrama Bhuwanatala / Sri Purnawarman Bhimanarakrama Narendradhipa), 169 - 282 Caka, (395 - 434 M).
Wilayah Sumedang ka lebet diantara wilayahna bawahan karajaan Tarumanagara, nu disebatna Cupugiri jeung Gunung Cupu di Sumedang. Sacara kawilayahan wilayah kakawasaanna Pangiring Medal Kamulyaan Karajaan Salakanagara nu medalkeun ajaran hinduisme dina antara abad ka 3-4 Masehi di Sumedang, nyoko kana arah mata mata angin (papat ka lima pancer anu mibanda unsur : taneuh nu subur, unsur cai tiis nu loba, unsur cai panas nu daerahna salubur pikeun kahirupan jeung kahuripan), ka beulah kaler, ka beulah kulon, ka beulah kidul jeung beulah wetan.
Nalika Dharma Satyajaya Warunadewa marentah di Kerajaan Salakanagara jadi Raja nu ka 5 dina taun 129 - 177 Caka (242 - 290 M), putra-putrana 7 jalmi aya nu ninggalkeun ka Karatonan ngajugjug ka arah wetan ti Salakanagara, pikeun nyebarkeun kayakinan dina waktu harita sarta tumetep di daerah sakitar pagunungan, nu salajengna jadi dalem, batara guru atawa resi, aya oge nu salajengna janten pamimpin atawa Raja sabab ngalanjut Tarumanagra di Medal Kamulyan Sumedamg, Medal hartina datang, Kamulyan hartosna budina luhur jeung jembar manah.
- Dharma Satya Nagara migarwa Sanghyang Dewi Ningrum, putrana : Jagat Jaya Nigrat (Dharma Satya Jaya Waruna Dewa)
- Sanghyang Prabu Wisesa migarwa Sanghyang Dewi Kencana, putrana : Sri Nurcahya
- Jagat Jaya Ningrat (Dharma Satya Jaya Waruna Dewa) migarwa Sri Nurcahya, puputra :
1. Jaya Sampurna (Jaya Sakti), nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah medal kamulyan beulah Kidul, situs makamna aya lingkungan Parigi Kelurahan Pasanggrahan Baru kecamatan Sumedang Selatan.
2. Indrasari (Gajah Handaru) nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah medal kamulyan beulah Kidul, situs makamna aya di Lingkungan Parigi Kelurahan Pasanggrahan Baru kecamatan Sumedang Selatan.
3. Lara Sakhti, nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah medal kamulyan beulah wetan, situs makamna aya di Cisusuru - Sahang, Desa Ambit Kecamatan Situraja
4. Prabu Daniswara (Sumaradira) janten Raja Resi di suku Gunung Tampomas, anu nyebarkeun ajaran ka-hindu-an di belah kaler wilayah Sumedang waktu harita, kalebet Cimalaka, Conggeang, Buah Dua, Tanjungkerta Tanjung Medar wilayah beulah kaler kiwari. Makamna aya di blok Ciemutan Dusun Cilumping, Desa Cikurubuk, Kacamatan Buahdua.
Puseurna ajaran baktha ka Hindu
Sampurasun...

"Sumedang Raspati 9k Palguna 1956cs atawa Kemis 26 Desember 2019, alhamdulillah tiasa ziarah ka makam para karuhun Jaya Sampurna, Jaya Sakti sareng Gajah Handaru Sumedang," Saur Aki Iwan Dharmasetiawan ketua Majlis Cendekiawan Keraton Nusantara.
Lokasi Situs Gunung Susuru ayana di lingkungan Parigi Kelurahan Pasanggrahan Baru kecamatan Sumedang Selatan, seteuacan Korem mengkol ka palih kenca, ngalangkungan heula pamakaman anu lega dihandap, teras naekna ti pilemburan.
Nanging saha anu dimaksad Jaya Sampurna atanapi Jaya Sakti sareng Gajah Handaru nu situs makamna di Gunung Susuru Kecamatan Sumedang Selatan, Kabupaten Sumedang teh? Tangtos seueur nu teu uninga sajarahna.





Sunangga urang pedar, manawi teu lepat ieu oge boh tina nilai historisna, boh tina babasanna, hapunten bilih asa basa nu kirang merenah, neda tawakup.
Pangiring Medal Kamulyan di Sumedang (jaman Kerajaan Salakanagara), nyaeta Karajaan nu corakna Hindu mimiti di Jawa Barat nu didirikeun Dewa Warman Tahun 52 Caka Sunda, Nagarana nyaetai Salakanagara, Ibukotanya :
"Raja Tra Pura" atawa "Kota Perak" di Pandeglang Banten.
Raja-Raja Salaka Nagara
1. Dharama Lokapala 130 – 168
2. Digwijagakasa Dewa Warmanputra 168 – 195
3. Singha Sagara Bimayayasa Wirya 195 – 238
4. Dharma Satya Nagara 238 – 252
5. Dharma Satya Jaya Waruna Dewa 252 – 290
Dina Versi Sajarah Tarumanagara, dina masa Raja ka 3 nyaeta, Raja Purnawarman (Sri Maharaja Purnawarman Iswaradigwijaya Bhimaparakrama Surya Maha Purusa Jagatpati Purandara Sakti Pura Wiryaajaya Lingga Triwikrama Bhuwanatala / Sri Purnawarman Bhimanarakrama Narendradhipa), 169 - 282 Caka, (395 - 434 M).
Wilayah Sumedang ka lebet diantara wilayahna bawahan karajaan Tarumanagara, nu disebatna Cupugiri jeung Gunung Cupu di Sumedang. Sacara kawilayahan wilayah kakawasaanna Pangiring Medal Kamulyaan Karajaan Salakanagara nu medalkeun ajaran hinduisme dina antara abad ka 3-4 Masehi di Sumedang, nyoko kana arah mata mata angin (papat ka lima pancer anu mibanda unsur : taneuh nu subur, unsur cai tiis nu loba, unsur cai panas nu daerahna salubur pikeun kahirupan jeung kahuripan), ka beulah kaler, ka beulah kulon, ka beulah kidul jeung beulah wetan.
Nalika Dharma Satyajaya Warunadewa marentah di Kerajaan Salakanagara jadi Raja nu ka 5 dina taun 129 - 177 Caka (242 - 290 M), putra-putrana 7 jalmi aya nu ninggalkeun ka Karatonan ngajugjug ka arah wetan ti Salakanagara, pikeun nyebarkeun kayakinan dina waktu harita sarta tumetep di daerah sakitar pagunungan, nu salajengna jadi dalem, batara guru atawa resi, aya oge nu salajengna janten pamimpin atawa Raja sabab ngalanjut Tarumanagra di Medal Kamulyan Sumedamg, Medal hartina datang, Kamulyan hartosna budina luhur jeung jembar manah.
- Dharma Satya Nagara migarwa Sanghyang Dewi Ningrum, putrana : Jagat Jaya Nigrat (Dharma Satya Jaya Waruna Dewa)
- Sanghyang Prabu Wisesa migarwa Sanghyang Dewi Kencana, putrana : Sri Nurcahya
- Jagat Jaya Ningrat (Dharma Satya Jaya Waruna Dewa) migarwa Sri Nurcahya, puputra :
1. Jaya Sampurna (Jaya Sakti), nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah medal kamulyan beulah Kidul, situs makamna aya lingkungan Parigi Kelurahan Pasanggrahan Baru kecamatan Sumedang Selatan.
2. Indrasari (Gajah Handaru) nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah medal kamulyan beulah Kidul, situs makamna aya di Lingkungan Parigi Kelurahan Pasanggrahan Baru kecamatan Sumedang Selatan.
3. Lara Sakhti, nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah medal kamulyan beulah wetan, situs makamna aya di Cisusuru - Sahang, Desa Ambit Kecamatan Situraja
4. Prabu Daniswara (Sumaradira) janten Raja Resi di suku Gunung Tampomas, anu nyebarkeun ajaran ka-hindu-an di belah kaler wilayah Sumedang waktu harita, kalebet Cimalaka, Conggeang, Buah Dua, Tanjungkerta Tanjung Medar wilayah beulah kaler kiwari. Makamna aya di blok Ciemutan Dusun Cilumping, Desa Cikurubuk, Kacamatan Buahdua.
Puseurna ajaran baktha ka Hindu
an harita (252 - 290 M) ayana di Cupu Manik (ponclot) Gunung Tampomas. Bukti nu kapanggih paninggalan arkeologis nu aya di kawasan Gunung Tampomas pernah ditaliti N.J. Krom dina taun 1914 jeung nyatet ayana wangunan punden berundak tina batu-batu lobana opat teras, nu ngalewatan tatecean tina batu.
Di Puncak Manik teras berundak aya patung Ganesha, batu urut tapak suku jeung genep benda, nyaeta : Goong Leutik jeung hiji deui hiji landasanna. Dina ajaran kahinduan Goong leutik eta jeung alat panakolna sok dipake pikeun samadhi.
Gunung dina papakem masyarakat sunda zaman klasik mibanda kadudukan tempat sorangan dina sistem religina atawa papakem pikeun pencerahan, ku sabab gunung Cupu Manik dianggap deukeut jeung nu sanghyang Wenang, anu biasana dicirian ku Batu "LINGGA ALPHA" atawa "LINGGA OMEGA"
Dina bulan Januari 1987, Lucas Partanda Koestoro ti Laboratorium Paleoekologi jeung Radiometri, Bandung (ayeuna Balai Arkeologi Bandung), kungsi ngalakukeun panalungtikan deskriptif titinggal budaya ajaran/ageman kasanghyangan baheula di Sanghiang Taraje. Uraian hasil panaluktikanna nguraikeun yen kondisi sarta dimensi wangunan undak-undakan
Di belah kidul - wetan ti Sanghiang Taraje aya situs Cupu Manik (Puncak Manik), saperti anu diuraikeun dina carita Ratu di Pakuan yen eta Cupu manik teh tempat samadhi jeung tempat panenjoan.
Sabaraha obyek penting nu dicatatna nyaeta aya di Cupu Manik Tampomas aya arca menhir tina batuan andesit di teras mimiti, batu tatapakan (umpakan), batu Lingga (batu nu didirikeun nangtung) jeung batu kasur nu aya diteras bagean ka tilu.
Di Cupu Manik Tampomas eta aya obyek sasaka Domas jeung Salaka Domas nyaeta; arca Ganesha, Arca Batu Binatang, Batu bentukna tumpeng jeung batu Lingga Pasagi Opat.
Arca Ganesha nu aya di Cupu Manik Tampomas dijieun tina bahan batuan andesit. archa Ganesha digambarkeun saderhana pisan dina posisi diuk, leungeun kenca dilipet dihareup dada leungeun katahu nyekelan tungtung tulale.
Arca binatang sejen ngagambarkeun Maung jeung Monyet, sasatoan eta digambarkeun dina posisi anu jongko Suku tukangna ditekuk jeung suku hareupna lurus ngajolor
Ayana patung Ganesha dina ajaran Hindu ngagambarkeun pendidikan, Maung dina ajaran wiwitan ngagambarkeun kakuatan. Kitu deui di Cupu Manik Tampomas aya batu Lingga Pasagi Opat (Batu Sandung), handapna dipahat corak tangkorak manusa, hiji ciri dina ajaran kahinduan waktu harita dina pamahaman bakhta ka Siwa, jeung aya tilu Lingga nu sejenna.. Gunung Agung (Tampomas) dianggap puseurna wilayah ka-Hindu-an ti mandala-mandala sejen waktu harita dina jaman Salakanagara - Tarumanagara wilayah Sumedang.
Di lereng Gunung Tampomas beulah wetan aya lokasi nu disebut Blok Candi. Sacara administratif lokasina aya di wilayah desa Narimbang, Kacamatan Congeang. Di lokasi ieu aya struktur teras batu nu orientasina ngaler - ngidul. Panjangna 6,40 m katebelanna 40 cm. Dumasar katerangan ti masyarakat di blok ieu tahun 1998 ditimukeun Arca jalma tina batu nu sirahna tos potong, posisina eta arca mirip jalma anu mudra (samadhi) leungeunna disilangkeun hareupeun dada (mudra taki-taki atawa mun dina paperangan ngalambangkeun bertahan, dina posisi siap siaga).
5. Sukmana (Resi Cupu) di Gunung Cupu, nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah Medal Kamulyan beulah Kidul, situsna di Gunung Cupu Pasarean Kelurahan Kotakulon Kecamatan Sumedang Selatan.
6. Jaya Bhuana Ningrat (Banas Banten), nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah Medal Kamulyan beulah kaler. Situs makamna di Kampung Banas Cibanten Desa Babakan Asem Kecamatan Conggeang.
7. Sanyak (Sari Hatimah) sareng Dalem Tumengung Surabima nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah Medal Kamulyan beulah kaler, situs makamna di Cieunteung Desa Cipamekar Kecamatan Conggeang.
Harti Gunung Sususu nyaeta Pangkal Panghayatan jeung Pangrasa.
Rampesan.
Di Puncak Manik teras berundak aya patung Ganesha, batu urut tapak suku jeung genep benda, nyaeta : Goong Leutik jeung hiji deui hiji landasanna. Dina ajaran kahinduan Goong leutik eta jeung alat panakolna sok dipake pikeun samadhi.
Gunung dina papakem masyarakat sunda zaman klasik mibanda kadudukan tempat sorangan dina sistem religina atawa papakem pikeun pencerahan, ku sabab gunung Cupu Manik dianggap deukeut jeung nu sanghyang Wenang, anu biasana dicirian ku Batu "LINGGA ALPHA" atawa "LINGGA OMEGA"
Dina bulan Januari 1987, Lucas Partanda Koestoro ti Laboratorium Paleoekologi jeung Radiometri, Bandung (ayeuna Balai Arkeologi Bandung), kungsi ngalakukeun panalungtikan deskriptif titinggal budaya ajaran/ageman kasanghyangan baheula di Sanghiang Taraje. Uraian hasil panaluktikanna nguraikeun yen kondisi sarta dimensi wangunan undak-undakan
Di belah kidul - wetan ti Sanghiang Taraje aya situs Cupu Manik (Puncak Manik), saperti anu diuraikeun dina carita Ratu di Pakuan yen eta Cupu manik teh tempat samadhi jeung tempat panenjoan.
Sabaraha obyek penting nu dicatatna nyaeta aya di Cupu Manik Tampomas aya arca menhir tina batuan andesit di teras mimiti, batu tatapakan (umpakan), batu Lingga (batu nu didirikeun nangtung) jeung batu kasur nu aya diteras bagean ka tilu.
Di Cupu Manik Tampomas eta aya obyek sasaka Domas jeung Salaka Domas nyaeta; arca Ganesha, Arca Batu Binatang, Batu bentukna tumpeng jeung batu Lingga Pasagi Opat.
Arca Ganesha nu aya di Cupu Manik Tampomas dijieun tina bahan batuan andesit. archa Ganesha digambarkeun saderhana pisan dina posisi diuk, leungeun kenca dilipet dihareup dada leungeun katahu nyekelan tungtung tulale.
Arca binatang sejen ngagambarkeun Maung jeung Monyet, sasatoan eta digambarkeun dina posisi anu jongko Suku tukangna ditekuk jeung suku hareupna lurus ngajolor
Ayana patung Ganesha dina ajaran Hindu ngagambarkeun pendidikan, Maung dina ajaran wiwitan ngagambarkeun kakuatan. Kitu deui di Cupu Manik Tampomas aya batu Lingga Pasagi Opat (Batu Sandung), handapna dipahat corak tangkorak manusa, hiji ciri dina ajaran kahinduan waktu harita dina pamahaman bakhta ka Siwa, jeung aya tilu Lingga nu sejenna.. Gunung Agung (Tampomas) dianggap puseurna wilayah ka-Hindu-an ti mandala-mandala sejen waktu harita dina jaman Salakanagara - Tarumanagara wilayah Sumedang.
Di lereng Gunung Tampomas beulah wetan aya lokasi nu disebut Blok Candi. Sacara administratif lokasina aya di wilayah desa Narimbang, Kacamatan Congeang. Di lokasi ieu aya struktur teras batu nu orientasina ngaler - ngidul. Panjangna 6,40 m katebelanna 40 cm. Dumasar katerangan ti masyarakat di blok ieu tahun 1998 ditimukeun Arca jalma tina batu nu sirahna tos potong, posisina eta arca mirip jalma anu mudra (samadhi) leungeunna disilangkeun hareupeun dada (mudra taki-taki atawa mun dina paperangan ngalambangkeun bertahan, dina posisi siap siaga).
5. Sukmana (Resi Cupu) di Gunung Cupu, nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah Medal Kamulyan beulah Kidul, situsna di Gunung Cupu Pasarean Kelurahan Kotakulon Kecamatan Sumedang Selatan.
6. Jaya Bhuana Ningrat (Banas Banten), nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah Medal Kamulyan beulah kaler. Situs makamna di Kampung Banas Cibanten Desa Babakan Asem Kecamatan Conggeang.
7. Sanyak (Sari Hatimah) sareng Dalem Tumengung Surabima nyebarkeun ajaran karesian di sakitar wilayah Medal Kamulyan beulah kaler, situs makamna di Cieunteung Desa Cipamekar Kecamatan Conggeang.
Harti Gunung Sususu nyaeta Pangkal Panghayatan jeung Pangrasa.
Rampesan.
Makam Dalem Haji Agung Mustopa di Bojong Pakuwon Desa Kadakajaya Kecamatan Tanjungsari

Katurunan Medang Kamulyan Galuh Pakuan kabataran / Karesian Gn. Galunggung ti Sari Legawa, putrana no 3 resi Jantaka sareng Dewi Sawitri atanapi raina Aria Bimaraksa / Ki Balagantrang / Ki Sanepa, nurunkeun / rundayan / generasi karesian ka 10, nyaeta :
1. Hasan Basri Anjaeni (Wirayudha) migarwa Nurhaeni Anjani (Siti Komariah Kuraesin), puputra :
- Abu ngamuk (karesian Gn. Galunggung), anu makamna di Gunung Lingga.
2. Ojala migarwa Iwansih, puputra :
- Mukoisyah (Hipro kayah), makamna di Gunung Lingga
3. Abu ngamuk migarwa Mukoisyah, puputra :
- Dalem Haji Agung Mustopa (Isak Maulana), makamna di Bojong Pakuwon Desa Kadakajaya Cijambu Kec. Tanjungsari.
Ari Sari Legawa teh garwana Sakawayana (Mbah Jalul), putrana Prabu Aji Putih. Janten Dalem Haji Mustopa teh turunan ka 11 ti Sakawayana (Mbah Jalul) sareng Sari Legawa.
Upami Hasan Basri Anjaeni (Wirayudha) na mah jaman Prabu Gajah Agung, janten kamungkinan Dalem Haji Hasan Mustopa jamanna, duka jamanna Prabu Pagulingan, duka jaman Sunan Patuakan (Prabu Tirta Kusuma)?
Janten Dalem Haji Mustopa mah kalebet situs buhun keneh jamanna karajaan Sumedanglarang keneh. ieu makam kalebet Situs dina masa karaajaan Sumedanglarang kapungkur .

Katurunan Medang Kamulyan Galuh Pakuan kabataran / Karesian Gn. Galunggung ti Sari Legawa, putrana no 3 resi Jantaka sareng Dewi Sawitri atanapi raina Aria Bimaraksa / Ki Balagantrang / Ki Sanepa, nurunkeun / rundayan / generasi karesian ka 10, nyaeta :
1. Hasan Basri Anjaeni (Wirayudha) migarwa Nurhaeni Anjani (Siti Komariah Kuraesin), puputra :
- Abu ngamuk (karesian Gn. Galunggung), anu makamna di Gunung Lingga.
2. Ojala migarwa Iwansih, puputra :
- Mukoisyah (Hipro kayah), makamna di Gunung Lingga
3. Abu ngamuk migarwa Mukoisyah, puputra :
- Dalem Haji Agung Mustopa (Isak Maulana), makamna di Bojong Pakuwon Desa Kadakajaya Cijambu Kec. Tanjungsari.
Ari Sari Legawa teh garwana Sakawayana (Mbah Jalul), putrana Prabu Aji Putih. Janten Dalem Haji Mustopa teh turunan ka 11 ti Sakawayana (Mbah Jalul) sareng Sari Legawa.
Upami Hasan Basri Anjaeni (Wirayudha) na mah jaman Prabu Gajah Agung, janten kamungkinan Dalem Haji Hasan Mustopa jamanna, duka jamanna Prabu Pagulingan, duka jaman Sunan Patuakan (Prabu Tirta Kusuma)?
Janten Dalem Haji Mustopa mah kalebet situs buhun keneh jamanna karajaan Sumedanglarang keneh. ieu makam kalebet Situs dina masa karaajaan Sumedanglarang kapungkur .
Kupas Silsilah dan Sejarah Dipati Ukur atau Adipati Wangsanata (Wangsataruna)*
Sebelum mengupas sejarah Dipati Ukur ada baiknya dikupas dahulu Silsilah Dipati Ukur atau Dipati Wangsanata.
I. SILSILAH DIPATI UKUR
1. Prabu Nusiya Mulya atau Prabu Sedah atau Prabu Raga Mulya Surya Kencana atau Panembahan Pucuk Umum Pulosari Raja Pajajaran terakhir yang bertahta di Kadu Hejo Pulosari - Padeglang antara tahun 1567 – 1579 M, dari salah satu isterinya yaitu Nyi Ratna Gumilang berputra :
1.1 Rd. Ajimantri / Raden Keling Sokawayana, kelahiran: 1555, Pakwan, Kematian : 1660, di Dusun Serang Kec. Cimalaka Kab. Sumedang (Makam Kramat Gunung Keling/Sokawayana), menikah salah istrinya dengan nyi Lingga Pakuan, berputra :
1.1.1 Panandean Ukur. beputra :
1.1.1.1 Raden Dipati Ukur / Adipati Wangsanata (Wangsataruna), menikah dengan NR. Enden Saribanon atau NM. Dipati Ukur, putrinya No. 12 Prabu Geusan Ulun (Rd. Angka Wijaya) dari Istri Pertamanya Ratu Cukang Gedeng Waru (Nyi Sari Hatin), putranya Sunan Aria Pada (Rd. Hasata), berputra :
1.1.1.1.1 Dalem Natadiredja, berputra :
1.1.1.1.1.1 Rd. Abdul Manap.
II. SEJARAH DIPATI UKUR
Dalam mengkaji sosok seorang Dipati Ukur merupakan julukan untuk Bupati daerah Ukur atau Tatar Ukur. Sepak terjang Dipatu Ukur sendiri tidak bisa dikatakan sebagai seorang pemberontak atau pengkhinat, malah sejak awal Dipati Ukur sendiri telah diperintahkan oleh Susuhunan Mataram untuk melaksanakan penyerangan terhadap kumpeni Belanda di Batavia.
Saat itu dalam penyerangannya Dipati Ukur bersama pasukan Mataram dari Kartasura yang dipimpin oleh Tumenggung Narapaksa. Ketidaksabaran Dipati Ukur untuk langsung menyerang Batavia (kumpeni Belanda) dengan memerintahkan pasukannya untuk menyerbu. Kekuatan pasukan Dipati Ukur tidak bisa mengimbangi kekuatan yang akhirnya pasukan Dipati Ukur harus menderita kekalahan yang membuat Dipati Ukur tertekan dan melarikan diri ke hutan sekaligus mengurungkan niatnya untuk menyerbu kembali ke Batavia.
Bertubi-tubi tekanan yang harus dirasakan oleh Dipati Ukur yang membuat dia berniat bertemu dengan Bupati Sunda lainnya untuk menyerukan mengurungkan penyerbuan terhadap Batavia karena percuma menyerang kumpeni yang memiliki kekuatan yang kuat dibandingkan kekuatan pasukan Mataram.
Karena seruan Dipati Ukur seolah-olah sebagai suatu pemberontakan atau pengkhinatan yang akhirnya Mataram memerintahkan Tumenggung Narapaksa untuk menangkap Dipati Ukur yang akhirnya berhasil ditangkap dan dibawa ke Kartasura untuk diserahkan kepada Susuhunan Mataram. Dipati Ukur dengan pasukannya akhirnya mati dibunuh.
Mengapa Dipati Ukur ini ada yang menganggap pemberontak? Dan apa yang menyebabkan Dipati Ukur seolah-olah memberontak?.
Yang pertama adalah Dipati Ukur telah melakukan beberapa kali malakuakan penyerbuan terhadap Batavia dan beberapa kali itulah kekalahan yang harus diterimanya yang menyebabkan banyak kerugian terhadap kekuatan pasukannya.
Yang kedua adalah setelah kekalahan itu Dipati Ukur dengan pasukannya melarikan diri ke Hutan tepat nya daerah Pegunungan, disitu Dipati Ukur merasakan ketakutan akanhukuman yang diterima nya setelah pelariannya itu.
Yang ketiga Dipati Ukur syirik dengan Mataran karena hampir beberapa daerah pasundan atau tanah Sunda berhasil didudukinya yang membuat Dipati Ukur merasa seperti dijajah oleh kekuatan Jawa saat itu.
Yang keempat suatu ketika Dipati Ukur sempat meminta bantuan Raja Banten untuk membantunya melawan Mataran tetapi Raja Banten tak mengubris Dipati Ukur, akhirnya Dipati Ukur mengutus beberapa pengikut untuk datang ke Batavia menghadap kumpeni Belanda untuk diminta kesediaannya membantu Dipati Ukur dan akhirnya kumpeni Belanda menyanggupinya dengan kesepakatan dan syarat-syaratnya. Dan kesimpulannya adalah tekanan dan rasa iri yang membuat Dipati Ukur tidak mau tunduk kepada Mataram itu dalam perspektif sejarah lokal dan untuk sejarah nasional terbentuknya daerah Bandung yang dulunya sebagai Tatar Ukur tidak bisa dipisahkan akan sosok Dipati Ukur yang dimana pemimpin yang asli berasal dari pasundan yang memang ingin sekali tanah pas
Sebelum mengupas sejarah Dipati Ukur ada baiknya dikupas dahulu Silsilah Dipati Ukur atau Dipati Wangsanata.
I. SILSILAH DIPATI UKUR
1. Prabu Nusiya Mulya atau Prabu Sedah atau Prabu Raga Mulya Surya Kencana atau Panembahan Pucuk Umum Pulosari Raja Pajajaran terakhir yang bertahta di Kadu Hejo Pulosari - Padeglang antara tahun 1567 – 1579 M, dari salah satu isterinya yaitu Nyi Ratna Gumilang berputra :
1.1 Rd. Ajimantri / Raden Keling Sokawayana, kelahiran: 1555, Pakwan, Kematian : 1660, di Dusun Serang Kec. Cimalaka Kab. Sumedang (Makam Kramat Gunung Keling/Sokawayana), menikah salah istrinya dengan nyi Lingga Pakuan, berputra :
1.1.1 Panandean Ukur. beputra :
1.1.1.1 Raden Dipati Ukur / Adipati Wangsanata (Wangsataruna), menikah dengan NR. Enden Saribanon atau NM. Dipati Ukur, putrinya No. 12 Prabu Geusan Ulun (Rd. Angka Wijaya) dari Istri Pertamanya Ratu Cukang Gedeng Waru (Nyi Sari Hatin), putranya Sunan Aria Pada (Rd. Hasata), berputra :
1.1.1.1.1 Dalem Natadiredja, berputra :
1.1.1.1.1.1 Rd. Abdul Manap.
II. SEJARAH DIPATI UKUR
Dalam mengkaji sosok seorang Dipati Ukur merupakan julukan untuk Bupati daerah Ukur atau Tatar Ukur. Sepak terjang Dipatu Ukur sendiri tidak bisa dikatakan sebagai seorang pemberontak atau pengkhinat, malah sejak awal Dipati Ukur sendiri telah diperintahkan oleh Susuhunan Mataram untuk melaksanakan penyerangan terhadap kumpeni Belanda di Batavia.
Saat itu dalam penyerangannya Dipati Ukur bersama pasukan Mataram dari Kartasura yang dipimpin oleh Tumenggung Narapaksa. Ketidaksabaran Dipati Ukur untuk langsung menyerang Batavia (kumpeni Belanda) dengan memerintahkan pasukannya untuk menyerbu. Kekuatan pasukan Dipati Ukur tidak bisa mengimbangi kekuatan yang akhirnya pasukan Dipati Ukur harus menderita kekalahan yang membuat Dipati Ukur tertekan dan melarikan diri ke hutan sekaligus mengurungkan niatnya untuk menyerbu kembali ke Batavia.
Bertubi-tubi tekanan yang harus dirasakan oleh Dipati Ukur yang membuat dia berniat bertemu dengan Bupati Sunda lainnya untuk menyerukan mengurungkan penyerbuan terhadap Batavia karena percuma menyerang kumpeni yang memiliki kekuatan yang kuat dibandingkan kekuatan pasukan Mataram.
Karena seruan Dipati Ukur seolah-olah sebagai suatu pemberontakan atau pengkhinatan yang akhirnya Mataram memerintahkan Tumenggung Narapaksa untuk menangkap Dipati Ukur yang akhirnya berhasil ditangkap dan dibawa ke Kartasura untuk diserahkan kepada Susuhunan Mataram. Dipati Ukur dengan pasukannya akhirnya mati dibunuh.
Mengapa Dipati Ukur ini ada yang menganggap pemberontak? Dan apa yang menyebabkan Dipati Ukur seolah-olah memberontak?.
Yang pertama adalah Dipati Ukur telah melakukan beberapa kali malakuakan penyerbuan terhadap Batavia dan beberapa kali itulah kekalahan yang harus diterimanya yang menyebabkan banyak kerugian terhadap kekuatan pasukannya.
Yang kedua adalah setelah kekalahan itu Dipati Ukur dengan pasukannya melarikan diri ke Hutan tepat nya daerah Pegunungan, disitu Dipati Ukur merasakan ketakutan akanhukuman yang diterima nya setelah pelariannya itu.
Yang ketiga Dipati Ukur syirik dengan Mataran karena hampir beberapa daerah pasundan atau tanah Sunda berhasil didudukinya yang membuat Dipati Ukur merasa seperti dijajah oleh kekuatan Jawa saat itu.
Yang keempat suatu ketika Dipati Ukur sempat meminta bantuan Raja Banten untuk membantunya melawan Mataran tetapi Raja Banten tak mengubris Dipati Ukur, akhirnya Dipati Ukur mengutus beberapa pengikut untuk datang ke Batavia menghadap kumpeni Belanda untuk diminta kesediaannya membantu Dipati Ukur dan akhirnya kumpeni Belanda menyanggupinya dengan kesepakatan dan syarat-syaratnya. Dan kesimpulannya adalah tekanan dan rasa iri yang membuat Dipati Ukur tidak mau tunduk kepada Mataram itu dalam perspektif sejarah lokal dan untuk sejarah nasional terbentuknya daerah Bandung yang dulunya sebagai Tatar Ukur tidak bisa dipisahkan akan sosok Dipati Ukur yang dimana pemimpin yang asli berasal dari pasundan yang memang ingin sekali tanah pas