💥 विषय: यवतमाळ (महाराष्ट्र) येथे सापडली 3000 वर्षांपूर्वीची लोहयुगीन वसाहत💥

🏛️ नागपूर विद्यापीठ पुरातत्व विभागाचा शोध (2023-24)

1. स्थान आणि शोध
गावाचे नाव: पाचखेड, तालुका बाभुळगाव, जिल्हा यवतमाळ, महाराष्ट्र
संस्था: नागपूर विद्यापीठ – प्राचीन भारतीय इतिहास, संस्कृती आणि पुरातत्त्व विभाग
संशोधनप्रमुख: डॉ. प्रभाष साहू
शोधाची वेळ: 2023–2024 शैक्षणिक वर्ष
महत्त्व: महाराष्ट्रातील विदर्भ भागात लोखंडयुगातील मानवी वस्तीचा दुर्मीळ पुरावा

2. इतिहासकालीन पार्श्वभूमी
कालखंड: अंदाजे 1000 BCE (3000 वर्षांपूर्वी) – लोखंडयुगीन काळ
भौगोलिक संदर्भ: पैनगंगा नदीच्या खोऱ्यातील भाग – जलसंपन्न, सुपीक
भारतातील संदर्भ: लोखंडयुग मुख्यतः उत्तर भारतात ज्ञात होता; विदर्भातील हा पुरावा महत्त्वपूर्ण ठरतो

3. सापडलेले पुरातत्त्वीय अवशेष
मृद्भांडी (Pottery): काळसर, राखाडी, लालसर रंगाचे; विविध आकारातील – ताट, कुंडी, भांडे
लोखंडी साधने: छुरे, विळे, लहान लोखंडी हत्यारे (शेती आणि शिकार उपयोगी)
घरे: चिकणमाती व बांबू वापरून बांधलेली असावीत, घरांची रचना नियमित
जमिनीखालील थडगी (Burial Evidence): मानवाच्या अस्थी सापडल्या नाहीत, परंतु अंतिम संस्कार पद्धतींचे संकेत

4. जीवनशैलीचे संकेत
शेती आधारित जीवन: शेतीसाठी साधने, भांड्यांचा वापर सूचित करतो की लोक शेती करत असावेत
स्थानिक वस्त्रनिर्मिती व हस्तकला: मृद्भांडावर असलेली नक्षी व रचना दर्शवते की कौशल्यपूर्ण लोक होते
धर्म आणि विधी: मृद्भांड व थडगे पाहता धार्मिक विधी अस्तित्वात असावेत

5. शोधाचे महत्त्व
इतिहासातील पोकळी भरून काढली: महाराष्ट्रातील लोहयुगीन संस्कृतीवर प्रकाश
विदर्भाचा ऐतिहासिक महत्त्व वाढवणारा पुरावा
भविष्यातील संशोधनासाठी दिशादर्शक: इतर परिसरातही अशा वसाहती असण्याची शक्यता
स्थानिक लोकांच्या सहभागाने संशोधन: ग्रामीण लोकांचा सक्रिय सहभाग, संशोधन-समाजसंवादाचा उत्तम उदाहरण

6. सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक परिणाम
स्थानिक वारसा आणि ओळख: पाचखेड गावाचे ऐतिहासिक महत्त्व वाढले
शालेय व महाविद्यालयीन अभ्यासात समावेश: स्थानिक इतिहासाची शिकवण शक्य
पर्यटनाची शक्यता: भविष्यात पुरातत्त्वीय पर्यटन स्थळ म्हणून विकसित करता येईल
7. भविष्यातील उपाययोजना आणि संधी
संरक्षण: सापडलेली स्थळे व अवशेष जतन करणे आवश्यक

निष्कर्ष:
या शोधामुळे महाराष्ट्रात (विशेषतः विदर्भात) लोहयुगीन संस्कृतीचे पुरावे प्रथमच आढळून आले. यामुळे इतिहास संशोधनाला नवी दिशा मिळाली असून, स्थानिक वारसाचे महत्त्व अधोरेखित झाले आहे.