TARTIŞMA KELİMESİNİN KÖKENİ.

BİRAZ araştırdım, Tartışma kelimesinin aslında Türklerin eski Çekişmeli Oyunlarından geldiğini gördüm. Kelimenin kökü zaten TAR

yani Çekmek fiili ile bağlantılı. Bu oyunlar Karşılıklı ve İkili bir yapıya sahip olduğu için TARTIŞ adını alıyor. Aynı şekilde Tartı,

Tartmak kelimelerinin de kökeni. Yine Terazinin iki kefesi ve çekişmesi ya da mücadelesi TARTI kelimesi ile ifade ediliyor. Tartı Ağır

Çekti deriz örneğin. Bu Çekişme ve Mücadele Eski Tü… Daha fazlasını gör

yaman qonşu,
yaman arvad,
yaman at,
birindən köç,
birin boşa,
birin sat.

odda sönər soğuyar, güldə solar quruyar.
oddan çıxdıq alova düşdük.

odsuz ev qutsuz ev.
ödünc döyünc dövlətin iki gözüdür. (ödünc: mükafat). (döyünc: mücazat)

ödünc gülə gülə gəlir, ağlaya ağlaya gedir. (ödünc: borc).
oduncunun gözü omcada, dilənci gözü kömcədə. (omca: ağac kötüyü)

öfgəndən özüvü qoru.
öfkə gəlir gedər, kəllə gedər gəlməz.

öfkəylə qalxan batıb oturur.
ögeyə edmə özündə bulursun, gəlinə edmə qızında bulursun.

oğlan yeyər oyuna gedər, çoban yeyər qoyuna gedər.
oğlun yaman olsa vurub allah, yaxcı olsa vərib allah.

oğru nə isdər qaranlıq gəcə.
oğru tapdığın, kor tudduğn kəsər.

oğru, evə girdikdən sonra, qapıya haçar salar.
oğru, oğrudan gizlənər.

oğrudan qorxan, mal yığmaz.
oğrunun cibi dolsada, gözü doymaz.

oğruya qıyan, karvanın qırar.
oğruya tay ubanma, görcək işdə yubanma. (ubanma:gizlənmə)

oğul ölümü göz tökər, qardaş ölümü bel bükər.
oğul ölümü, bükər bəlini.

öküzə ovhə diyəndə, götrülər.
ölüm alar bir gün səni köçündən

ön ayaq izin, ard ayaq pozar. (yeni gəlin əsgini kölgələr)
öncə düşün, sonra danış.

öndəkinin çaşını daldakı bilər.
önünə qalı yazmaq, arxadan quyu qazmaq. (üzdə iyi, dalda kötü davrranmək)

ördəyini əsir gəlmə qazlıdan.
ortalıq qazanı, qaynamaz.

oruc tutmayan, oğluna rəməzan deyər.
ot qalxar, su alçakdan aşar.

oturub ölməkdənsə, dur, yıxıl öl.
ov tapanmayan atından, vuranmayan oxundan küsər.

ovad oy aşığından, ovad kənd tüstüsündən bəlli.
ovçu ovunda, yolçu yolunda gərək.

ovçuya bir gözdə yetər.
oxşatmasan tapılmaz.

oxu atıp yayı gizlədən, balıq tutan, suyu kirlədən.
oxun atmış yayın yasmış. (işin bitirmiş. gərəyin görmüş)

#içanlamlı_sözlər


* tat - türk ilə ilgili sözlər;



🔸  tat darda qalsa, türkə açılar.


🔸  tatın ötəği də türkdən gəlir, çörəği də.

- ötək: târix, ötüb keçmiş.


🔸 tata üz göstərmələr, türkü əzmək içindir.


🔸 türkün dişi batan yerə, tat ayağın basamaz.


🔸 tat başına bıraxılsa, türkün varın mənimsəyər.


🔸günəş batdı tatı, dan söküldü türkü güd.


🔸 tat üz görsə türkdən, başqaldırar börkdən.


🔸 için yansa türkü gör, üzün yansa tatı.


🔸 tat yerləşsə türk gözünə, yer salacaq iç üzünə.


🔸 tata çörək verdinsə, yataq yeri göstərmə.


🔸 tatla otur-dur etsə
      el dərdinə yanan kişi
      öz kimliğin unudar
      el qayğısı, bitər işi.


🔸 tat sənə yol göstərsə, umacağın coşmasın, duyquların daşmasın.


🔸 tatın gözü, türkün yurdunda qalıb
türkün izi, öz toprağında batıb.


✍️ yaşar elçixan

@dilocaqi



📌@Az_edebiyyat
📌@turkce_ilgi1
📌@turuz
📌@ucan39
📌@MaAzturk
📌@Erdemaz
📌@dilimdir
📌@tarixbil
📌@Bizimbijar
📌@TurkMillatlari1
📌 adasozluk.com

qışa dedilər -harda qışladun,
deyər –yoxsulların canında

eşəklə yoldaşlıq eləsən, arpalığa çəkər

qamışı boş tutsan, əlivi kəsər.
qanmaz dirilərin ölüsüdü. (qanmaz: cahil)

qanmazda söz əylənməz, günbəzdə qoz. (qanmaz: cahil). (əylənməz: qalmaz)

qapı çalqasız, dəniz dalğasız olmaz.
qapılan qapanındı, tapılan tapanındi.

qara baxtın əli yetişmiş aşa, başı dəymiş daşa.
qara qazan, könül versən ağayar.

qara quş ləş başında, soyqunçu kət yamacında.
qara quşa ox, öz yələyindən dəyər.

qara yal quru yel.
qara yer nədir əkinçi bilər, qara yol nədir yolağçı. (qara yer: torpaq). (qara yol : quru yol)

qaraüzdən (qəhbədən) arvad olmaz, oynaşdan ər olmaz.
qaravaşın qadalı başı, külü qoy, toprağı daşı.

qarğa qartal olmaq istədi vurdu qanatı sındı.
qarı dəvə köşək vərməz.

həyəcan bunaluq&..

həyəcan keçirmək .. bunalıqmaq.

həyəcana gəlmək. hövlənmək&.

həyəcana gəlmək. hövülmək&

həyəcandan hövüldən& – hövüldən sözün çaşdı.

həyəcanlı hövlək&

həyəcanlı. hövül.

həyəcanlı. tələsik.

hə kimə söylədim, söyləndi:-ötüm yoxdur.(ötüm: çağım)

bir köy aşığına deyillərki: -biçin çağı, al çalqını (oraqı).

aşıq götdü sazı:

-aşıq dərki ötüm (vaxdım) yoxdur, əkin yerdən biçinməli, çalın yığın yemliyimiz, söz evrəni qorunları.

oynaşdan ucuzu yokdu, oda düşərə. (bəxtinədi).
öz gözünə, tikan əkir. (uşaq)

öz ipivi , özün əş.
öz kölgəsindən qorxan, oğruya yem olar.

öz kölgəsindən uzağı görmür.
öz yerini tap otur.

özgüvən, uğur qapısı.
özgüyə gülmə ol qıraq, sənədə gülənlər olar.

özü özünə (etdi), külü gözünə (etdi).
özü üçün yatır başqalar üçün yuxu görür.

palçıqdan toz çıxmaz.
paranın üzü açıqdır.

pay bölənə pay qalmaz.
pisboğaz ilə boş boğaz, qadadan kurtulmaz.

pişik yerə öğrənər, it adama.
pişiyə oyun, şıçana qıyın. (qıyın: zulum)

pişiyin dərdi, iti öldürməz.
pulun varsa dinclik, dilin varsa elçilik.

qaçan qızın buxcası kiçik olur.
qafdan almış gücü var, ellər olmuş ona yar, heç gəlməsin günü dar. (qafdan: göydən)

qarının birçəyi ağ ürəgi qara, gəncin ürəgi ağ birçəyi qara.
qarınpa qazanın altına yox, üstünə baxar.

🖌Ox-yay ✅

(toplu isim köhnəlmiş söz)
Ox və kamandan ibarət primitiv silah; ox-yay.
Elə ki, gün batdı, axşam oldu, Məlikməmməd qıvraq geyinib, ox-kamanını götürüb bağa getdi.
(Nağıl).

Qara Məlik vəliəhdin qəsdindən xəbərdar olduğu üçün qılıncını, ox-kamanını götürüb qaçaq düşmüşdü.
M. S. Ordubadi


تیر و كمان

📖: Daşqın Sözlüyü

تیر و کمان
اوْخ؛ اوْخ-یای؛ یای-اوْخ؛ اوْخ-کامان؛


🇬🇧🇺🇸:
bow and arrow, slingshot
📖: آچیق سؤزلوک
📖: İzahlı Lüğət

oğru dosdun alanın, düşman belə alamaz

Dilin yaranması Bəxtiyar Tuncay