Регистрация тўловлари бюджетга қўшимча 3 трлн.сўмдан ортиқ даромад келтиради

Эртадан бошлаб, автотранспорт воситаларини рўйхатдан ўтказиш ва қайта рўйхатдан ўтказиш учун тўлов миқдор базавий ҳисоблаш миқдорининг 0,1 баробаридан 6,84 бараваригача, яъни 34 000 сўмдан 2 325 600 сўмгача кўтарилади (Lex.uz базасида тегишли ўзгаришлар ҳали пайдо бўлгани йўқ).

Бошқача айтганда ҳар бир автомобилни ЙҲХБда қайта рўйхатдан ўтказиш харажатлари 2 291 600 сўмга ошади.

2023 йилнинг апрелидан декабрига қадар Ўзбекистонда 1,34 млн.дан ортиқ автомобиль олди сотдиси юз берган. Агар шу кўрсаткич сақланиб қолса, 2024 йилнинг қолган даврида автомобилларни рўйхатга олиш орқали бюджетга 3 трлн.сўмдан ортиқ қўшимча даромад келиб тушиши мумкин (рўйхатдан ўтказиш харажати кескин ортиши ишончномалар сонини ошириши эҳтимоли ҳам бор).

Автомобиль олди сотдиси жараёни учун харажатларнинг кескин ортиши биринчиси эмас. Ўтган йили 1 ноябрдан автомобиль рақамларини бериш учун тўлов БҲМнинг 1,5 баробаридан 3,5 баробарига оширилганди.

Тармоқларда электромобиль олиш рағбатлантирилмоқда, энди уларни рўйхатдан ўтказиш 5 баробар арзон бўлади, дея бироз чалғитувчи маълумотлар тарқатмоқда. Ҳа, электробилларни рўйхатдан ўтказиш автомобилларни рўйхатдан ўтказишдан арзонроқ бўлиши аниқ. Лекин электромобилларни рўйхатдан ўтказиш ҳам БҲМнинг 0,1 баробаридан 1,5 баробаригача, яъни 15 баробарига ошганлигини айтмаслик ноўрин бўлади.

Демак, бугун кун давомида сотиб олинган автомобилини рўйхатдан ўтказишга улгуриб қолганлар камроқ тўлов тўлайди. Нима учун бу ўзгаришлар кучга киришидан атига 2 кун аввал, яна дам олиш кунлари очиқлангани сабаби номаълум. Расмийларга бу савол берилмаган ҳам бўлса керак.

P.S. Тегишли ҳужжат 31 март соат 18дан кейин lex.uz'га қўйилди.

🎓 «Men Talaba» қандай лойиҳа?

📕 Бу барча олий таълим муассасалари (университетлар, институтлар, қўшма таълим лойиҳалари, магистратуралар)га кириш ва ҳужжат топшириш истагида бўлган абитуриентлар учун энг ишончли ва имкониятларга бой онлайн таълим лойиҳаси!

🌐 Шунингдек Mentalaba.uz’да ўзингизга мос исталган йўналишдаги олий таълим муассасаларига онлайн ҳужжат топширишингиз ва ҳатто бепул онлайн тест топшириш имкониятига ҳам эга бўласиз!

🎥Видеони сақлаб қўйинг ва талаба бўлиш истагида юрган дўстларингиз билан улашинг!

Sayt | Telegram | Instagram | Реклама

Экостикерлар чораларнинг биринчисими ё фақат ягона тадбир шу билан тугайдими?

Курбанов йўқ'нинг луқмаси ўринли.

1 июндан автотранспорт воситаларидан чиқаётган ифлослантирувчи моддалар ташламаларининг атмосфера ҳавосига зарарли таъсирини камайтириш бўйича эълон қилинган илк чораларни умуман олганда маъқуллаган ҳолда, бошланган ишлар шу билан тугаб қолиши мумкинлигидан қўрқаман ва шунингдек, бу абсурд оқибатлар яратиши эҳтимоли хавотирлари ҳам йўқ эмас.

Биринчидан, 55 каррагача зиёнли 80 шиптирни ишлаб чиқариш ва сотишдан воз кечиш бўйича бирон қадам қўйилгани йўқ. Айтайлик, ишлаб чиқарилганига уч йилдан ошмаган ва яшил стикерли кобальт 80 бензин ишлатиб ҳавони ва одамларни захарлашдан давом этавериши мумкин. Бу ўзини ўзи алдаш эмасми? Ё монополиялар ва олигархлар манфаатига келганида экологияга кўз юмиб туриладими?

Иккинчидан, экостикерлар маъмурчилиги яна қўшимча назорат, қўшимча диагностика талаб этади. Экологик стикерлар бериш 2027 йилгача бепул дейилгани билан жараён барибир харажат талаб қилади (бориб бориб Ягона экостикер Маркази МЧЖ пайдо бўлиб қолмаса эди). Биратўла экологлар таклиф этганидек, ишлаб чиқарилганига 15 йилдан ошган автомобилларни йирик шаҳарларда (Тошкент ва вилоят марказларида) ҳаракатланишини тақиқлаш осон ва арзон тушмасмиди (барча мавжуд қурилмалар автомобиль рақамларини ва ишлаб чиқарилган йилини осон аниқлай олади)?

Учинчидан, Курбанов эслаган мазут ва кўмир ёқиб ҳавони ифлослантираётганларга нисбатан ҳам ғалати сукут давом этмоқда (ҳарорат исигани ва иситиш мавсуми тугаганидан кейин ҳавонинг тозалангани мазут ва кўмир ёқаётганларнинг экологияни бузишдаги ўрнини қанақалигини яққол кўрсатиб берди). Ҳатто суд қарори бўла туриб бундай зараркунандаларни тугатиш ёки ишлаб чиқариши кўчириш имкони бўлаётгани йўқ (манфаатлар катта кабинетларга бориб тақалади). Шунақа тасаввур пайдо бўлмоқдаки, ҳукумат ўзига фойда келтираётган ва харажат қилишни истамайдиган масалаларда, гарчи у экологияни каррасига кўпроқ булғаётган бўлсада, ҳеч нарсани ўзгартирмоқчи эмасдек.

Тўртинчидан, ҳаракатларда узвийлик йўқ, масалан, электромобилларга ўтишни рағбатлантиришда. Одамлар ва бизнес ўзлари ўзларининг пулига электромобиль олиб келаётганини ўзига рақобат деб билган янги электромобиль монополияси лоббизми ҳукумат томонидан қўлланмоқда. Қани бу ерда мантиқ?

"геgulаtiоn.gоv.uz электрон тизими орқали жамоатчилик муҳокамасига қўйилиши аҳоли ва тадбиркорларнинг эътирозларига сабаб бўлиши мумкинлигини инобатга олиб"

Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлиги чиновниклари нима учун монополистлар фойдасига яширин ва махфий қарор қабул қилишларини ўзлари тан олишни бошлаганлари яхши. Лекин қанақадир топшириқ Қонунга, Президент қарорларига, Ҳукумат қарорига зид эканини ҳалигача тушунмаётганликлари ғалати.

Шўрпешона истеъмолчилар ва исталган кўйга солиш мумкин бўлган бизнес бахтига қарши Парламент ўзи қабул қилган қонун нормасини ҳимоя қила олмайди, Адлия вазирлиги жараёнда ўз вазифасини бажармайди, Савдо саноат палатаси Жамоатчилик палатаси билан бирга жим туришни маъқул деб билади.

Лекин билингки, эртадан бошлаб автомобиллар импорти тартиби кучайтирилиши, мувофиқлик сертификати бошқа шахс номига берилган бўлса, божхона расмийлаштирувидан ўтказиш тақиқланиши Ўзбекистон қонунларига зид,

Метан газ "потолок" нархи 3 350 сўм

Вазирлар Маҳкамасининг 2024-йил 30 мартда қабул қилинган 173/6 сонли қарори билан «метан» газ учун белгиланган энг баланд чакана нархнинг амал қилиш муддати 2024 йил 1 июнгача узайтирилиб, бир куб метр учун 3 350 сўм қилиб белгилангани эълон қилинди.

Демак, эртага, 1 апрелдан бошлаб метан заправкаларда газнинг энг баланд чакана нарх 3 350 сўм.

Ўзбек статистикасига кўра гўшт бешинчи ой кетма-кет арзонламоқда

Март якунларига кўра, расмий инфляция янги дейиладиган даврда биринчи марта йиллик ҳисобда 8%лик кўрсатичдан пасайган ва 7,98%ни ташкил этган. Бундан пастроқ расмий инфляция 2016 йил май ойида кузатилган эди (7,7%).

Ойлик инфляция 0,7%дан иборат бўлган, хусусан ой давомида озиқ-овқатлар 0,8%га, ноозиқ-овқатлар 0,5%га, хизматлар 0,8%га қимматлаган.

Муҳим озиқлардан гуруч ва ун яна қимматлашишни бошлаган (+0,9%дан). Бошқа муҳим маҳсулотлардан сабзи (+3,4%), сут (+2,6%), шакар (+1,9%), пиёз (+1,7%), картошка (+1,3%) қимматлагани кузатилган. Статистикага кўра, гўштнинг арзонлашиши тўхтамасдан давом этмоқда. Март ойининг ҳисобга олинса (мол гўшти 0,2%га, қўй гўшти 0,1%га) бу ўтган йили ноябрдан бери бешинчи ой кетма кет гўштнинг арзонлашиши.

Статистикачиларимиз март ойида бензиннинг атига 0,1%га қимматлаганини, пропаннинг эса 3,3%га арзонлаганини қайд этишган.

Tepelen Швейцария компаниясими ё БАА? Ёки ўзимизнинг қоракўзларми?

2022 йил 28 декабрдаги қарорда БАА компанияси этиб кўрсатилган Tepelen Group 2 ой ўтмай чиққан бошқа қарорда энди Швейцария компанияси ўлароқ кўрсатилган.

2023 йил 7 июлдаги хабарда ҳам Энергетика вазири Мирзамаҳмудов Tepelen Group'ни Швейцариялик инвестиция киритувчи сифатида санаган. Лекин орадан 8 кун ўтмай, Бош вазир ўринбосари Ходжаевнинг Попга ташрифи вақтида Tepelen Group энди БАА компанияси деб кўрсатилган. Қизиғи Tepelen Group қураётган қуёш станцияси 2023 йил 4- чорагида ишга тушиши айтилган эди.

2024 йилнинг мартида айнан Попда айнан шу номдаги компания БАА компанияси сифатида қуёш электр станцияси қурилишини бошлагани эълон қилинди. Муҳримбойнинг ҳайрон бўлганича ҳам бор. Лекин объектларнинг қайта қайта очилиши, қайта қайта қурилиш бошланиши янгилик эмас.

Масала ва савол бошқа: Tepelen Group ўзи қаерлик инвестор? БААликми ё Швейцариялик?

2017 йилдан кейинги даврда шиддат билан эгалланган ва кенгайишда давом этаётган активларини очиқлашни бошлаган Saneg гуруҳи маълумотига кўра Tepelen Group'нинг электроэнергетика соҳасидаги лойиҳалари SEG Enera'нинг операцион активлари қаторида саналган.

Рўйхатга қарасангиз, шу пайтгача эгалиги етти қулфли сандиқ остида сир сақланган лойиҳалар номига ҳам кўзингиз тушади. Швейцариялик, БААлик қоракўзлар ўзларини ниҳоят очиқлашмоқда. Бенефициарлигини очиқ эълон қилишдан хижолат чекмаслик даври бошланди. 7 йил ўтдику ахир.

“O‘zbekistonlik” фильми қаҳрамонлари иштирокидаги янги лойиҳа – O‘zbekistonlik.Podcast

Энди Uzbekistan’s club резидентлари суҳбатидан аудиоподкаст шаклида ҳам баҳраманд бўлишингиз мумкин. Подкаст Uzbekistan's club YouTube, Apple Music, Яндекс Музыка, Amazon, Spotify платформаларида ва ҳамкор телеканалларда ҳам мавжуд. Лойиҳанинг илк сони қаҳрамонлари бир нечта IT-бизнеслар эгаси Бобир Акилханов ҳамда Колумбия Университети ёрдамчи профессори Азиза Шоназаровалар.

Подкастнинг “АҚШ” мавсумига “O‘zbekistonlik” фильмининг илк эпизоди қаҳрамонларидан бири – техника фанлари доктори, Асқарали Каримов модераторлик қилади.

​1,8 млрд.долларлик Шўртан-2 лойиҳаси Ўзбекнефтегаз назоратидан чиққан

Эгалланган активларини очиқлашни бошлаган Санег гуруҳи SEG Enera бренди остида консолидациялаган инвестицион активлардан бири ўлароқ ArkChemical лойиҳаси кўрсатилган.

280 минг тонна полиэтилен, 100 минг тонна пропилен ишлаб чиқаришни кўзда тутган мазкур лойиҳанинг барча параметрлари Ўзбекнефтегаз томондан амалга оширилиши лозим бўлган Шўртан-2 лойиҳасининг айнан ўзгинаси. Ўзбекнефтегаз мазкур лойиҳа учун 1,2 млрд.доллар кредитлар жалб қилгани ва 2023 йил бошига Ўзбекнефтегаз 1,8 трлн.сўм маблағ сарфлаб қўйгани халқаро аудиторларни ҳам саволга солиб қўйганди.

Энди бу саволларнинг биронтасига жавоб бўлмасада, лойиҳа бўғирсоқдек бир думалаб, Ўзбекнефтегаз ихтиёридан Санег назоратига ўтиб кетмоқда.

Янги тузилган ARKCHEMICAL МЧЖда Ўзбекнефтегазнинг улуши 40%га туширилган. Санег назоратидаги "GAS CHEMICAL COMPLEX MTO CENTRAL ASIA" улуши эса 60%. Беихтиёр, Jizzakh Petrolium'даги Ўзбекнефтегаз улуши қандай қилиб ювилиб кетгани эсга тушади.

ARKCHEMICAL лойиҳасида улуш тақсимлашда Ўзбекнефтегазнинг 1,2 млрд.долларлик кредит ва қарзлари, Шўртан 2 лойиҳаси учун сарфлаб қўйган 1,8 трлн.сўмлик харажатлари ҳисобга олинганми ёки йўқми, номаълум.

Лекин кредит ва қарзларни кимдир қайтариши керакку. Ўзбекнефтегаз таланавериб, ўтган 7 йилда қанақа аҳволга туширилгани ҳеч кимга сир эмас. Ўзбекнефтегаз қайтармаса, ким қайтаради? Албатта, Ўзбекистоннинг бусиз ҳам оғир аҳволдаги бюджети, Ўзбекистон солиқ тўловчилари. Қарзлар бизнинг бўйнимизга, 1,8 миллиардлик лойиҳа Санег'га? Шунақами? Ё бошқачами?

​Биринчи чоракда давлат бюджети дефицити рекорди янгиланган

Биринчи чоракнинг охирги иш кунида 3,1 трлн.сўмдан ортиқ даромад қайд этилганига қарамай, 2024 йилнинг март ойи 6,8 трлн.сўмлик дефицит билан якунланган.

2024 йилнинг дастлабки уч ойида Давлат бюджетининг даромад ва харажатлари фарқида жамланган дефицит 19,8 трлн.сўмдан ошган. Очиқ маълумотларга таянилса, шаклланган дефицит ўтган 2023 йилнинг ўта оғир келган биринчи чорагидаги рекорднинг янгиланиши ҳам.

Ўтган йилнинг тегишли даврига солиштирганда, Давлат бюджети даромадлари 6,8%га ошган, лекин харажатлар 19,3%га кўпайган. Бюджет интизоми ва мувозанати 2020 йилдан кейин кескин ёмонлашганини очиқ манбалардан олинган қуйидаги динамикадан ҳам кўришингиз мумкин.

Токи туб сабаблар тан олинмагунича (асосий актив ва пул оқимларини эгаллаб олган олигархия ва монополияларга имтиёз ва преференциялар, қолганларга, айниқса кичик ва ўрта бизнесга нотенг имкониятлар, давлат ва бошқарув харажатларининг тийилмагани ва иқтисодий харажатларнинг самарасизлиги, ўғирлик ва ўзлаштиришга асосланган энергетика) вазиятни ўзгартириш осон бўлмайди ёки айримлар таклиф этаётганидек ижтимоий харажатларни кесиш бошланса, бутунлай тескари натижалар кўрсата бошлайди.

Олтин нархининг 2 500 долларга чиқиши ҳам энди ёрдам бермайди

8%лик иқтисодий ўсиш ҳам. Агарда даромадларнинг ўсишига қараб харажатларни ўстириш ва харажатларни қоплаш учун қўшимча даромад топиш мусобақаси тўхтатилмаса. Тўсатдан ўсган даромадларни шу заҳоти ўзлаштириш кўникмасидан воз кечилмаса. Чунки иштаҳалар ва манфаатлар доим тезроқ чопаверади. Янги юқори харажат нормасига кўникиб олингач, ҳеч ким орқага қайтишни истамайди.

Ўзбекистон жуда юқори иқтисодий ўсиш, олтин ва миснинг рекорд нархларига қарамай бюджет дефицити кўрсаткичларининг янгилашда давом этаётгани ҳали кўп тадқиқот ва изланишларга туртки беради. Нима қилмаслик кераклиги ҳақида бизнинг хатоларимиз мисолида рецептлар пайдо бўлади.

Лекин унгача ўзимиз ўзимизни тийиш учун янги фискал қоидаларни белгилаб олмасак, ёмон аҳволимиз янада ёмонлашаверади. Чунки ҳозирги касалимизнинг умумий номи фискал масъулиятсизлик, ўзбекча номи эса оғзаки топшириқлардан бошқа тиядиган қоидаларнинг йўқлиги.

Ўзбекистон зудлик билан шартли равишда 1800 долларлик олтин, 7800 долларлик мис нархи чегараси белгилаган даромадлар доирасидаги рационал бюджетга қайтиши керак. Чизиқдан юқори даромадлар ишлатилмаслиги, жамғарилиши зарур.

Харажатлар аёвсиз ва шафқатсиз кесилиши зарур. Айниқса иқтисодиётга харажатлар, айниқса давлат бошқаруви харажатлари. Харажатлар ўсишидан манфаатдор гуруҳлар, айниқса олигархия ва монополиялар қарор қабул қилиш жараёнидан бутунлай четлаштирилиши зарур.

Ҳа, ўзбек чиновниклари ёқтирадиган ҳеч нимани ўзгартирмаслик, статус квони сақлаб қолиш варианти ҳам бор. Лекин бунда яқин орада инфляцияни ҳам, савдо дефицитини ҳам, миллий валюта курсига босимни ҳам бошқариб бўлмас стадияга кирамиз.

​Антирекордлар 2024 йилда янгиланадими

Миркомил Холбоев Жорий операциялар ҳисоби дефицити ЯИМга нисбатан тарихий максимумга етганидан қайғурмоқда, статистикага кўра юқори ўсишда давом этаётган Ўзбекистонда тўғридан-тўғри инвестицияларнинг сезиларли қисқаришини келажак учун хавотирли сигнал деб атамоқда.

2024 йилда тўлов балансидаги вазиятни юмшатиш бюджет интизомига жудаям боғлиқлиги хулосасига қўшилган ҳолда, номинал валюта курсининг яга бир марта сезиларли "тўғирлаш" орқали тўлов балансини мувозанатлаш ишорасини қабул қилиб бўлмайди.

Бу ишора икки томонлама дефицитнинг ягона бенефициари бўлган олигархия шакллантирган манфий фарқни ўзбекистонликлар зиммасига сочиб юборишни англатади. Яъни охирги йиллардаги хатоларнинг мазасини олигархия ўзлаштирганига кўз юмиб, тўлов товонини халққа, хусусан Сизга, Менга ва ҳаммамизга расмийлаштириш билан баробар бу.

Энг тўғри ечим қаттиқ экономия режимига ўтиш, яъни бюджетга олигархия ва монополиялар ўтказаётган улкан босимни илдизи билан кесиб ташлаш. Шундагина адолат бўлади. Адолатли ҳақиқат бўлади.

​​Ўзбекистон фуқароси Ривалдо эмаску, қарзини Ўзбекнефтегаз тўласа

Бир ой аввал прогноз қилганимиздек, Ривалдо ва Денилсоннинг 10 млн.доллардан кўпроқ бўлган қарзини Ўзбекнефтегаз тўлаб беради.

Қарзни Ривалдо ва Денилсонни Бунёдкорга олиб келганлар, улар билан "эркакча" қўл ташлашиб битим тузганлар тўласин, деган саволни ҳеч бир ўзбек чиновниги кўтаргани йўқ. Ўзбек чиновнигига нима, кетса, Ўзбекнефтегаздан кетади. Уни эринмаган ҳамма талаяпти. Тугатиб битиргунларигача ва кредит қарзларини ўзбекистонликларга бўйнига илишгунча талашади.

Ҳаммадан қизиги, ўша Денилсон-у Ривалдоларни Бунёдкорга олиб келганлар ҳам Ўзбекнефтегазнинг бир нечта газ конини текинга қўлга киритишган. Ўзбекнефтегаз конларини ёпиқ протокол билан бу шоввозларга ўтказиб берганлар, бирровга чақириб "инсофинг борми" деб сўрамаган ҳам бўлса керак.

Ҳа, олигарх-у пенсияга чиққан бразиялик футболчилар Ўзбекнефтегазни талашда давом этаётган вақтда "хусусийлаштирилган" авиакомпания бир ойдан бери сотган билетини қайтариб бермаган.

Ўзбекистонда истеъмолчи ҳуқуқини ким ҳам ҳимоя қиларди. Истеъмолчи Ривалдо эмаску, қарзини Ўзбекнефтегаз тўлагани.

Антимонополия ўзбекистонликлар чўнтагини қоқиштириш билан боғлиқ янги чекловлар ва протекционизмнинг кучайтириш ҳаракатларини оқлаб бериш билан банд бўлса керак.

BYD Uzbekistan Factory ва BYD Central Asia қачон монополистлар рўйхатига киритилади?

Топшириқ қонунлардан, қарорлардан устунлик қилган Ўзбекистонда автомобиллар импорти бўйича янги чекловлар кучга кирмоқда. 1 июлдан BYD' электромобилларининг эркин импортига маъмурий тақиқлар қўйилиши кўзда тутилган.

2023 йилда бозорнинг очилиши томон қўйилган қадам дея баҳоланган ўзгаришларнинг кескин ортга қайтиши, қайтанга олдингидан ҳам бадтар қаттиқлашиши Ўзбекистон электромобиль ва гибридлар бозорида янги монополистни, аниқроғи монополистлар гуруҳини яратади.

Ўзаро боғланган BYD Uzbekistan Factory электромобиль ва гибридларни йиғади, BYD Central Asia эса импортни ўз назоратига олади.

Энди савол: Рақобат қўмитаси бу монополистик гуруҳни қачон Товар ёки молия бозорида устун мавқега эга компаниялар рўйхатига қўшади?

2 ҳафта аввал "бордики ўша қарор қабул қилинган тақдирда ҳам, “Рақобат тўғрисида”ги янги қонунда етарли механизмлар бор" деб журналистларни овунтирган қўмита бу ҳақда нима дейди?

Кредит фоизларини қандай пасайтириш мумкинлиги маълум бўлди

Бугун эълон қилинган янги тизимга кўра, эндиликда банклар тадбиркорлар иш ўрни яратганидан кейин уларга берилган кредит фоизини тушириб боради.

2024 йил бшида Кредит ставкаларини камида 2-3 фоизга тушириш муҳимлиги таъкидланганди.

Янги тизим моҳияти асос қилиб олинса, бизнес иш ўрнини оширган сайин кредит қарздорликлари билан боғлиқ тавакклачиликлар пасайиб боради, демакки, йўқотишлар эҳтимоли камаяди.

Шу пайтгача, Марказий банк бизнесга берилган кредитларнинг таваккалчилик даражасини асосан фоиз ставкаларига ва қисман микромолиялаштиришни рағбатлантиришга боғлаб келаётган эди.

Энди регулятордан ажратилган кредитлар ҳисобидан яратилган ишчи ўрни омилига қараб таваккалчилик даражасини белгилашни ва тегишли ўзгартиришларни "Тижорат банклари капиталининг монандлигига қўйиладиган талаблар тўғрисида"ги Низомга киритилишини кутиб қоламиз.

Пруденциал талабларда банкларнинг "маҳаллабай" тизимида кўрсатаётган фаоллигини ҳам инобатга олиш керак бўлади.

Хусусийлаштириш кечиктирилган давлат банклари кузатув кенгашлари таркибига ижод аҳли, айниқса шоирларни мустақил аъзо сифатида жалб қилиш амалиётини ҳам жорий қилиш вақти етиб келди.

Банкирлар мадҳияси

Уйғонинг-да ахир, банкирлар,
Етар ғафлат, етади уйқу!!
Банкир уйғоқ бўлган диёрда,
Бўлмас сира ташвиш-у қайғу!!

Давлатники деманг, фойда-чи деманг,
Вазифалар банкирларга хосмас деманг,
Маҳалла еттилигининг хўрози бўлинг -
Товуқларга ўзингиз бош-қош бўлинг!

Тадбиркорнинг дил рози банкир,
Оғир енгил ичра тарози банкир,
Бошқаларни уйғотинг, хўрози банкир.
Туринг энди, уйғонганиз рост бўлсин!

Пул гар Эрон бўлса, Шерози банкир,
Молия соҳасин ширвози банкир,
Нортўхта, Абжалил, Шерғози банкир,
Уйғонинглар, уйғонишлар рост бўлсин.

Рекорди янгиланаётган бюджет дефицитига қарамай, Халқ банки ва Микрокредитбанк устав капиталига яна 5,9 трлн.сўм пул берилади

2022 йилни 359 млрд.сўм зарар билан якунлаган ва капиталининг 4,6 трлн.сўмдан ортиқ қисмини емириб тугатган Халқ банки устав капиталига 3,8 трлн сўмдан ортиқ сумма "йўналтирилади".

Рентабеллиги 0,3%дан пастроқ бўлган Микрокредитбанк устав капиталига эса 2 трлн.сўмдан кўпроқ маблағ "берилади". 5 ой аввал Микрокредитбанк уставига бино сотиб олиш учун бюджетдан 250 млрд.сўм "инъом қилинганди".

Давлат банкларининг Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ва ФРРУ олдидаги қарзларини қайтариш ўрнига қарз суммаларини капиталдаги улушга конвертация қилишни назарда тутган схема ҳақида аввалроқ ёзган эдик.

Муаммо шундаки, мазкур схема бюджет тақчиллиги янада авжига чиқаётган оғир кунларда яна қўлланилмоқда.

Халқ банки ҳам, Микрокредитбанк ҳам очиқ маълумотлар мавжуд даврда бирон сўм дивиденд тўламаган, бундан кейин ҳам тўлай олмайди. Зарар кўриб ётган ёки ноль рентабеллик даражасидаги эмитент қандай дивиденд тўласин.

Шуни била туриб, кўра туриб, давлат банклари устав капиталига яна улуш киритишни қандай омиллар билан асослашган, тасаввур қилиш қийин.

Шу кунгача, қарз ва кредит линиялари сифатида расмийлаштирилган қарз ҳеч қурса 14% ставкада бюджетга ва ФРРуга фоиз даромад келтириб турганди (йилига 826 млрд.сўм). Энди шуям бўлмайди.

Ҳаммадан қизиғи, қарз ва кредитларни қайтариш ўрнига (қайтара олмайдиган ҳолатда ўзи) акцияларга конвертация қилинишини ош ва тўнга ўргатилган рейтинг компаяниялари давлатнинг қўллови деб ҳисобга олади ва ҳатто Халқ банки ва Микрокредитбанкнинг рейтингини ошириши ҳам мумкин. Марказий банк олдида ҳам шу икки ўрадаги банкнинг капитал ва ликвидлилик позицияларини яхшиланган ўлароқ намоён бўлади.

Охирги 7 йилда шаклланган консенсусга кўра, ўзбек чиновниклари давлат банкларини ҳисобсиз ўзлаштириладиган бюджетнинг давоми деб ҳисоблашади. Ҳукумат ва ҳокимият вакилларига давлат банклари ресурсларидан самарасиз фойдаланганлик учун ҳеч қандай жавобгарлик, оқибат, масъулият йўқ. Давлат банклари менежментигаям шуниси қулай бўп қолган. Барча хато, йўқотиш ва зиёнларга давлат баҳона ва сабаб кўрсатилаверади.

Мана шу зарарлик ёпиқ ҳалқалардан иборат занжир узиб ташланмагунича, давлат банкларининг аҳволи тубдан кейинги тубга қараб кетаверади.

Трансформация нима бўлди?

Ҳар гал банкларнинг давлатдан, давлатнинг банклардан узоқлашиши ўрнига тобора чатишиб кетиши тўлқинлари юз берганда, 4 йил аввал қабул қилинган Стратегия эсга тушади.

Айнан шу Стратегия кўра, давлат банклари ҳукуматнинг пала-партиш, самарасиз ва зарарли топшириқларини бажарадиган шотирлигидан чиқарилиб, бозор субъектига айлантириш кўзда тутилмагандими? Айнан шу стратегияга кўра Трансформация учун ўтган йилларда юзлаб миллиард, балки триллионлаб маблағлар сарфланмадими? Йиллик оклади 100 минг доллардан бошланадиган консультант ва маслаҳатчилар жалб қилинмадими? Ҳозир давлат банклари қаерда турипти? Қаердан чиққан бўлса, ўша жойига қайтиб қолмадими?

Хўп, Стратегия бўйича Халқ банкини хорижий стратегик инвесторларга сотиш вазифаси ўша пайтдаёқ рўё экани ҳамма биларди. Лекин ўтган 4 йилда давлат томонидан киритилган капиталнинг ярмидан кўпини утилизация қилиб, емириб юбориш мақсади бўлмагандир?

Ё трансформациядан мақсад ўзи арзон ва сифатсиз бошқарувга эга бўлган давлат банкларини йўл-йўлакай миллиардлаб пул ўзлаштириб бир тийинга қиммат активларга айлантиришмиди?

Молиявий саводхон, ҳисоб-китоби бор, давлатга қарам бўлмаган фуқаро ёки тадбиркор Халқ банкигаям, Микрокредитбанккаям яқинлашмайди. Масалан, мен қадам босмайман.

Лекин Халқ банкида ихтиёрий мажбурий равишда ўзбекистонликларнинг жамғариб бориладиган пенсия маблағлари ҳалигача сақланмоқда. Мен ҳам шуларнинг бириман. Ваҳоланки стратегияга кўра, ушбу маблағлар аллақачон Молия вазирлигига ўтказилиши керак эди. Шахсан мен йилдан йилга реал қиймати кўпайиш ўрнига қадрсизлантириб бораётган жамғариб бориладиган пенсия маблағларининг Халқ банкида сақланишини истамайман.

Бюджет дефицити халқ учунми?

Бюджет дефицити ошган сари ўзбек чиновниклари камхаржроқ бўлади, ҳар бир тийинни ҳисобига боришга ўтилади, харажат ва лойиҳаларнинг иқтисодий самарадорлиги талаби кучаяди, деганлар қаттиқ янгилашади.

Бюджет дефицити бу ўқитувчилар учун, дўхтирлар учун, пенсионерлар учун, фаррошлар учун, фельдшерлар учун.

Олтиннинг 2300 долларга, миснинг 9400 долларга ошишидан тушган қўшимча триллионлаб даромадлар учун шиширилган ва қавати ошган лойиҳалар ҳам аллақачон тайёр қилиб бўлинган бўлса керак.

Иситиш ва исссиқлик учун оширилган тарифлар 2 апрелдан кучга киритилган. Бўшаган маблағлар нимага ишлатилади?

Шаҳар ҳокимининг қарорига кўра, 2024 йил 2 апрелдан марказлашган иссиқлик таъмииноти аҳоли учун 105 754 сўм/Гкал (ҚҚСсиз) тариф даражаси тасдиқланган.

Тарифларнинг оширилиши ҳисобига бюджетдан ажратиладиган субсидиялар қанчага қисқариши ҳисоблари очиқланмаган.

Субсидияларнинг камайиши бюджетда маълум миқдорда маблағларни бўшашига олиб келади. Энди асосий савол шундаки, ўша бўшаган маблағлар қайси мақсадларда ишлатилади?

Ўйлаб топилган лойиҳалар орқали ўзлаштириш ва янги бошқарув харажатларига чайиш учунми? Ёки таълимгами? Тиббиётгами?