Ёмон хабар: Ёпиқ протокол билан тухум экспорти тўхтатилган
У қутбдан бу қутбга сакрашлар масаласида Ўзбекистонга, айниқса қонунлар эмас, оғзаки топшириқлар ва ёпиқ протоколлар амал қиладиган Янги Ўзбекистонга тенг келадиган мамлакат топилмаса керак.
Кўп ўйлайман, шунақа ёпиқ қарорлар қабул қилишда, тўхта, бунинг зиёни қанча, фойдаси қанча, деган фикрлар янгрармикан? Бизнинг вазифамиз қўшилган қийматни кўпайтириш, иқтисодиётни ўлдириш эмас, деган ўзгача фикрлар чиқармикан кимдандир?
Ўйлаб ўтирмай, тухум экспорти тақиқини қилибсизлар, хўб, бу ҳақда ҳеч қурса, жамоатчиликни, боринг ана бизнесни огоҳлантириб қўйишнинг иложи йўқми? Ҳамма ҳам сизларнинг кабинетингиз эшигини тепиб кириб, исталган ҳужжатларга, имтиёз ва преференцияларга қўл қўйдириб оладиган корчалон ва олигарх ё дўстларингиз эмас. Ўзбекистон фақат сизларнинг дўстларингиз, олигарх валийнеъматларингиз ва корчалон шерикларингиздан иборат эмас.
Кейингиси, умуман ўзи бирон бир соҳага ё бизнесга оид қарорлар чиқаришда ўша соҳа ё бизнес вакилларини эшитиш имкони борми? Чигитни вилоятдан чиқаришга тақиқ қўйишдан аввал кластерлар билан, ип-калава экспортини тўхтатишдан аввал текстилчилар билан мулоқот қилса бўладими? Чунки сизлар эмас, айнан ўшалар қўшилган қиймат яратаяпти.
Ҳа, айтгандай. Рост ва Ёлғонни ажратиб олиш осон. Ёлғончида ёлғон билан боғлиқ бир нечта версия бўлади, версиялар тинимсиз алмашаверади.
Мана масалан, "Чигитлар ҳукмдори" Қашқадарё ҳокимлигининг аслиятини 2 январдан буён тинимсиз ўзгараётган версияларидан билиб олиш мумкин.
Тухум экспорти тақиқи масаласида ҳам шу. Ветеринария қўмитасининг баёноти ҳали охирги версия эмас. Ҳали товуқ вазирлиги дейиладиган Паррандачилик уюшмаси (шўринг қурғур паррандачилар шулардан экспорт учун рухсат олиш керак) чиқади яна битта версия билан, у ёқда ҳали Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг ҳам версияси бор. Битта маслаҳат-да, аввал ёлғонларингни ўзаро келишиб олинглар.
У қутбдан бу қутбга сакрашлар масаласида Ўзбекистонга, айниқса қонунлар эмас, оғзаки топшириқлар ва ёпиқ протоколлар амал қиладиган Янги Ўзбекистонга тенг келадиган мамлакат топилмаса керак.
Кўп ўйлайман, шунақа ёпиқ қарорлар қабул қилишда, тўхта, бунинг зиёни қанча, фойдаси қанча, деган фикрлар янгрармикан? Бизнинг вазифамиз қўшилган қийматни кўпайтириш, иқтисодиётни ўлдириш эмас, деган ўзгача фикрлар чиқармикан кимдандир?
Ўйлаб ўтирмай, тухум экспорти тақиқини қилибсизлар, хўб, бу ҳақда ҳеч қурса, жамоатчиликни, боринг ана бизнесни огоҳлантириб қўйишнинг иложи йўқми? Ҳамма ҳам сизларнинг кабинетингиз эшигини тепиб кириб, исталган ҳужжатларга, имтиёз ва преференцияларга қўл қўйдириб оладиган корчалон ва олигарх ё дўстларингиз эмас. Ўзбекистон фақат сизларнинг дўстларингиз, олигарх валийнеъматларингиз ва корчалон шерикларингиздан иборат эмас.
Кейингиси, умуман ўзи бирон бир соҳага ё бизнесга оид қарорлар чиқаришда ўша соҳа ё бизнес вакилларини эшитиш имкони борми? Чигитни вилоятдан чиқаришга тақиқ қўйишдан аввал кластерлар билан, ип-калава экспортини тўхтатишдан аввал текстилчилар билан мулоқот қилса бўладими? Чунки сизлар эмас, айнан ўшалар қўшилган қиймат яратаяпти.
Ҳа, айтгандай. Рост ва Ёлғонни ажратиб олиш осон. Ёлғончида ёлғон билан боғлиқ бир нечта версия бўлади, версиялар тинимсиз алмашаверади.
Мана масалан, "Чигитлар ҳукмдори" Қашқадарё ҳокимлигининг аслиятини 2 январдан буён тинимсиз ўзгараётган версияларидан билиб олиш мумкин.
Тухум экспорти тақиқи масаласида ҳам шу. Ветеринария қўмитасининг баёноти ҳали охирги версия эмас. Ҳали товуқ вазирлиги дейиладиган Паррандачилик уюшмаси (шўринг қурғур паррандачилар шулардан экспорт учун рухсат олиш керак) чиқади яна битта версия билан, у ёқда ҳали Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг ҳам версияси бор. Битта маслаҳат-да, аввал ёлғонларингни ўзаро келишиб олинглар.
Telegram
Bahodir Ahmedov
Тухумга тақиқ: Бош вазир йиғилиш баённомаси, асл таклиф берганлар маълум
Тухум экспортига тақиқ бўйича вазият ойдинлашмоқда. Божхонадан 1 апрелгача тухум ўтказмаслик таклифи билан Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги ва Қишлоқ хўжалиги…
Тухум экспортига тақиқ бўйича вазият ойдинлашмоқда. Божхонадан 1 апрелгача тухум ўтказмаслик таклифи билан Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги ва Қишлоқ хўжалиги…
Йил хом-ашёси - Литий
2021 йил хом-ашё ва металлар нархларининг кескин кўтарилгани билан ёдда қолди. Пандемиядан кейин таклифнинг жуда тез тикланаётган талабдан ортда қолиши, логистикадаги узилишлар хом-ашё нархларини ҳаддан зиёд ошириб юборди.
Нархларни доимий кузатиб ва ўрганиб борувчи OilPrice нашри 2021 йилда энг қимматлаган хом-ашё ўлароқ Литийни кўрсатган. Электромобиллар учун асосий таркиб металл ҳисобланган литий 2021 йилда 477%га ошган. Дарвоқе литий захираларига энг бой мамлакат бу Афғонистон ҳисобланади, лекин қайси инвестор толиблар билан ишлашга журъат эта олади?
Нарх ошишдаги кейинги ўринни этанол эгаллаган. Яшил иқтисодиётга ўтиш урф бўлган мамлакатларда биоёқилғи ҳисобланган этанол йил давомида 125%га ошган.
Ёзда ва кузда шамол энергетикаси дуч келган муаммолар, газ нархининг қимматлашуви кўмирга бўлган қизиқишни қайтарган. Кўмир 2021 йилда 111%га ошган.
Қимматлаган ТОП-10 хом-ашёлар қаторига яна маккажўхори, кофе, газолин, нафта, пропан, мазут ва нефть кирган.
2021 йил хом-ашё ва металлар нархларининг кескин кўтарилгани билан ёдда қолди. Пандемиядан кейин таклифнинг жуда тез тикланаётган талабдан ортда қолиши, логистикадаги узилишлар хом-ашё нархларини ҳаддан зиёд ошириб юборди.
Нархларни доимий кузатиб ва ўрганиб борувчи OilPrice нашри 2021 йилда энг қимматлаган хом-ашё ўлароқ Литийни кўрсатган. Электромобиллар учун асосий таркиб металл ҳисобланган литий 2021 йилда 477%га ошган. Дарвоқе литий захираларига энг бой мамлакат бу Афғонистон ҳисобланади, лекин қайси инвестор толиблар билан ишлашга журъат эта олади?
Нарх ошишдаги кейинги ўринни этанол эгаллаган. Яшил иқтисодиётга ўтиш урф бўлган мамлакатларда биоёқилғи ҳисобланган этанол йил давомида 125%га ошган.
Ёзда ва кузда шамол энергетикаси дуч келган муаммолар, газ нархининг қимматлашуви кўмирга бўлган қизиқишни қайтарган. Кўмир 2021 йилда 111%га ошган.
Қимматлаган ТОП-10 хом-ашёлар қаторига яна маккажўхори, кофе, газолин, нафта, пропан, мазут ва нефть кирган.
Ўзбекистонда ва қўшниларимизда коронавирусдан шикастланиш кескин ошмоқда
Кеча Ўзбекистонда 251 нафар фуқарода коронавирус инфекцияси аниқланган. Бу 4 январдаги кўрсаткичдан (90 нафар) кўра қарийб 3 баробар кўп. Деярли 10 кунлик танаффусдан сўнг ўлим ҳолати такрорланган.
Ўзбекистонда кузатилаётган салбий тенденция, афсуски, қўшниларимизда ҳам қайд этилмоқда.
Кеча Қозоғистонда 1138 та янги шикастланиш қайд этилган. 4 январь куни бу кўрсаткич 483 нафар эди. Алматида шикастланиш 2 баробар, Шимкентда эса 4,7 баробар ўсган.
Худди шундай ҳолат Қирғизистонда ҳам. Кеча 247 нафар қирғизистонлик коронавирус юқтиргани аниқланган бўлса, 4 январь куни бу кўрсаткич 52 нафар эди. Ўлим оқибатлари ҳам кўпайган.
Қайд этилаётган ёмон статистика янги омикрон штамми қайд этилгани билан боғлиқми ёки тестлар олиш кўпайгани биланми ёхуд бу бўйича Қозоғистондаги воқеаларга қандайдир алоқадорлик борми - расмийлар баёнот бергани йўқ.
Кеча Ўзбекистонда 251 нафар фуқарода коронавирус инфекцияси аниқланган. Бу 4 январдаги кўрсаткичдан (90 нафар) кўра қарийб 3 баробар кўп. Деярли 10 кунлик танаффусдан сўнг ўлим ҳолати такрорланган.
Ўзбекистонда кузатилаётган салбий тенденция, афсуски, қўшниларимизда ҳам қайд этилмоқда.
Кеча Қозоғистонда 1138 та янги шикастланиш қайд этилган. 4 январь куни бу кўрсаткич 483 нафар эди. Алматида шикастланиш 2 баробар, Шимкентда эса 4,7 баробар ўсган.
Худди шундай ҳолат Қирғизистонда ҳам. Кеча 247 нафар қирғизистонлик коронавирус юқтиргани аниқланган бўлса, 4 январь куни бу кўрсаткич 52 нафар эди. Ўлим оқибатлари ҳам кўпайган.
Қайд этилаётган ёмон статистика янги омикрон штамми қайд этилгани билан боғлиқми ёки тестлар олиш кўпайгани биланми ёхуд бу бўйича Қозоғистондаги воқеаларга қандайдир алоқадорлик борми - расмийлар баёнот бергани йўқ.
Пойтахт бюджети қабул қилинди: Серхаржатликда у республика бюджетини ортда қолдиради
2022 йил учун Тошкент шаҳар ва пойтахт туманлари бюджети қабул қилинди.
Серхаражатлиги бўйича пойтахт бюджети Республика бюджетидан асло қолишмайди.
Шундай қилиб, Пойтахт ва унинг туманлари биргаликдаги бюджети 6 044,7 миллиард сўм ҳажмида тасдиқланган. Пойтахтнинг туманларсиз бюджети 4 428,7 миллиард сўм. 2021 йилга нисбатан пойтахт бюджети 52 фоизга шиширилган.
Пойтахт ҳудудлар орасида Республика бюджетидан трансферт олмайдиган уч ҳудуддан бири.
Бюджет даромадларининг энг катта қисмини Юридик шахсларнинг мол-мулкига солинадиган солиқ ташкил этади (728,8 миллиард сўм). Ўтган йили 313,6 миллиард сўм эди. Яъни гарчи солиқ ставкаси камайтирилди дейилганига қарамай, минимал база белгилангани учун, мулк солиғидан тушум 2,3 ошиши керак. Ҳийла-и солиқ деб шуни айтади.
Иккинчи асосий манба - Айланмадан олинадиган солиқ (586,8 миллиард сўм).
Учинчи манба юридик шахсларнинг ер солиғи 567,7 миллиард сўм). 2021 йилга нисбатан 35% ўсиш.
Жарималар доимгидек, пойтахт бюджетининг тўлдирадиган манбалигича қолмоқда. 256 миллиард сўм. Ўтган йилга нисбатан +69%.
Бензин, дизел ёқилғиси ва газ реализациясидан солиқ тушумини деярли 4 баробар, 374,4 миллиард сўмгача оширишмоқчи.
Харажатлар қисми ҳам жуда қизиқ. Бечора пойтахтлик солиқ тўловчилар ўғри ва муттаҳам олигархларнинг ишрат масканига айланган "Хаятт Ридженси" меҳмонхонаси кредитлари тўлаш учун 69 миллиард сўм тўлаши керак бўлади.
Тошкент метрополитенида кундузи соат 10:00 дан 16:00 гача бўлган кундузги даврда пенсионерларни бепул ташишда ва бепул юриш зарарини қоплашга 116,5 миллиард сўм йўналтиририлади (Ўтган йили 9,7 миллиард сўм эди). Иштаҳани ошганини кўрдизми? Шу пулни пенсионерларнинг ўзига пенсиясига қўшимча тўлов сифатида бериш ҳақида ўйлаб ҳам кўришмайди. Чунки бунда пуллар пенсионерлар чўнтагига тушади, чиновниклар чўнтагига эмас.
Шаҳар пассажир транспорти зарарларини қоплашга 150 миллиард сўм мўлжалланган.
«Обод қишлоқ» ва «Обод махалла» дастурларининг харажатлари, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тақсимланадиган маблағларга 500 миллиарддан жами 1 триллион сўм кўзланган. Демак пойтахт маҳаллаларида бордюр операцияси давом этади.
Иссиқлик энергиясини ишлаб чиқарувчиларга аҳолига кўрсатилган иссиқлик таъминоти хизмати учун пасайтирилган тарифларни қўллаш натижасида юзага келадиган зарарни қоплашга 732,2 миллиард.сўм ажратилади. Бу ўтган йилдан кўра 69 фоиз кўп дегани. Иссиқлик тизимиям нақ қора ўпқон. Тизим бутун мазмуни бўйича зарарларни кўпайтиришга ихтисослашган. Қанча зарар кўп бўлса, бюджет пулини шунча эмиш мумкин.
@the_bakiroo
2022 йил учун Тошкент шаҳар ва пойтахт туманлари бюджети қабул қилинди.
Серхаражатлиги бўйича пойтахт бюджети Республика бюджетидан асло қолишмайди.
Шундай қилиб, Пойтахт ва унинг туманлари биргаликдаги бюджети 6 044,7 миллиард сўм ҳажмида тасдиқланган. Пойтахтнинг туманларсиз бюджети 4 428,7 миллиард сўм. 2021 йилга нисбатан пойтахт бюджети 52 фоизга шиширилган.
Пойтахт ҳудудлар орасида Республика бюджетидан трансферт олмайдиган уч ҳудуддан бири.
Бюджет даромадларининг энг катта қисмини Юридик шахсларнинг мол-мулкига солинадиган солиқ ташкил этади (728,8 миллиард сўм). Ўтган йили 313,6 миллиард сўм эди. Яъни гарчи солиқ ставкаси камайтирилди дейилганига қарамай, минимал база белгилангани учун, мулк солиғидан тушум 2,3 ошиши керак. Ҳийла-и солиқ деб шуни айтади.
Иккинчи асосий манба - Айланмадан олинадиган солиқ (586,8 миллиард сўм).
Учинчи манба юридик шахсларнинг ер солиғи 567,7 миллиард сўм). 2021 йилга нисбатан 35% ўсиш.
Жарималар доимгидек, пойтахт бюджетининг тўлдирадиган манбалигича қолмоқда. 256 миллиард сўм. Ўтган йилга нисбатан +69%.
Бензин, дизел ёқилғиси ва газ реализациясидан солиқ тушумини деярли 4 баробар, 374,4 миллиард сўмгача оширишмоқчи.
Харажатлар қисми ҳам жуда қизиқ. Бечора пойтахтлик солиқ тўловчилар ўғри ва муттаҳам олигархларнинг ишрат масканига айланган "Хаятт Ридженси" меҳмонхонаси кредитлари тўлаш учун 69 миллиард сўм тўлаши керак бўлади.
Тошкент метрополитенида кундузи соат 10:00 дан 16:00 гача бўлган кундузги даврда пенсионерларни бепул ташишда ва бепул юриш зарарини қоплашга 116,5 миллиард сўм йўналтиририлади (Ўтган йили 9,7 миллиард сўм эди). Иштаҳани ошганини кўрдизми? Шу пулни пенсионерларнинг ўзига пенсиясига қўшимча тўлов сифатида бериш ҳақида ўйлаб ҳам кўришмайди. Чунки бунда пуллар пенсионерлар чўнтагига тушади, чиновниклар чўнтагига эмас.
Шаҳар пассажир транспорти зарарларини қоплашга 150 миллиард сўм мўлжалланган.
«Обод қишлоқ» ва «Обод махалла» дастурларининг харажатлари, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тақсимланадиган маблағларга 500 миллиарддан жами 1 триллион сўм кўзланган. Демак пойтахт маҳаллаларида бордюр операцияси давом этади.
Иссиқлик энергиясини ишлаб чиқарувчиларга аҳолига кўрсатилган иссиқлик таъминоти хизмати учун пасайтирилган тарифларни қўллаш натижасида юзага келадиган зарарни қоплашга 732,2 миллиард.сўм ажратилади. Бу ўтган йилдан кўра 69 фоиз кўп дегани. Иссиқлик тизимиям нақ қора ўпқон. Тизим бутун мазмуни бўйича зарарларни кўпайтиришга ихтисослашган. Қанча зарар кўп бўлса, бюджет пулини шунча эмиш мумкин.
@the_bakiroo
Тухум экспорти учун чеклов расман тан олинди
"Товуқ вазирлиги" ва бошқа иқтисодиётга зиён келтириш билан машғул паразит идораларнинг янги ва янги ёлғонларни тўқишига ўрин қолдирилмади.
Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги тухум экспорти учун вақтинчалик чеклов жорий этилганини тан олди ва бунга изоҳ берди.
Вазирлик 2021 йилнинг сентябрь-декабрь ойларида республика бўйича тухум нархи 19,6 фоизга, айрим ҳудудларда эса 20-22 фоизгача қимматлашганини қайд этиб, тухум экспортига нисбатан киритилган чеклов вақтинчалик чора бўлиб ҳисобланишини таъкидлаган.
Терс ва без бўлиб ёлғон гапирилмагани, аллақачон ишга тушган зарарли директивани бунақаси йўқ, дейилмагани учун, аввало вазирликка ташаккур.
Лекин кўп такрорланганидек, ният билан натижа орасида жуда катта катта фарқ бор.
Экспортга чекловлар тухум ишлаб чиқаришни кескин қисқартиради. Тадбиркор ва фермерларда хўжаликларни кенгайтиришга бўлган стимулни ўлдиради.
Вазирлик хўжаликлардаги паррандалар сони умумий ҳисобда 1 миллиондан ортиқ миқдорга камайганига эътибор қаратган. Гап шундаки, парранда сонининг қисқариши, экспортга чекловлардан кейин янада тезлашади. Чунки энди товуқдан тухум олиш эмас, сўйиб юбориш афзаллиги юзага келади.
Катта эҳтимол, баҳор ойларига чиқиб, Ўзбекистон қўшни давлатлардан тухум импорт қилишни ҳам бошлайди.
Тепадагиларга яна ва яна Аргентинанинг "Гўшт — ҳамма учун" дастури қандай оқибатлар яратганини эслатишга тўғри келади.
Сизлар бугунги чеклов билан фермер ва тадбиркорларни жазоладингиз. Лекин энди эртага сиз гўёки ҳимоя қилмоқчи бўлган кенг аҳоли қатлами икки карра жазоланади.
@the_bakiroo
"Товуқ вазирлиги" ва бошқа иқтисодиётга зиён келтириш билан машғул паразит идораларнинг янги ва янги ёлғонларни тўқишига ўрин қолдирилмади.
Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги тухум экспорти учун вақтинчалик чеклов жорий этилганини тан олди ва бунга изоҳ берди.
Вазирлик 2021 йилнинг сентябрь-декабрь ойларида республика бўйича тухум нархи 19,6 фоизга, айрим ҳудудларда эса 20-22 фоизгача қимматлашганини қайд этиб, тухум экспортига нисбатан киритилган чеклов вақтинчалик чора бўлиб ҳисобланишини таъкидлаган.
Терс ва без бўлиб ёлғон гапирилмагани, аллақачон ишга тушган зарарли директивани бунақаси йўқ, дейилмагани учун, аввало вазирликка ташаккур.
Лекин кўп такрорланганидек, ният билан натижа орасида жуда катта катта фарқ бор.
Экспортга чекловлар тухум ишлаб чиқаришни кескин қисқартиради. Тадбиркор ва фермерларда хўжаликларни кенгайтиришга бўлган стимулни ўлдиради.
Вазирлик хўжаликлардаги паррандалар сони умумий ҳисобда 1 миллиондан ортиқ миқдорга камайганига эътибор қаратган. Гап шундаки, парранда сонининг қисқариши, экспортга чекловлардан кейин янада тезлашади. Чунки энди товуқдан тухум олиш эмас, сўйиб юбориш афзаллиги юзага келади.
Катта эҳтимол, баҳор ойларига чиқиб, Ўзбекистон қўшни давлатлардан тухум импорт қилишни ҳам бошлайди.
Тепадагиларга яна ва яна Аргентинанинг "Гўшт — ҳамма учун" дастури қандай оқибатлар яратганини эслатишга тўғри келади.
Сизлар бугунги чеклов билан фермер ва тадбиркорларни жазоладингиз. Лекин энди эртага сиз гўёки ҳимоя қилмоқчи бўлган кенг аҳоли қатлами икки карра жазоланади.
@the_bakiroo
Ўзбекистондаги паррандалар сони ҳақида
Албатта, менинг ўзбек статистикасига, янги даврда ҳам, ўтган даврда ҳам ишончим жудаям паст бўлган. Ўзбек бизнеси ва айниқса сиёсий иқтидордагилар ўзбек статистикаси асосида қарор қабул қилсалар, фақат адашадилар. Ҳарқалай, менда шундай қараш шаклланган.
Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлигининг баёнотидаги парранда сони 1 миллионга қисқаргани билан боғлиқ фикр мени бироз сергаклантирди. Албатта бу ерда қайси даврга нисбатан парранда сони қисқаргани айтилмаган.
Келинг, расмий статистикага мурожаат қилайлик.
2020 йил 1 октябрь ҳолатига паррандалар сони 82,4 миллион бўлган.
2021 йил 1 январда паррандалар сони 90,1 миллионга етган. Яъни 3 ойда парранда сони 7,7 миллионга кўпайган. Ахир парранда итбалиқмаску дейишингиз мумкин. Лекин бу ўзбек статистикаси. Давоми янаям қизиқ.
Яна уч ой ўтиб, 2021 йил 1 апрелда паррандалар сони 84,1 миллионтани ташкил этган. Яъни йилнинг дастлабки уч ойида Ўзбекистондаги паррандалар 6 миллионга қисқариб кетган. Ўлат келганми, нима бало дейишингиз мумкин.
2021 йил 1 июлда паррандаларимиз сони 83,5 миллионта бўлган, яъни яна 600 мингтага камайган.
2021 йил 1 октябрда паррандалар умумий боши 86,2 миллионга етган. Яъни чораклик ўсиш 2,7 миллионтани ташкил этган.
2022 йил 1 январь ҳолатига маълумотлар ҳали очиқлангани йўқ.
Энди айтилган рақам - бош сони 1 миллионга қисқарган паррандаларга қайтамиз. Агар расмий статистикамизга суянсак, охирги 1 йилда парранда сони 3,8 миллионга ошган, охирги чоракни олсак, 2,7 миллионга ошган, йил бошидан олсак эса, 3,9 миллионтага камайган. Мана шунақа статистика. Жудаям ғалати, шундай эмасми.
Бу борада менинг ўзим учун қабул қилган позициям бор. Менинг хусусий фикримга кўра, парранда сони бўйича расмий статистикага умуман ишонмаслик керак. Чунки бу статистика фақат ҳисобот даврларида чиройли ЯИМ ясаш учун шакллантириладиган рақамлардан иборат. Гап фақат парранда сонида эмас, қорамоллар бўйича ҳам шундай ўта кескин қисқариб ва кескин ошадиган ҳолатларни кўриш мумкин.
Албатта, менинг ўзбек статистикасига, янги даврда ҳам, ўтган даврда ҳам ишончим жудаям паст бўлган. Ўзбек бизнеси ва айниқса сиёсий иқтидордагилар ўзбек статистикаси асосида қарор қабул қилсалар, фақат адашадилар. Ҳарқалай, менда шундай қараш шаклланган.
Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлигининг баёнотидаги парранда сони 1 миллионга қисқаргани билан боғлиқ фикр мени бироз сергаклантирди. Албатта бу ерда қайси даврга нисбатан парранда сони қисқаргани айтилмаган.
Келинг, расмий статистикага мурожаат қилайлик.
2020 йил 1 октябрь ҳолатига паррандалар сони 82,4 миллион бўлган.
2021 йил 1 январда паррандалар сони 90,1 миллионга етган. Яъни 3 ойда парранда сони 7,7 миллионга кўпайган. Ахир парранда итбалиқмаску дейишингиз мумкин. Лекин бу ўзбек статистикаси. Давоми янаям қизиқ.
Яна уч ой ўтиб, 2021 йил 1 апрелда паррандалар сони 84,1 миллионтани ташкил этган. Яъни йилнинг дастлабки уч ойида Ўзбекистондаги паррандалар 6 миллионга қисқариб кетган. Ўлат келганми, нима бало дейишингиз мумкин.
2021 йил 1 июлда паррандаларимиз сони 83,5 миллионта бўлган, яъни яна 600 мингтага камайган.
2021 йил 1 октябрда паррандалар умумий боши 86,2 миллионга етган. Яъни чораклик ўсиш 2,7 миллионтани ташкил этган.
2022 йил 1 январь ҳолатига маълумотлар ҳали очиқлангани йўқ.
Энди айтилган рақам - бош сони 1 миллионга қисқарган паррандаларга қайтамиз. Агар расмий статистикамизга суянсак, охирги 1 йилда парранда сони 3,8 миллионга ошган, охирги чоракни олсак, 2,7 миллионга ошган, йил бошидан олсак эса, 3,9 миллионтага камайган. Мана шунақа статистика. Жудаям ғалати, шундай эмасми.
Бу борада менинг ўзим учун қабул қилган позициям бор. Менинг хусусий фикримга кўра, парранда сони бўйича расмий статистикага умуман ишонмаслик керак. Чунки бу статистика фақат ҳисобот даврларида чиройли ЯИМ ясаш учун шакллантириладиган рақамлардан иборат. Гап фақат парранда сонида эмас, қорамоллар бўйича ҳам шундай ўта кескин қисқариб ва кескин ошадиган ҳолатларни кўриш мумкин.
Омикрон штамми Марказий осиёга кириб келди
Қозоқ ахборот агентликларига кўра, Астана ва Алмати шаҳарларида коронавируснинг омикрон штамми аниқланган.
Қозоқ ахборот агентликларига кўра, Астана ва Алмати шаҳарларида коронавируснинг омикрон штамми аниқланган.
Тухум парадокси ва ўзбекча узвийлик
Ҳукумат тухум экспортини ёпиқ протокол билан тақиқлагани ортидан Ҳукуматнинг экспортни рағбатлантириш билан боғлиқ бошқа бир очиқ қарори эсга тушди.
Бундан бир ярим йил аввал, экспорт қилишда транспорт харажатларининг бир қисмини компенсация қилиш бўйича механизм яратилган. Ундан аввал эса Президент қарори қабул қилинган.
Унга кўра, Транспорт харажатларини қоплаб бериш орқали экспорти рағбатлантириладиган маҳсулотлар рўйхатида, не ажабки, тухум ҳам бор.
Масалан, Афғонистонга тухум экспорт қилувчилар учун агар тухум автомобиль транспортида ташилса, килосига 260 сўм, темир йўл транспортида ташилса эса 115 сўм субсидия тарзида қоплаб берилади.
Бошқача айтганда тухум экспортини субсидия билан рағбатлантирмоқчи бўлган ҳукуматнинг ўзи тухум экспортини нотариф йўл билан чекламоқда. Мана буни ўзбекча узвийлик деб атаса бўлади.
Ҳукумат тухум экспортини ёпиқ протокол билан тақиқлагани ортидан Ҳукуматнинг экспортни рағбатлантириш билан боғлиқ бошқа бир очиқ қарори эсга тушди.
Бундан бир ярим йил аввал, экспорт қилишда транспорт харажатларининг бир қисмини компенсация қилиш бўйича механизм яратилган. Ундан аввал эса Президент қарори қабул қилинган.
Унга кўра, Транспорт харажатларини қоплаб бериш орқали экспорти рағбатлантириладиган маҳсулотлар рўйхатида, не ажабки, тухум ҳам бор.
Масалан, Афғонистонга тухум экспорт қилувчилар учун агар тухум автомобиль транспортида ташилса, килосига 260 сўм, темир йўл транспортида ташилса эса 115 сўм субсидия тарзида қоплаб берилади.
Бошқача айтганда тухум экспортини субсидия билан рағбатлантирмоқчи бўлган ҳукуматнинг ўзи тухум экспортини нотариф йўл билан чекламоқда. Мана буни ўзбекча узвийлик деб атаса бўлади.
"Бошқарув сифати Ўзбекистоннинг энг ожиз нуқталаридан"
Fitch Ratings Ўзбекистон иқтисодиёти бўйича навбатдаги хулосаларини очиқлади.
Ислоҳотларда давлат молиялаштирувидан бозор манбаларига ўтиш турли соҳаларда турлича кетаётгани, лекин бу борада банклар кўпроқ натижага эришаётганлиги қайд этилган.
Агентлик ўтган даврда кредит юкининг юқори эмаслиги ислоҳотларда ёрдам берганини таъкидлаган ҳолда, қарздорликларнинг тез суръатда ошиши риск омилига айланишидан огоҳлантирган.
Ислоҳотларнинг асосий мақсади ҳисобланган юқори суръатлардаги ўсишга, хусусан электр генерациясига ва бошқа муҳим соҳаларга инвестицияларни кўпайтириш орқали эришиш ҳисобланади. Мазкур ўсиш бошқа тармоқлар ривожи учун таянч бўлиши мумкин. Лекин қарзлар ҳисобига юқори ўсиш янги рискларга, масалан активлар сифатининг пасайиши ва банкларнинг ташқи қарздорликка қарамлиги кучайишига олиб келиши мумкин.
Шунингдек, ҳисоботда бошқарув сифати Ўзбекистонда энг ожиз нуқталардан бири эканлиги таъкидланилган.
Fitch Ratings Ўзбекистон иқтисодиёти бўйича навбатдаги хулосаларини очиқлади.
Ислоҳотларда давлат молиялаштирувидан бозор манбаларига ўтиш турли соҳаларда турлича кетаётгани, лекин бу борада банклар кўпроқ натижага эришаётганлиги қайд этилган.
Агентлик ўтган даврда кредит юкининг юқори эмаслиги ислоҳотларда ёрдам берганини таъкидлаган ҳолда, қарздорликларнинг тез суръатда ошиши риск омилига айланишидан огоҳлантирган.
Ислоҳотларнинг асосий мақсади ҳисобланган юқори суръатлардаги ўсишга, хусусан электр генерациясига ва бошқа муҳим соҳаларга инвестицияларни кўпайтириш орқали эришиш ҳисобланади. Мазкур ўсиш бошқа тармоқлар ривожи учун таянч бўлиши мумкин. Лекин қарзлар ҳисобига юқори ўсиш янги рискларга, масалан активлар сифатининг пасайиши ва банкларнинг ташқи қарздорликка қарамлиги кучайишига олиб келиши мумкин.
Шунингдек, ҳисоботда бошқарув сифати Ўзбекистонда энг ожиз нуқталардан бири эканлиги таъкидланилган.
Марказий банк 2021 йилда 6,7 миллиард долларлик соф интервенция амалга оширган
2021 йилда Марказий банкнинг ички валюта бозорига соф интервенциялари 6,7 млрд. долларни (71,6 трлн. сўм эквиваленти) ташкил этгани очиқланди. Солиштириш учун - 2020 йилдаги интервенциялар ҳажми 5,5 миллиард доллар (53,0 трлн.сўм) атрофида эди.
Ойлар қирқимида олинса, энг кўп интервенция ноябрда (9 трлн.сўм атрофида), энг ками эса март ойида юз бергани маълум бўлади (3 трлн.сўм атрофида).
Шунингдек, 2021 йил давомида олтин ишлаб чиқарувчиларга жами 63 трлн.сўмлик тўловлар амалга оширилгани маълум қилинди.
Ҳукуматнинг фискаль канал орқали ҳаддан зиёд фаоллиги (жами 26,5 трлн.сўм) регулятор олтин сотиб олганидан кўра кўпроқ валюта интервенцияси амалга оширилиши шароитларини келтириб чиқарган.
Шунингдек ортиқча ликвидликни стериллаш учун облигациялар билан боғлиқ операциялар ҳажми оширилган. Пул-кредит сиёсати инструментлари ҳам ликвидликни рестрикция қилишга ёрдам берган.
Банк тизимига чиқарилган қўшимча ликвидликнинг деярли тўлиқ ҳажмда стерилизация қилинишини инфляцияга босим кўрсатиши мумкин бўлган монетар омиллар таъсирини минималлаштириш
имконини берган.
2021 йилда Марказий банкнинг ички валюта бозорига соф интервенциялари 6,7 млрд. долларни (71,6 трлн. сўм эквиваленти) ташкил этгани очиқланди. Солиштириш учун - 2020 йилдаги интервенциялар ҳажми 5,5 миллиард доллар (53,0 трлн.сўм) атрофида эди.
Ойлар қирқимида олинса, энг кўп интервенция ноябрда (9 трлн.сўм атрофида), энг ками эса март ойида юз бергани маълум бўлади (3 трлн.сўм атрофида).
Шунингдек, 2021 йил давомида олтин ишлаб чиқарувчиларга жами 63 трлн.сўмлик тўловлар амалга оширилгани маълум қилинди.
Ҳукуматнинг фискаль канал орқали ҳаддан зиёд фаоллиги (жами 26,5 трлн.сўм) регулятор олтин сотиб олганидан кўра кўпроқ валюта интервенцияси амалга оширилиши шароитларини келтириб чиқарган.
Шунингдек ортиқча ликвидликни стериллаш учун облигациялар билан боғлиқ операциялар ҳажми оширилган. Пул-кредит сиёсати инструментлари ҳам ликвидликни рестрикция қилишга ёрдам берган.
Банк тизимига чиқарилган қўшимча ликвидликнинг деярли тўлиқ ҳажмда стерилизация қилинишини инфляцияга босим кўрсатиши мумкин бўлган монетар омиллар таъсирини минималлаштириш
имконини берган.
498 минг сўм
2022 йил учун минимал истеъмол харажатлари миқдори 498 минг сўм деб эълон қилинди.
Айни шу сумма Ўзбекистонда камбағаллик чегараси ҳисобланади.
Илк марта минимал истеъмол харажатлари ўтган йили 31 майда эълон қилинган ва бу миқдор 440 минг сўм деб белгиланган эди.
Демак, минимал истеъмол харажатларининг янги миқдори 13,2%га оширилган.
Минимал истеъмол харажатларининг оширилиши ортидан қатор пенсия ва нафақалар миқдорлари ҳам камида шу суммага етказилиши керак бўлади. Булар:
иш стажи тўлиқ бўлмаган чоғдаги пенсияларнинг энг кам миқдори;
боқувчисини йўқотганлик пенсияси олувчиларнинг бир нафар меҳнатга қобилиятсиз оила аъзоси учун пенсиянинг энг кам миқдори;
боқувчисини йўқотганлик нафақаси олувчиларнинг бир нафар меҳнатга қобилиятсиз оила аъзоси учун нафақа миқдори.
2022 йил учун минимал истеъмол харажатлари миқдори 498 минг сўм деб эълон қилинди.
Айни шу сумма Ўзбекистонда камбағаллик чегараси ҳисобланади.
Илк марта минимал истеъмол харажатлари ўтган йили 31 майда эълон қилинган ва бу миқдор 440 минг сўм деб белгиланган эди.
Демак, минимал истеъмол харажатларининг янги миқдори 13,2%га оширилган.
Минимал истеъмол харажатларининг оширилиши ортидан қатор пенсия ва нафақалар миқдорлари ҳам камида шу суммага етказилиши керак бўлади. Булар:
иш стажи тўлиқ бўлмаган чоғдаги пенсияларнинг энг кам миқдори;
боқувчисини йўқотганлик пенсияси олувчиларнинг бир нафар меҳнатга қобилиятсиз оила аъзоси учун пенсиянинг энг кам миқдори;
боқувчисини йўқотганлик нафақаси олувчиларнинг бир нафар меҳнатга қобилиятсиз оила аъзоси учун нафақа миқдори.
Халқ томон юриш: Протекционизмдан воз кечиш
2022 йилнинг боши алғов-далғовли келди. Қўшни ва қардош Қозоғистондаги воқеалар қатор мамлакатларда, шу жумладан Ўзбекистонда ҳам иқтисодий ва ижтимоий сиёсатни тубдан ўзгартиришга, энг камида тузатишлар киритишга туртки бўлиши табиий.
Келинг, кутилаётган ўзгартиришларни "халқ томон юриш" деб атайлик. Ният шуки, бу юриш бир марталик ёки қийматини эртага барибир халқ тўлайдиган вақтинчалик ҳаракатлардан иборат бўлмаслиги лозим.
2016 йил сентябрдан буён кўп кутилган ва пировардида ҳамма учун ютуқли бўлиши керак бўлган ислоҳот - бу протекционизмдан воз кечиш ҳаракатидир.
Ўзбекистонликларни йиллар, ўнйиллар давомида камбағаллаштириб келаётган, айни вақтда саноқли корчалонларни чексиз бойитишга хизмат қилаётган протекционизмдан узил-кесил воз кечиш вақти ҳозир бўлмаса, яна қачон бўлиш мумкин?
70%гача, комбинациялашган тартиблар қўлланилганда 100%дан ҳам ошадиган импорт божларини мамлакатни ҳимоя қилувчи, рағбатлантирувчи эмас, жазоловчи ва хавф солувчи ўлароқ кўришга ўтишимиз керак.
Келинг, энг аввало божларни бож эмас, импортга солиқ дея қабул қилайлик. Кейин, импортга солиқларни рағбатлантирувчи функциясига кўпроқ урғу берайлик.
Ташқи савдо эркинлаштириш ва халқаро меҳнат тақсимоти ва жаҳон иқтисодиётининг бир қисмига айланмоқчи бўлсак, импортга солиқлар 0, 5 ва 10 фоизлик ставкалардан иборат бўлиши керак.
Ўзбекистонда ишлаб чиқарилмайдиган товар ё хизмат борки, импорт солиғи 0% бўлиши лозим.
Ўзбекистонда ишлаб чиқариладиган, лекин бозоримизда улуши 50%дан ошмайдиган товар ва хизматлар бўйича импорт солиғи 5%дан ошмаслиги зарур.
Ва ниҳоят, Ўзбекистонда ишлаб чиқариладиган, лекин ички бозоримизда улуши 50%дан зиёд товар ва хизматлар 10%лик импорт солиғига тортилиши керак. Бўлди.
Албатта бу тасниф шартли. Лекин нима бўлганда ҳам импортга солиқлар кўпи билан учта ставкада ва 10%дан ошмайдиган тарзда қўлланилиши даркор. Протекционизмдан воз кечиш айни вақтда шу пайтгача тақдим этилган имтиёз ва преференциялардан ҳам тўлиқ воз кечиш лозимлигини англатади.
@the_bakiroo
2022 йилнинг боши алғов-далғовли келди. Қўшни ва қардош Қозоғистондаги воқеалар қатор мамлакатларда, шу жумладан Ўзбекистонда ҳам иқтисодий ва ижтимоий сиёсатни тубдан ўзгартиришга, энг камида тузатишлар киритишга туртки бўлиши табиий.
Келинг, кутилаётган ўзгартиришларни "халқ томон юриш" деб атайлик. Ният шуки, бу юриш бир марталик ёки қийматини эртага барибир халқ тўлайдиган вақтинчалик ҳаракатлардан иборат бўлмаслиги лозим.
2016 йил сентябрдан буён кўп кутилган ва пировардида ҳамма учун ютуқли бўлиши керак бўлган ислоҳот - бу протекционизмдан воз кечиш ҳаракатидир.
Ўзбекистонликларни йиллар, ўнйиллар давомида камбағаллаштириб келаётган, айни вақтда саноқли корчалонларни чексиз бойитишга хизмат қилаётган протекционизмдан узил-кесил воз кечиш вақти ҳозир бўлмаса, яна қачон бўлиш мумкин?
70%гача, комбинациялашган тартиблар қўлланилганда 100%дан ҳам ошадиган импорт божларини мамлакатни ҳимоя қилувчи, рағбатлантирувчи эмас, жазоловчи ва хавф солувчи ўлароқ кўришга ўтишимиз керак.
Келинг, энг аввало божларни бож эмас, импортга солиқ дея қабул қилайлик. Кейин, импортга солиқларни рағбатлантирувчи функциясига кўпроқ урғу берайлик.
Ташқи савдо эркинлаштириш ва халқаро меҳнат тақсимоти ва жаҳон иқтисодиётининг бир қисмига айланмоқчи бўлсак, импортга солиқлар 0, 5 ва 10 фоизлик ставкалардан иборат бўлиши керак.
Ўзбекистонда ишлаб чиқарилмайдиган товар ё хизмат борки, импорт солиғи 0% бўлиши лозим.
Ўзбекистонда ишлаб чиқариладиган, лекин бозоримизда улуши 50%дан ошмайдиган товар ва хизматлар бўйича импорт солиғи 5%дан ошмаслиги зарур.
Ва ниҳоят, Ўзбекистонда ишлаб чиқариладиган, лекин ички бозоримизда улуши 50%дан зиёд товар ва хизматлар 10%лик импорт солиғига тортилиши керак. Бўлди.
Албатта бу тасниф шартли. Лекин нима бўлганда ҳам импортга солиқлар кўпи билан учта ставкада ва 10%дан ошмайдиган тарзда қўлланилиши даркор. Протекционизмдан воз кечиш айни вақтда шу пайтгача тақдим этилган имтиёз ва преференциялардан ҳам тўлиқ воз кечиш лозимлигини англатади.
@the_bakiroo
Омикрон Ўзбекистонда
Қайд этишларича, 2 кун аввал коронавируснинг омикрон штамми мамлакатимизда аниқланган.
Катта эҳтимол, мактаб ўқувчилари учун таътил даврининг узайтирилиши шу билан боғлиқ.
Қайд этишларича, 2 кун аввал коронавируснинг омикрон штамми мамлакатимизда аниқланган.
Катта эҳтимол, мактаб ўқувчилари учун таътил даврининг узайтирилиши шу билан боғлиқ.
Эътиборсизлик зиён, хавотирлар эса ортиқча
Омикрон штамми бундан икки ой аввал аниқланган. Ўтган даврда штаммнинг характеристикаси ва тарқалиш оқибатлари бўйича етарлича ахборотлар ва керакли тажрибалар жамланган.
Гарчи ўта тез тарқалувчанлик хусусиятига эга бўлсада, омикрондан шикастланиш оқибатлари бошқа штаммлардан кўра анча енгил кечаётгани билан ажралиб туради.
Шу маънода штаммнинг Ўзбекистонга кириб келиши иқтисодий фаолликка салбий таъсир этмайди, иқтисодиёт секторлари ёпилмайди, ички ва ташқи ҳаракатланишда чекловлар пайдо бўлмайди, деб умид қилса бўлади.
Айни вақтда эътиборсизлик ҳам ярамайди. Камида унутиб юборганимиз - ниқоб режими ва гигиена яна кун тартибига қайтиши керак.
Омикрон штамми бундан икки ой аввал аниқланган. Ўтган даврда штаммнинг характеристикаси ва тарқалиш оқибатлари бўйича етарлича ахборотлар ва керакли тажрибалар жамланган.
Гарчи ўта тез тарқалувчанлик хусусиятига эга бўлсада, омикрондан шикастланиш оқибатлари бошқа штаммлардан кўра анча енгил кечаётгани билан ажралиб туради.
Шу маънода штаммнинг Ўзбекистонга кириб келиши иқтисодий фаолликка салбий таъсир этмайди, иқтисодиёт секторлари ёпилмайди, ички ва ташқи ҳаракатланишда чекловлар пайдо бўлмайди, деб умид қилса бўлади.
Айни вақтда эътиборсизлик ҳам ярамайди. Камида унутиб юборганимиз - ниқоб режими ва гигиена яна кун тартибига қайтиши керак.
UzAuto Motors автомобиллари уч фоизга арзонлашадими?
Бундан 2,5 йил аввал жуда бир эзгу ниятли Президент қарори чиққан эди. Унда автомобиль саноатини ривожлантириш билан боғлиқ қатор вазифалар қўйилган. Ҳозир гап бу вазифаларнинг аксари бажарилмаганида эмас.
Қарорга кўра, 2019 йил 1 октябрдан бошлаб юртимизда ишлаб чиқарилган янги автотранспорт воситаларини сотиб олганлик учун 3 фоизлик йиғим автотранспорт воситалари ишлаб чиқарувчилари томонидан тўланиши белгиланган.
Айни шу қарор талабларидан келиб чиқиб, UzAuto Motors харид қилинган автомобиллар учун йиғим миқдорини автомобиль нархига қўшганди, яъни монополист ишлаб чиқарган автомобиллар 2019 йил 1 октябрдан кейин 3 фоизга қимматлаган эди.
2022 йил бюджетини тасдиқлашда мазкур 3 фоизлик йиғим бутунлай бекор қилинди.
Шу муносабат билан, агар иқтисодий мантиқ ва 3 фоизлик йиғим калькуляциясидан келиб чиқилса, UzAuto Motors автомобиллари уч фоизга арзонлаштирилиши керак.
Лекин бу ҳақда негадир жим-житлик. Сукунат.
Балки монополистимизнинг эсидан чиқиб қолгандир.
Келинглар, уларга бу ҳақда, ҳаммамиз биргаликда сўраб, эслатиб қўяйлик.
@the_bakiroo
Бундан 2,5 йил аввал жуда бир эзгу ниятли Президент қарори чиққан эди. Унда автомобиль саноатини ривожлантириш билан боғлиқ қатор вазифалар қўйилган. Ҳозир гап бу вазифаларнинг аксари бажарилмаганида эмас.
Қарорга кўра, 2019 йил 1 октябрдан бошлаб юртимизда ишлаб чиқарилган янги автотранспорт воситаларини сотиб олганлик учун 3 фоизлик йиғим автотранспорт воситалари ишлаб чиқарувчилари томонидан тўланиши белгиланган.
Айни шу қарор талабларидан келиб чиқиб, UzAuto Motors харид қилинган автомобиллар учун йиғим миқдорини автомобиль нархига қўшганди, яъни монополист ишлаб чиқарган автомобиллар 2019 йил 1 октябрдан кейин 3 фоизга қимматлаган эди.
2022 йил бюджетини тасдиқлашда мазкур 3 фоизлик йиғим бутунлай бекор қилинди.
Шу муносабат билан, агар иқтисодий мантиқ ва 3 фоизлик йиғим калькуляциясидан келиб чиқилса, UzAuto Motors автомобиллари уч фоизга арзонлаштирилиши керак.
Лекин бу ҳақда негадир жим-житлик. Сукунат.
Балки монополистимизнинг эсидан чиқиб қолгандир.
Келинглар, уларга бу ҳақда, ҳаммамиз биргаликда сўраб, эслатиб қўяйлик.
@the_bakiroo
Uzautomotors
UZAUTO MOTORS | Асакинский автомобильный завод
Халқ томон юриш: Субсидиялаш ўрнига монетизациялаш
Ўзбекистонда яратилаётган даромадларни тақсимлашда қўлланиладиган энг ёмон ва зарарли усуллардан бири бу субсидиялар.
Энг кўп ислоҳга муҳтож, энг самарасиз, энг қолоқ қайси соҳамиз борки, субсидиялаш билан молиялаштирилади.
Энергетика соҳасини субсидиялаш бўйича Ўзбекистон дунёда 2- ўринда туради. Биздан ёмонроқ фақат Венесуэла холос.
Ўзбекистон пенсионерларнинг, турли ижтимоий табақаларнинг метрода бепул юришини субсидиялайди. Субсидиялар йилдан йилга шишиб бормоқда.
Ўзбекистон иссиқлик таъминотини субсидиялайди. Иссиқлик тизими қора ўпқонга айланган. чунки тизим қанча кўп самарасиз ишласа, унга шунча кўп субсидия ажратилади.
Ўзбекистон транспортни, айниқса унинг мамлакатда энг расво бўлагига айланган ҳаво ва темир йўл транспортини субсидиялайди.
Ўзбекистон қишлоқ хўжалигини субсидиялайди. Шунинг учун ҳам бизнинг аграр соҳа энг кўп сув ва энергия сарф этувчи юҳога айланган .
Ўзбекистон ҳатто қарғиш теккан миллий автомобилсозликни ҳам субсидиялайди.
Рўйхатни яна узоқ давом этиш мумкин.
Саналган субсидияларнинг аксарияти гўёки ижтимоий мўътадилликни сақлаш учун йўналтирилади. Лекин асл моҳиятига кўра субсидия маблағлари ижтимоий нафақа ва пенсия олувчилар, камбағаллар ва умуман муҳтожларга манзилли етиб бормайди, мазахўрак чиновниклар ва самарасиз тизим чўнтаги орқали айланади ва ўзлаштирилади.
Шу маънода, қоғозда ижтимоий қатламга аталган неки субсидиялар бўлса, уларни тўлиқ қийматлаштириш, яъни пенсионер, нафақа олувчи, муҳтож аёллар, камбағалларга пул кўринишида етказиш, монетизациялаш вақти етди.
Оддий мисол, 2022 йилда пенсионерларни соат 10дан 16гача метрода бепул ташиш учун 117 миллиард сўм субсидия мўлжалланган. Келинг, шу пулларни пойтахтдаги 500 минг атрофидаги пенсионерга бир марталик монетизация қилиб пенсиясига қўшиб берайлик. Ҳар бир пенсионерга 234 минг сўмдан тушади. Пенсионер ўзи ҳал қилсин бу пулни қаерга ишлатишни. Истаса метрога тушсин, истаса озиқ-овқат олсин. Гап шундаки, субсиядияларнинг бекор қилиниши ва ва субсидияларга сарфланаётган маблағларни ижтимоий қатлам учун монетизациялаш истеъмол талабини ҳам оширади. Бу иқтисодий ўсишнинг муҳим шартларидан бири.
Мен ҳозир амлиётимизда бўлган энг кичик миқдордаги субсиядияларни мисол келтирдим холос. Жами кўлам эса жудаям катта.
Хусусан, Ўзбекистон ЯИМининг 6,6%и сарфланадиган энергетика соҳасига субсидиялар ҳақида алоҳида тўхтатишга тўғри келади.
Қисқача айтганда, субсидиялар ижтимоий мувозанат воситаси эмас, қайтанга тескариси, адолатсизлик ва самарасизликни яратадиган бузуқ тақсимот кўринишидир.
Халқ томон юриш ва унинг фаровонлигини яхшилашни субсидиялаш деб аталмиш бузуқ воситадан воз кечмасдан туриб амалга ошириб бўлмайди.
@the_bakiroo
Ўзбекистонда яратилаётган даромадларни тақсимлашда қўлланиладиган энг ёмон ва зарарли усуллардан бири бу субсидиялар.
Энг кўп ислоҳга муҳтож, энг самарасиз, энг қолоқ қайси соҳамиз борки, субсидиялаш билан молиялаштирилади.
Энергетика соҳасини субсидиялаш бўйича Ўзбекистон дунёда 2- ўринда туради. Биздан ёмонроқ фақат Венесуэла холос.
Ўзбекистон пенсионерларнинг, турли ижтимоий табақаларнинг метрода бепул юришини субсидиялайди. Субсидиялар йилдан йилга шишиб бормоқда.
Ўзбекистон иссиқлик таъминотини субсидиялайди. Иссиқлик тизими қора ўпқонга айланган. чунки тизим қанча кўп самарасиз ишласа, унга шунча кўп субсидия ажратилади.
Ўзбекистон транспортни, айниқса унинг мамлакатда энг расво бўлагига айланган ҳаво ва темир йўл транспортини субсидиялайди.
Ўзбекистон қишлоқ хўжалигини субсидиялайди. Шунинг учун ҳам бизнинг аграр соҳа энг кўп сув ва энергия сарф этувчи юҳога айланган .
Ўзбекистон ҳатто қарғиш теккан миллий автомобилсозликни ҳам субсидиялайди.
Рўйхатни яна узоқ давом этиш мумкин.
Саналган субсидияларнинг аксарияти гўёки ижтимоий мўътадилликни сақлаш учун йўналтирилади. Лекин асл моҳиятига кўра субсидия маблағлари ижтимоий нафақа ва пенсия олувчилар, камбағаллар ва умуман муҳтожларга манзилли етиб бормайди, мазахўрак чиновниклар ва самарасиз тизим чўнтаги орқали айланади ва ўзлаштирилади.
Шу маънода, қоғозда ижтимоий қатламга аталган неки субсидиялар бўлса, уларни тўлиқ қийматлаштириш, яъни пенсионер, нафақа олувчи, муҳтож аёллар, камбағалларга пул кўринишида етказиш, монетизациялаш вақти етди.
Оддий мисол, 2022 йилда пенсионерларни соат 10дан 16гача метрода бепул ташиш учун 117 миллиард сўм субсидия мўлжалланган. Келинг, шу пулларни пойтахтдаги 500 минг атрофидаги пенсионерга бир марталик монетизация қилиб пенсиясига қўшиб берайлик. Ҳар бир пенсионерга 234 минг сўмдан тушади. Пенсионер ўзи ҳал қилсин бу пулни қаерга ишлатишни. Истаса метрога тушсин, истаса озиқ-овқат олсин. Гап шундаки, субсиядияларнинг бекор қилиниши ва ва субсидияларга сарфланаётган маблағларни ижтимоий қатлам учун монетизациялаш истеъмол талабини ҳам оширади. Бу иқтисодий ўсишнинг муҳим шартларидан бири.
Мен ҳозир амлиётимизда бўлган энг кичик миқдордаги субсиядияларни мисол келтирдим холос. Жами кўлам эса жудаям катта.
Хусусан, Ўзбекистон ЯИМининг 6,6%и сарфланадиган энергетика соҳасига субсидиялар ҳақида алоҳида тўхтатишга тўғри келади.
Қисқача айтганда, субсидиялар ижтимоий мувозанат воситаси эмас, қайтанга тескариси, адолатсизлик ва самарасизликни яратадиган бузуқ тақсимот кўринишидир.
Халқ томон юриш ва унинг фаровонлигини яхшилашни субсидиялаш деб аталмиш бузуқ воситадан воз кечмасдан туриб амалга ошириб бўлмайди.
@the_bakiroo
IEA
Value of fossil-fuel subsidies by fuel in the top 25 countries, 2020 – Charts – Data & Statistics - IEA
Value of fossil-fuel subsidies by fuel in the top 25 countries, 2020 - Chart and data by the International Energy Agency.
Озиқ-овқат нархлари 2022 йилда ҳам ошишда давом этади
Бутун 2021 йил озиқ-овқат нархларининг тинимсиз ўсиши билан боғлиқ чақириқ ва муаммоларни яратди.
Прогнозларга кўра, озиқ-овқатлар нархи билан боғлиқ муаммолар 2022 йилда ҳам сақланиб қолади.
Олимларнинг фикрича, глобал иқлим ўзгаришлари туфайли бундай муаммоли вазият нормага айланади.
Пандемия ва постпандемия муҳитида нафақат об-ҳаво ўзгаришлари, балки логистика занжирларининг узилиши, истеъмолчиларнинг озиқ-овқатга талабидаги ўзгаришларни ҳам яратди.
2021 йилда нархи ошмаган озиқ-овқатнинг ўзи қолгани йўқ. Бу шакар, буғдой, гўшт, картошка, маккажўҳори ва ҳатто кофегача. Саналганларнинг аксарияти бўйича ҳосилдорлик қурғоқчилик ёки ортиқча ёғингарчилик оқибатида кескин пасайди.
Энг ёмони, иқлим ўзгаришлари, логистика муаммолари ва талабнинг ўзгариши муаммолари ёнига давлатларнинг эгоистик сиёсати ҳам қўшилди.
Аксар ҳукуматлар вазият фақат оғирлашиб боришини назарда тутиб керагидан ортиқ захиралар яратишни бошлади, бошқа тоифа ҳукуматлар эса озиқ-овқат экспорти бўйича савдо чекловларини тобора кўпайтириб боришмоқда (Қозоғистон, Россия ва ҳатто Ўзбекистон мисолида ҳам кўриш мумкин). Бу ўзи шундоқ ҳам мураккаб вазиятни янада оғирлаштириши мумкин.
Бутун 2021 йил озиқ-овқат нархларининг тинимсиз ўсиши билан боғлиқ чақириқ ва муаммоларни яратди.
Прогнозларга кўра, озиқ-овқатлар нархи билан боғлиқ муаммолар 2022 йилда ҳам сақланиб қолади.
Олимларнинг фикрича, глобал иқлим ўзгаришлари туфайли бундай муаммоли вазият нормага айланади.
Пандемия ва постпандемия муҳитида нафақат об-ҳаво ўзгаришлари, балки логистика занжирларининг узилиши, истеъмолчиларнинг озиқ-овқатга талабидаги ўзгаришларни ҳам яратди.
2021 йилда нархи ошмаган озиқ-овқатнинг ўзи қолгани йўқ. Бу шакар, буғдой, гўшт, картошка, маккажўҳори ва ҳатто кофегача. Саналганларнинг аксарияти бўйича ҳосилдорлик қурғоқчилик ёки ортиқча ёғингарчилик оқибатида кескин пасайди.
Энг ёмони, иқлим ўзгаришлари, логистика муаммолари ва талабнинг ўзгариши муаммолари ёнига давлатларнинг эгоистик сиёсати ҳам қўшилди.
Аксар ҳукуматлар вазият фақат оғирлашиб боришини назарда тутиб керагидан ортиқ захиралар яратишни бошлади, бошқа тоифа ҳукуматлар эса озиқ-овқат экспорти бўйича савдо чекловларини тобора кўпайтириб боришмоқда (Қозоғистон, Россия ва ҳатто Ўзбекистон мисолида ҳам кўриш мумкин). Бу ўзи шундоқ ҳам мураккаб вазиятни янада оғирлаштириши мумкин.
Ft
Subscribe to read | Financial Times
News, analysis and comment from the Financial Times, the worldʼs leading global business publication
Пул бозоридаги ҳароратни Марказий банк белгиламоқда
2021 йил давомида пул бозорида жами 100,4 трлн. сўмлик, яъни 2020 йилдагидан қарийб 2 баробар кўп операциялар амалга оширилган.
Мавсумий сабаблар, сайлов кампанияси бошланиши ва бу билан боғлиқ равишда ҳукумат харажатларининг тез суръатда ошиши фонида 2021 йилнинг 2- чорагидан бошлаб ликвидлик ҳажми кўрсаткичлари юқори даражада шаклланган.
Эффектив ликвидлик позицияси кўрсаткичи йил давомида 11,0 трлн.сўмдан йил якунида 28,8 трлн.сўмгача ошган.
"Пулнинг ҳаддан зиёд кўплиги" тижорат банкларининг бозордаги фаоллигини кескин пасайтирган. Банклараро депозитларнинг Марказий банк пул-кредит операциялари ўртача қолдиғига нисбати йил бошидаги 175%дан 30%гача пасайган. Бошқача айтганда тижорат банклари бозорда ўзаро эмас, асосан регулятор билан битимларга киришмоқда.
Пул бозорида депозит жалб этувчи банклар сони ойлик ўртача 14-15 тани ва депозит жойлаштирувчи банклар сони ўртача 20-22 тани ташкил этган.
Регуляторга кўра, тижорат банклари пул бозорида фаол қатнашаётгани ва ўз ликвидлигини самарали бошқараётгани йўқ.
Шунингдек, пул бозорида талаб томонидан, ҳам таклиф томонидан табақалашув даражаси ўта юқори. Жалб этувчи учтагина банкнинг пул бозоридаги улуши, масалан август ойида 80 фоизга етган.
Депозит жойлаштирувчи банкларда ҳам шу аҳвол. Энг кўп депозит жойлаштирувчи 3та банкнинг бозордаги улуши 50% атрофида.
2021 йил давомида пул бозорида жами 100,4 трлн. сўмлик, яъни 2020 йилдагидан қарийб 2 баробар кўп операциялар амалга оширилган.
Мавсумий сабаблар, сайлов кампанияси бошланиши ва бу билан боғлиқ равишда ҳукумат харажатларининг тез суръатда ошиши фонида 2021 йилнинг 2- чорагидан бошлаб ликвидлик ҳажми кўрсаткичлари юқори даражада шаклланган.
Эффектив ликвидлик позицияси кўрсаткичи йил давомида 11,0 трлн.сўмдан йил якунида 28,8 трлн.сўмгача ошган.
"Пулнинг ҳаддан зиёд кўплиги" тижорат банкларининг бозордаги фаоллигини кескин пасайтирган. Банклараро депозитларнинг Марказий банк пул-кредит операциялари ўртача қолдиғига нисбати йил бошидаги 175%дан 30%гача пасайган. Бошқача айтганда тижорат банклари бозорда ўзаро эмас, асосан регулятор билан битимларга киришмоқда.
Пул бозорида депозит жалб этувчи банклар сони ойлик ўртача 14-15 тани ва депозит жойлаштирувчи банклар сони ўртача 20-22 тани ташкил этган.
Регуляторга кўра, тижорат банклари пул бозорида фаол қатнашаётгани ва ўз ликвидлигини самарали бошқараётгани йўқ.
Шунингдек, пул бозорида талаб томонидан, ҳам таклиф томонидан табақалашув даражаси ўта юқори. Жалб этувчи учтагина банкнинг пул бозоридаги улуши, масалан август ойида 80 фоизга етган.
Депозит жойлаштирувчи банкларда ҳам шу аҳвол. Энг кўп депозит жойлаштирувчи 3та банкнинг бозордаги улуши 50% атрофида.
Forwarded from Allaev Uz
Мен Ўзбекистон фуқаросиман, ватаним деб Ўзбекистонни биламан, қанақадир СССР ёки бирор бошқа давлатни эмас. Мен ватанпарвар сифатида шу юрт тинч, осойишта бўлишини, ривожланишдан тўхтамаслигини, аста-секин дунёнинг замонавий давлатлар сафига киришини хоҳлайман.
Умримнинг охиригача шу юртда яшамоқчиман. Келажакда Ўзбекистонни кучли иқтисодиётга эга, экологик томондан хавфсиз, мустақил ва дунёвий мамлакат сифатида кўришни орзу қиламан.
Қозоғистон воқеаларидан сўнг Россия ОАВси ва бошқа бир қатор Лукашенкога ўхшаган коммунаст советпарастлар чиқишлари мени хавотирга солмоқда. Ўйлайманки, ҳозир ҳукуматга ҳам ҳар доимгидан қийин. Энди, йилдан-йилга Россияда умумий сиёсий йўналиш ўзгармагунча босим ошиб борадиган кўринади. ЕОИИ ва ОДКБ га бизни қўшиш учун ҳамма карталар ишга солинади.
Бу мақсадда Россия пропагандаси ҳам кучли ишлайди. Шу учун ҳам ҳаммани ҳис-ҳаяжонга берилмасликка, совуққонликка чақираман. Рус ОАВси, айниқса телевидениеси томонидан бўладиган ҳар қандай пропагандага ишонмаслигимиз, ҳар бир маълумотни қайта-қайта текширишимиз жуда муҳим.
Мустақиллигимиз абадий бўлсин, тинчлигимизга кўз тегмасин.
@allaevuzb
Умримнинг охиригача шу юртда яшамоқчиман. Келажакда Ўзбекистонни кучли иқтисодиётга эга, экологик томондан хавфсиз, мустақил ва дунёвий мамлакат сифатида кўришни орзу қиламан.
Қозоғистон воқеаларидан сўнг Россия ОАВси ва бошқа бир қатор Лукашенкога ўхшаган коммунаст советпарастлар чиқишлари мени хавотирга солмоқда. Ўйлайманки, ҳозир ҳукуматга ҳам ҳар доимгидан қийин. Энди, йилдан-йилга Россияда умумий сиёсий йўналиш ўзгармагунча босим ошиб борадиган кўринади. ЕОИИ ва ОДКБ га бизни қўшиш учун ҳамма карталар ишга солинади.
Бу мақсадда Россия пропагандаси ҳам кучли ишлайди. Шу учун ҳам ҳаммани ҳис-ҳаяжонга берилмасликка, совуққонликка чақираман. Рус ОАВси, айниқса телевидениеси томонидан бўладиган ҳар қандай пропагандага ишонмаслигимиз, ҳар бир маълумотни қайта-қайта текширишимиз жуда муҳим.
Мустақиллигимиз абадий бўлсин, тинчлигимизга кўз тегмасин.
@allaevuzb
Лукашенкога "раҳмат"
Лукашенко бир жиҳатдан ўзи билмай тўғри гапни айтди. Уйғонмаганларни, бефарқларни, ғафлатдагиларни ҳам уйғотди. Биз ростанам Қозоғистонда кечаётган воқеалардан хулоса олишимиз керак. Фақат у айтган, ўйлаган, режалаган тарзда эмас.
Биз тушундик, стратегик ва ўта юқори рентабелли соҳаларга кимларни яқинлаштириб бўлмаслигини. Сотқинлар, юртсотарлар фақат ичкаридан чиқишини.
Ички ва ташқи олигархияни маҳаллий ҳокимият органлари билан, кучишлатар тизимлари билан мулоқотлари ва яқинлашувига абсолют вето бўлиши даркорлигини, уларни қарор қабул қилишдан узоқлаштириш зарурлигини ҳам англадик.
Ислом Каримов раҳматлининг даврида миллий хавфсизлик учун норасмий исталмаган шахслар ёки юқори рискли инвесторлар тушунчаси бўларди. 10 йилдан кейин бизни кутажак истиқболни кўрарди у. Огоҳлантирувчи тизим янги замон чақириқлари нуқтаи назаридан қайта шаклланиши кераклигини тушундик биз.
Ташқи сиёсатда шу пайтгача, бу у ўтган даврми, ё янги даврми, фақат миллий манфаатларга асосланган мустақил сиесатимиз тўғри эканини, сиесатимизни фақат ўз кучимизга таянган ҳолда бетарафлик ва қўшилмаслик принципларида давом эттиришимиз кераклигини яна ҳис этдик биз.
Эртага, худо кўрсатмасин, қалтис дамларга рўпара бўлиб қолсак, биз ё фарзандларимиз, армиямиз, кучишлатарларимиз мустақиллигимиз ва давлатчилигимиз ҳимоясига отланса-ю, улар оккупантлар томонидан "террорист", деб эълон қилиниши ва отилиши мумкинлиги эҳтимоли илдизларини ҳозирданоқ қирқиш кераклиги ҳақида ўйлай бошладик.
Биз давлатчилигимиз, мустақиллигимизнинг беқиёс қийматини бугун яна қайтадан баҳоладик. Кеч бўлмасидан туриб ўлчовларимизни ўзгартириш кераклиги ҳақида хушёр тортдик.
Шу маънода Лукашенкога "раҳмат".
@the_bakiroo
Лукашенко бир жиҳатдан ўзи билмай тўғри гапни айтди. Уйғонмаганларни, бефарқларни, ғафлатдагиларни ҳам уйғотди. Биз ростанам Қозоғистонда кечаётган воқеалардан хулоса олишимиз керак. Фақат у айтган, ўйлаган, режалаган тарзда эмас.
Биз тушундик, стратегик ва ўта юқори рентабелли соҳаларга кимларни яқинлаштириб бўлмаслигини. Сотқинлар, юртсотарлар фақат ичкаридан чиқишини.
Ички ва ташқи олигархияни маҳаллий ҳокимият органлари билан, кучишлатар тизимлари билан мулоқотлари ва яқинлашувига абсолют вето бўлиши даркорлигини, уларни қарор қабул қилишдан узоқлаштириш зарурлигини ҳам англадик.
Ислом Каримов раҳматлининг даврида миллий хавфсизлик учун норасмий исталмаган шахслар ёки юқори рискли инвесторлар тушунчаси бўларди. 10 йилдан кейин бизни кутажак истиқболни кўрарди у. Огоҳлантирувчи тизим янги замон чақириқлари нуқтаи назаридан қайта шаклланиши кераклигини тушундик биз.
Ташқи сиёсатда шу пайтгача, бу у ўтган даврми, ё янги даврми, фақат миллий манфаатларга асосланган мустақил сиесатимиз тўғри эканини, сиесатимизни фақат ўз кучимизга таянган ҳолда бетарафлик ва қўшилмаслик принципларида давом эттиришимиз кераклигини яна ҳис этдик биз.
Эртага, худо кўрсатмасин, қалтис дамларга рўпара бўлиб қолсак, биз ё фарзандларимиз, армиямиз, кучишлатарларимиз мустақиллигимиз ва давлатчилигимиз ҳимоясига отланса-ю, улар оккупантлар томонидан "террорист", деб эълон қилиниши ва отилиши мумкинлиги эҳтимоли илдизларини ҳозирданоқ қирқиш кераклиги ҳақида ўйлай бошладик.
Биз давлатчилигимиз, мустақиллигимизнинг беқиёс қийматини бугун яна қайтадан баҳоладик. Кеч бўлмасидан туриб ўлчовларимизни ўзгартириш кераклиги ҳақида хушёр тортдик.
Шу маънода Лукашенкога "раҳмат".
@the_bakiroo
"Лукашенко огоҳлантиришлари ҳақида икки оғиз"
Абдулла Абдуқодиров ёзаяпти:
Қўшни Қозоғистонда бўлаётган воқеалар Ўзбекистон давлатчилиги ва Ўзбекистон халқи учун бир қатор қисқа, ўрта ва узоқ муддатли сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва тарихий аҳамиятга эга.
Қисқа муддатли иқтисодий оқибатлар ҳақида кўп гапирилди. Мадоми-ки, сиёсий таъсир ҳақида гапирсак, бу қисман қуйидагилардан иборат:
- воқеаларнинг бундай кескин тус олиши Ўзбекистон учун дарс бўлиб, Россиянинг абсолют таъсирида бўлган КХШТ (ОДКБ), ЕОИҲ (ЕАЭС) каби ташкилотлардан умуман узоқ юриш кераклиги ўз тасдиғини топди. ОДКБ нима учун тузилгани ва қайси мамлакатнинг импералистик манфаатларига хизмат қилиши, бунинг учун қандай раҳбарларни ўз ҳимоясига олишга, қандай мудҳиш жиноятлар қилишга тайёр экани мутлақо аён бўлди;
- ОДКБ нинг “тинчлик йўлидаги урунишлари” жуда танловчан экани ҳам кўринди. Ёдингизда бўлса Арманистон билан Озарбайжон урушганда, Арманистон шунча илтимос қилганда ҳам, ОДКБ “бу сизларнинг ўзаро ишларингиз, Озарбайжон Арманистонга четдан таҳдид солмаяпти”, - деган қабилда иш тутиб, аралашмаганди. Бу ҳолат Озарбайжон Республикасига бўлган ҳурмат туфайли эмас, балки у ерда аралашган қуролли кучлар жуда катта талофотга юз келиши муқаррарлиги туфайли юз берган эди. Ҳозир эса, Қозоғистоннинг соф ички ишига аралашиб, ОДКБ қўшинлари киритилди ва 4 кун давомида юзлаб (балки минглаб) кишилар ўлдирилди, 8000 га яқин тинч аҳоли биронта асоссиз қамоқларда.
Ўрта ва узоқ муддатли ҳавфлар ҳақида гапирсак, энг муҳими шу-ки, Россиянинг импералистик ғоялари жарчилари бўлган К.Ф.Затулин, В.В.Жириновский, О.А.Матвейчев, Л.И.Калашников каби Кремль атрофидаги сиёсатчиларнинг гапларидан кўриниб турибди-ки, Россия лочинларининг Қозоғистоннинг нафақат шимолий ҳудудлари балки умуман мамлакатни истило қилиш истаклари Россиянинг асосий элитасининг умумлашган консенсусини (нарратив ғоясини) ташкил этади. Бу таҳдид нафақат Қозоғистон учун, балки барча собиқ СССР сафида бўлган Ўрта Осиё мамлакатлари учун эксистенционал таҳдид шаклига айланган.
Бу борада Россия ҳар доим қилган ишини, яъни элиталар мойиллигини сотиб олиш, иқтисодий мантиққа эга бўлмаган ва ҳеч қачон ўзини оқламайдиган лойиҳаларга катта-катта кредитлар ажратиб, мамлакатни иқтисодий тобеъликда тутиш; турли иқтисодий найранглар ва инвестициялар билан мамлакат иқтисодиётидаги энг муҳим тармоқларни назорат қилиш (айниқса, ёқилғи-энергетика ва коммуникациялар), 5-колонна ва компродорларни кучини ишга солиб, пропаганда домига тортиб, маҳаллий аҳолини доимо маънавий босимда ушлаш ва ҳоказо турли гибрид уруш методларини қўллайди.
Булар ҳам таъсир қилмаганда – охирги аргумент - қуролни ишга солади.
Агар Россия Қозоғистонга қўшин киритишдан ўз олдига қўйган асосий мақсадларига эришса ва қўшинлар доимий равишда қолса, Хитойнинг “Бир бел – бир йўл” стратегик дастури ўз кучини умуман йўқотади, чунки Ўрта Осиё давлатлари билан бевосита ишлаш имконияти барча учун узил-кесил ёпилади. Биринчи навбатда, Хитойдан Ўрта Осиёга Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистон автомобил йўллари орқали ўтадиган транспорт коридорлари (Хоргос, Алашанкой, Бахты, Иркештам, Таругарт, Тогуз Торо ва ҳоказолар) бутунлай Россия томонидан қўлга олинади ва назорат қилинади. Бу амаллар қанчалик тез бажарилади – воқеалар ривожи кўрсатади (олти ойдан, уч йилгача). Натижада Ўрта Осиё мамлакатларининг ХХР билан ташқи алоқаси бошқа йўллар орқали амалга оширилиб, хажмлари кескин тушиб, бора-бора умуман ўз аҳамиятини йўқотади. Бекорга ХХР Ташқи ишлар вазирлиги ўз баёнотида Қозоғистоннинг ҳудудий бирлиги ва суверенитетини кескин қўллашини алоҳида таъкидлагани йўқ.
Иккинчи навбатда, барча Ўрта Осиё мамлакатларининг суверенитетини формал равишда сақлаган ҳолда, уларни барчасини КХШТ (ОДКБ), ЕОИҲ (ЕАЭС) каби ташкилотлар ичига киритиб, бу мамлакатларнинг сиёсий кучларини, элитасини тўла назорат қилиб, стратегик ресурсларини талай бошлайди (аслида, бу процесс аллақачон бошланган. Шунчаки, кучлироқ ва ашаддийроқ бўлади).
Абдулла Абдуқодиров ёзаяпти:
Қўшни Қозоғистонда бўлаётган воқеалар Ўзбекистон давлатчилиги ва Ўзбекистон халқи учун бир қатор қисқа, ўрта ва узоқ муддатли сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва тарихий аҳамиятга эга.
Қисқа муддатли иқтисодий оқибатлар ҳақида кўп гапирилди. Мадоми-ки, сиёсий таъсир ҳақида гапирсак, бу қисман қуйидагилардан иборат:
- воқеаларнинг бундай кескин тус олиши Ўзбекистон учун дарс бўлиб, Россиянинг абсолют таъсирида бўлган КХШТ (ОДКБ), ЕОИҲ (ЕАЭС) каби ташкилотлардан умуман узоқ юриш кераклиги ўз тасдиғини топди. ОДКБ нима учун тузилгани ва қайси мамлакатнинг импералистик манфаатларига хизмат қилиши, бунинг учун қандай раҳбарларни ўз ҳимоясига олишга, қандай мудҳиш жиноятлар қилишга тайёр экани мутлақо аён бўлди;
- ОДКБ нинг “тинчлик йўлидаги урунишлари” жуда танловчан экани ҳам кўринди. Ёдингизда бўлса Арманистон билан Озарбайжон урушганда, Арманистон шунча илтимос қилганда ҳам, ОДКБ “бу сизларнинг ўзаро ишларингиз, Озарбайжон Арманистонга четдан таҳдид солмаяпти”, - деган қабилда иш тутиб, аралашмаганди. Бу ҳолат Озарбайжон Республикасига бўлган ҳурмат туфайли эмас, балки у ерда аралашган қуролли кучлар жуда катта талофотга юз келиши муқаррарлиги туфайли юз берган эди. Ҳозир эса, Қозоғистоннинг соф ички ишига аралашиб, ОДКБ қўшинлари киритилди ва 4 кун давомида юзлаб (балки минглаб) кишилар ўлдирилди, 8000 га яқин тинч аҳоли биронта асоссиз қамоқларда.
Ўрта ва узоқ муддатли ҳавфлар ҳақида гапирсак, энг муҳими шу-ки, Россиянинг импералистик ғоялари жарчилари бўлган К.Ф.Затулин, В.В.Жириновский, О.А.Матвейчев, Л.И.Калашников каби Кремль атрофидаги сиёсатчиларнинг гапларидан кўриниб турибди-ки, Россия лочинларининг Қозоғистоннинг нафақат шимолий ҳудудлари балки умуман мамлакатни истило қилиш истаклари Россиянинг асосий элитасининг умумлашган консенсусини (нарратив ғоясини) ташкил этади. Бу таҳдид нафақат Қозоғистон учун, балки барча собиқ СССР сафида бўлган Ўрта Осиё мамлакатлари учун эксистенционал таҳдид шаклига айланган.
Бу борада Россия ҳар доим қилган ишини, яъни элиталар мойиллигини сотиб олиш, иқтисодий мантиққа эга бўлмаган ва ҳеч қачон ўзини оқламайдиган лойиҳаларга катта-катта кредитлар ажратиб, мамлакатни иқтисодий тобеъликда тутиш; турли иқтисодий найранглар ва инвестициялар билан мамлакат иқтисодиётидаги энг муҳим тармоқларни назорат қилиш (айниқса, ёқилғи-энергетика ва коммуникациялар), 5-колонна ва компродорларни кучини ишга солиб, пропаганда домига тортиб, маҳаллий аҳолини доимо маънавий босимда ушлаш ва ҳоказо турли гибрид уруш методларини қўллайди.
Булар ҳам таъсир қилмаганда – охирги аргумент - қуролни ишга солади.
Агар Россия Қозоғистонга қўшин киритишдан ўз олдига қўйган асосий мақсадларига эришса ва қўшинлар доимий равишда қолса, Хитойнинг “Бир бел – бир йўл” стратегик дастури ўз кучини умуман йўқотади, чунки Ўрта Осиё давлатлари билан бевосита ишлаш имконияти барча учун узил-кесил ёпилади. Биринчи навбатда, Хитойдан Ўрта Осиёга Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистон автомобил йўллари орқали ўтадиган транспорт коридорлари (Хоргос, Алашанкой, Бахты, Иркештам, Таругарт, Тогуз Торо ва ҳоказолар) бутунлай Россия томонидан қўлга олинади ва назорат қилинади. Бу амаллар қанчалик тез бажарилади – воқеалар ривожи кўрсатади (олти ойдан, уч йилгача). Натижада Ўрта Осиё мамлакатларининг ХХР билан ташқи алоқаси бошқа йўллар орқали амалга оширилиб, хажмлари кескин тушиб, бора-бора умуман ўз аҳамиятини йўқотади. Бекорга ХХР Ташқи ишлар вазирлиги ўз баёнотида Қозоғистоннинг ҳудудий бирлиги ва суверенитетини кескин қўллашини алоҳида таъкидлагани йўқ.
Иккинчи навбатда, барча Ўрта Осиё мамлакатларининг суверенитетини формал равишда сақлаган ҳолда, уларни барчасини КХШТ (ОДКБ), ЕОИҲ (ЕАЭС) каби ташкилотлар ичига киритиб, бу мамлакатларнинг сиёсий кучларини, элитасини тўла назорат қилиб, стратегик ресурсларини талай бошлайди (аслида, бу процесс аллақачон бошланган. Шунчаки, кучлироқ ва ашаддийроқ бўлади).