3:54.
وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ
Оят: Ва улар [бани Исроил авлодидан бўлган кофирлар Ийсони бегона қўллар билан қатл қилиш мақсадида] макр-ҳийла қилдилар ва Аллоҳ ҳам [Ийсони қатлдан сақлаб қолиш билан уларга жавобан] макр қилди ва Аллоҳ — макрлиларнинг энг хайрлисидир.
Тафсир: [Ийсо алайҳиссалом кўплаган бани Исроилликларнинг унга иймон келтиришдан воз кечаётганларини сезганларида, улар зотга қарши макр-ҳийла уюштирмоқчи бўлдилар. Аллоҳ Таъало ҳам уларга қарши макр қилди, ваҳоланки, У Зот макр қилувчиларнинг энг яхшисидир. Яҳудийлар Ийсо алайҳиссаломни ўлдириб, уни жасадини чормиҳ [крест]га осиб қўймоқни ўйладилар, аммо Қудратли Аллоҳ эса, бошқа одамни Ийсонинг қиёфасида уларга кўрсатиб қўйди.
3:55.
إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فِيمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ
Вақти келиб, Аллоҳ [Ийсога]: “Эй Ийсо! Албатта, Мен сизни [ердаги мавжудлигингизни вақтинча якунлаш билан] вафот топтираман ва Ўзим [хузурим]га [руҳ ва танингиз билан юқори оламларга] кўтараман, ҳамда кофир бўлган кимсалар [нопоклиги ва куфри]дан сизни поклайман. Шунингдек, сизга эргашганларни, куфр келтирганлар устидан, то қиёмат кунигача юксалтираман, сўнгра қайтишингиз Менга [Менинг хузуримга]дир, бас, ихтилоф қилган нарсангиз борасида орангизда [Ўзим] ҳукм чиқараман”.
Тафсир: [Фосиқ бўлган кимсалар [ҳаворийлардан] бир одамни Ийсо деб таҳмин қилиб, уни ушлаб олдилар [чунки, у киши Аллоҳнинг амри билан Ийсо алайҳиссаломнинг қиёфасига кирган эди — тарж.]. Фожирлар уни қийноққа солиб, ўлдирдилар ва жасадини чормиҳга кериб қўйдилар. Ўзининг пайғамбари — Ийсони эса, Робб Таъало Ўз хузурига кўтарди ва мудҳиш жиноятга қўл урган кофирлардан уни халос этди. Қиёмат қойим бўлишидан аввал, Ийсо алайҳиссалом албатта ерга қайтадилар ва Ислом қонунларига мувофиқ адолатли фармон ва қарорларни чиқарадилар. У зот чўчқаларни ўлдирадилар, ҳоч [крест]ларни синдирадилар ва Муҳаммад ﷺнинг амрларига бўйсунадилар, ўшанда ёлғончи каззоблар қанчалар алданиб қолганликларини, ўзлари қанчалар ёлғончи ва салоҳиятсиз эканликларини англаб етадилар.
Ушбу оятлардаги Ийсо алайҳиссаломнинг эргашувчилари деганда, ҳақ динга юз бурган, Аллоҳ уларга кофирлар ва зиндиқлар устидан ғалабани ато этган — солиҳ кишилар тушунилади. Пайғамбаримиз Муҳаммад ﷺнинг уммати пайдо бўлиши билан, Ийсо алайҳиссаломга ҳақ билан эргашганлар айнан мусулмон уммати бўлди: Аллоҳ уларга барча кофирлар устидан ғалабани ато этди ва ер юзида Муҳаммад ﷺнинг динини қарор топтиришларига ёрдам берди.
Ахир Робб Таъало шундай деган: «Аллоҳ сизлардан иймон келтириб, солиҳ амалларни қилганларга, уларни ер юзида худди улардан олдин ўтганларни халифа қилганидек халифа қилишни, улар учун Ўзи рози бўлган динни барқарор қилишни ва уларнинг хавф-хатарларидан сўнг омонликни бадал қилиб беришни ваъда қилди. Улар Менгагина ибодат қилурлар ва Менга ҳеч нарсани шерик келтирмаслар. Шундан кейин ҳам ким куфр келтирса, бас, ана ўшалар, ўзлари фосиқлардир» (24:55).
Илоҳий ҳикмат ҳамиша адолат билан мужассам бўлиб, Аллоҳ Таъало динни маҳкам тутувчиларга Ўз ёрдамини кўрсатишини, ҳамда Аллоҳнинг амр ва қайтариқларидан юз ўгирган фожир кимсаларни жазога дучор қилишини тақозо қилади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ
Оят: Ва улар [бани Исроил авлодидан бўлган кофирлар Ийсони бегона қўллар билан қатл қилиш мақсадида] макр-ҳийла қилдилар ва Аллоҳ ҳам [Ийсони қатлдан сақлаб қолиш билан уларга жавобан] макр қилди ва Аллоҳ — макрлиларнинг энг хайрлисидир.
Тафсир: [Ийсо алайҳиссалом кўплаган бани Исроилликларнинг унга иймон келтиришдан воз кечаётганларини сезганларида, улар зотга қарши макр-ҳийла уюштирмоқчи бўлдилар. Аллоҳ Таъало ҳам уларга қарши макр қилди, ваҳоланки, У Зот макр қилувчиларнинг энг яхшисидир. Яҳудийлар Ийсо алайҳиссаломни ўлдириб, уни жасадини чормиҳ [крест]га осиб қўймоқни ўйладилар, аммо Қудратли Аллоҳ эса, бошқа одамни Ийсонинг қиёфасида уларга кўрсатиб қўйди.
3:55.
إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فِيمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ
Вақти келиб, Аллоҳ [Ийсога]: “Эй Ийсо! Албатта, Мен сизни [ердаги мавжудлигингизни вақтинча якунлаш билан] вафот топтираман ва Ўзим [хузурим]га [руҳ ва танингиз билан юқори оламларга] кўтараман, ҳамда кофир бўлган кимсалар [нопоклиги ва куфри]дан сизни поклайман. Шунингдек, сизга эргашганларни, куфр келтирганлар устидан, то қиёмат кунигача юксалтираман, сўнгра қайтишингиз Менга [Менинг хузуримга]дир, бас, ихтилоф қилган нарсангиз борасида орангизда [Ўзим] ҳукм чиқараман”.
Тафсир: [Фосиқ бўлган кимсалар [ҳаворийлардан] бир одамни Ийсо деб таҳмин қилиб, уни ушлаб олдилар [чунки, у киши Аллоҳнинг амри билан Ийсо алайҳиссаломнинг қиёфасига кирган эди — тарж.]. Фожирлар уни қийноққа солиб, ўлдирдилар ва жасадини чормиҳга кериб қўйдилар. Ўзининг пайғамбари — Ийсони эса, Робб Таъало Ўз хузурига кўтарди ва мудҳиш жиноятга қўл урган кофирлардан уни халос этди. Қиёмат қойим бўлишидан аввал, Ийсо алайҳиссалом албатта ерга қайтадилар ва Ислом қонунларига мувофиқ адолатли фармон ва қарорларни чиқарадилар. У зот чўчқаларни ўлдирадилар, ҳоч [крест]ларни синдирадилар ва Муҳаммад ﷺнинг амрларига бўйсунадилар, ўшанда ёлғончи каззоблар қанчалар алданиб қолганликларини, ўзлари қанчалар ёлғончи ва салоҳиятсиз эканликларини англаб етадилар.
Ушбу оятлардаги Ийсо алайҳиссаломнинг эргашувчилари деганда, ҳақ динга юз бурган, Аллоҳ уларга кофирлар ва зиндиқлар устидан ғалабани ато этган — солиҳ кишилар тушунилади. Пайғамбаримиз Муҳаммад ﷺнинг уммати пайдо бўлиши билан, Ийсо алайҳиссаломга ҳақ билан эргашганлар айнан мусулмон уммати бўлди: Аллоҳ уларга барча кофирлар устидан ғалабани ато этди ва ер юзида Муҳаммад ﷺнинг динини қарор топтиришларига ёрдам берди.
Ахир Робб Таъало шундай деган: «Аллоҳ сизлардан иймон келтириб, солиҳ амалларни қилганларга, уларни ер юзида худди улардан олдин ўтганларни халифа қилганидек халифа қилишни, улар учун Ўзи рози бўлган динни барқарор қилишни ва уларнинг хавф-хатарларидан сўнг омонликни бадал қилиб беришни ваъда қилди. Улар Менгагина ибодат қилурлар ва Менга ҳеч нарсани шерик келтирмаслар. Шундан кейин ҳам ким куфр келтирса, бас, ана ўшалар, ўзлари фосиқлардир» (24:55).
Илоҳий ҳикмат ҳамиша адолат билан мужассам бўлиб, Аллоҳ Таъало динни маҳкам тутувчиларга Ўз ёрдамини кўрсатишини, ҳамда Аллоҳнинг амр ва қайтариқларидан юз ўгирган фожир кимсаларни жазога дучор қилишини тақозо қилади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:56.
فَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَأُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
Оят: Аммо [Ийсога нисбатан] кофир бўлган кимсаларни [уни пайғамбарлигини инкор қилган яҳудийлар ва уни илоҳ даражасига кўтарган насороларни] сўнгра дунё ва охиратда шиддатли азоб билан азоблайман ва уларга [Аллоҳнинг азобидан нажот бергувчи] бирон ёрдамчи бўлмас.
3:57.
وَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ
Оят: Аммо иймон келтирган ва солиҳ амалларни бажарган [киши]ларни эса, У Зот [Аллоҳ] ажрларини тўкис қилиб [ҳеч ноқис қилмасдан, зиёдаси билан] ато этади ва Аллоҳ золимларни севмайди.
Тафсир: «Ушбу икки оятда, Аллоҳ Таъало инсонларни қандай тақдирлашлар кутаётгани ҳақида баён қилиб берди. Дарҳақиқат, Робб Таъалонинг бу фармони аввалги самовий динларга эргашган ва зикр қилинган сифатларга эга бўлган барча кишиларга тегишлидир. Барча росулларнинг саййиди ва набийларнинг энг сўнггиси бўлган — Муҳаммад ﷺ, келганларидан кейин, у зотнинг рисолати аввалги барча китобларни мансух қилди; у зотнинг дини эса, аввалги барча динларни бекор деб эълон қилди. Шу сабабдан, ислом динига эргашишдан бош тортган ҳар қандай кимса, батаҳқиқ, ҳалокатга учрагувчидир.]
3:58.
ذَلِكَ نَتْلُوهُ عَلَيْكَ مِنَ الْآيَاتِ وَالذِّكْرِ الْحَكِيمِ
Оят: Бу [Ийсо, унинг онаси, унинг бувиси, Закариё ва Яҳё ҳақидаги] сизга тиловат қилиб бераётганимиз — оятлар ва ҳикматли зикр [эслатма]дандир.
Тафсир: [Бу буюк қуръон, ўзида аввалги ва кейинги яшаб ўтган кишилар, ҳамда росул ва набийларнинг қиссаларини жамул-жам қилган. У Аллоҳ Таъалонинг аниқ, ойдин оятларидан иборат бўлиб, бандалар муҳтож бўлган барча нарсани уларга эслатади. Муқаддас қуръон ҳикматга ва аниқликка эгадир, унинг қиссалари содиқ, аҳкомлари эса гўзалдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
فَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَأُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
Оят: Аммо [Ийсога нисбатан] кофир бўлган кимсаларни [уни пайғамбарлигини инкор қилган яҳудийлар ва уни илоҳ даражасига кўтарган насороларни] сўнгра дунё ва охиратда шиддатли азоб билан азоблайман ва уларга [Аллоҳнинг азобидан нажот бергувчи] бирон ёрдамчи бўлмас.
3:57.
وَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ
Оят: Аммо иймон келтирган ва солиҳ амалларни бажарган [киши]ларни эса, У Зот [Аллоҳ] ажрларини тўкис қилиб [ҳеч ноқис қилмасдан, зиёдаси билан] ато этади ва Аллоҳ золимларни севмайди.
Тафсир: «Ушбу икки оятда, Аллоҳ Таъало инсонларни қандай тақдирлашлар кутаётгани ҳақида баён қилиб берди. Дарҳақиқат, Робб Таъалонинг бу фармони аввалги самовий динларга эргашган ва зикр қилинган сифатларга эга бўлган барча кишиларга тегишлидир. Барча росулларнинг саййиди ва набийларнинг энг сўнггиси бўлган — Муҳаммад ﷺ, келганларидан кейин, у зотнинг рисолати аввалги барча китобларни мансух қилди; у зотнинг дини эса, аввалги барча динларни бекор деб эълон қилди. Шу сабабдан, ислом динига эргашишдан бош тортган ҳар қандай кимса, батаҳқиқ, ҳалокатга учрагувчидир.]
3:58.
ذَلِكَ نَتْلُوهُ عَلَيْكَ مِنَ الْآيَاتِ وَالذِّكْرِ الْحَكِيمِ
Оят: Бу [Ийсо, унинг онаси, унинг бувиси, Закариё ва Яҳё ҳақидаги] сизга тиловат қилиб бераётганимиз — оятлар ва ҳикматли зикр [эслатма]дандир.
Тафсир: [Бу буюк қуръон, ўзида аввалги ва кейинги яшаб ўтган кишилар, ҳамда росул ва набийларнинг қиссаларини жамул-жам қилган. У Аллоҳ Таъалонинг аниқ, ойдин оятларидан иборат бўлиб, бандалар муҳтож бўлган барча нарсани уларга эслатади. Муқаддас қуръон ҳикматга ва аниқликка эгадир, унинг қиссалари содиқ, аҳкомлари эса гўзалдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:59.
إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِندَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ
Оят: Албатта, Ийсонинг мисоли Аллоҳнинг хузурида худди Одамнинг мисоли кабидир: уни тупроқдан яратди, сўнгра унга “Бўл”, деди ва у бўлди [яратилди].
Тафсир: [Марям ва унинг ўғли ҳақидаги ҳаққирост қиссани келтирганидан кейин, Ийсо фақатгина Аллоҳнинг қулларидан бир қул эканлиги, Роббиси унга ўз марҳаматини кўрсатгани ва унга сиғиниш Аллоҳнинг шаънига ва бошқа пайғамбарлар шаънига, ҳаттоки Ийсонинг шаънига ёлғон тўқиш эканлиги ҳақида Роббимиз тушунтириб бермоқда. Фожир кимсалар уни ўз илоҳлари деб биладилар ва бу ишларида шубҳали ва нотўғри, хато бўлган далилларга таянадилар. Агар уларнинг ҳужжат ва далиллари адолатли бўлганида эди, у ҳолда Одам алайҳиссалом илоҳ деб саналишга Ийсодан кўра ҳақлироқ бўларди, ахир Аллоҳ Таъало уни умуман отасиз ва онасиз яратди. Шунга қарамай, барча инсоният Одамни оддий инсон ва Аллоҳнинг бандаси деб ҳисоблайдилар. Шу боис, Ийсонинг отасиз туғилганлигига таяниб, уни илоҳ деб иддао қилиш — мутлақо ёлғон ва асоссиздир.]
3:60.
الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلَا تَكُن مِّنَ الْمُمْتَرِينَ
Оят: [Ийсо ҳақидаги шубҳалардан мутлақо холи бўлган] ҳақ — Роббингиздандир, бас, шубҳаланувчилардан бўлманг.
Тафсир: [Ҳеч шак-шубҳа қилиб бўлмайдиган асл ҳақиқат, Ийсо алайҳиссаломнинг ушбу сўзларида ўз аксини топган: “Менга амр қилганингдан бошқасини уларга гапирмадим: “Менинг Роббим ва сизнинг Роббингиз бўлган — Аллоҳга ибодат қилинглар” [дедим]. То уларнинг ораларида эканман, уларга [гап ва қилмишларига] гувоҳ бўлдим, қачонки, Сен мени вафот топтирганингда, Сен уларга кузатувчи бўлдинг. Дарҳақиқат, Сен барча нарсага гувоҳдирсан” (5:117).]
https://t.me/tafsirassaadiy
إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِندَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ
Оят: Албатта, Ийсонинг мисоли Аллоҳнинг хузурида худди Одамнинг мисоли кабидир: уни тупроқдан яратди, сўнгра унга “Бўл”, деди ва у бўлди [яратилди].
Тафсир: [Марям ва унинг ўғли ҳақидаги ҳаққирост қиссани келтирганидан кейин, Ийсо фақатгина Аллоҳнинг қулларидан бир қул эканлиги, Роббиси унга ўз марҳаматини кўрсатгани ва унга сиғиниш Аллоҳнинг шаънига ва бошқа пайғамбарлар шаънига, ҳаттоки Ийсонинг шаънига ёлғон тўқиш эканлиги ҳақида Роббимиз тушунтириб бермоқда. Фожир кимсалар уни ўз илоҳлари деб биладилар ва бу ишларида шубҳали ва нотўғри, хато бўлган далилларга таянадилар. Агар уларнинг ҳужжат ва далиллари адолатли бўлганида эди, у ҳолда Одам алайҳиссалом илоҳ деб саналишга Ийсодан кўра ҳақлироқ бўларди, ахир Аллоҳ Таъало уни умуман отасиз ва онасиз яратди. Шунга қарамай, барча инсоният Одамни оддий инсон ва Аллоҳнинг бандаси деб ҳисоблайдилар. Шу боис, Ийсонинг отасиз туғилганлигига таяниб, уни илоҳ деб иддао қилиш — мутлақо ёлғон ва асоссиздир.]
3:60.
الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلَا تَكُن مِّنَ الْمُمْتَرِينَ
Оят: [Ийсо ҳақидаги шубҳалардан мутлақо холи бўлган] ҳақ — Роббингиздандир, бас, шубҳаланувчилардан бўлманг.
Тафсир: [Ҳеч шак-шубҳа қилиб бўлмайдиган асл ҳақиқат, Ийсо алайҳиссаломнинг ушбу сўзларида ўз аксини топган: “Менга амр қилганингдан бошқасини уларга гапирмадим: “Менинг Роббим ва сизнинг Роббингиз бўлган — Аллоҳга ибодат қилинглар” [дедим]. То уларнинг ораларида эканман, уларга [гап ва қилмишларига] гувоҳ бўлдим, қачонки, Сен мени вафот топтирганингда, Сен уларга кузатувчи бўлдинг. Дарҳақиқат, Сен барча нарсага гувоҳдирсан” (5:117).]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:61.
فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ
Оят: Бас кимда ким, сизга [у Ийсо ибн Марям ҳақида] илм келганидан кейин ҳам, сиз билан ҳужжатлашадиган бўлса, айтинг [уларга]: “Келинглар, ўғилларимизни ва ўғилларингизни, аёлларимизни ва аёлларингизни, ўзимизни ва ўзингизни чақирамиз-да, сўнгра [Роббимизга] ялиниб, [Ийсони илоҳ деювчи] ёлғончиларга Аллоҳнинг лаънати бўлишини сўраймиз”.
Тафсир: [Кунларнинг бирида, росулуллоҳ ﷺнинг хузурларига, Нажронлик бир гуруҳ насоролар ташриф буюрдилар. Пайғамбар ﷺ, Ийсонинг фақатгина Аллоҳнинг қули ва элчиси эканлиги борасида уларга ишончли, ҳеч рад қилинмас ҳужжатларни келтирдилар, аммо улар ботилий эътиқодларини ҳақ дейишда ўжарлик қилиб, оёқ тираб туриб олдилар. Уларга ҳақ аён бўлди, аммо қайсарликлари ва ўзларининг ёлғон дунёқарашларига кўр-кўрона тақлидлари, ҳаққа бўйсунишларига тўсқинлик қилар эди. Ийсо алайҳиссаломни илоҳ дейишда давом этганларидан кейин, Аллоҳ Таъало ёлғончиларнинг бошига лаънат чақириш таклифи билан уларга мурожаат этишни Ўзининг пайғамбари — Муҳаммад ﷺга амр қилди. Росулуллоҳ ﷺ, уларга ўз оиласини ва ўз ўғилларини олиб келишларини ваъда қилдилар ва уларга ҳам ўзлари билан биргаликда ўғилларини етаклаб келишни таклиф қилдилар, токи ҳаммалари бир жойга тўпланиб, ёлғончиларни азоблашини ва лаънатлашини Аллоҳдан тиласинлар. Насронийлар, росулуллоҳ ﷺни таклифини қабул қилсакмикин, ё йўқми деб анча маслаҳатлашдилар ва у зотни таклифини қабул қилмасликка қарор қилдилар, ахир Муҳаммад ﷺ — Аллоҳнинг ҳақиқий элчиси эканликлари уларга маълум эди. Росулуллоҳ ﷺнинг таклифини қабул қилиш — ўз-ўзларини, аёл ва фарзандларини аниқ ҳалокатга дучор қилиш билан баробар эканини улар яхши билишар эди, шунинг учун, улар росулуллоҳ ﷺ, билан омонлик сулҳини туздилар, жизя тўлашга рози бўлдилар, ҳамда пайғамбар ﷺдан уларга қарши уруш очмаслигини сўрадилар. Набий ﷺ, бундай шартларга рози бўлдилар ва уларга босим ўтказмадилар, чунки истаган натижаларига эришган эдилар. Одамлар эса, ҳақни англаб етдилар ва насороларнинг нақадар ўжар кофир эканликларига яна бир бор амин бўлдилар, чунки ёлғончиларни бошига Аллоҳнинг лаънатини чақиришдан бош тортишлари билан, ҳақиқатда ўзларининг ноинсоф, адолатсиз кимсалар эканини халқларга билдириб, кўрсатиб қўйдилар.]
https://t.me/tafsirassaadiy
فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ
Оят: Бас кимда ким, сизга [у Ийсо ибн Марям ҳақида] илм келганидан кейин ҳам, сиз билан ҳужжатлашадиган бўлса, айтинг [уларга]: “Келинглар, ўғилларимизни ва ўғилларингизни, аёлларимизни ва аёлларингизни, ўзимизни ва ўзингизни чақирамиз-да, сўнгра [Роббимизга] ялиниб, [Ийсони илоҳ деювчи] ёлғончиларга Аллоҳнинг лаънати бўлишини сўраймиз”.
Тафсир: [Кунларнинг бирида, росулуллоҳ ﷺнинг хузурларига, Нажронлик бир гуруҳ насоролар ташриф буюрдилар. Пайғамбар ﷺ, Ийсонинг фақатгина Аллоҳнинг қули ва элчиси эканлиги борасида уларга ишончли, ҳеч рад қилинмас ҳужжатларни келтирдилар, аммо улар ботилий эътиқодларини ҳақ дейишда ўжарлик қилиб, оёқ тираб туриб олдилар. Уларга ҳақ аён бўлди, аммо қайсарликлари ва ўзларининг ёлғон дунёқарашларига кўр-кўрона тақлидлари, ҳаққа бўйсунишларига тўсқинлик қилар эди. Ийсо алайҳиссаломни илоҳ дейишда давом этганларидан кейин, Аллоҳ Таъало ёлғончиларнинг бошига лаънат чақириш таклифи билан уларга мурожаат этишни Ўзининг пайғамбари — Муҳаммад ﷺга амр қилди. Росулуллоҳ ﷺ, уларга ўз оиласини ва ўз ўғилларини олиб келишларини ваъда қилдилар ва уларга ҳам ўзлари билан биргаликда ўғилларини етаклаб келишни таклиф қилдилар, токи ҳаммалари бир жойга тўпланиб, ёлғончиларни азоблашини ва лаънатлашини Аллоҳдан тиласинлар. Насронийлар, росулуллоҳ ﷺни таклифини қабул қилсакмикин, ё йўқми деб анча маслаҳатлашдилар ва у зотни таклифини қабул қилмасликка қарор қилдилар, ахир Муҳаммад ﷺ — Аллоҳнинг ҳақиқий элчиси эканликлари уларга маълум эди. Росулуллоҳ ﷺнинг таклифини қабул қилиш — ўз-ўзларини, аёл ва фарзандларини аниқ ҳалокатга дучор қилиш билан баробар эканини улар яхши билишар эди, шунинг учун, улар росулуллоҳ ﷺ, билан омонлик сулҳини туздилар, жизя тўлашга рози бўлдилар, ҳамда пайғамбар ﷺдан уларга қарши уруш очмаслигини сўрадилар. Набий ﷺ, бундай шартларга рози бўлдилар ва уларга босим ўтказмадилар, чунки истаган натижаларига эришган эдилар. Одамлар эса, ҳақни англаб етдилар ва насороларнинг нақадар ўжар кофир эканликларига яна бир бор амин бўлдилар, чунки ёлғончиларни бошига Аллоҳнинг лаънатини чақиришдан бош тортишлари билан, ҳақиқатда ўзларининг ноинсоф, адолатсиз кимсалар эканини халқларга билдириб, кўрсатиб қўйдилар.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:62.
إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا اللَّهُ وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
Оят: Дарҳақиқат, бунинг ўзи [Ийсо ҳақидаги сизга ваҳийда келган] ҳақ қиссадир. Аллоҳдан ўзга, сиғинилишга лойиқ ҳеч бир илоҳ йўқдир. Ва албатта, Аллоҳ — Унинг Ўзи иззатли [Азиз] ва ҳикматли [ҳақим] бўлган Зотдир.
3:63.
فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ
Оят: Бас, агар улар [сиз уларга етказаётган ҳақдан] юз ўгирсалар, батаҳқиқ, Аллоҳ муфсид [бузғунчи, фасод тарқатувчи]ларни билгувчидир.
Тафсир: [Ҳақиқат инсонларга очиқ-ойдин бўлганидан кейин ҳам, инсонлар ундан юз ўгириб, ўзларининг эски залолатларидан воз кечмасалар, бу ҳолда улар — фитначи ва бузғунчидирларки, Аллоҳ улар ҳақида яхши билади. У Зотнинг қудрати шу қадар буюкдирки, Унинг олдида барча махлуқотлар бўйин эгади, осмонлар ва ердаги бор мавжудот У Зотга [хоҳласа ҳам, хоҳламаса ҳам] итоат қилади. Бунинг баробарида, У Зот энг комил ҳикматга Эгадирки, унга мувофиқ ҳамма нарсани ўз ўрнига қўяди.]
3:64.
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ فَإِن تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
Оят: Айтинг [эй Муҳаммад ﷺ]Муҳаммад: “Эй аҳли китоблар [яҳуд ва насоролар]! Келинглар, бизларга ҳам, сизларга ҳам баробар [бир ҳил] бўлган калимага келайликки: Аллоҳдан ўзгасига ибодат қилмаймиз ва Унга бирон нарсани [ёки кимсани] шерик қилмаймиз, ҳамда Аллоҳни қўйиб, бирларимиз, бошқаларимизни Робб қилиб олмайлик. Бас, агар [шундан сўнг ҳам] юз ўгирсалар: “Гувоҳ бўлингларки, бизлар — мусулмонлармиз”, деб айтинг.
Тафсир: [Набий ﷺ, аҳли китобларнинг ҳокимлари ва подшоҳларига юборган мактуб ва рисолаларига албатта, мана шу гўзал оятни киритар эдилар. Баъзида эса, тонгги [фажр] намозидан аввалги нафилаларнинг биринчи, ёки иккинчи ракаатлатида ушбу оятни тиловат қилар эдилар. Бундай қилишларининг сабаби шундаки, бу оятда, барча пайғамбарларнинг чақириғи бўлган ягона дин — яккаилоҳлик чақируви мавжуддир; унда ягона Аллоҳга, Унга бирон нарсани шерик қилмасдан сиғинишга тарғиб бордир, ҳамда барча инсонлар — улар ким бўлишларидан қатъий назар — оддий махлуқотлар эканликлари, ва робблик хусусиятига эга бўлолмасликлари ҳақида айтилган.
Эй иймон келтирганлар! Агар аҳли китоблар ва бошқа барча одамзод сизнинг даъватингизга бўйсунса, батаҳқиқ, тўғри йўлни топадилар. Аммо, юз ўгирадиган бўлсалар, у ҳолда, сизлар исломга келганингларга [Аллоҳга таслим бўлганинглар]га гувоҳ бўлсинлар.
Дарҳақиқат, бу оят, ҳудди “Кафирун” сурасини эслатаётгандек:
«Айтинг: “Эй кофирлар! Мен сизлар сиғинган нарсага сиғинмасман. Сизлар ҳам, мен сиғинган нарсага сиғинувчи эмассизлар. Мен сизлар сиғинган нарсага сиғинувчи эмасман ва сизлар ҳам, мен сиғинган нарсага сиғинмассизлар. Сизларга сизнинг динингиз, менга эса менинг диним» (109:1-6).]
https://t.me/tafsirassaadiy
إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا اللَّهُ وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
Оят: Дарҳақиқат, бунинг ўзи [Ийсо ҳақидаги сизга ваҳийда келган] ҳақ қиссадир. Аллоҳдан ўзга, сиғинилишга лойиқ ҳеч бир илоҳ йўқдир. Ва албатта, Аллоҳ — Унинг Ўзи иззатли [Азиз] ва ҳикматли [ҳақим] бўлган Зотдир.
3:63.
فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ
Оят: Бас, агар улар [сиз уларга етказаётган ҳақдан] юз ўгирсалар, батаҳқиқ, Аллоҳ муфсид [бузғунчи, фасод тарқатувчи]ларни билгувчидир.
Тафсир: [Ҳақиқат инсонларга очиқ-ойдин бўлганидан кейин ҳам, инсонлар ундан юз ўгириб, ўзларининг эски залолатларидан воз кечмасалар, бу ҳолда улар — фитначи ва бузғунчидирларки, Аллоҳ улар ҳақида яхши билади. У Зотнинг қудрати шу қадар буюкдирки, Унинг олдида барча махлуқотлар бўйин эгади, осмонлар ва ердаги бор мавжудот У Зотга [хоҳласа ҳам, хоҳламаса ҳам] итоат қилади. Бунинг баробарида, У Зот энг комил ҳикматга Эгадирки, унга мувофиқ ҳамма нарсани ўз ўрнига қўяди.]
3:64.
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ فَإِن تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
Оят: Айтинг [эй Муҳаммад ﷺ]Муҳаммад: “Эй аҳли китоблар [яҳуд ва насоролар]! Келинглар, бизларга ҳам, сизларга ҳам баробар [бир ҳил] бўлган калимага келайликки: Аллоҳдан ўзгасига ибодат қилмаймиз ва Унга бирон нарсани [ёки кимсани] шерик қилмаймиз, ҳамда Аллоҳни қўйиб, бирларимиз, бошқаларимизни Робб қилиб олмайлик. Бас, агар [шундан сўнг ҳам] юз ўгирсалар: “Гувоҳ бўлингларки, бизлар — мусулмонлармиз”, деб айтинг.
Тафсир: [Набий ﷺ, аҳли китобларнинг ҳокимлари ва подшоҳларига юборган мактуб ва рисолаларига албатта, мана шу гўзал оятни киритар эдилар. Баъзида эса, тонгги [фажр] намозидан аввалги нафилаларнинг биринчи, ёки иккинчи ракаатлатида ушбу оятни тиловат қилар эдилар. Бундай қилишларининг сабаби шундаки, бу оятда, барча пайғамбарларнинг чақириғи бўлган ягона дин — яккаилоҳлик чақируви мавжуддир; унда ягона Аллоҳга, Унга бирон нарсани шерик қилмасдан сиғинишга тарғиб бордир, ҳамда барча инсонлар — улар ким бўлишларидан қатъий назар — оддий махлуқотлар эканликлари, ва робблик хусусиятига эга бўлолмасликлари ҳақида айтилган.
Эй иймон келтирганлар! Агар аҳли китоблар ва бошқа барча одамзод сизнинг даъватингизга бўйсунса, батаҳқиқ, тўғри йўлни топадилар. Аммо, юз ўгирадиган бўлсалар, у ҳолда, сизлар исломга келганингларга [Аллоҳга таслим бўлганинглар]га гувоҳ бўлсинлар.
Дарҳақиқат, бу оят, ҳудди “Кафирун” сурасини эслатаётгандек:
«Айтинг: “Эй кофирлар! Мен сизлар сиғинган нарсага сиғинмасман. Сизлар ҳам, мен сиғинган нарсага сиғинувчи эмассизлар. Мен сизлар сиғинган нарсага сиғинувчи эмасман ва сизлар ҳам, мен сиғинган нарсага сиғинмассизлар. Сизларга сизнинг динингиз, менга эса менинг диним» (109:1-6).]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:65.
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالْإِنجِيلُ إِلَّا مِن بَعْدِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ
Оят: Эй аҳли китоблар! Нима учун, Иброҳим (алайҳиссалом) ҳақида [у яҳудий ёки насроний бўлган деб] талашиб-тортишмоқдасизлар, ҳолбуки Таврот ва Инжил у зотдан кейингина нозил бўлган [бу ҳақда яхши биласизлар, чунки Таврот тушмасидан олдин яҳудийлик бўлмаган; Инжил тушмасидан олдин насронийлик бўлмаган]! Наҳотки ақл юритмасангиз?
3:66.
هَا أَنتُمْ هَؤُلَاءِ حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُم بِهِ عِلْمٌ فَلِمَ تُحَاجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
Оят: Ҳой сизлар [Муҳаммад ﷺ билан жадаллашаётган аҳли китоблар] илмингиз бўлган нарса борасида ҳужжатлашдингиз. Эндиликда нима учун билимингиз бўлмаган нарса [Иброҳим алайҳиссалом] борасида ҳужжатлашмоқдасиз? Аллоҳ билгувчидир, сизлар эса асло билмассиз.
3:67.
مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِن كَانَ حَنِيفًا مُّسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
Оят: Иброҳим [алайҳиссалом] яҳудий ҳам, насроний ҳам бўлмаган, лекин ҳаниф [яккаилоҳликни маҳкам тутувчи] мусулмон бўлган ва асло мушриклардан бўлмаган. [У барча ботилий дин ва таълимотларни инкор этиб, ҳақ динга юз тутган].
3:68.
إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ
Оят: Дарҳақиқат, Иброҳимга энг яқин бўлган кишилар — унга эргашганлари ва бу набий [Муҳаммад ﷺ ҳам, ва унга эргашганлардир], шунингдек, иймон келтирганларидир. Аллоҳ эса мўминларнинг Валийсидир.
Тафсир: [Барча дин намояндалари ичидан: яҳудийлар, насоролар, бутпараст мушриклар ва мусулмонлар, Иброҳим алайҳиссаломнинг йўлидан эргашишларини айтадилар. Аммо Аллоҳ Таъало, Иброҳимга энг яқин кишилар — бу, Муҳаммад ﷺ ва унинг эргашувчилари, ҳамда Муҳаммад ﷺнинг рисолатидан олдин Иброҳим алайҳиссаломга эргашган кишилар экани ҳақида таъкидлаб ўтди. Яҳудийлар, насоролар ва бутпарастларга келсак, уларнинг Иброҳим алайҳиссаломга ҳеч қандай тегишликлари йўқ, чунки у зотнинг динини — барча пайғамбарларга ва илоҳий китобларга иймон келтиришнинг асосига қурилган тоза яккаилоҳликдир. Агарчи яҳудий ва насоролар Иброҳим алайҳиссаломга эргашишларини иддао қилсаларда, бу каби [покиза] эътиқодни фақат мусулмонларгина маҳкам тутадилар. Маълумки, яҳудий ва насронийлик дини, Иброҳим алайҳиссаломнинг вафотларидан анча асрлардан кейин тамоман шаклланиб бўлган. Ҳўш, нега яҳудий ва насоролар, уларнинг ёлғон ва тўқималарини ошкор қилиб қўядиган нарсалар борасида тортишишда давом этадилар? Уларга яхши маълум бўлган нарсалар борасида тортишсалар майли, аммо нима учун ўзларининг ақидалари, дунёқарашлари ботил, ёлғон экани аниқ бўлиб турса ҳам, пайғамбарлар билан баҳслашадилар? Бу оятдан келиб чиқиб, одамлар ўзлари билмаган нарсалар ҳақида жадаллашмасликлари ва ҳатто бу ҳақда гапирмасликлари лозим экан. “Аллоҳ мўминларнинг Валийсидир”, деган жумлага келсак, ундан: агар банданинг иймони кучаядиган бўлса, Аллоҳ Таъало Ўз марҳамати билан Унга янада кўпроқ ҳимоя ва валоят кўрсатади, уни ҳаётини енгиллаштиради, ҳамда, қийинчиликлардан халос этади, деган хулосага келиш мумкин.]
https://t.me/tafsirassaadiy
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالْإِنجِيلُ إِلَّا مِن بَعْدِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ
Оят: Эй аҳли китоблар! Нима учун, Иброҳим (алайҳиссалом) ҳақида [у яҳудий ёки насроний бўлган деб] талашиб-тортишмоқдасизлар, ҳолбуки Таврот ва Инжил у зотдан кейингина нозил бўлган [бу ҳақда яхши биласизлар, чунки Таврот тушмасидан олдин яҳудийлик бўлмаган; Инжил тушмасидан олдин насронийлик бўлмаган]! Наҳотки ақл юритмасангиз?
3:66.
هَا أَنتُمْ هَؤُلَاءِ حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُم بِهِ عِلْمٌ فَلِمَ تُحَاجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
Оят: Ҳой сизлар [Муҳаммад ﷺ билан жадаллашаётган аҳли китоблар] илмингиз бўлган нарса борасида ҳужжатлашдингиз. Эндиликда нима учун билимингиз бўлмаган нарса [Иброҳим алайҳиссалом] борасида ҳужжатлашмоқдасиз? Аллоҳ билгувчидир, сизлар эса асло билмассиз.
3:67.
مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِن كَانَ حَنِيفًا مُّسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
Оят: Иброҳим [алайҳиссалом] яҳудий ҳам, насроний ҳам бўлмаган, лекин ҳаниф [яккаилоҳликни маҳкам тутувчи] мусулмон бўлган ва асло мушриклардан бўлмаган. [У барча ботилий дин ва таълимотларни инкор этиб, ҳақ динга юз тутган].
3:68.
إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ
Оят: Дарҳақиқат, Иброҳимга энг яқин бўлган кишилар — унга эргашганлари ва бу набий [Муҳаммад ﷺ ҳам, ва унга эргашганлардир], шунингдек, иймон келтирганларидир. Аллоҳ эса мўминларнинг Валийсидир.
Тафсир: [Барча дин намояндалари ичидан: яҳудийлар, насоролар, бутпараст мушриклар ва мусулмонлар, Иброҳим алайҳиссаломнинг йўлидан эргашишларини айтадилар. Аммо Аллоҳ Таъало, Иброҳимга энг яқин кишилар — бу, Муҳаммад ﷺ ва унинг эргашувчилари, ҳамда Муҳаммад ﷺнинг рисолатидан олдин Иброҳим алайҳиссаломга эргашган кишилар экани ҳақида таъкидлаб ўтди. Яҳудийлар, насоролар ва бутпарастларга келсак, уларнинг Иброҳим алайҳиссаломга ҳеч қандай тегишликлари йўқ, чунки у зотнинг динини — барча пайғамбарларга ва илоҳий китобларга иймон келтиришнинг асосига қурилган тоза яккаилоҳликдир. Агарчи яҳудий ва насоролар Иброҳим алайҳиссаломга эргашишларини иддао қилсаларда, бу каби [покиза] эътиқодни фақат мусулмонларгина маҳкам тутадилар. Маълумки, яҳудий ва насронийлик дини, Иброҳим алайҳиссаломнинг вафотларидан анча асрлардан кейин тамоман шаклланиб бўлган. Ҳўш, нега яҳудий ва насоролар, уларнинг ёлғон ва тўқималарини ошкор қилиб қўядиган нарсалар борасида тортишишда давом этадилар? Уларга яхши маълум бўлган нарсалар борасида тортишсалар майли, аммо нима учун ўзларининг ақидалари, дунёқарашлари ботил, ёлғон экани аниқ бўлиб турса ҳам, пайғамбарлар билан баҳслашадилар? Бу оятдан келиб чиқиб, одамлар ўзлари билмаган нарсалар ҳақида жадаллашмасликлари ва ҳатто бу ҳақда гапирмасликлари лозим экан. “Аллоҳ мўминларнинг Валийсидир”, деган жумлага келсак, ундан: агар банданинг иймони кучаядиган бўлса, Аллоҳ Таъало Ўз марҳамати билан Унга янада кўпроқ ҳимоя ва валоят кўрсатади, уни ҳаётини енгиллаштиради, ҳамда, қийинчиликлардан халос этади, деган хулосага келиш мумкин.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:69.
وَدَّت طَّائِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يُضِلُّونَكُمْ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ
Оят: Аҳли китоблардан бўлган бир тоифа кишилар [яҳуд ва насороларнинг баъзилари] сизларни адаштириш [залолатга киритишни] жуда хоҳлайдилар. [Бироқ] улар ўзларини адаштирадилар ва буни сезмайдилар ҳам.
3:70.
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ
Оят: Эй аҳли китоблар! Нима учун гувоҳ бўлиб турган ҳолингизда Аллоҳнинг оятларига куфр келтирасизлар [инкор қиласизлар]?
3:71.
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
Оят: Эй аҳли китоблар! Нима учун билиб турган ҳолингизда, ҳақни ботил билан қориштирасизлар ва ҳақиқатни яширасизлар?
3:72.
وَقَالَت طَّائِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ آمِنُوا بِالَّذِي أُنزِلَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهَارِ وَاكْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
Оят: Аҳли китоблардан бўлган бир тоифа [аниқроғи яҳудийлар ўзининг кофир биродарларига] дедилар: “Иймон келтирганларга нозил қилинган нарсага куннинг аввалида иймон келтиринглар, ҳамда куннинг охирида [унга] куфр келтиринглар, ажабмаски, қайтсалар” [яъни, ўзингизни ёлғондан, худди иймон келтиргандек қилиб кўрсатиб, сўнгра очиқчасига динингиздан қайтинг, шоядки, мўминлар буни кўриб, ўз динларида шубҳаланиб қолсинлар ва куфр келтирсинлар].
3:73.
وَلَا تُؤْمِنُوا إِلَّا لِمَن تَبِعَ دِينَكُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَى هُدَى اللَّهِ أَن يُؤْتَى أَحَدٌ مِّثْلَ مَا أُوتِيتُمْ أَوْ يُحَاجُّوكُمْ عِندَ رَبِّكُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
Оят: [Яҳудийлар сўзларида давом этиб:] “Ва динингизга эргашганлардан бошқаларига ишонманглар” [дедилар]. Айтинг: “Албатта, [ҳақиқий] ҳидоят, кўрсатма — Аллоҳнинг ҳидоятидир, кўрсатмасидир”. [Яҳудийлар дедилар]: “Сизларга ато этилган нарса, ўзгаларга берилмасин, ёки Роббингиз хузурида сиз билан ҳужжатлашмасин” [Яъни, мусулмонларга илм берилиб, билимлари яҳудийларникидан кўпроқ бўлишини яҳудийлар хоҳламасдилар, чунки бунинг оқибатида мусулмонлар улардан устунликни қўлга киритишлари мумкин эди]. Айтинг: “Фазл [марҳамат ва эҳсон] Аллоҳнинг қўлидадирки, уни Ўзи хоҳлаганига ато этади. Ва Аллоҳ — кенг қамровли, билувчи бўлган Зотдир.
https://t.me/tafsirassaadiy
وَدَّت طَّائِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يُضِلُّونَكُمْ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ
Оят: Аҳли китоблардан бўлган бир тоифа кишилар [яҳуд ва насороларнинг баъзилари] сизларни адаштириш [залолатга киритишни] жуда хоҳлайдилар. [Бироқ] улар ўзларини адаштирадилар ва буни сезмайдилар ҳам.
3:70.
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ
Оят: Эй аҳли китоблар! Нима учун гувоҳ бўлиб турган ҳолингизда Аллоҳнинг оятларига куфр келтирасизлар [инкор қиласизлар]?
3:71.
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
Оят: Эй аҳли китоблар! Нима учун билиб турган ҳолингизда, ҳақни ботил билан қориштирасизлар ва ҳақиқатни яширасизлар?
3:72.
وَقَالَت طَّائِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ آمِنُوا بِالَّذِي أُنزِلَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهَارِ وَاكْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
Оят: Аҳли китоблардан бўлган бир тоифа [аниқроғи яҳудийлар ўзининг кофир биродарларига] дедилар: “Иймон келтирганларга нозил қилинган нарсага куннинг аввалида иймон келтиринглар, ҳамда куннинг охирида [унга] куфр келтиринглар, ажабмаски, қайтсалар” [яъни, ўзингизни ёлғондан, худди иймон келтиргандек қилиб кўрсатиб, сўнгра очиқчасига динингиздан қайтинг, шоядки, мўминлар буни кўриб, ўз динларида шубҳаланиб қолсинлар ва куфр келтирсинлар].
3:73.
وَلَا تُؤْمِنُوا إِلَّا لِمَن تَبِعَ دِينَكُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَى هُدَى اللَّهِ أَن يُؤْتَى أَحَدٌ مِّثْلَ مَا أُوتِيتُمْ أَوْ يُحَاجُّوكُمْ عِندَ رَبِّكُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
Оят: [Яҳудийлар сўзларида давом этиб:] “Ва динингизга эргашганлардан бошқаларига ишонманглар” [дедилар]. Айтинг: “Албатта, [ҳақиқий] ҳидоят, кўрсатма — Аллоҳнинг ҳидоятидир, кўрсатмасидир”. [Яҳудийлар дедилар]: “Сизларга ато этилган нарса, ўзгаларга берилмасин, ёки Роббингиз хузурида сиз билан ҳужжатлашмасин” [Яъни, мусулмонларга илм берилиб, билимлари яҳудийларникидан кўпроқ бўлишини яҳудийлар хоҳламасдилар, чунки бунинг оқибатида мусулмонлар улардан устунликни қўлга киритишлари мумкин эди]. Айтинг: “Фазл [марҳамат ва эҳсон] Аллоҳнинг қўлидадирки, уни Ўзи хоҳлаганига ато этади. Ва Аллоҳ — кенг қамровли, билувчи бўлган Зотдир.
https://t.me/tafsirassaadiy
3:74.
يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ
Оят: У Зот [Аллоҳ] Ўз раҳмати билан, Ўзи хоҳлаган [бандаси]ни хослаб қўяди ва Аллоҳ — буюк фазл Эгасидир.
Тафсир: [Аҳли китобларнинг кирдикорларини очиб ташлаш билан, Аллоҳ Таъало мусулмон умматига улкан раҳматини намойиш қилди, чунки яҳуд ва насоролар мусулмонларга ўта адоватли бўлиб, ҳар қандай разил йўллар билан уларни залолатга олиб киришга ҳаракат қиладилар. Уларнинг баъзилари ҳаттоки бир-бирларига: “Келинглар, кунни аввалида Исломни қабул қилиб, кеч кирганида ундан воз кечамиз. Мусулмонлар орасида сизларни билимли, савияли деб биладиганлар бор, агар улар қилган ишингизни кўрсалар, ўз динларида шак-шубҳаланиб қоладилар. Агар сизлар ислом динида аввалги китобларга зид бўлган номақбул эътиқодларга дуч келмаганингизда, бу диндан воз кечмаган бўлардингиз, деб ўйлайдилар”.
Улар ўта кетган мудҳиш макр-ҳийлаларни тузадилар, аммо Марҳаматли ва Буюк Аллоҳ, Ўзи хоҳлаган қулини тўғри йўлга ҳидоят қилади. Раҳмат ва кароматларга У Зот Эгалик қилади ва Ўзи истаган бандасини улар билан сийлайди. Бошқа бирон қавм эришмаган ўзига хос бир раҳматини Аллоҳ Таъало мусулмонларга ато этишни ирода қилди. Аммо, ақли паст, маккор кофирлар тушунмайдиларки, агар Аллоҳнинг ҳақиқий дини одамлар қалбларига кириб боргудек бўлса, вақт ўтиши билан улар янада кучлироқ иймон ва эътиқодга эришадилар; ҳар турли шубҳалар эса, уларнинг ўз динларида янада мустаҳкамроқ туришларига ва Аллоҳ Таъалонинг беҳисоб неъматларига янада кўпроқ ҳамд айтишларига ёрдам беради. Дарҳақиқат, аҳли китоблар, ўзлари қўлга киритган нарсаларни мусулмонлар қўлга киритишларини асло истамайдилар. Айнан шу сабабли, улар ислом уммати билан Роббиларини олдида мунозарага тушадилар. Бундан хулоса шуки, нопок амалларининг бирдан бир сабаби — уларнинг ҳасадгўйликлари, адолатсизликлари, ҳамда қилмишларини фош бўлишидан қўрқишларидир. Аллоҳ Таъало буни бизга баёнлаб, шундай деди: «Аҳли китоблар [насоро ва яҳудийлар]нинг аксарлари, уларга ҳақ [ислом дини] очиқ-ойдин бўлганидан кейин, ўзларининг [сизларга бўлган] ҳасадлари туфайли, сизларни [мўмин бўлганингиздан кейин] куфрга қайтармоқчи бўладилар. [Аммо сизлар — эй пайғамбар ва мўминлар] токи Аллоҳнинг [улар билан курашиш ҳақидаги] амри келмагунча, уларни [гуноҳларида маломат қилмай] авф этиб туринглар ва кечиримли бўлинглар, албатта, Аллоҳ ҳар бир нарсага қодир бўлган Зотдир» (2:109).]
https://t.me/tafsirassaadiy
يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ
Оят: У Зот [Аллоҳ] Ўз раҳмати билан, Ўзи хоҳлаган [бандаси]ни хослаб қўяди ва Аллоҳ — буюк фазл Эгасидир.
Тафсир: [Аҳли китобларнинг кирдикорларини очиб ташлаш билан, Аллоҳ Таъало мусулмон умматига улкан раҳматини намойиш қилди, чунки яҳуд ва насоролар мусулмонларга ўта адоватли бўлиб, ҳар қандай разил йўллар билан уларни залолатга олиб киришга ҳаракат қиладилар. Уларнинг баъзилари ҳаттоки бир-бирларига: “Келинглар, кунни аввалида Исломни қабул қилиб, кеч кирганида ундан воз кечамиз. Мусулмонлар орасида сизларни билимли, савияли деб биладиганлар бор, агар улар қилган ишингизни кўрсалар, ўз динларида шак-шубҳаланиб қоладилар. Агар сизлар ислом динида аввалги китобларга зид бўлган номақбул эътиқодларга дуч келмаганингизда, бу диндан воз кечмаган бўлардингиз, деб ўйлайдилар”.
Улар ўта кетган мудҳиш макр-ҳийлаларни тузадилар, аммо Марҳаматли ва Буюк Аллоҳ, Ўзи хоҳлаган қулини тўғри йўлга ҳидоят қилади. Раҳмат ва кароматларга У Зот Эгалик қилади ва Ўзи истаган бандасини улар билан сийлайди. Бошқа бирон қавм эришмаган ўзига хос бир раҳматини Аллоҳ Таъало мусулмонларга ато этишни ирода қилди. Аммо, ақли паст, маккор кофирлар тушунмайдиларки, агар Аллоҳнинг ҳақиқий дини одамлар қалбларига кириб боргудек бўлса, вақт ўтиши билан улар янада кучлироқ иймон ва эътиқодга эришадилар; ҳар турли шубҳалар эса, уларнинг ўз динларида янада мустаҳкамроқ туришларига ва Аллоҳ Таъалонинг беҳисоб неъматларига янада кўпроқ ҳамд айтишларига ёрдам беради. Дарҳақиқат, аҳли китоблар, ўзлари қўлга киритган нарсаларни мусулмонлар қўлга киритишларини асло истамайдилар. Айнан шу сабабли, улар ислом уммати билан Роббиларини олдида мунозарага тушадилар. Бундан хулоса шуки, нопок амалларининг бирдан бир сабаби — уларнинг ҳасадгўйликлари, адолатсизликлари, ҳамда қилмишларини фош бўлишидан қўрқишларидир. Аллоҳ Таъало буни бизга баёнлаб, шундай деди: «Аҳли китоблар [насоро ва яҳудийлар]нинг аксарлари, уларга ҳақ [ислом дини] очиқ-ойдин бўлганидан кейин, ўзларининг [сизларга бўлган] ҳасадлари туфайли, сизларни [мўмин бўлганингиздан кейин] куфрга қайтармоқчи бўладилар. [Аммо сизлар — эй пайғамбар ва мўминлар] токи Аллоҳнинг [улар билан курашиш ҳақидаги] амри келмагунча, уларни [гуноҳларида маломат қилмай] авф этиб туринглар ва кечиримли бўлинглар, албатта, Аллоҳ ҳар бир нарсага қодир бўлган Зотдир» (2:109).]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:75.
وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَّا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلَّا مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
Оят: Аҳли китоблардан [айниқса, яҳудийлар ичида] шундайлари борки, агар бир қинтор [жуда катта миқдордаги мол]ни унга амонат топширсангиз, у [ишонилган амонатни] сизга қайтаради [амонатни ўтайди], аммо улар орасида шундайлари ҳам борки, бир динорни амонат топширсангиз, то устида қойим бўлиб [тақаб туриб] олмагунингизча, уни сизга қайтармайди. Бунинг сабаби, уларнинг: “Омийлар [ёзишни, ўқишни билмайдиган араблар]га нисбатан ҳеч қандай йўлимиз йўқ [яъни, омийларни пулини қайтармасак, бизда гуноҳ йўқ]”, дейишларидир. Билиб турган ҳолларида Аллоҳнинг шаънига ёлғон гапирадилар.
Тафсир: [Аҳли китоблар орасида ишончга лойиқ, агар сен унга катта миқдордаги пулни амонат қўйсанг, уни албатта эгасига топширадиган инсофли кишилар борлиги ҳақида Аллоҳ Таъало бизларга хабар берди. Аммо улар ичида ҳийлагар фосиқлар ҳам борки, агарчи у оз миқдордаги мол бўлса ҳам, бировнинг мулкига кўз олайтириб, уни ўзлаштириб олиш пайида бўладилар. Ўзларининг қабиҳ найранглари ва хиёнаткорликларига қарамасдан, улар ўз қилмишларини ёлғон далиллар билан яна оқламоқчи ҳам бўладилар ва: “Бу оддий, омий кишиларни молларини ўзлаштириб олишимизда бизга гуноҳ йўқ, чунки уларнинг мулки биз учун ҳаром эмас”, дейдилар. Улар Аллоҳни алдамоқчи [ёки У Зотнинг шаънига ёлғон тўқимоқчи] бўладилар, ваҳоланки, бу каби жиноятлари туфайли жавобгарликка тортилишларини яхши биладилар. Улар нафақат ишончни бузадилар ва арабларга ёмон муомала қиладилар, балки, билиб туриб Аллоҳнинг шаънига ёлғон гапирадилар. Бу ишлари билан улар, жоҳиллик, ёки адашишлик билан жиноят қилган кишилардан фарқланиб турадилар.]
3:76.
بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ
Оят: Йўқ [иш, бу ёлғончилар айтганидек эмасдир]! Кимки аҳдига вафо қилса ва Аллоҳдан тақво қилса, албатта Аллоҳ муттақийнларни [Аллоҳнинг азобидан қўрқувчиларни] севади.
Тафсир: [Йўқ, асло! Уларнинг сўзлари ҳақиқатдан анча йироқдир, чунки Аллоҳнинг ва бандаларининг олдидаги мажбуриятларини пуҳталик билан бажарган кишигина тақводор, солиҳ бўлиши, ҳамда муҳаббатга лойиқ кишилардан бўлиши мумкиндир. Агар киши аксинча иш тутадиган бўлса, одамлар олдидаги масъулиятини адо этмаса, ҳамда тақво йўлидан юрмаса, у Аллоҳнинг нафратига мустаҳиқ бўлиб, энг шиддатли, аламли азоб билан азобланишга лойиқдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَّا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلَّا مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
Оят: Аҳли китоблардан [айниқса, яҳудийлар ичида] шундайлари борки, агар бир қинтор [жуда катта миқдордаги мол]ни унга амонат топширсангиз, у [ишонилган амонатни] сизга қайтаради [амонатни ўтайди], аммо улар орасида шундайлари ҳам борки, бир динорни амонат топширсангиз, то устида қойим бўлиб [тақаб туриб] олмагунингизча, уни сизга қайтармайди. Бунинг сабаби, уларнинг: “Омийлар [ёзишни, ўқишни билмайдиган араблар]га нисбатан ҳеч қандай йўлимиз йўқ [яъни, омийларни пулини қайтармасак, бизда гуноҳ йўқ]”, дейишларидир. Билиб турган ҳолларида Аллоҳнинг шаънига ёлғон гапирадилар.
Тафсир: [Аҳли китоблар орасида ишончга лойиқ, агар сен унга катта миқдордаги пулни амонат қўйсанг, уни албатта эгасига топширадиган инсофли кишилар борлиги ҳақида Аллоҳ Таъало бизларга хабар берди. Аммо улар ичида ҳийлагар фосиқлар ҳам борки, агарчи у оз миқдордаги мол бўлса ҳам, бировнинг мулкига кўз олайтириб, уни ўзлаштириб олиш пайида бўладилар. Ўзларининг қабиҳ найранглари ва хиёнаткорликларига қарамасдан, улар ўз қилмишларини ёлғон далиллар билан яна оқламоқчи ҳам бўладилар ва: “Бу оддий, омий кишиларни молларини ўзлаштириб олишимизда бизга гуноҳ йўқ, чунки уларнинг мулки биз учун ҳаром эмас”, дейдилар. Улар Аллоҳни алдамоқчи [ёки У Зотнинг шаънига ёлғон тўқимоқчи] бўладилар, ваҳоланки, бу каби жиноятлари туфайли жавобгарликка тортилишларини яхши биладилар. Улар нафақат ишончни бузадилар ва арабларга ёмон муомала қиладилар, балки, билиб туриб Аллоҳнинг шаънига ёлғон гапирадилар. Бу ишлари билан улар, жоҳиллик, ёки адашишлик билан жиноят қилган кишилардан фарқланиб турадилар.]
3:76.
بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ
Оят: Йўқ [иш, бу ёлғончилар айтганидек эмасдир]! Кимки аҳдига вафо қилса ва Аллоҳдан тақво қилса, албатта Аллоҳ муттақийнларни [Аллоҳнинг азобидан қўрқувчиларни] севади.
Тафсир: [Йўқ, асло! Уларнинг сўзлари ҳақиқатдан анча йироқдир, чунки Аллоҳнинг ва бандаларининг олдидаги мажбуриятларини пуҳталик билан бажарган кишигина тақводор, солиҳ бўлиши, ҳамда муҳаббатга лойиқ кишилардан бўлиши мумкиндир. Агар киши аксинча иш тутадиган бўлса, одамлар олдидаги масъулиятини адо этмаса, ҳамда тақво йўлидан юрмаса, у Аллоҳнинг нафратига мустаҳиқ бўлиб, энг шиддатли, аламли азоб билан азобланишга лойиқдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:77.
إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
Оят: Дарҳақиқат, Аллоҳ [билан тузган] аҳдини ва қасамларини арзон баҳога сотиб оладиганлар, ана ўшаларга охиратда бирон насиба йўқдир. Қиёмат куни Аллоҳ уларга гапирмайди, уларга назар ташламайди [қарамайди], уларни [гуноҳлардан] покламайди ва уларга аламлантирувчи [оғриқли] азоб бордир.
Тафсир: [Агар одамлар ўз дин-у, диёнатларини дунё лаззатлари эвазига сотсалар, дунёнинг фоний, ўткинчи роҳатларига афзаллик бериб, ёлғон қасамлар ва ваъдани бузиш орқали ҳаром мулкни қўлга киритсалар, у ҳолда билсинларки, Аллоҳ Таъало қиёмат куни улар билан гаплашмайди, уларга қиё ҳам боқмайди, уларни асло покламайди ва шиддатли азобга гирифтор қилади, чунки улар У Зотнинг ғазабига лойиқ бўлдилар, лаънатга сазовор ишларни қилдилар, ҳамда Аллоҳнинг савобларидан маҳрум бўлиб, маънавий покланишдан жудо қилиндилар. Охират диёрида улар жиноят ғарази ва оғир гуноҳлар нопоклиги билан ифлосланадилар.]
3:78.
وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقًا يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
Оят: Ва дарҳақиқат, улар [яҳудийлар] орасида шундай гуруҳлар ҳам борки, китобдан бўлмаган нарсани, китобдан деб санашингиз учун, уни тиллари билан бузиб [ўзгартириб] ўқирлар ва: “У — Аллоҳнинг хузуридандир”, дейдилар, ваҳоланки, у Аллоҳнинг хузуридан эмас. Улар билиб турган ҳолларида Аллоҳнинг шаънига ёлғон сўзлайдилар.
Тафсир: [Одамлар уларнинг сўзларини илоҳий ваҳий деб ўйлашлари учун, аҳли китоблардан бўлган бир тоифа Аллоҳнинг китобини бузиб, уни [атайлаб] хатолик билан ўқийдилар. Улар илоҳий ваҳийнинг матни ва маъносини бузадилар, аммо бу жиноятлари билан кифояланмайдилар. Ўзлари тўқиган ёлғонни самовий китобдан олинган қилиб кўрсатишга уринадилар, ваҳоланки, у аниқ бир ёлғондир. Ўзларининг мудҳиш ҳолатларини ва жиноятларини оқибатини билиб туриб ҳам, Аллоҳнинг шаънига ёлғон тўқишдан тоймайдилар.]
https://t.me/tafsirassaadiy
إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
Оят: Дарҳақиқат, Аллоҳ [билан тузган] аҳдини ва қасамларини арзон баҳога сотиб оладиганлар, ана ўшаларга охиратда бирон насиба йўқдир. Қиёмат куни Аллоҳ уларга гапирмайди, уларга назар ташламайди [қарамайди], уларни [гуноҳлардан] покламайди ва уларга аламлантирувчи [оғриқли] азоб бордир.
Тафсир: [Агар одамлар ўз дин-у, диёнатларини дунё лаззатлари эвазига сотсалар, дунёнинг фоний, ўткинчи роҳатларига афзаллик бериб, ёлғон қасамлар ва ваъдани бузиш орқали ҳаром мулкни қўлга киритсалар, у ҳолда билсинларки, Аллоҳ Таъало қиёмат куни улар билан гаплашмайди, уларга қиё ҳам боқмайди, уларни асло покламайди ва шиддатли азобга гирифтор қилади, чунки улар У Зотнинг ғазабига лойиқ бўлдилар, лаънатга сазовор ишларни қилдилар, ҳамда Аллоҳнинг савобларидан маҳрум бўлиб, маънавий покланишдан жудо қилиндилар. Охират диёрида улар жиноят ғарази ва оғир гуноҳлар нопоклиги билан ифлосланадилар.]
3:78.
وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقًا يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
Оят: Ва дарҳақиқат, улар [яҳудийлар] орасида шундай гуруҳлар ҳам борки, китобдан бўлмаган нарсани, китобдан деб санашингиз учун, уни тиллари билан бузиб [ўзгартириб] ўқирлар ва: “У — Аллоҳнинг хузуридандир”, дейдилар, ваҳоланки, у Аллоҳнинг хузуридан эмас. Улар билиб турган ҳолларида Аллоҳнинг шаънига ёлғон сўзлайдилар.
Тафсир: [Одамлар уларнинг сўзларини илоҳий ваҳий деб ўйлашлари учун, аҳли китоблардан бўлган бир тоифа Аллоҳнинг китобини бузиб, уни [атайлаб] хатолик билан ўқийдилар. Улар илоҳий ваҳийнинг матни ва маъносини бузадилар, аммо бу жиноятлари билан кифояланмайдилар. Ўзлари тўқиган ёлғонни самовий китобдан олинган қилиб кўрсатишга уринадилар, ваҳоланки, у аниқ бир ёлғондир. Ўзларининг мудҳиш ҳолатларини ва жиноятларини оқибатини билиб туриб ҳам, Аллоҳнинг шаънига ёлғон тўқишдан тоймайдилар.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:79.
مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُؤْتِيَهُ اللَّهُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُوا عِبَادًا لِّي مِن دُونِ اللَّهِ وَلَكِن كُونُوا رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنتُمْ تَدْرُسُونَ
Оят: Аллоҳ бир кишига китобни, ҳукм ва пайғамбарликни ато этганидан сўнг, у одамларга: “Аллоҳни қўйиб, менга қул бўлинглар”, дейиши мутлақо мумкин эмас. Лекин [аксинча]: “Раббоний бўлинглар, зеро китобни [одамларга] ўргатмоқдасиз ва уни ўзингиз ўрганмоқдасиз” [дейиши тўғридир].
3:80.
وَلَا يَأْمُرَكُمْ أَن تَتَّخِذُوا الْمَلَائِكَةَ وَالنَّبِيِّينَ أَرْبَابًا أَيَأْمُرُكُم بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ
Оят: Шунингдек, у сизларга фаришталар ва пайғамбарларни [Аллоҳдан ўзга] Робб қилиб олишга буюриши асло мумкин эмас. Наҳотки [у — пайғамбар бўла туриб], сизлар мусулмон бўлганингиздан кейин, сизларни куфрга буюрса?
Тафсир: [Агар Аллоҳ Субҳанаҳу ва Таъало қайсидир бандасига ваҳий нозил қилган бўлса, унга китобни [ёки ёзишни] ўргатган бўлса, унга пайғамбарликни, ҳамда диний султонликни ато этган бўлса, у ҳеч қачон одамларни ўзига сиғинишга, ёки фаришта ва пайғамбарларга ибодат қилишга буюрмайди. [Пайғамбар бўлган ҳолида], у ўша махлуқотларнинг робб эканликлари ҳақида гапирмайди, зеро бу каби ишлар — аниқ куфрнинг ўзидир. Аллоҳ Таъало унга Исломни ўргатган бўлса-ю, у қандай қилиб одамларни куфрга чақирсин, ахир ислом бу каби эътиқодларга бутунлай зид-ку! Яккаилоҳлик динига буткул қарама-қарши бўлган нарсага тарғиб қиладими? Буни ҳеч тасаввур қилиб бўлмайди, зотан пайғамбарларга Аллоҳ томонидан ато этилган мартабалар, эътиқод ва гўзал сифатлар, уларни ягона Аллоҳга энг гўзал тарзда сиғинишга, У Зотнинг олдида синиқлик, хушуъ кўрсатишга маъмур қилади. Худди шундай жавобни, ўзларининг залолатлари билан алданган Нажронлик насоролар олдилар. Улар шу қадар мутакаббир эдиларки, ҳатто [пайғамбаримиз ﷺга]: “Эй Муҳаммад! Наҳотки сиз бизларни, ўзингизга ибодат қилишга чақираётган бўлсангиз?”, дейишдан ҳам тоймадилар. Аммо, Яратувчи бўлган Зот уларнинг бу гапларига раддия берди ва худди улардан аввалги кофирларнинг эътирозлари каби, уларнинг ҳам эътирозлари ёлғон ва асоссиз эканини баёнлаб берди.]
https://t.me/tafsirassaadiy
مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُؤْتِيَهُ اللَّهُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُوا عِبَادًا لِّي مِن دُونِ اللَّهِ وَلَكِن كُونُوا رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنتُمْ تَدْرُسُونَ
Оят: Аллоҳ бир кишига китобни, ҳукм ва пайғамбарликни ато этганидан сўнг, у одамларга: “Аллоҳни қўйиб, менга қул бўлинглар”, дейиши мутлақо мумкин эмас. Лекин [аксинча]: “Раббоний бўлинглар, зеро китобни [одамларга] ўргатмоқдасиз ва уни ўзингиз ўрганмоқдасиз” [дейиши тўғридир].
3:80.
وَلَا يَأْمُرَكُمْ أَن تَتَّخِذُوا الْمَلَائِكَةَ وَالنَّبِيِّينَ أَرْبَابًا أَيَأْمُرُكُم بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ
Оят: Шунингдек, у сизларга фаришталар ва пайғамбарларни [Аллоҳдан ўзга] Робб қилиб олишга буюриши асло мумкин эмас. Наҳотки [у — пайғамбар бўла туриб], сизлар мусулмон бўлганингиздан кейин, сизларни куфрга буюрса?
Тафсир: [Агар Аллоҳ Субҳанаҳу ва Таъало қайсидир бандасига ваҳий нозил қилган бўлса, унга китобни [ёки ёзишни] ўргатган бўлса, унга пайғамбарликни, ҳамда диний султонликни ато этган бўлса, у ҳеч қачон одамларни ўзига сиғинишга, ёки фаришта ва пайғамбарларга ибодат қилишга буюрмайди. [Пайғамбар бўлган ҳолида], у ўша махлуқотларнинг робб эканликлари ҳақида гапирмайди, зеро бу каби ишлар — аниқ куфрнинг ўзидир. Аллоҳ Таъало унга Исломни ўргатган бўлса-ю, у қандай қилиб одамларни куфрга чақирсин, ахир ислом бу каби эътиқодларга бутунлай зид-ку! Яккаилоҳлик динига буткул қарама-қарши бўлган нарсага тарғиб қиладими? Буни ҳеч тасаввур қилиб бўлмайди, зотан пайғамбарларга Аллоҳ томонидан ато этилган мартабалар, эътиқод ва гўзал сифатлар, уларни ягона Аллоҳга энг гўзал тарзда сиғинишга, У Зотнинг олдида синиқлик, хушуъ кўрсатишга маъмур қилади. Худди шундай жавобни, ўзларининг залолатлари билан алданган Нажронлик насоролар олдилар. Улар шу қадар мутакаббир эдиларки, ҳатто [пайғамбаримиз ﷺга]: “Эй Муҳаммад! Наҳотки сиз бизларни, ўзингизга ибодат қилишга чақираётган бўлсангиз?”, дейишдан ҳам тоймадилар. Аммо, Яратувчи бўлган Зот уларнинг бу гапларига раддия берди ва худди улардан аввалги кофирларнинг эътирозлари каби, уларнинг ҳам эътирозлари ёлғон ва асоссиз эканини баёнлаб берди.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:81.
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ
Оят: Қачонки, Аллоҳ набийлардан: “Сизларга китоб ва ҳикмат ато этаман. Агар шундан кейин, сизлардаги нарсани тасдиқловчи росул келадиган бўлса, батаҳқиқ, унга иймон келтирасизлар ва албатта унга ёрдам берасизлар”, деб, мийсоқ [аҳд] олди. У [Аллоҳ] уларга: “Иқрор бўлиб, бу ҳақдаги аҳдимни қабул қилмоқдамисиз?”, деди. Улар [пайғамбарлар]: “Иқрор бўлдик”, дедилар. У Зот [Аллоҳ] деди: “Бас, гувоҳ бўлинглар ва Мен сизлар билан гувоҳлик берувчиларданман”.
3:82.
فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ
Оят: Бас, кимки шундан кейин ҳам [Аллоҳга берган аҳдидан] юз ўгирадиган бўлса, ана ўшалар фосиқлардир.
Тафсир: [Барча пайғамбарлар Аллоҳ Таъало билан аҳд-у, паймон қилганлиги ҳақида Марҳаматли Роббимиз бизларга хабар берди. Нозил қилинган китоблар ва ҳикмат, Робб Таъалонинг уларга нисбатан кўрсатган энг буюк марҳаматларидан эди ва бу уларни янада комил тарзда У Зотнинг олдидаги мажбуриятларини ўташга ундаган. Ушбу оятларда зикр қилинган мийсоққа кўра, ҳар бир юборилган пайғамбар, ўзидан кейин келадиган набийга иймон келтириши; у одамларга пайғамбар бўлиб келганида, унга ёрдам бериши шарт эди. Ўз навбатида, кейинги келадиган набий ҳам, ўзидан аввалги рисолатларни тасдиқлаши, ҳамда одамлар орасида тавҳид, ҳақ, адолат ва бошқа муҳим эътиқодотларни тарқатишга маъмур бўлган. Барча пайғамбарлар бундай шартларга розилик билдирдилар ва бу аҳдга вафо қилишни ўз зиммаларига олдилар. Ўшанда Аллоҳ Таъало уларни бу аҳднинг ҳақлигига гувоҳ бўлишга чақирди. Бундан ташқари, Робб Таъалонинг Ўзи ҳам уларнинг аҳдга розиликларига гувоҳ бўлди ва бу аҳдни бузишга журъат этганга қаттиқ таҳдидлар солди. Бундан келиб чиқадики, барча набий ва росулларнинг йўли битта бўлган: улар битта динни тутишган ва бунда асло ўзаро ихтилофларга тушмаганлар.
Шунингдек, улар Муҳаммад ﷺга иймон келтириш ва унга ёрдам беришда ҳам бир-бирларидан фарқланмаганлар. Агар киши ўзини Аллоҳнинг пайғамбарларига эргашганларданман деса, билсинки, айнан Ислом дини барча пайғамбарларнинг дини бўлган. Агар у Муҳаммад ﷺнинг йўлидан эргашишдан бош тортиб, ўзини бошқа пайғамбарларнинг эргашувчисиман дейишда давом этса, у фақат бир фосиқдирки, Аллоҳнинг буйруғидан бош тортмоқда, ҳамда ўша эргашувчисиман деган пайғамбарни ҳам аслида инкор этмоқда.
Ушбу ваҳий, росулуллоҳ ﷺга иймон келтирмаган ҳар бир аҳли китоб ва бошқа динлар вакили бўлган кишиларни ўзининг жоҳиллиги билан узрланиш имкониятидан буткул маҳрум қилди. Демак, одамлар токи набийларнинг энг сўнггиси ва энг афзали бўлган — Муҳаммад ﷺга тамомила иймон келтирмагунларича, ўзлари эргашган пайғамбарларга тўлақонли иймон келтиролмайдилар.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ
Оят: Қачонки, Аллоҳ набийлардан: “Сизларга китоб ва ҳикмат ато этаман. Агар шундан кейин, сизлардаги нарсани тасдиқловчи росул келадиган бўлса, батаҳқиқ, унга иймон келтирасизлар ва албатта унга ёрдам берасизлар”, деб, мийсоқ [аҳд] олди. У [Аллоҳ] уларга: “Иқрор бўлиб, бу ҳақдаги аҳдимни қабул қилмоқдамисиз?”, деди. Улар [пайғамбарлар]: “Иқрор бўлдик”, дедилар. У Зот [Аллоҳ] деди: “Бас, гувоҳ бўлинглар ва Мен сизлар билан гувоҳлик берувчиларданман”.
3:82.
فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ
Оят: Бас, кимки шундан кейин ҳам [Аллоҳга берган аҳдидан] юз ўгирадиган бўлса, ана ўшалар фосиқлардир.
Тафсир: [Барча пайғамбарлар Аллоҳ Таъало билан аҳд-у, паймон қилганлиги ҳақида Марҳаматли Роббимиз бизларга хабар берди. Нозил қилинган китоблар ва ҳикмат, Робб Таъалонинг уларга нисбатан кўрсатган энг буюк марҳаматларидан эди ва бу уларни янада комил тарзда У Зотнинг олдидаги мажбуриятларини ўташга ундаган. Ушбу оятларда зикр қилинган мийсоққа кўра, ҳар бир юборилган пайғамбар, ўзидан кейин келадиган набийга иймон келтириши; у одамларга пайғамбар бўлиб келганида, унга ёрдам бериши шарт эди. Ўз навбатида, кейинги келадиган набий ҳам, ўзидан аввалги рисолатларни тасдиқлаши, ҳамда одамлар орасида тавҳид, ҳақ, адолат ва бошқа муҳим эътиқодотларни тарқатишга маъмур бўлган. Барча пайғамбарлар бундай шартларга розилик билдирдилар ва бу аҳдга вафо қилишни ўз зиммаларига олдилар. Ўшанда Аллоҳ Таъало уларни бу аҳднинг ҳақлигига гувоҳ бўлишга чақирди. Бундан ташқари, Робб Таъалонинг Ўзи ҳам уларнинг аҳдга розиликларига гувоҳ бўлди ва бу аҳдни бузишга журъат этганга қаттиқ таҳдидлар солди. Бундан келиб чиқадики, барча набий ва росулларнинг йўли битта бўлган: улар битта динни тутишган ва бунда асло ўзаро ихтилофларга тушмаганлар.
Шунингдек, улар Муҳаммад ﷺга иймон келтириш ва унга ёрдам беришда ҳам бир-бирларидан фарқланмаганлар. Агар киши ўзини Аллоҳнинг пайғамбарларига эргашганларданман деса, билсинки, айнан Ислом дини барча пайғамбарларнинг дини бўлган. Агар у Муҳаммад ﷺнинг йўлидан эргашишдан бош тортиб, ўзини бошқа пайғамбарларнинг эргашувчисиман дейишда давом этса, у фақат бир фосиқдирки, Аллоҳнинг буйруғидан бош тортмоқда, ҳамда ўша эргашувчисиман деган пайғамбарни ҳам аслида инкор этмоқда.
Ушбу ваҳий, росулуллоҳ ﷺга иймон келтирмаган ҳар бир аҳли китоб ва бошқа динлар вакили бўлган кишиларни ўзининг жоҳиллиги билан узрланиш имкониятидан буткул маҳрум қилди. Демак, одамлар токи набийларнинг энг сўнггиси ва энг афзали бўлган — Муҳаммад ﷺга тамомила иймон келтирмагунларича, ўзлари эргашган пайғамбарларга тўлақонли иймон келтиролмайдилар.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:83.
أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ
Оят: Аллоҳнинг динидан ўзгасини истайдиларми? Ҳолбуки, осмонлар ва ердаги барча жонзотлар, ўз хоҳиши билан ва мажбуран У Зотга таслим бўлган ва Унгагина қайтарилурлар.
3:84.
قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَالنَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
Оят: Айтинг [уларга, эй Муҳаммад ﷺ]: “Бизлар Аллоҳга ва бизга нозил бўлган нарсага; ва Иброҳимга, Исмоилга, Исҳоққа, Яъқубга ва асбот [ўн икки авлод]ларга нозил бўлган нарсага; ҳамда Мусога, Ийсога ва Роббиларидан набийларга ато этилган нарсага иймон келтирдик. Улардан биронтасини ажратмасмиз ва бизлар Унинг [Аллоҳнинг] Ўзига таслим бўлган [мусулмон]ларданмиз.
3:85.
وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ
Оят: Ва кимки Исломдан ўзгасини дин сифатида хоҳлар бўлса, бас, у ҳаргиз ундан қабул қилинмас ва охиратда у зиён тортиб қолгувчилардандир.
Тафсир: [Бақара сурасининг тафсирида таъкидлаб ўтганимиздек, бу, Аллоҳ Таъало мусулмонларни иймон келтиришга буюрган асосий эътиқод ва дунёқарашлардир. Барча илоҳий китоблар ва Аллоҳнинг пайғамбарлари шуни тарғиб қилган ва шунга чақирган. Бу дунёқарашлар ҳар бир инсоннинг энг муҳим мақсадларидан бўлиши керак ва улар ҳақиқий ислом динининг асосида ётадиган нарсалардир. Агар киши уларни ўзига дин деб тутишни хоҳламаса, Аллоҳ унинг амалларини инкор қилади ва у суяниш мумкин бўлган диндан маҳрум бўлади. Ҳўш, ҳаққоний, соф ақидадан юз ўгириб, воз кечган кишининг борар йўли қайсидир? Наҳотки у дарахтларга, тош ва оловга сиғинса? Ёки у роҳибларни, ҳибр ва ҳочни илоҳийлаштирадими? Ёки оламлар Роббисининг мавжудлигини инкор қиладими? Ёки шайтон томонидан ўйлаб топилган соҳта, ёлғон диёнатлар ортидан эргашиб кетишни афзал кўрадими? Батаҳқиқ, агар инсон мана шу нопок йўлларнинг биронтасига тушиб, улардан юриб борадиган бўлса, охиратда зиён тортиб қолгувчилар сафида бўлади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ
Оят: Аллоҳнинг динидан ўзгасини истайдиларми? Ҳолбуки, осмонлар ва ердаги барча жонзотлар, ўз хоҳиши билан ва мажбуран У Зотга таслим бўлган ва Унгагина қайтарилурлар.
3:84.
قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَالنَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
Оят: Айтинг [уларга, эй Муҳаммад ﷺ]: “Бизлар Аллоҳга ва бизга нозил бўлган нарсага; ва Иброҳимга, Исмоилга, Исҳоққа, Яъқубга ва асбот [ўн икки авлод]ларга нозил бўлган нарсага; ҳамда Мусога, Ийсога ва Роббиларидан набийларга ато этилган нарсага иймон келтирдик. Улардан биронтасини ажратмасмиз ва бизлар Унинг [Аллоҳнинг] Ўзига таслим бўлган [мусулмон]ларданмиз.
3:85.
وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ
Оят: Ва кимки Исломдан ўзгасини дин сифатида хоҳлар бўлса, бас, у ҳаргиз ундан қабул қилинмас ва охиратда у зиён тортиб қолгувчилардандир.
Тафсир: [Бақара сурасининг тафсирида таъкидлаб ўтганимиздек, бу, Аллоҳ Таъало мусулмонларни иймон келтиришга буюрган асосий эътиқод ва дунёқарашлардир. Барча илоҳий китоблар ва Аллоҳнинг пайғамбарлари шуни тарғиб қилган ва шунга чақирган. Бу дунёқарашлар ҳар бир инсоннинг энг муҳим мақсадларидан бўлиши керак ва улар ҳақиқий ислом динининг асосида ётадиган нарсалардир. Агар киши уларни ўзига дин деб тутишни хоҳламаса, Аллоҳ унинг амалларини инкор қилади ва у суяниш мумкин бўлган диндан маҳрум бўлади. Ҳўш, ҳаққоний, соф ақидадан юз ўгириб, воз кечган кишининг борар йўли қайсидир? Наҳотки у дарахтларга, тош ва оловга сиғинса? Ёки у роҳибларни, ҳибр ва ҳочни илоҳийлаштирадими? Ёки оламлар Роббисининг мавжудлигини инкор қиладими? Ёки шайтон томонидан ўйлаб топилган соҳта, ёлғон диёнатлар ортидан эргашиб кетишни афзал кўрадими? Батаҳқиқ, агар инсон мана шу нопок йўлларнинг биронтасига тушиб, улардан юриб борадиган бўлса, охиратда зиён тортиб қолгувчилар сафида бўлади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:86.
كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْمًا كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
Оят: Иймонидан кейин куфр келтирган ва пайғамбарнинг ҳақлигига гувоҳлик берган, [сўнгра] уларга очиқ ҳужжатлар келган қавмни қандай қилиб Аллоҳ ҳидоятласин? Золим қавмни Аллоҳ ҳидоятламас.
3:87.
أُولَئِكَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ
Оят: Ана ўшаларнинг жазоси: уларга Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва барча инсонларнинг лаънатини ёғилишидир.
3:88.
خَالِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ
Оят: Улар [лаънат остида, дўзаҳда] абадий қолажаклар. Улардан азоб енгиллатилмайди ва уларга [тавба қилишлари, ёки узрларини айтишлари] учун муҳлат берилмайди [ёки, назар солинмайди].
3:89.
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
Оят: Магарам, шундан кейин [куфр ва бузғунчиликларидан кейин, Аллоҳга] тавба қилган ва [ёмон амалларидан кейин] ислоҳ қилганларгина [бу жазодан мустаснодирлар]. Бас, албатта, Аллоҳ — ўта Мағфиратли [Ғофур], ўта Раҳмли [Роҳийм] бўлган Зотдир.
Тафсир: [Иймонни таниб, унга қайрилиб, Аллоҳнинг пайғамбарини ҳақлигига иймон келтириб, сўнгра ўз мажбуриятларини бузиб, ортга [куфрга] ўгирилиб кетган кимсаларни бундан буён Аллоҳ ҳидоятлашини ҳеч тасаввурга сиғдириб бўлмайди. Бу кимсалар билиб туриб, ҳақни инкор қилдилар, унга ортларини буриб олдилар ва кимки шундай йўл тутар экан, Аллоҳ Таъало уни оёғидан чалиб, йиқитиб ташлайди. Билган ҳолида ҳақдан воз кечиб, ёлғонга афзаллик берганларнинг жазоси шу бўлади. Аллоҳ Таъало эса уларни ўзлари танлаб олган йўналишга қаратиб, йўналтириб қўяди холос. Улар Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва барча инсониятнинг лаънатига мустаҳиқ бўлдилар ва бу лаънат уларнинг бошларига абадий ёғиб, улар дўзаҳнинг абадий азобланувчилари бўлиб қолурлар. Аллоҳнинг азоби уларга биринчи бора тегиши билан, энди улар енгиллик нималигини билмай қоладилар. Ақлларини йиғиб олишлари учун етарли бўлган узун умр берилган эди, шу боис энди уларга ҳеч қандай муҳлат берилмайди. Бундан ташқари, огоҳлантирувчи [пайғамбар] уларни жазо-ю, интиқомдан огоҳлантирган эди. Ушбу қўрқинчли таҳдид барча кофирларга тегишлидир, магарам, ким куфридан тавба қилиб, ўз айбларини ўнглаб олган бўлса, бундан мустаснодир. Бундай кишиларни авваллари қилган гуноҳ ва маъсиятларини Аллоҳ Таъало мағфират қилади.]
3:90.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ
Оят: Албатта, иймонларидан кейин куфр келтирганлар, сўнгра куфрларида янада кучайиб кетганлар [ўлимларигача куфрда қолганлар] — уларнинг [ўлим пайтидаги] тавбалари асло қабул қилинмас. Ана ўшалар адашган [залолатдаги] кимсалардир.
https://t.me/tafsirassaadiy
كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْمًا كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
Оят: Иймонидан кейин куфр келтирган ва пайғамбарнинг ҳақлигига гувоҳлик берган, [сўнгра] уларга очиқ ҳужжатлар келган қавмни қандай қилиб Аллоҳ ҳидоятласин? Золим қавмни Аллоҳ ҳидоятламас.
3:87.
أُولَئِكَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ
Оят: Ана ўшаларнинг жазоси: уларга Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва барча инсонларнинг лаънатини ёғилишидир.
3:88.
خَالِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ
Оят: Улар [лаънат остида, дўзаҳда] абадий қолажаклар. Улардан азоб енгиллатилмайди ва уларга [тавба қилишлари, ёки узрларини айтишлари] учун муҳлат берилмайди [ёки, назар солинмайди].
3:89.
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
Оят: Магарам, шундан кейин [куфр ва бузғунчиликларидан кейин, Аллоҳга] тавба қилган ва [ёмон амалларидан кейин] ислоҳ қилганларгина [бу жазодан мустаснодирлар]. Бас, албатта, Аллоҳ — ўта Мағфиратли [Ғофур], ўта Раҳмли [Роҳийм] бўлган Зотдир.
Тафсир: [Иймонни таниб, унга қайрилиб, Аллоҳнинг пайғамбарини ҳақлигига иймон келтириб, сўнгра ўз мажбуриятларини бузиб, ортга [куфрга] ўгирилиб кетган кимсаларни бундан буён Аллоҳ ҳидоятлашини ҳеч тасаввурга сиғдириб бўлмайди. Бу кимсалар билиб туриб, ҳақни инкор қилдилар, унга ортларини буриб олдилар ва кимки шундай йўл тутар экан, Аллоҳ Таъало уни оёғидан чалиб, йиқитиб ташлайди. Билган ҳолида ҳақдан воз кечиб, ёлғонга афзаллик берганларнинг жазоси шу бўлади. Аллоҳ Таъало эса уларни ўзлари танлаб олган йўналишга қаратиб, йўналтириб қўяди холос. Улар Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва барча инсониятнинг лаънатига мустаҳиқ бўлдилар ва бу лаънат уларнинг бошларига абадий ёғиб, улар дўзаҳнинг абадий азобланувчилари бўлиб қолурлар. Аллоҳнинг азоби уларга биринчи бора тегиши билан, энди улар енгиллик нималигини билмай қоладилар. Ақлларини йиғиб олишлари учун етарли бўлган узун умр берилган эди, шу боис энди уларга ҳеч қандай муҳлат берилмайди. Бундан ташқари, огоҳлантирувчи [пайғамбар] уларни жазо-ю, интиқомдан огоҳлантирган эди. Ушбу қўрқинчли таҳдид барча кофирларга тегишлидир, магарам, ким куфридан тавба қилиб, ўз айбларини ўнглаб олган бўлса, бундан мустаснодир. Бундай кишиларни авваллари қилган гуноҳ ва маъсиятларини Аллоҳ Таъало мағфират қилади.]
3:90.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ
Оят: Албатта, иймонларидан кейин куфр келтирганлар, сўнгра куфрларида янада кучайиб кетганлар [ўлимларигача куфрда қолганлар] — уларнинг [ўлим пайтидаги] тавбалари асло қабул қилинмас. Ана ўшалар адашган [залолатдаги] кимсалардир.
https://t.me/tafsirassaadiy
3:91.
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الْأَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
Оят: Дарҳақиқат, куфр келтирган ва кофир ҳолларида вафот топганлардан, ер юзи тўлдирилган олтинни [қиёмат куни дўзаҳдан қутулиш учун] фидо қилмоқчи бўлсалар ҳам, улардан ҳаргиз қабул қилинмас. Ана ўшаларга аламлантирувчи [оғриқли] азоб бордир ва уларга [Аллоҳнинг азобидан халос қилувчи] бирон ёрдамчи бўлмас.
Тафсир: [Кимки иймон келтиришдан бош тортиб, ўз куфрида давомий бўлса, сўнгра куфрига янада чуқурлашиб кетиб, то ўлимига қадар бу йўлидан қайтмаса, батаҳқиқ, у ҳақ йўлидан адашган ва бадбахтлик йўлига кирган гуноҳкордир. У энг шиддатли ва қийноқли азобга лойиқдир. Аллоҳнинг азобидан қутулишида унга ҳеч ким ёрдам бера олмас, агарчи ер юзичалик миқдордаги олтинни фидо қиламан деса ҳам, бу унга бирон фойда келтирмас. Бу каби куфрдан ва унинг барча кўринишларидан бизни Аллоҳ паноҳида асрасин.]
3:92.
لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُوا مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ
Оят: Сизлар [эй мўминлар] ўзингизга суюмли бўлган нарсадан инфоқ-эҳсон [садақа] қилмагунингизча, асло яхшиликка эришмассиз. Ва нимани нафақа қилсангиз ҳам, уни Аллоҳ билгувчидир.
Тафсир: [Оятдаги “Ал-бирр” — “яхшилик” калимаси, ўзида эзгу амалларнинг ҳар қандай турларини жамлаган. Бу — жаннат боғларига элтувчи йўлдир. Аммо киши, токи ўзига қадрли бўлган нарсалардан садақа чиқариб, мискинларга тарқатмагунича, ҳаргиз жаннатнинг бу йўлига тушолмайди. Инсон молининг энг суюмлисидан, энг жонига қадрлисидан эҳсон, инфоқ қилиши, унинг саҳовати, гўзал ахлоқи, олижаноблиги ва раҳмлилигидан даракдир. Агар инсон Аллоҳ Таъалони, дунё бойликларидан кўпроқ севадиган бўлса, бу унинг Роббисига бўлган ихлоси туфайлидир, чунки ҳар бир инсоннинг фитратига мол-дунёни севиш солинган. Роббисига бўлган муҳаббатни, ўзига бўлган муҳаббатдан устун қўйсагина, у комилликнинг чўққиларига эриша олади. Инсон садақа сифатида энг қимматли мулкини тарқатар ва Аллоҳнинг бандаларига яхшилик қилар экан, албатта Аллоҳ Таъало унга Ўз марҳаматини кўрсатиб, уни амали солиҳ билан, ҳамда гўзал ахлоқ билан ажрлантириб қўядики, ўзга йўллар билан бу нарсаларга эришиб бўлмайди. Бундан ташқари, агар киши бундай эҳсонларни бажарса, демак бундан бошқа эзгу амалларни аллақачон амалга оширади ва чиройли хулқ эгасига айланади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الْأَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
Оят: Дарҳақиқат, куфр келтирган ва кофир ҳолларида вафот топганлардан, ер юзи тўлдирилган олтинни [қиёмат куни дўзаҳдан қутулиш учун] фидо қилмоқчи бўлсалар ҳам, улардан ҳаргиз қабул қилинмас. Ана ўшаларга аламлантирувчи [оғриқли] азоб бордир ва уларга [Аллоҳнинг азобидан халос қилувчи] бирон ёрдамчи бўлмас.
Тафсир: [Кимки иймон келтиришдан бош тортиб, ўз куфрида давомий бўлса, сўнгра куфрига янада чуқурлашиб кетиб, то ўлимига қадар бу йўлидан қайтмаса, батаҳқиқ, у ҳақ йўлидан адашган ва бадбахтлик йўлига кирган гуноҳкордир. У энг шиддатли ва қийноқли азобга лойиқдир. Аллоҳнинг азобидан қутулишида унга ҳеч ким ёрдам бера олмас, агарчи ер юзичалик миқдордаги олтинни фидо қиламан деса ҳам, бу унга бирон фойда келтирмас. Бу каби куфрдан ва унинг барча кўринишларидан бизни Аллоҳ паноҳида асрасин.]
3:92.
لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُوا مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ
Оят: Сизлар [эй мўминлар] ўзингизга суюмли бўлган нарсадан инфоқ-эҳсон [садақа] қилмагунингизча, асло яхшиликка эришмассиз. Ва нимани нафақа қилсангиз ҳам, уни Аллоҳ билгувчидир.
Тафсир: [Оятдаги “Ал-бирр” — “яхшилик” калимаси, ўзида эзгу амалларнинг ҳар қандай турларини жамлаган. Бу — жаннат боғларига элтувчи йўлдир. Аммо киши, токи ўзига қадрли бўлган нарсалардан садақа чиқариб, мискинларга тарқатмагунича, ҳаргиз жаннатнинг бу йўлига тушолмайди. Инсон молининг энг суюмлисидан, энг жонига қадрлисидан эҳсон, инфоқ қилиши, унинг саҳовати, гўзал ахлоқи, олижаноблиги ва раҳмлилигидан даракдир. Агар инсон Аллоҳ Таъалони, дунё бойликларидан кўпроқ севадиган бўлса, бу унинг Роббисига бўлган ихлоси туфайлидир, чунки ҳар бир инсоннинг фитратига мол-дунёни севиш солинган. Роббисига бўлган муҳаббатни, ўзига бўлган муҳаббатдан устун қўйсагина, у комилликнинг чўққиларига эриша олади. Инсон садақа сифатида энг қимматли мулкини тарқатар ва Аллоҳнинг бандаларига яхшилик қилар экан, албатта Аллоҳ Таъало унга Ўз марҳаматини кўрсатиб, уни амали солиҳ билан, ҳамда гўзал ахлоқ билан ажрлантириб қўядики, ўзга йўллар билан бу нарсаларга эришиб бўлмайди. Бундан ташқари, агар киши бундай эҳсонларни бажарса, демак бундан бошқа эзгу амалларни аллақачон амалга оширади ва чиройли хулқ эгасига айланади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:93.
كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلًّا لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ إِلَّا مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ عَلَى نَفْسِهِ مِن قَبْلِ أَن تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُوا بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
Оят: Таврот нозил бўлишидан илгари, Исроил [яъни, Яъқуб алайҳиссалом] ўзи учун ҳаром қилиб олган [таом]дан ташқари, барча таом бани Исроил учун ҳалол эди. Айтинг: “Тавротни келтириб, ўқинглар, агар ростгўйлардан бўлсангиз”.
3:94.
فَمَنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ مِن بَعْدِ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
Оят: Бас, кимки шундан [Тавротни ўқиб, унга ҳақ аён бўлганидан] кейин ҳам, Аллоҳнинг шаънига ёлғон тўқиса, ана ўшалар [ёлғонга эргашувчи ва бошқаларни эргаштирувчи] золимлардир.
Тафсир: [Яҳудийлар, Ийсо ва Муҳаммад алайҳиссаломларни инкор этишларининг яна бир сабаби, диний қонунларни бекор қилинишини тан олмасликларида эди. Уларнинг фикрларича, бир пайғамбарнинг шариати, ўзидан олдин келган пайғамбарни шариатини асло бекорга чиқара олмайди. Шунда Аллоҳ Таъало уларнинг фикрларини хатолигини, ўзларига яхши маълум бўлган мисоллар асосида баёнлаб берди. Таврот нозил бўлишидан олдин, Исроил ўғилларига, Яъқуб [яна бир исми Исроил] алайҳиссалом касаллиги туфайли ўзига ман қилиб қўйган баъзи махсулотлардан ташқари, ҳар қандай бошқа таомларни ейишга рухсат берилган эди. Таврот нозил бўлгач эса, аввалларига ҳалол ҳисобланган кўплаб таомлар таъқиқланди. Агар бани Исроил буни инкор қилиб, диний қонунлар мансуҳ бўлолмайди, бекорга чиқарила олмайди деб, оёқ тираб туриб олсалар, у ҳолда Тавротни келтирсинлар ва ўзларининг ҳақлигини исботлаб берсинлар. Бундан шуни англаш мумкинки, инсон ўзини ҳақлигини, унинг рақиби тан олган ва инкор қилолмайдиган далиллар асосида исботлаб бериши афзалроқдир. Агар шундан сўнг унинг рақиби ҳақни тан олса, бу яхши; борди-ю, ҳаққа бўйин эгишдан бош товласа ва бу каби тушунтирувларни қабул қилмаса, унинг ёлғони ва адолатсизлиги ошкора бўлиб, эътиқодининг бузуқлиги юзага чиқиб қолади. Айнан шу ҳол яҳудийлар билан рўй берди.]
https://t.me/tafsirassaadiy
كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلًّا لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ إِلَّا مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ عَلَى نَفْسِهِ مِن قَبْلِ أَن تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُوا بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
Оят: Таврот нозил бўлишидан илгари, Исроил [яъни, Яъқуб алайҳиссалом] ўзи учун ҳаром қилиб олган [таом]дан ташқари, барча таом бани Исроил учун ҳалол эди. Айтинг: “Тавротни келтириб, ўқинглар, агар ростгўйлардан бўлсангиз”.
3:94.
فَمَنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ مِن بَعْدِ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
Оят: Бас, кимки шундан [Тавротни ўқиб, унга ҳақ аён бўлганидан] кейин ҳам, Аллоҳнинг шаънига ёлғон тўқиса, ана ўшалар [ёлғонга эргашувчи ва бошқаларни эргаштирувчи] золимлардир.
Тафсир: [Яҳудийлар, Ийсо ва Муҳаммад алайҳиссаломларни инкор этишларининг яна бир сабаби, диний қонунларни бекор қилинишини тан олмасликларида эди. Уларнинг фикрларича, бир пайғамбарнинг шариати, ўзидан олдин келган пайғамбарни шариатини асло бекорга чиқара олмайди. Шунда Аллоҳ Таъало уларнинг фикрларини хатолигини, ўзларига яхши маълум бўлган мисоллар асосида баёнлаб берди. Таврот нозил бўлишидан олдин, Исроил ўғилларига, Яъқуб [яна бир исми Исроил] алайҳиссалом касаллиги туфайли ўзига ман қилиб қўйган баъзи махсулотлардан ташқари, ҳар қандай бошқа таомларни ейишга рухсат берилган эди. Таврот нозил бўлгач эса, аввалларига ҳалол ҳисобланган кўплаб таомлар таъқиқланди. Агар бани Исроил буни инкор қилиб, диний қонунлар мансуҳ бўлолмайди, бекорга чиқарила олмайди деб, оёқ тираб туриб олсалар, у ҳолда Тавротни келтирсинлар ва ўзларининг ҳақлигини исботлаб берсинлар. Бундан шуни англаш мумкинки, инсон ўзини ҳақлигини, унинг рақиби тан олган ва инкор қилолмайдиган далиллар асосида исботлаб бериши афзалроқдир. Агар шундан сўнг унинг рақиби ҳақни тан олса, бу яхши; борди-ю, ҳаққа бўйин эгишдан бош товласа ва бу каби тушунтирувларни қабул қилмаса, унинг ёлғони ва адолатсизлиги ошкора бўлиб, эътиқодининг бузуқлиги юзага чиқиб қолади. Айнан шу ҳол яҳудийлар билан рўй берди.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:95.
قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
Оят: Айтинг [уларга, эй Муҳаммад ﷺ]: “Аллоҳ [Ўзининг барча хабар ва аҳкомларида] ҳақни сўзлади. Бас, [Иброҳим алайҳиссаломга муҳаббатларини иддао қилаётган эй яҳудийлар] яккаилоҳлик [ҳанифия]ни тутган — Иброҳимнинг миллатига эргашинг, ахир у зот [тавҳид динида бўлганлар ва] мушриклардан бўлмаган”.
Тафсир: [Аллоҳ Субҳанаҳу ва Таъало ҳамиша фақат ҳақни сўзлайди. Кимнинг каломи У Зотнинг каломиданда содиқроқ бўлиши мумкин? Ушбу ояти каримада Аллоҳ Таъало, Муҳаммад ﷺнинг рисолатини ҳақлигига далиллар келтирди; у зот ﷺнинг мавъиза ва даъватининг ростгўйлигини тасдиқлади, ҳамда пайғамбар ﷺни ёлғончига чиқарган ва у зотнинг даъватидан юз ўгирган залолатчи аҳли китобларнинг хатокор эътиқод ва дунёқарашларини фош қилди.
Муҳаммад ﷺ, эса Аллоҳ Таъалонинг ҳақгўйлиги ҳақида хабар бердилар ва ишончли далиллар асосида ўзининг ҳақ пайғамбар эканига одамларни иқрор қилдилар. Бундан кейин барча одамзод Иброҳим алайҳиссаломнинг йўлидан эргашиб бориши; ягона Аллоҳга, Унга бирон нарсани шерик қилмасдан ибодат қилиши; Аллоҳ томонидан юборилган барча пайғамбарларни тан олиши; Аллоҳ томонидан нозил қилинган барча китобларни қабул қилиши, ҳамда бузилган ва хатокор эътиқодлар ва диёнатлардан юз ўгириши шартдир, ахир Иброҳим алайҳиссалом, тавҳидга зид бўлган ҳамма нарсалардан воз кечганлар ва ҳеч қачон на бутпарастлик дини билан ва на бутпарастларни ўзлари билан алоқага киришмаганлар.]
3:96.
إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ
Оят: Дарҳақиқат, инсонлар учун муборак [баракотли] ва оламлар учун ҳидоят сифатида ўрнатилган уйларнинг биринчиси — Баккадаги уйдир.
https://t.me/tafsirassaadiy
قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
Оят: Айтинг [уларга, эй Муҳаммад ﷺ]: “Аллоҳ [Ўзининг барча хабар ва аҳкомларида] ҳақни сўзлади. Бас, [Иброҳим алайҳиссаломга муҳаббатларини иддао қилаётган эй яҳудийлар] яккаилоҳлик [ҳанифия]ни тутган — Иброҳимнинг миллатига эргашинг, ахир у зот [тавҳид динида бўлганлар ва] мушриклардан бўлмаган”.
Тафсир: [Аллоҳ Субҳанаҳу ва Таъало ҳамиша фақат ҳақни сўзлайди. Кимнинг каломи У Зотнинг каломиданда содиқроқ бўлиши мумкин? Ушбу ояти каримада Аллоҳ Таъало, Муҳаммад ﷺнинг рисолатини ҳақлигига далиллар келтирди; у зот ﷺнинг мавъиза ва даъватининг ростгўйлигини тасдиқлади, ҳамда пайғамбар ﷺни ёлғончига чиқарган ва у зотнинг даъватидан юз ўгирган залолатчи аҳли китобларнинг хатокор эътиқод ва дунёқарашларини фош қилди.
Муҳаммад ﷺ, эса Аллоҳ Таъалонинг ҳақгўйлиги ҳақида хабар бердилар ва ишончли далиллар асосида ўзининг ҳақ пайғамбар эканига одамларни иқрор қилдилар. Бундан кейин барча одамзод Иброҳим алайҳиссаломнинг йўлидан эргашиб бориши; ягона Аллоҳга, Унга бирон нарсани шерик қилмасдан ибодат қилиши; Аллоҳ томонидан юборилган барча пайғамбарларни тан олиши; Аллоҳ томонидан нозил қилинган барча китобларни қабул қилиши, ҳамда бузилган ва хатокор эътиқодлар ва диёнатлардан юз ўгириши шартдир, ахир Иброҳим алайҳиссалом, тавҳидга зид бўлган ҳамма нарсалардан воз кечганлар ва ҳеч қачон на бутпарастлик дини билан ва на бутпарастларни ўзлари билан алоқага киришмаганлар.]
3:96.
إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ
Оят: Дарҳақиқат, инсонлар учун муборак [баракотли] ва оламлар учун ҳидоят сифатида ўрнатилган уйларнинг биринчиси — Баккадаги уйдир.
https://t.me/tafsirassaadiy
3:97.
فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ
Оят: Унда аниқ оят-аломатлар ва мақоми Иброҳим мавжуддир. Унга кирган киши омонликдадир. Одамлардан, ким йўлини топса [қодир бўлса], Аллоҳ учун байтни [Каабани] ҳаж қилмоқ фарздир. Кимки куфр келтирса, бас, албатта, Аллоҳ оламлардан беҳожат [бой-бадавлат] бўлган Зотдир.
Тафсир: [Буюк ва Марҳаматли Аллоҳ, ер юзида У Зотга ибодат қилиш ва Уни зикрлаш учун биринчилардан бўлиб қурилган уй — Масжидул-Ҳаромнинг олий фазилатлари ҳақида хабар бермоқда. Ушбу муборак масжид инсонларга турли-туман фойда-манфаатлар, ҳамда улкан яхшиликларни келтирмоқда. Унда Аллоҳнинг халили [суюклиси] бўлмиш — Иброҳим алайҳиссаломнинг олий мақомлари, ҳаж мавсумида бажарган амал ва ибодатлари, шунингдек, одамзоднинг саййиди бўлган — Муҳаммад ﷺни ёдга солувчи аниқ оят-белгилар мавжуддир. Ушбу масжид, [урушлар, ҳаддан ошиш ва адолатсизликлар] ҳаром қилинган ерда жойлашган бўлиб, агар инсон унга ташриф буюрса, Аллоҳнинг тақдири ва шариат аҳкомларига биноан, у омондадир. Масжидул-Ҳаромнинг умумий хислатларини ва у билан боғлиқ бўлган иккинчи даражали аҳкомларни инобатга олиб туриб, Аллоҳ Таъало барча амалларига масъулиятни ҳис қилган кишиларга, агар имкон топсалар Маккага ҳаж зиёратини адо этишни буюрди. Бунинг учун, инсон Маккагача етиб оладиган барча имкониятларга эга бўлиши, жумладан: миниладиган маркаб ва етарлича озуқа заҳирасига эга бўлиши керак. Ушбу оятда, ҳозирги кунимизда мавжуд бўлган ва келажакда ихтиро қилинадиган ҳар қандай маркаб турлари ҳақида айтилган. Қуръони каримнинг мўъжизаларидан бири шуки, унинг аҳкомлари ҳар қандай даврлар ва ҳар қандай вазиятларга тўғри келади ва жорий бўлаверади. Бундан ташқари, токи одамлар бу комил аҳкомларни ҳаётларига татбиқ этмагунларича, улар ўз ишларини тартибга келтира олмайдилар. Агар киши илоҳий ҳукмларга бўйсуниб, уларни пуҳталик билан адо этадиган бўлса, у тўғри йўлдан юриб бораётган салоҳиятли инсонлар сафидан жой олади. Энди агар бу аҳкомларга иймон келтиришдан бош товлаб, Маккага ҳаж зиёратини адо этишни истамас экан, у Ислом динидан чиқиб, кофир бўлади. Аллоҳ Таъалонинг эса, Ўз бандаларига эҳтиёжлиги йўқдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ
Оят: Унда аниқ оят-аломатлар ва мақоми Иброҳим мавжуддир. Унга кирган киши омонликдадир. Одамлардан, ким йўлини топса [қодир бўлса], Аллоҳ учун байтни [Каабани] ҳаж қилмоқ фарздир. Кимки куфр келтирса, бас, албатта, Аллоҳ оламлардан беҳожат [бой-бадавлат] бўлган Зотдир.
Тафсир: [Буюк ва Марҳаматли Аллоҳ, ер юзида У Зотга ибодат қилиш ва Уни зикрлаш учун биринчилардан бўлиб қурилган уй — Масжидул-Ҳаромнинг олий фазилатлари ҳақида хабар бермоқда. Ушбу муборак масжид инсонларга турли-туман фойда-манфаатлар, ҳамда улкан яхшиликларни келтирмоқда. Унда Аллоҳнинг халили [суюклиси] бўлмиш — Иброҳим алайҳиссаломнинг олий мақомлари, ҳаж мавсумида бажарган амал ва ибодатлари, шунингдек, одамзоднинг саййиди бўлган — Муҳаммад ﷺни ёдга солувчи аниқ оят-белгилар мавжуддир. Ушбу масжид, [урушлар, ҳаддан ошиш ва адолатсизликлар] ҳаром қилинган ерда жойлашган бўлиб, агар инсон унга ташриф буюрса, Аллоҳнинг тақдири ва шариат аҳкомларига биноан, у омондадир. Масжидул-Ҳаромнинг умумий хислатларини ва у билан боғлиқ бўлган иккинчи даражали аҳкомларни инобатга олиб туриб, Аллоҳ Таъало барча амалларига масъулиятни ҳис қилган кишиларга, агар имкон топсалар Маккага ҳаж зиёратини адо этишни буюрди. Бунинг учун, инсон Маккагача етиб оладиган барча имкониятларга эга бўлиши, жумладан: миниладиган маркаб ва етарлича озуқа заҳирасига эга бўлиши керак. Ушбу оятда, ҳозирги кунимизда мавжуд бўлган ва келажакда ихтиро қилинадиган ҳар қандай маркаб турлари ҳақида айтилган. Қуръони каримнинг мўъжизаларидан бири шуки, унинг аҳкомлари ҳар қандай даврлар ва ҳар қандай вазиятларга тўғри келади ва жорий бўлаверади. Бундан ташқари, токи одамлар бу комил аҳкомларни ҳаётларига татбиқ этмагунларича, улар ўз ишларини тартибга келтира олмайдилар. Агар киши илоҳий ҳукмларга бўйсуниб, уларни пуҳталик билан адо этадиган бўлса, у тўғри йўлдан юриб бораётган салоҳиятли инсонлар сафидан жой олади. Энди агар бу аҳкомларга иймон келтиришдан бош товлаб, Маккага ҳаж зиёратини адо этишни истамас экан, у Ислом динидан чиқиб, кофир бўлади. Аллоҳ Таъалонинг эса, Ўз бандаларига эҳтиёжлиги йўқдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
3:98.
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ شَهِيدٌ عَلَى مَا تَعْمَلُونَ
Оят: Айтинг: “Эй аҳли китоблар! Нима учун сизлар Аллоҳнинг оятларига куфр келтирасизлар? Ҳолбуки, Аллоҳ қилаётган [амал]ларингиз устидан гувоҳдир”.
3:99.
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَهَا عِوَجًا وَأَنتُمْ شُهَدَاءُ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
Оят: Айтинг: “Эй аҳли китоблар! Нима учун, гувоҳ бўлган ҳолингизда, Аллоҳнинг йўлидан — унда қинғирликни хоҳлаб туриб — ундан иймон келтирганларни тўсазилар? Аллоҳ қилаётган [амал]ларингиздан ғофил эмасдир”.
Тафсир: [Ўтган оятларда Аллоҳ Таъало, аҳли китобларнинг Муҳаммад ﷺни худди ўз ўғилларини танигандек, танишларига қарамасдан, уларга ислом динининг ҳақлигини тасдиқлайдиган ишончли далилларни келтириб ўтди. Ушбу оятларда эса, Аллоҳ Таъало, ўжарлик қилган аҳли китобларни, У Зотнинг оятларига иймон келтиришга унамаганликлари ва У Зотнинг йўлидан одамларни тўсганлари учун маломатламоқда. Бунинг боиси эса, аҳли китобларнинг саводсизлари, кўр-кўрона ўз роҳибларига бўйсуниб, эргашишларидир. Уларнинг содир қилган ёвуз ишлари ҳақида албатта Аллоҳга маълумдир, шунинг учун, уларнинг ҳар бирлари ўзлари лойиқ бўлган жазога батаҳқиқ дучор бўладилар.]
3.100.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تُطِيعُوا فَرِيقًا مِّنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ يَرُدُّوكُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ كَافِرِينَ
Оят: Эй иймон келтирганлар! Агар сизлар китоб берилган [яҳудий ва насоро]ларнинг бир гуруҳига итоат қилар бўлсангиз, улар сизни иймонингиздан кейин [иймон келтирганингиздан кейин, дилингизда шубҳалар уйғотиш йўли билан, ёки бир-бирингизга қарши қайраш йўли билан] кофирликка қайтарадилар.
https://t.me/tafsirassaadiy
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ شَهِيدٌ عَلَى مَا تَعْمَلُونَ
Оят: Айтинг: “Эй аҳли китоблар! Нима учун сизлар Аллоҳнинг оятларига куфр келтирасизлар? Ҳолбуки, Аллоҳ қилаётган [амал]ларингиз устидан гувоҳдир”.
3:99.
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَهَا عِوَجًا وَأَنتُمْ شُهَدَاءُ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
Оят: Айтинг: “Эй аҳли китоблар! Нима учун, гувоҳ бўлган ҳолингизда, Аллоҳнинг йўлидан — унда қинғирликни хоҳлаб туриб — ундан иймон келтирганларни тўсазилар? Аллоҳ қилаётган [амал]ларингиздан ғофил эмасдир”.
Тафсир: [Ўтган оятларда Аллоҳ Таъало, аҳли китобларнинг Муҳаммад ﷺни худди ўз ўғилларини танигандек, танишларига қарамасдан, уларга ислом динининг ҳақлигини тасдиқлайдиган ишончли далилларни келтириб ўтди. Ушбу оятларда эса, Аллоҳ Таъало, ўжарлик қилган аҳли китобларни, У Зотнинг оятларига иймон келтиришга унамаганликлари ва У Зотнинг йўлидан одамларни тўсганлари учун маломатламоқда. Бунинг боиси эса, аҳли китобларнинг саводсизлари, кўр-кўрона ўз роҳибларига бўйсуниб, эргашишларидир. Уларнинг содир қилган ёвуз ишлари ҳақида албатта Аллоҳга маълумдир, шунинг учун, уларнинг ҳар бирлари ўзлари лойиқ бўлган жазога батаҳқиқ дучор бўладилар.]
3.100.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تُطِيعُوا فَرِيقًا مِّنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ يَرُدُّوكُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ كَافِرِينَ
Оят: Эй иймон келтирганлар! Агар сизлар китоб берилган [яҳудий ва насоро]ларнинг бир гуруҳига итоат қилар бўлсангиз, улар сизни иймонингиздан кейин [иймон келтирганингиздан кейин, дилингизда шубҳалар уйғотиш йўли билан, ёки бир-бирингизга қарши қайраш йўли билан] кофирликка қайтарадилар.
https://t.me/tafsirassaadiy
3:101.
وَكَيْفَ تَكْفُرُونَ وَأَنتُمْ تُتْلَى عَلَيْكُمْ آيَاتُ اللَّهِ وَفِيكُمْ رَسُولُهُ وَمَن يَعْتَصِم بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
Оят: Бас, сизларга Аллоҳнинг оятлари тиловат қилиниб ва [Аллоҳнинг] пайғамбари орангизда мавжуд бўлиб турган бир пайтда, қандай қилиб куфр келтирасизлар? Кимки Аллоҳнинг тутқичидан маҳкам тутган бўлса [У Зотга буткул таваккул қилса, қуръон ва суннатни ўзига кўрсатма қилиб олса], бас, у тўғри йўлга ҳидоят қилинибди.
Тафсир: [Аҳли китобларнинг бузуқ эътиқодлари ва дунёқарашларини фош қилиб, уларнинг куфрлари ва ўжарликлари учун маломатлаганидан сўнг, Аллоҳ Таъало Ўзининг мўмин бандаларига аҳли китоблар билан алданиб қолмасликни буюрди, ахир уларнинг ораларида мусулмонларга зарар етказишга интиладиган ва уларни иймон келтирганларидан сўнг, куфрга қайтаришни истайдиганлари бордир. Эй мўминлар! Аллоҳ сизларни тақво билан икромлади; Ўз динининг оят-аломатлари, мўъжизаларини намоён қилди; динининг гўзаллиги ва афзалликларини баёнлаб берди; сизларга фойда келтирадиган амалларга далолат қилувчи пайғамбарини юборди ва Ўз тутқичидан маҳкам тутишингизга изн берди. Шундан кейин аҳли китоблар сизларни динингиздан қайтара олармидилар? Дарҳақиқат, агар инсоннинг дини, нурафшон ва мустаҳкам асос устига қурилган бўлса, у албатта инсонлар қалбларини ўзига жалб этиб, бандаларга буюк мартабаларни эгаллашга ва орзу-умидларини рўёбга чиқишига ёрдам беради. Сўнгра, Робб Таъало, агар инсон У Зотга таваккул қилиб, У Зотнинг ҳомийлигидан умидвор бўлса, батаҳқиқ, уни тўғри йўлдан олиб боришини хабар берди. Бу оятда, Аллоҳ Таъалонинг Ўзигагина таваккул қилиш ва суянишга тарғиб бордир, чунки айнан шу йўл билангина икки дунё ҳотиржамлигини топиб, тўғри йўлга чиқиш мумкин.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَكَيْفَ تَكْفُرُونَ وَأَنتُمْ تُتْلَى عَلَيْكُمْ آيَاتُ اللَّهِ وَفِيكُمْ رَسُولُهُ وَمَن يَعْتَصِم بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
Оят: Бас, сизларга Аллоҳнинг оятлари тиловат қилиниб ва [Аллоҳнинг] пайғамбари орангизда мавжуд бўлиб турган бир пайтда, қандай қилиб куфр келтирасизлар? Кимки Аллоҳнинг тутқичидан маҳкам тутган бўлса [У Зотга буткул таваккул қилса, қуръон ва суннатни ўзига кўрсатма қилиб олса], бас, у тўғри йўлга ҳидоят қилинибди.
Тафсир: [Аҳли китобларнинг бузуқ эътиқодлари ва дунёқарашларини фош қилиб, уларнинг куфрлари ва ўжарликлари учун маломатлаганидан сўнг, Аллоҳ Таъало Ўзининг мўмин бандаларига аҳли китоблар билан алданиб қолмасликни буюрди, ахир уларнинг ораларида мусулмонларга зарар етказишга интиладиган ва уларни иймон келтирганларидан сўнг, куфрга қайтаришни истайдиганлари бордир. Эй мўминлар! Аллоҳ сизларни тақво билан икромлади; Ўз динининг оят-аломатлари, мўъжизаларини намоён қилди; динининг гўзаллиги ва афзалликларини баёнлаб берди; сизларга фойда келтирадиган амалларга далолат қилувчи пайғамбарини юборди ва Ўз тутқичидан маҳкам тутишингизга изн берди. Шундан кейин аҳли китоблар сизларни динингиздан қайтара олармидилар? Дарҳақиқат, агар инсоннинг дини, нурафшон ва мустаҳкам асос устига қурилган бўлса, у албатта инсонлар қалбларини ўзига жалб этиб, бандаларга буюк мартабаларни эгаллашга ва орзу-умидларини рўёбга чиқишига ёрдам беради. Сўнгра, Робб Таъало, агар инсон У Зотга таваккул қилиб, У Зотнинг ҳомийлигидан умидвор бўлса, батаҳқиқ, уни тўғри йўлдан олиб боришини хабар берди. Бу оятда, Аллоҳ Таъалонинг Ўзигагина таваккул қилиш ва суянишга тарғиб бордир, чунки айнан шу йўл билангина икки дунё ҳотиржамлигини топиб, тўғри йўлга чиқиш мумкин.]
https://t.me/tafsirassaadiy