7- با توجه به تراکم لایه‌های خاکی حین فرونشست، به‌تدریج از میزان آب‌گذری و نفوذ‌پذیری لایه‌های خاکی کاسته شده و نفوذ آب به درون زمین کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. بنابراین، پدیده فرونشست فقط سبب تخریب سازه‌ها و مستحدثات سطحی نمی‌شود. بلکه، سبب از بین رفتن تدریجی آب‌خوان‌ها و منابع آبی زیرزمینی نیز خواهد شد.

✳️ سخنران دوم خانم دکتر آمیغ‌پی، رئیس اداره ترازیابی دقیق و تداخل‌سنجی راداری سازمان نقشه‌برداری کشور بودند. عمده سخنرانی ایشان به رونمایی از اطلس فرونشست زمین در ایران بود که به‌واقع، تلاش ارزشمندی برای ایجاد یک بانک اطلاعاتی جامع جهت تعیین وضعیت فرونشست در مناطق مختلف کشور است.

✅ اهم نکاتی که از سخنرانی ایشان برداشت کردم به قرار زیر است:

1- بر اساس اطلس فرونشست ایران، دشت‌های با پتانسیل زیاد، متوسط، کم و یا فاقد فرونشست قابل شناسایی است که به تبع آن می‌توان راهکار مناسب برای این مناطق را در نظر گرفت.

2- به‌علت تراکم و به تبع آن کاهش تخلخل خاک، افزایش در روان‌آب‌های سطحی و ازدیاد سیلاب‌ها نیز در مناطق با فرونشست زیاد مشاهده شده است.

3- تقریبا تمام استان‌های کشور (به‌غیر از استان گیلان) درگیر پدیده فرونشست زمین شده‌اند. مقادیر مشاهده شده فرونشست در استان گلستان حداکثر است.

4- فرونشست زمین در استان البرز تقریبا از اراضی کشاورزی به سمت مناطق شهری نزدیک شده است.

✳️ سخنران سوم آقای دکتر علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بودند.

آقای دکتر بیت‌اللهی

✅ از مهمترین مواردی که در ارائه ایشان مورد اشاره قرار گرفت می‌شود به موارد ذیل اشاره کرد:

1- استان البرز با پهنه فرونشستی 1350 کیلومتر مربع (که در حدود 25% از مساحت استان را تشکیل می‌دهد) از خطرناکترین مناطق در معرض پدیده فرونشست است. در جنوب هشتگرد، نشست حداکثر 30 سانتیمتر در سال مشاهده شده که دومین زون با فرونشست زیاد در کشور است.

2- علاوه بر پهنه وسیع فرونشست، گرادیان زیاد و فزاینده فرونشست و همینطور وجود خاک‌های واگرا در این استان، عامل مهم دیگری در گسترش مخاطرات پدیده فرونشست زمین در این استان است.

3- لزوم تدوین هر چه سریع‌تر آیین‌نامه ملی در زمینه طراحی و ساخت در اراضی در معرض فرونشست (به‌مانند آیین‌نامه 2800 زلزله) مورد تاکید قرار گرفت.

4- به چند رویکرد مهم در تدوین مجموعه مقررات ملی فرونشست زمین کشور اشاره شد:
-کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی در کلیه حیطه‌ها
-افزایش تغذیه آب‌خوان‌ها
-مکان‌یابی صحیح و اصولی مستحدثات
-طراحی مستحدثات بر مبنای خطر فرونشست زمین
-مقاوم‌سازی مستحدثات موجود در مقابل فرونشست زمین

✅ بعد از این سه سخنرانی، دو سخنران از مسئولین استانی البرز به تشریح دلایل ایجاد فرونشست در محدوده استان، عوامل اصلی دخیل در این موضوع و راه‌کارهای اتخاذ شده در این مورد پرداختند. به‌ترتیب آقای مهندس بدرزاده از معاونین جهاد کشاورزی البرز و آقای مهندس کیاپاشا از مدیران آب منطقه‌ای استان مواردی را ذکر کردند. مهمترین موارد مطروحه در این خصوص به قرار ذیل بودند.

✳️ آقای مهندس بدرزاده از جهاد کشاورزی استان البرز:

طبق توضیحات ایشان، یکی از مهمترین عوامل گسترش فرونشست در استان، افزایش قطعه‌بندی و فروش زمین‌‌های کشاورزی جهت ویلاسازی در منطقه است. با ساخت هر ویلا، یک حلقه چاه به منطقه اضافه می‌شود و نرخ برداشت از آب‌های زیرزمینی را افزایش می‌دهد. نرخ زیاد افزایش جمعیت استان و کشاورزی بدون امکان کنترل توسط برخی اتباع خارجی نیز از سایر موارد در افزایش نرخ فرونشست است.

1- تغییر در روشهای کشاورزی و اصلاح الگوی کشت
2 - بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی با اصلاح سیستم‌های مدرن آبیاری و روش‌های کشت
بدون خاک
3 - ترویج و آموزش کشاورزان و بهره برداران واحدهای تولیدی
4 - جلوگیری از ساخت و سازهای غیر مجاز در اراضی زراعی و باغی

✳️ آقای مهندس کیاپاشا از شرکت آب منطقه‌ای استان البرز:

1 - تهیه و ارائه گزارش کلیه اقداماتی که منجر به افت سطح آب زیرزمینی در دشت‌ها و آبخوان ها شده و ارئه پیشنهادهای کلی برای جلوگیری ار روند افت سطح آب زیرزمینی
2 - پر و مسلوب المنفعه کردن چاه های غیر مجاز در منطقه
3- نصب کنتورهای هوشمند چاه های آب با اولویت مناطق با نرخ فرونشست بالا و کنترل بهره برداری چاه‌ها در حد مجاز
4- پایش بر خط تراز آب‌های زیرزمینی و بازنگری در میزان دبی استحصالی چاه‌های مجاز با اولویت زون‌های فرونشست زمین
5- تغذیه مصنوعی سفره‌های آب زیرزمینی با روان‌آب‌های غیر لازم و بازچرخانی آب در محدوده‌های فرونشست زمین
6 -جلوگیری از نشت و آب‌شستگی ناشی از خروج آب از شبکه لوله‌کشی شهری

✳️ با تشکر از آقای مهندس افشین ظاهری، دانشجوی دکتری ژئوتکنیک دانشگاه خوارزمی بابت تهیه گزارش و عکس از این رویداد