"Шахтемир" жаслары
88 subscribers
3.04K photos
368 videos
49 files
1.43K links
Download Telegram
#Kún_tariyxı

🌍 Xalıqaralıq málimleme xizmetin qorǵaw kúni;
🌍 AQShta Missisipi shtatı kúni;
🌍 1872-jıl Glazgoda birinshi rásmiy xalıqaralıq futbol oyını bolıp ótti (Shotlandiya 0:0 Angliya).


📲 https://t.me/shaxtemir
5 кала: ХОЖЕЛИ, КОНЫРАТ, ШЫМБАЙ, ШОРАХАН (ТОРТКУЛ), ШАББАЗ (БЕРУНИЙ)


#Сиз_билесизбе?

Қарақалпақстан Республикасындағы қала ҳәм районлар қашан дүзилген?

Нөкис қаласы: 1932-жыл.
Қоңырат: 1927-жыл, 22-июнь
Шымбай: 1927-жыл, 3-июль
Хожели: 1927-жыл, 3-июль
Беруний: 1927-жыл, 3-июль
Төрткүл: 1927-жыл, 13-июль
Кегейли: 1928-жыл, 3-сентябрь
Мойнақ: 1931-жыл, 15-сентябрь
Тақиятас: 1953-жыл, (қайта 2017-жыл август)
Тақтакөпир: 1965-жыл, 29-декабрь
Шоманай: 1967-жыл, 9-январь
Нөкис р\н: 1968-жыл, 25-декабрь
Қанлыкөл: 1970-жыл, 7-декабрь
Қараөзек: 1975-жыл, 26-сентябрь
Елликқала: 1977-жыл, 23-февраль
Бозатаў: 1979-жыл, 10-апрель (қайта 2019-жыл, сентябрь)




🟢🟢🟢🟢🟢🟢🟢🟢🟢🟢🟢

#ЖЕТИ УРПАҚ:

1) белбала;
2) ақлық;
3) шаўлық;
4) қуўлық;
5) туўлық;
6) баўлық;
7) жатлық. Билемиз бирақ умытамыз.
💙💙💙💙💙💙💙💙💙💙







❤️❤️❤️❤️❤️❤️❤️❤️
#7_ģáziyne

🔔 JETI ĞÁZIYNE


1. Sıyır- xojalıqtıń qassabı hám baqqalı
2. Pal hárre- shańaraqtıń táwibi
3. Jipek qurtı-qızlardıń sebi
4. Mayjuwaz-qazannıń mayı
5. Digirman-qarınnıń belbewi
6. Toģay- imarat súyegi, qazan otı
7. Tawıq- hám gósh, hám dárman

🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒🍒
#Bilip_qoyģan_jaqsı

📚📚📚Musılman ay atlarıniń kelip shıģıw tarıyxı

1.Dáliw - (Yanvar) Rim ápsanalarındaģı Yanus húrmetine "yanvarius" dep atalģan.

2. Hút - (Fevral) Latınsha "fevruarius" "tazalanıw, pákleniw" mánisin ańlatqan;

3.Hámal - (Mart) Diyqanlar hám shopanlardıń qáwenderi Mars húrmetine "martius" sózinen alınģan;

4. Sáwir - (Aprel) Átiraptı gúllerge bezewshi bul gózzal ay atı "Apfire" sózinen kelip shıqqan bolıp, óz gózzallıqların inam etiwshi degen mánisti ańlatqan;

5. Jawza - (May) Mayya "Mayus" atınan alınģan bolıp "gózzallıq, shadıqorramlıq" ayı esaplanadı;

6. Saratan - (Iyun) Yupiterdiń ómirlik joldası Yunona húrmetine qoyılģan;

7. Áset - (Iyul) Rim mámleketlik ģayratkeri hám láshkerbasısı Yuliy Cezar húrmetine atalģan;

8. Súmbile - (Avgust) Rim imperatorı Oktavian Avgust húrmeti ushın qoyılģan;

9. Miyzan - (Sentyabr) - "September" (jeti) degen sózlerden alınģan;

10. Aqırap - (Oktyabr) - "Oktober" (segiz) degen sózlerden alınģan;

11. Qawıs - (Noyabr) - "November" (toģız) degen sózlerden alınģan;

12. Jeddi - (Dekabr) - "Desember" (on) degen sózlerden alınģan.
Xalıq ushın (Berdaq)

Jigit bolsan' arıslanday tuwılg'an
Xızmet etkil udayına xalıq ushın,
Jigit bolsan' arıslanday tuwılg'an
Hesh qashanda jumıs etpes o'zi ushın.

O'zi ushın is eter aqılg'a zayıl,
Bolıp usınday zamang'a qayıl,
El qıdırg'an qıdırımpaz gil sayil,
Jumıs etpes hesh waqıtta xalıq ushın.

Zalımlar tın'lamas ma'ximnin' zarın,
Olar oylar o'zlerinin' on'arın,
Hesh waqitta zalım qolında barın
Jaratpaslar bar bolsada xalıq ushın.

Jetersen' muratqa xızmetler etsen',
Elatin' siltese g'ayri elge ketsen'
Dushpanin' har qashan basina jetsen'
Ayanbag'il hikmetin'di xalıq ushın.

Berdimurat, oylap aytqıl so'zin'di,
Ko'terme lap urip, tekte o'zin'di,
Qizartpag'ay halqın' senin' juzin'di
Qoldan kelse xızmet etkil el ushın.

Jigit bolar jigit adam ertedi,
Aytqan so'zin paldan sheker etedi,
Aytsa bir so'z iqrarına jetedi,
Sog'an megzes xızmet eger xalıq ushın.

Oyshil jaqsi jigit bilimpaz keler,
Aytqan ga'plerine tusimpaz keler,
Aqilsızdın' qasiyeti az keler,
Aqmaqlar hesh xızmet etpes xalıq ushın.

Aqil adam so'zler ertpes izine,
Sho'p salmas yarının' ha'rgiz ko'zine,
Baqmas ha'ma'xremnin' hasla juzine,
Shular xızmet eter ba'rxa xalıq ushın.

Ermes jaqsi pasıqlardın' so'zine,
Ko'p berilmes o'z basının' ha'zine,
G'ayrat berip o'lgeninshe o'zine,
Xızmet eter mudam ullı xalıq ushın.

Jaqsının' uyine adam ko'p keler,
Jaman bolsa onın' ko'zi jep keler,
Qurı tili menen "ag'a" - dep keler,
Bular xızmet etpes heshuaq xalıq ushın.

Jaqsi adam dushpanların kuldirmes
Qoldan kelse ana da'uran surdirmes.
Bo'ri arig'i hesh waqitta bildirmes,
Sol jigittin' janı qurban xalıq ushın.

Isin'de jigitler, qamliq bolmasin,
G'umshalansa gulin' ha'rgiz solmasin,
Bilek kushli bolip a'lin' talmasin,
xızmet a'yle qolin'izda bar ushın.

Dosliq penen ha'r bir iske taq tursan'
Jan ayamai el-jurt ushın is qilsan',
Qayg'ilanbay ulli iske qol ursan',
Sonda menin' kewlim piter xalıq ushın.

G'osh jigittin' ma'det bolsa elati,
Hesh uaqitta kemlik qilmas quwati,
Izinde qaladi jigittin' ati,
Qalis xızmet etse eger xalıq ushın.

Bul zamanda ja'biriw-japa shegermen,
Qara ko'zden qanli jazlar to'germen,
zalımlardin' jabirin aytip so'germen,
Kuygenlikten jan qiynalar xalıq ushın.

Bolmadi bir darqan ma'nzil ma'kanim,
Za'har- zaqqim boldi iship-jegenim,
Bolmadi aytsam da menin' degenim,
Kewil jubatpasam tekte xalıq ushın.

Quwat bergei alla na'zik bellerge,
Ma'wsim bergei taza ashilg'an gullerge,
Bahit kelermeken bizin' ellerge???
O'lgenshe aytarman so'zdi xalıq ushın.

A'jel jetip o'lsem bul kunde o'zim,
Keinimde qalarlar taryip bop so'zim,
Ko'rdi ne zamandi tirimde ko'zim,
Parqin bilgen xızmet eter el ushın.

Berdimurat tin'lap so'zindi ko'rgil.
Jurgen soqpag'in'nan izin'di ko'rgil,
G'amgun' shekpe, g'ariplerge ko'l bergil,
Sonda is etkenin' mo'hminler ushın.

Ko'rsen' qaytarma'gil dostin' nazerin,
Qoldan kelse, qurg'il sxalıq bazarin,
O'tkermegil dosqa ga'ptin' h'azarin,
Doslar xızmet eter yarani ushın...

Jamanlarda qasinan qon'si ko'shirer,
O'zinin' dedikli antin ishirer,
Jaqsi adam bolsa giyne keshirer,
Sonda rawazlanar kewlin' el ushın.

Jaman adam bilmes ga'pinin' parqin,
Ba'rqulla jamanlar ag'ain-halqin,
Ko'teremen deyip o'zinin' danqin,
Udayina ziyan eter xalıq ushın.

Jaqsi adam so'z ma'nisin an'laydi,
Jaman adam pasiq so'zdi tin'laydi,
Aytsan' ha'rgiz aqilin'di almaydi,
Kewlim menin' uayran bolar sol ushın.

Dushpannan g'aplette tappadim sawa,
Qurg'aq so'zdi aytip , demen'ler "awa",
Jas ulkenlerin'nen aldinlar duwa,
Paydasi bolarma g'arip el ushın.

Er jigittin' atin hayal shig'arar,
Jamani sezilse jigit ne qilar?
Jari jolda jaman sirin aldirar.
Olardin' keregi bolmas xalıq ushın.

Jamannan ul tuwsa atag'a tartar,
Kun sanap ga'zzapliq qisleti artar,
xalıqqa jaqpas, kesapatli jol tutar,
Ondaydin' paydasi bolmas xalıq ushın.

So'ile Berdimurat, so'zleme yalg'an,
Bul dun'ya uzaq jol atan'nan qalg'an.
Qor bolmas jaqsinin' aqilin alg'an,
Jaqsilar xızmetin etpes o'zi ushın.

Oylansam so'z keler izbe-iz o'zi,
O'zi emes duzeter aqildin' tezi,
Joyilmas jaqsinin' aytqan har so'zi,
Kewilim barjai tabar aytsam sol ushın.

Shayir edim, ko'zim ko'rgenin jazdim,
Ko'
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
📹 “Jas kitapqumar” tańlawınıń Qaraqalpaqstan Respublikası basqıshınan arnawlı reportaj

Telegram | Instagram | You Tube | Facebook
#Kún_tariyxı

🌍 Ózbekstanda Qaraqalpaq tili kúni;
🌍 Xalıqaralıq nevrologlar kúni;
🌍 Xalıqaralıq AÍJske qarsı gúresiw kúni.

👉https://t.me/shaxtemir
1-декабрь – Қарақалпақ тилине Мәмлекетлик тил бийлиги берилген күн.

1989-жыл 1-декабрь күни Қарақалпақстан Республикасы Жоқарғы Кеңесиниң сессиясында қарақалпақ тилине мәмлекетлик тил бийлиги берилди.

➡️КАНАЛЫМЫЗ⤵️⤵️

👉  https://t.me/shaxtemir
🗓Бүгин 2-декабр 2022-жыл, Жума.

🗓БАЙРАМЛАР:

🇺🇳 Халық аралық қулшылыққа қарсы гүрес күни.
🌏 Пүткил дуня компютер саўатханлығы күни.
🌏 2 Д сүўретшилер күни.

🔹 МИЛЛИЙ БАЙРАМЛАР:

🇦🇪 БАА — Ғәрезсизлик күни.
🇬🇭 Гана - Фермерлер күни.
🇮🇳 Индия - Ассам күни.
🇮🇷 Иран - Конституция күни.
🇨🇺 Куба — Революциялық қураллы күшлер күни.
🇱🇦 Лаос - Миллий байрам.
🇷🇺 Россия — Банк хызметкерлери күни.
🏳 Саба атаўы - Байрақ күни.


👉 https://t.me/shaxtemir
<<ҚАРАҚАЛПАҚ КАЛЕНДАРЫ>>

::::::::[2-бөлим]:::::::::

Жыл 12 айға бөлинеди. Жылдың ҳәр бир айы ҳайўанның аты менен байланыслы.

1. Тышқан: 1972, 1984, 1996, 2008, 2020;
2. Сыйыр: 1973, 1985, 1997, 2009, 2021;
3. Барыс: 1974, 1986, 1998, 2010, 2022;
4. Қоян: 1975, 1987, 1999, 2011, 2023;
5. Улыў: [Дракон] 1976, 1988, 2000, 2012, 2024;
6. Жылан: 1977, 1989, 2001, 2013, 2025;
7. Жылқы: 1978, 1990, 2002, 2014, 2026;
8. Қой: 1979, 1991, 2003, 2015, 2027;
9. Мешин [Маймыл]: 1980, 1992, 2004, 2016, 2028;
10. Таўық: 1981, 1993, 2005, 2017, 2029;
11. Ийт: 1982, 1994, 2006, 2018, 2030;
12. Доңыз: 1983, 1995, 2007, 2019, 2031;

1- орында жыл басы ТЫШҚАН турады. Тышқан жылы халыққа қолайлы келеди, жақсы жыл деп есапланады, жаўын көп жаўады, гүзде егинниң өними мол болады. Егинниң баҳасы арзанлайды, бирақ, усы жылы тышқан көп туўады, сонлықтан оның егинге зыяны болады. Тышқан жылы туўылғанлар ақыллы болады. Тышқан түркий календарьда жылдың ортасында туўылған адам өтирикши, қызғаншақ, бирақ келбети келискен болады десе, қытай календарында тил тапқыш, жағымлы, керек сөзди таўып билетуғын, қызық әңшимешил,, бирақ сықмар, властьты жақсы көретуғын болады.

2- орында СЫЙЫР келеди. Сыйыр жылы қыс суўық, қатты келеди, ҳайўанлар көп аўырады, егинниң өними төменлеп кетеди. Сыйыр жылы туўылғанлар талантлы, кеўилли, сөзшең, консерватив болады. Адамларға ҳақ нийет, ҳүрмет пенен қарайды. Сыйыр жылы [Қытайда Өгиз] түркий календарьда жақсы жыл. Усы жылы туўылған балалар ҳақ кеўил, ҳәрекетшең. Қытай календарында сыйыр жыды туўылғанлар мийнеткеш, жақсы, оның мийнети қуры кетпейди, жақсы жемис береди, ол өжет, қайтпас, оны өзгертиў қыйын, өзиниң алған бағытынан өлсе де қайтпайды.

3- орында БАРЫС турады. Барыс жылы қыс ерте түседи, суўық болады. Ден саўлығы нашар адамлар менен диний адамлар ортасында өлимшилик көп болады. Егинниң өними мол болады, бул жылы туўылғанлар сулыў, сымбатлы болып келеди. Барыс жылы туўылғанлар ҳақ кеўил, жумсақ характерли болып келеди. Олар жетилискен адам болады. Жылдың аяғында туўылғанлар қорқақ, бирақ, ақыллы болады. Қытайларда барыс [тигр] өз қызығы менен жасайды, басқаның пикири менен есапласпайды. Қыс қысқа, бирақ жүдә қатты суўық болады.

4- орында ҚОЯН турады. Қоян жылы қыс турақсыз, тез-тез өзгерип турады. Жыл тынышсыз болады, адамлар бири-бири менен урысады. Усы жылы туўылғанлардың көпшилиги атақлы адамлар болады. Қоян жылы туўылғанлар бай болады, өзлерине исенимли, минези жақсы болады. Жылдың аяғында туўылғанлар мийримсиз болады. Қытай календары бойынша, олар элегант адамлар, искусствоны жақсы көретуғын, әдебиятты, музыканы жақсы түсинеди. Бул жылы мийўе мол болады, қыс жумсақ, жыллы болады.

5- орында УЛЫЎ турады. Улыў жылы жаўын көп болады, егин өнимли болады. Усы жылы туўылғанлардың ден саўлығы күшли, беккем, өзлерин жақсы көреди, жәмийетте атақлы адам болыўды жақсы көреди.

6- орында ЖЫЛАН турады. Жылан жылы жүдә суўық келеди. Егинниң өними мол болады. Бул жылы туўылғанлар ақыллы, бир сөзли, алға қойған мақсетине жетиў ушын гүреседи, көп сөйлемейди, сумлықлы болады. Бул жылы адам жағдайды түсинип, дурыс шешим қабыллаўы керек, биринши орында адамның актив ҳәрекети емес, ойлаўы, дурыс жолды таңлаўы турады.

7- орында ЖЫЛҚЫ жылы турады. Жылқы жылы суўық болады. Егинниң өними аз болады, қариялар арасында өлим көп болады. Усы жылы туўылғанлар шыдамлы, қыйыншылыққа төзимли, кеўилли, ақыллы, талантлы болып келеди. Олар еркинликти, ҳеш кимнен ғәрезсиз болыўды жақсы көреди. Бул жылы адам шыдамлы болғаны жақсы.

8- орында ҚОЙ турады. Қой жылы қыс қатты келеди. Жыл табыслы, өнимдар болып келеди. Усы жылы туўылғанлар диншил болып келеди. Жалғызлықты жаман көреди, бурынғы өтмиштеги өмирин умытады, жақсы жолдас, психолог болады.

9- орында МАЙМЫЛ турады. Маймыл жылы жаўын және қурғақшылық болады. Бул жылы туўылғанлар турақсыз, қарама-қарсылықлы характерли болады, бирақ, ақыллы, тез уғып алғыш, творчестволық уқыбы күшли болады.
10- орында ТАЎЫҚ жылы. Таўық жылы қыс суўық ҳәм узақ болады. Усы жылы туўылғанлар талантлы, эгоист ҳәм батыл характерли болады.

11- орында ИЙТ жылы турады. Ийт жылы қыс суўық болады. Адамлар арасында конфликт көп болады. Усы жылы туўылғанлар ҳадал, турақлы, тилге шешен, ҳақыйқатлық ушын гүресшең болады.

12- орында ДОҢЫЗ турады. Доңыз жылы тәшўишли, адамлардың жасаў жағдайы төменлеп кетеди. Усы жылы туўылғанлар қорықпас, дәў жүрек, тез ашыўланғыш болады. Урысты, тартысты жақтырмайды, тек туўры жол менен жүриўди жақтырады.

12 ҳайўанатлар цикли календары дәслеп күнге қарап жылды есаплаған. Соңынан айды 29-30 күни менен есапланған.

Бизиң ата-бабаларымыз жылды жаңа тиришиликтиң басланыўынан ҳәм бәҳәрдеги күнниң теңлесиўинен баслаған [21- март]. Наўрызды бир жылдағы тиришилик тамамланып, екинши жылдың тиришилигиниң басланыўы менен белгилеген. Айды белгилеў екиге бөлинген. Ай туўылған ўақыты, жаңа ай ҳәм айдың екинши ярымы, буны гөнерип киятырған ай деп айтқан. Сегизинши күни ол ярым болып толық көринеди. Айды есаплаў еки айдың ортасы менен белгиленген. Ай еки ўақытқа бөлинген. Жаңа туўылған ай ҳәм сол айдың аяғы. Айдың орақ сыяқлы жаңа туўылған ўақыты үшинши күни ғана көринеди. Айдың сегизинши күнинде айдың ярымы 14- күни ай толық, аппақ болып көринеди. 15 күнлик ай қызарып көринеди, ай буннан соң азая баслайды, айға қарап бир ай, төрт ҳәпте бөлинген. Ҳәпте 5 күннен турған. Христиан календары бойынша ҳәпте 7 күннен турады. Ҳәр ҳәптеге байланыслы халықтың өз дәстүри болған.

Бизиң ата- бабаларымыз жылды төрт мәўсимге [ бәҳәр, жаз, гүз, қыс ] бөлген. Жыл бәҳәрде басланған.

БӘҲӘР.
4- февраль. Бәҳәр басланады.
18- февраль. Жаўынлы күнлер болады.
6- март. Жәнликлер оянады.
21- март. Бәҳәрдиң теңлесиўи, жаңа жыл басланады. Наўрыз.

ЖАЗ.
6- май. Жаз басланады.
21- май. Ай толысады.
6- июнь. Жерге туқым тасланады, егин егиў басланады.
21- июнь. Жаздың теңлесиўи.
7- июнь. Жаздың ыссысы басланады.
24- июнь. Жаздың ыссысының күшейген ўақты.

ГҮЗ.
8- августта гүз басланады: 7-июльден 8- августқа дейин халық тәбияттан пайдаланатуғын емлерди ислеген [ дузға, қумға түседи]. Шилле түседи.

23- августта ыссы тоқтайды.
8- сентябрьде дәслепки орақ басланады.
21- сентябрьде гүз теңлеседи.
8- октябрьде суўық басланады, шық түседи.
22- октябрьде қыраў түседи.

ҚЫС.
7- ноябрь қыс басланады.
22- ноябрь дәслепки қар.
7- декабрь. Қыстың нағыз қары жаўа баслайды.
22- декабрь. Қыс күни теңлеседи.
6- январь. Суўықтың жаңа басланыўы.
21- январь. Суўықтың күшине минген ўақты.

Түркий халықларының астрологиялық календары Европа халықларына салыстырғанда Қытайға жақын. Шарўашылық пенен шуғылланған, көшпели турмыста жасаған бизиң ата- бабаларымыз ушын Күнниң нуры ўақытты, ал, олар жасайтуғын қара үйи сааттың ролин атқарған. Қара үйдиң ишине қойылатуғын затлардың өзиниң қатал орны болған.
Gaz svet suw mashqalalari boyinsha murajatleri korilip shigiladi.
🖐“Bes baslama olimpiadasıˮnıń Ózbekstan Respublikalıq basqıshı Qaraqalpaqstanda

🏃🏻‍♂️Bir neshe kúnnen berli dawam etip atırǵan “Bes baslama olimpiadasıˮnıń jeńil atletika sport túrinen “Bˮ ligası boyınsha bellesiwler Nókis qalasında ótkeriliwi rejelestirilgen.

🔹Nókis qalasındaǵı 1-sanlı balalar hám jas óspirimler sport mektebinde sport jarıslarınıń saltanatlı ashılıw máresimi ótkerildi.

Telegram | Instagram | You Tube | Facebook
🏆Moynaqlı jaslar birinshi!

🏐“Bes baslama olimpiadası” sheńberinde Qashqadárya wálayatında er balalar arasında sporttıń voleybol túri boyınsha ótkerilip atırǵan sport jarısları Qaraqalpaqstanlı jaslar ushın joqarı nátiyjeler menen juwmaqlandı.

🥇Jarıs juwmaǵında 16-21 jas kategoriyası boyınsha Moynaq rayonı “Qazaqdárya” máhállesi komandası barlıq qarsılasların jeńip, sıylı 1-orındı jeńip aldı.

Qazaqdáryalı jaslarımızdı búgingi jeńisi menen qutlıqlaymız💐💐💐

Telegram | Instagram | You Tube | Facebook
#Kún_tariyxı

🌍 Xalıqaralıq mayıplar kúni;
🌍 1992-jıl Kompyuterden telefonǵa birinshi sms xabar jiberildi;
🌍 1994-jıl "Sony" kompaniyası óziniń birinshi "Playstation" video oyının  dúnyaǵa usındı.


👉 https://t.me/shaxtemir