افسانه‌های زیادی درباره این صورت قدیمی وجود دارد. شاید نقل یکی از آنها خالی از لطف نباشد:
" جبار شکارچی قهاری بود، ولی غرور زیادی داشت و ادعا می‌کرد که هیچ جانوری نمی‌تواند بر او چیره شود! ژوپیتر (همان سیاره مشتری، که خدای خدایان رومی است) عقربی را فرستاد تا او را نیش بزند. جبار در اثر زهر عقرب کشته شد. الهه دیانا دلش برای او سوخت، و او را به آسمان برد و در مکانی دور از عقرب در آسمان جای داد".
اگر دقت کرده باشید صورت فلکی جبار و صورت فلکی عقرب تقریبا 180 درجه با هم فاصله دارند. جبار ستارگان پرنور مشهوری دارد.
می‌دانید که ستارگان هر صورت فلکی را بر اساس درخشندگی ظاهری آنها با ترتیب حروف الفبای یونانی نامگذاری می‌کنند. به این ترتیب پرنورترین ستاره هر صورت فلکی را با حرف آلفا، ستارۀ کم نورتر از آن را با حرف بِتا، ستارۀ کم‌نورتر سوم را با حرف گاما و.... تا برسد به حرف آخر الفبای یونانی یعنی اُمِگا.
آلفا-جبار ستاره ایست درخشان به نام اِبط الجوزا یا Betelgeuse . این ستاره یک اَبَر غول سرخ است و یکی از بزرگترین ستارگانی است که در آسمان شب با چشم غیر مسلح مشاهده می‌شود. قطر آن حدودا 800 برابر قطر خورشید خودمان است. یعنی چنان بزرگ است که اگر به جای خورشید در مرکز منظومه شمسی جای داشت، کل مدار زمین درون این ستاره قرار می‌گرفت!
ابط الجوزا نخستین ستاره ایست که قطر آن با روش خاصی به نام تداخل سنجی اندازه‌گیری شده است. اگر شبها کمی با دقت به این ستاره نگاه کنید و آن را با ستارگان اطرافش مقایسه کنید، متوجه سرخ فام بودن این ستاره خواهید شد.
بتا-جبار دومین ستاره پرنور این صورت است و رِجل الجبار نامیده می‌شود. رِجل در عربی به معنای پا است. غربیان آنرا Rigel گویند که از همین لفظ عربی گرفته شده است.
رجل یک اَبَرغول آبی است، یعنی ستاره ایست بسیار داغ و بزرگ. دمای سطح آن حدود 12000 درجه است (بیش از دو برابر دمای سطح خورشید). ستارۀ جوانی است، بیش از 7 تا 9 میلیون سال از عمرش نمی‌گذرد. این ستاره از نوع آن ستارگانی است که پس از طی دوران کهولت سن، به یک ستارۀ نوترونی یا یک سیاهچاله تبدیل خواهد شد.
گاما-جبار را ناجذ یا Bellatrix و کاپا (دهمین ستاره پرنور) آنرا سیف (Saiph)  نامیده‌اند.
این شکارچی افسانه‌ای کمربند جالبی دارد: سه ستاره تقریبا مشابه. دِلتا، اِپسیلون و زِتا (به نقشه دقت کنید، نامهای آنها نیز در کنارشان نوشته شده است).
استوای سماوی –یعنی همان امتداد صفحه استوای زمین در فضا- از نزدیکیهای ستاره دلتا-جبار عبور می‌کند. کمی پایینتر از کمربند جبار، جرم بسیار شگفت انگیزی وجود دارد. یک سحابی نشری به نام M42 که سحابی جبار هم نامیده می‌شود.
البته با چشم غیر مسلح چندان امیدی به دیدن آن نداشته باشید (خصوصا در شهر)، ولی حتی با یک دوربین دوچشمی کوچک هم می‌توان این لکه کوچک و زیبا را رصد کرد.
اگر ذوق و امکانات عکاسی را داشته باشید، با دوربین عکاسی معمولی هم می‌توانید با چند ثانیه نوردهی این سحابی جالب را ثبت کنید.

مهدی غفارزاده

@SabalanSky
Sabalansky.ir

📢 تصویر روز ناسا

🗓 سه‌شنبه ۳۰ آبان ۱۴۰۲

عنوان: فیل مثلثی فلمینگ
اعتبار تصویر و حق چاپ: کریستیانو گوالکو

این رشته های پر هرج و مرج و درهم از گاز درخشان و شوکه شده در سراسر آسمان سیاره زمین به سمت صورت فلکی ماکیان به عنوان بخشی از سحابی حجاب پخش شده اند. سحابی حجاب خود یک بقایای ابرنواختر بزرگ است، ابری در حال انبساط که از انفجار مرگ یک ستاره عظیم به وجود آمده است. نور انفجار ابرنواختر اولیه احتمالاً بیش از 5000 سال پیش به زمین رسیده است. رشته‌های درخشان واقعاً بیشتر شبیه موج‌های بلند در ورقه‌ای هستند که تقریباً در لبه‌های آن دیده می‌شوند و به خوبی به خوبی در درخشش اتم‌های هیدروژن یونیزه شده به رنگ قرمز و اکسیژن در رنگ‌های آبی جدا شده‌اند. سحابی حجاب که به عنوان حلقه ماکیان نیز شناخته می شود و با نام NGC 6979 فهرست می شود، اکنون حدود 6 برابر قطر ماه کامل است. با توجه به فاصله تخمینی آن از 2400 سال نوری، طول آن حدود 30 سال نوری است. که اغلب به عنوان مثلث پیکرینگ برای مدیر رصدخانه کال... 🔗

@SabalanSky

☀️ انجمن نجوم اردبیل (آسمان سبلان) با مشارکت سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اردبیل برگزار می‌کند:

🌌 چهل و هشتمین باشگاه نجوم اردبیل
همراه با رصد ماه و سیارات

📅 زمان: پنجشنبه ۲ آذرماه ساعت ۱۶:۳۰
📌 مکان: پارک بانوان و خانواده

⭕️ شرکت در این باشگاه برای تمام علاقمندان آزاد و رایگان است.


Telgram: @sabalansky
Website: sabalansky.ir
Instagram: Savalansky
Phone Number: 09140058588

⭕ ناسا رنگارنگ‌ترین تصویر گیتی را منتشر کرد

تصویر ناسا خوشه کهکشانی معروف به «ام‌ای‌سی‌اس۰۴۱۶» را نشان می‌دهد که در حدود ۴.۳ میلیارد سال نوری از زمین فاصله دارد

دوشنبه 29 آبان 1402 برابر با 20 نوامبر 2023

ناسا رنگارنگ‌ترین تصویری را که تا کنون از کیهان تهیه شده است منتشر کرد. این سازمان فضایی [ناسا] این تصویر را با تلفیق داده‌های تلسکوپ فضایی جیمز وب و هابل ساخت تا نوری را که پیش‌تر هرگز در یک تصویر دیده نشده بود ثبت کند.

این تصویر خوشه کهکشانی معروف به «ام‌ای‌سی‌اس۰۴۱۶» را نشان می‌دهد که در حدود ۴.۳ میلیارد سال نوری از زمین فاصله دارد.

ناسا گفت رنگ‌های قرمز و آبی و زرد روشن در تصویر نشان‌دهنده یکی از جامع‌ترین نماهای کیهان است که تا کنون ثبت شده است. این رنگ‌ها نشان‌دهنده طول‌ موج نورهای ثبت‌شده، از کوتاه‌ترین طول موج در رنگ آبی تا طولانی‌ترین طول موج در قرمز است.

این رنگ‌ها به نشان دادن فاصله کهکشان‌ها [در این تصویر] نیز کمک می‌کنند. آن دسته از کهکشان‌هایی که نزدیک‌تر و فعال‌ترند متمایل به آبی‌اند، در حالی که کهکشان‌های قرمز دورترند- اگرچه برخی نیز قرمزند، زیرا مقدار زیادی غبار کیهانی در کهکشان [رنگ] آبی نور ستارگان را جذب می‌کند.

این تصویر از راه جمع‌آوری نور مرئی و فروسرخ به‌وسیله هر دو تلسکوپ‌ تهیه شده است. تصویربرداری اصلی را هابل در  سال ۲۰۱۴ کرد که در آن، تصویر برخی از کم‌نورترین و جوان‌ترین کهکشان‌های تا کنون کشف‌شده ثبت شد و سپس با داده‌های فروسرخ [تلسکوپ فضایی جیمز] وب ترکیب شد تا هرچه عقب‌تر [قدیم‌تر] به گیتی اولیه نگاه انداخته شود.

پژوهشگران علاوه بر ساختن این تصویر شگفت‌انگیز اکنون در حال بررسی داده‌هایی‌اند که در ایجاد این تصویر استفاده شده است تا این خوشه کهکشانی و اهمیت احتمالی آن را برای گیتی، در کل، واکاوی کنند.

از رصدهای [تلسکوپ فضایی جیمز] وب می‌توان برای یافتن «اجرام گذرا»‌ استفاده کرد؛ اجرامی که روشنایی آن‌ها با گذشت زمان تغییر می‌کند. در این تصویر، حدود ۱۴ جرم گذرا وجود دارد که اغلب آن‌ها احتمالا ستارگان منفردند که روشن‌تر می‌شوند؛ گمان می‌رود که تعداد کمی از آن‌ها نیز ابرنواختر باشند.

هائوجینگ یان، از دانشگاه میسوری در کلمبیا، نویسنده اصلی مقاله‌ای که این یافته‌های علمی را تشریح می‌کند، گفت: «ما ام‌ای‌سی‌اس۰۴۱۶ را خوشه کهکشانی درخت کریسمس می‌نامیم، هم به‌دلیل رنگارنگ بودنش و هم به‌دلیل نورهای سوسوزنی که در آن می‌بینیم. اجرام گذرا را همه‌جا می‌توانیم ببینیم.»

یکی از آن‌ها به‌ویژه شایان توجه است و موترا نام‌گذاری شده است. این جرم با فرایندی به نام همگرایی گرانشی تا ۴۰۰۰ برابر بزرگ‌نمایی شده است- و این شایان توجه است، چون هم در تصویرهای جدید [جیمز] وب و هم در عکس‌های اصلی هابل وجود داشت.

دانشمندان هنوز نمی‌دانند چگونه ممکن است چنین چیزی رخ دهد، زیرا هم‌ترازی خوشه‌های کهکشانی و ستاره‌ها، که برای بزرگ‌نمایی بسیار ضروری است، حساس و ظریف است و انتظار می‌رود که تغییر کند. به نظر دانشمندان، یک توضیح احتمالی برای این پدیده [وجود] یکی دیگر از اجرام مشاهده‌نشده است که ممکن است به میزان یک میلیون مرتبه بزرگ‌تر از خورشید ما باشد و [هنوز] ناشناخته است.

خوزه دیه‌گو، از موسسه آی‌اف‌سی‌ای در اسپانیا، نویسنده اصلی مقاله‌ای که جزئیات این یافته را شرح می‌دهد، اظهار داشت: «محتمل‌ترین توضیح [وجود] یک خوشه ستاره‌ای کروی است که بسیار کم‌نورتر از آن است که [تلسکوپ فضایی جیمز] وب بتواند آن را ببیند. اما هنوز ماهیت واقعی این عدسی اضافی را نمی‌شناسیم.»

جزئیات این یافته‌ها در دو مقاله جدید آمده است؛ یکی در «آستروفیزیکال ژورنال» و دیگری مقاله‌ای است که اکنون در «آسترونومی اند آستروفیزیکس» منتشر شده است.

📎By: @ScientificDialectics
@SabalanSky

⭕️خبری ناراحت‌کننده:
تنها برای دو سال دیگر حلقه‌های زحل قابل‌رویت است!

❇️به گزارش گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس:

18 ماه دیگر، حلقه های نمادین زحل دیگر از زمین قابل مشاهده نخواهند بود.
کج شدن این سیاره به این معنی است که حلقه‌ها از دید ستاره شناسان ناپدید می‌شوند.
ناسا تأیید کرده که ستاره‌شناسان تا سال 2025 فرصت دارند تا قبل از اینکه زحل به سمت زمین متمایل شود و حلقه‌های وسیع آن به یک خط تقریباً نامرئی تبدیل شوند، این سیاره را مشاهده کنند.

🗞بیشتر بخوانیم:
حلقه‌های زحل ساختارهای عظیمی هستند که 70هزار تا 140هزار کیلومتر امتداد دارند. با این حال، نازک هستند و حلقه‌های اصلی تنها 10 متر ارتفاع دارند. با این حال، حلقه ها برای همیشه از بین نخواهند رفت و در مرحله بعدی مدار 29 ساله زحل، به سمت زمین متمایل خواهند شد. زحل در طول این مدت به سمت خورشید متمایل و از آن دور می شود و به زمین نماهای متفاوتی از حلقه های وسیع خود را ارائه می دهد. این بدان معناست که برای یک دوره کوتاه هر 13.7 تا 15.7 سال، زمین سیاره را کاملاً از کنار می بیند. حلقه های زحل با زاویه 9 درجه به سمت زمین متمایل می شوند و تا سال 2024 این زاویه به 3.7 درجه کاهش می یابد.

این رویداد نجومی نادر آخرین بار در سپتامبر 2009 رخ داد و قبل از آن، از فوریه 1996 رخ نداده بود. ناسا اعلام کرده که ستاره شناسان تا اکتبر 2038 فرصتی برای مشاهده دوباره زحل از این منظر منحصر به فرد نخواهند داشت اما اخترشناسان می گویند که زمان بسیار خوبی برای تماشای برخی از 156 قمر این سیاره خواهد بود.

حلقه‌های زحل عمدتاً از تکه‌های یخ، سنگ و غبار تشکیل شده‌اند که توسط کشش گرانشی سیاره به دام افتاده‌اند. در حالی که برخی از این ذرات کوچک هستند (به اندازه دانه های شن) برخی از تکه های یخ می توانند به بزرگی یک خانه و تعداد کمی حتی به بزرگی کوه باشند.

در حال حاضر اعتقاد بر این است که حلقه ها از بقایای متلاشی شده دنباله دارها، سیارک ها و قمرهایی که توسط گرانش قدرتمند زحل از هم جدا شده اند، تشکیل شده اند. اینکه این حلقه ها دقیقاً چه زمانی شکل گرفته اند، موضوع بحث‌ در میان اخترشناسان است و نظریه‌ها نشان می‌دهند که سن آنها به اندازه منظومه شمسی است و آن ها نسبتاً جوان هستند.

در حالی که ناپدید شدن حلقه‌های زحل این بار موقتی خواهد بود، دانشمندان هشدار می‌دهند که ممکن است روزی این حلقه‌ها برای همیشه از بین بروند.

کاوشگر کاسینی ناسا که قبل از سقوط به جو این سیاره در سال 2017، 22 بار از میان حلقه‌های زحل عبور کرد و دریافت که حلقه‌ها در حال ناپدید شدن هستند.

این کاوشگر دریافت که حلقه‌ها در هر ثانیه چیزی بین 400 کیلوگرم تا 2هزار و800 کیلوگرم از وزن خود را از دست می‌دهند.

جیمز اودونگو دانشمند سیاره‌شناسی در آژانس اکتشافات هوافضای ژاپن گفت: «ما هنوز در حال تلاش برای کشف دقیق سرعت فرسایش این حلقه‌ها هستیم. تابش خورشید باعث می‌شود ذرات موجود در جو این سیاره در پدیده‌ای به نام باران حلقه‌ای، بار الکتریکی پیدا کنند. این به نوبه خود باعث می شود که ذرات با گاز موجود در جو زحل به هم متصل شوند و توسط گرانش سیاره از حلقه ها بیرون کشیده شوند.»

اودونگو افزود: در حال حاضر، تحقیقات نشان می دهد که حلقه ها تنها تا چند 100 میلیون سال دیگر بخشی از زحل خواهند بود.


🖋ملیکا منصوری(دانشکده فیزیک دانشگاه علم‌وصنعت)
@SabalanSky

📢 تصویر روز ناسا

🗓 پنجشنبه ۲ آذر ۱۴۰۲

عنوان: در امتداد ابر مولکولی توروس
اعتبار تصویر و حق چاپ: Yuexiao Shen، Joe Hua

قلم موی کیهانی تشکیل ستاره این بوم بین ستاره ای را از گسیل، غبار و سحابی های تاریک تشکیل داده است. یک موزاییک تلسکوپی با عرض 5 درجه، منطقه ای را در شمال ستاره درخشان آلدباران در آسمان، در دیواره داخلی حباب محلی در امتداد ابر مولکولی ثور قاب می کند. در سمت چپ پایین، انتشار فهرست شده به عنوان Sh2-239 نشانه هایی از اجرام ستاره ای جوان جاسازی شده را نشان می دهد. اجرام هربیگ-هارو منطقه، سحابی های مرتبط با ستارگان تازه متولد شده، با فواره های قرمز متمایل به گویای گاز هیدروژن شوکه شده مشخص می شوند. در بالا و سمت راست T Tauri، نمونه اولیه کلاس ستارگان متغیر T Tauri، در کنار یک سحابی زرد رنگ قرار دارد که از لحاظ تاریخی به نام سحابی متغیر هند (NGC 1555) شناخته می‌شود. ستارگان T Tauri اکنون به طور کلی به عنوان ستارگان جوان، کمتر از چند میلیون سال، شبیه به خورشید شناخته می ش... 🔗

@SabalanSky

جهانی از اتم، اتمی در جهان

ریچارد فاینمن، فیزیکدان نظری
⚡️@SabalanSky

جهان از چه ساخته شده است-


اثر: آیزاک آسیموف
ترجمه: دکتر محمود بهزاد
Pdf فارسی
⚡️@SabalanSky

☀️ انجمن نجوم اردبیل (آسمان سبلان) با مشارکت سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اردبیل برگزار می‌کند:

🌌 چهل و هشتمین باشگاه نجوم اردبیل
همراه با رصد ماه و سیارات

📅 زمان: پنجشنبه ۲ آذرماه ساعت ۱۶:۳۰
📌 مکان: پارک بانوان و خانواده

⭕️ شرکت در این باشگاه برای تمام علاقمندان آزاد و رایگان است.


Telgram: @sabalansky
Website: sabalansky.ir
Instagram: Savalansky

نمای کامل با ابزار NIRCam (دوربین مادون قرمز ) تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا/ESA/CSA بخشی به وسعت 50 سال نوری از مرکز متراکم راه شیری را نشان می‌دهد. تخمین زده می شود که 500000 ستاره در این تصویر از منطقه کمان C (Sgr C) همراه با برخی ویژگی های هنوز ناشناخته می درخشند. اعتبار تصویر: NASA، ESA، CSA، STScI، S. Crowe (UVA)
⚡️@SabalanSky