پخش ققنوس

یوسف علیخانی از ماجرای نوشتن و چاپ کتاب «عزیز و نگار» می‌گوید و معتقد است به فرهنگ روستایی کم توجهی می‌شود. او همچنین در توصیف فعالیت‌هایش می‌گوید: من کارگر کلمه‌ام.

به گزارش ایسنا، پس از انتشار چاپ پنجم کتاب «عزیز و نگار»، روابط عمومی انتشارات ققنوس با نویسنده آن یوسف علیخانی گفت‌وگویی انجام داده است که متن آن در پی می‌آید.

یوسف علیخانی جدای از فعالیت به عنوان نویسنده، ناشر و کتاب‌فروش، یکی از پژوهشگران فرهنگ عامه مردمان منطقه الموت و به قول خودش پهنه فرهنگی البرز است. دو کتاب «عزیز و نگار» و «به دنبال حسن صباح» حاصل تلاش‌های او در این زمینه است. همزمان با چاپ تازه کتاب «عزیز و نگار» ساعتی با او در حال و هوای البرز و الموت و کتاب‌هایش گپ زدیم. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

آقای علیخانی کتاب «عزیز و نگار» در زمره معدود آثاری در حوزه ادبیات بومی ایران است که اقبال خوبی پیدا کرده و مخاطبانش با آن ارتباط گرفته‌اند اما شاید همه آن‌ها که تا به حال این کتاب را خوانده‌اند و یا می‌خواهند بخوانند این سؤال را دارند که این کتاب چقدر به واقعیت نزدیک است و خاستگاه این قصه چیست؟

قصه‌ها برآمده از دل واقعیت و خیال هستند. قدمت قصه «عزیز و نگار» تا جایی که من دنبال کردم به دوره صفوی برمی‌گردد، یعنی حداقل ۴۰۰ سال قبل و البته من قبل‌ترش را نمی‌دانم. قاعدتا این قصه هم مثل باقی قصه‌ها که از یک راوی به راوی بعدی و از این سینه به سینه بعدی می‌رفته، جایی مکتوب نشده است.

شاه‌عباس در دوران حکومتش یک رده شغلی برای قصه‌گویان ایجاد کرد و به افراد مشغول در آن حقوق می‌داد؛ یعنی به آدم‌هایی که در قهوه‌خانه‌ها قصه تعریف می‌کردند دستمزد می‌داد و به همین دلیل هم شخصیت شاه‌عباس در تاریخ واقعی با آن‌چه در قصه‌ها تعریف می‌کنند خیلی فرق دارد. قصه‌ها در این دوره بالیدند.

من از سر شوقم چند سالی را به گردآوری آداب و رسوم مردم منطقه الموت پرداختم. قصه «عزیز و نگار» هم به ذات فرهنگی هنری ادبی منطقه البرز پیوند می‌خورد و حتی می‌توان ردش را در دوره رفیقان الموت و قبل‌تر از آن دوره ناصرخسرو جست.

زنده‌یاد سعید موحدی، مردم‌شناس در شب عزیز و نگار از سری شب‌های بخارا درباره‌ی این قصه گفت: مردمی که قصه عزیز و نگار را زنده نگه داشتند، بعد از این هم زنده نگه می‌دارند. عزیز و نگار یک قصه ممنوعه است. درست است که ما زاویه عاشقانه‌اش را می‌خوانیم که عزیزی بوده و نگاری بوده و این‌ها پدرهای‌شان بچه‌دار نمی‌شدند تا این‌که نگار متولد می‌شود و پدرش کلاه سر عزیز می‌گذارد که برو قزوین کار کن و بعد که برمی‌گردد می‌بیند نگار با پسرخاله‌اش، کل احمد ازدواج کرده ولی عشق عزیز باقی می‌ماند و دنبال نگار و کل‌احمد راهی می‌شود. خواننده دوست دارد این عشق‌های ممنوع و متفاوت را در افسانه‌ها دنبال کند و شاید به همین خاطر است که در ۹۰ درصد داستان‌هایی که از منطقه‌ی طالقان و الموت روایت می‌شوند، در نهایت عاشق و معشوق در آب رودخانه شاهرود غرق می‌شوند.

به نظر من آن‌ها با این‌که این ماجرا برای‌شان جذاب بوده و در شب‌های بلند زمستان، شب‌نشینی‌های‌شان را لذت‌بخش می‌کرده است، نمی‌خواستند چنین قصه‌ای تکرار شود.

البته از درونمایه خود روایت هم نباید غافل باشیم که برای مردم جذاب است.

در این افسانه پدر و مادرهایی هستند که فرزندی ندارند. درویشی می‌آید و سیبی می‌دهد و آن‌ها می‌خورند. نصف سیب را یکی و نصف سیب را دیگری می‌خورد. خلاصه عزیز و نگار به دنیا می‌آیند و با هم بزرگ می‌شوند تا به سن رشد و عشق و عاشقی می‌رسند. سر عزیز را جوری کلاه می‌گذارند و او را می‌فرستند سر کار. بعد نگار را به کل‌احمد، پسرخاله‌اش می‌دهند، آن‌ها می‌روند و عزیز هم به دنبال‌شان. ما هم مسیر عاشقی‌شان را دنبال می‌کنیم. عزیز مدام دنبال نگار است و ایستگاه به ایستگاه و سکانس به سکانس داستان را جلو می‌برد، شبیه فیلمنامه. در نهایت هم می‌روند سراغ حاکم که حکم کند، نگار مال عزیز است یا کل‌احمد. حاکم روی زن‌های مختلف روبند می‌اندازد و چادر سرشان می‌کند و می‌گوید «ببینیم کدام یکی از این‌ها نگار را می‌شناسند». اول اتفاقا کل‌احمد را جلو می‌فرستد. اولین زنی را که اشاره می‌کند دختر حاکم بوده. دومین زنی را که اشاره می‌کند زن حاکم بوده و خلاصه نمی‌تواند نگار را بشناسد. اما عزیز وقتی که شروع می‌کند می‌خواند: نگارم چادر شبرنگ داره/ نمی‌دانم بگویم یا نگویم/ دو پایش بر سر یک سنگ داره/ زره پوشیده میل جنگ داره.

وقتی که عزیز این را می‌خواند، به روبه‌رو نگاه می‌کنند و چادر را از روی خانمی که اشاره کرده برمی‌دارند و می‌بینند نگار است، نگار را به او می‌دهند و در راه برگشت نگار در آب می‌افتد و عزیز می‌رود او را نجات بدهد که با هم غرق می‌شوند.

91 views05:27