🌤Hawa rayın baqlaw boyınsha maǵlıwmatlar
(Xalıq tájiriybesinen)

🗒📋Joqarıda biz xalqımızdıń bay tájiriybesinen kelip shıǵıp hawa rayı haqqında maǵlıwmatlardı keltirip óttik. Biraq, sonı da esapqa alıwımız kerek, Qaraqalpaqstan úlkesi óziniń hawa rayınıń ózgesheligi boyınsha ózgermeli klimatlı úlkeler qatarına kiredi. Sebebi, kórip júrnenimizdey, hátte jaz aylarında da bir kúnniń ózinde hawa rayı gá dawıllı yamasa qattı ıssı hám azıraqtan keyin tıp-tınısh bolıp óziniń normal jaǵdayına qaytadı. Sonlıqtan, aytıp ótilgen jıl máwsimleriniń salqın, jawın-shashınlı yamasa jaǵımsız samallı bolıp keletuǵın kúnleri ádettegiden 3-4 kún, geyde 4-5 kún erteletip yamasa keshletip keliwi itimaldan qashıq emes.

Usılarǵa qosımsha xalqımızda hawa rayına baylanıslı oǵada kóp jeke tájiriybeler bar. Mısalı, "Bult qızarsa kún jawmaydı", "Házireti Áliydiń qılıshı" (Raduga) kórinse bult tarqap, kún ashıladı, "Aydıń beti bult basqanday bolıp dóńgelenip tursa erteńgi kún ıssı boladı", "Shımalay (mayda qumırsqa) kóp bolǵan jıl jawın-shashınlı boladı", "Ǵarǵalar tómenlep ushsa suwıq, bálent ushsa ıssı boladı" degenge usaǵan kóplegen baqlawlardı kelesi áwladqa qaldırǵan.

══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz🔻

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#Qaraqalpaq_tiliniń_túsindirme_sózligi

TAQAN atlıq. Quwırılǵan tarı júweri, arpanıń hám taǵı basqalardı kelige túyip yamasa digirmanǵa tartıp islengen azıq-awqat. Sharbaqshı jol azıqqa taqan tayarlaptı (T. Qayıpbergenov). Uyalmaǵıl berregirek kel, Qurı shıqpa, taqannan je (Berdaq).

🍽Jiyde taqan—jiyde qosılıp islengen taqan. Jiyde taqan menen qara taqandı qosıp, sútke bılǵap ishteyimdi ashqan (J. Aymurazev).


═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#naqıl

📌Taqan sózi menen qollanılatuǵın qaraqalpaq xalıq naqıl-maqallarına úlgiler

📎Hayalı joq kisige,
Soqır kempir ayday kóriner.
Sharshap kiyatırǵan kisige,
Tal tayaq tayday kóriner.
Ash bolıp kiyatırǵan kisige,
Qara taqan mayday kóriner.

📎Taqannıń túrli-túrli bılǵawı bar.

📎Essiz ǵana biydaydı,
Taqan qılmay nan qıldı.

📎Qara taqan jeyin degen asım ba edi?
Toqsan bes jas kóreyin degen jasım ba edi?

📎Bir jemese taqandı,
Xan jemeydi,
Xan qasında qarashı,
Ne demeydi.


══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz🔻

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#termin

🔖 Qaraqalpaq tiliniń dialektologiyalıq sózligi

🔔Balıqshılıqqa tiyisli dialekt sózler

📌Qáliyma (A.) - balıqlardıń uwıldırıq shashıp, kóbeyetuǵın waqtı usılay ataladı.

📌Qashawbay shana (A.) - muzdıń ústinen awlanǵan balıqtı, jazda balıqtı saqlaw maqsetinde sholanlarda saqlaytuǵın muzdı t. b. tasıw ushın arnalǵan shananıń túri.

📌Kótek (A.) - balıqshılıq úskenelerindegi (aw, nárete, jılım) shontaydı geypara orınlarda "kótek" dep te ataydı.

📌Kapron qalqı (A.) - awdıń qaysı jerge salınǵanlıǵın biliw ushın oǵan baylanatuǵın kishkene aǵashlar. Onıń materialı tiykarınan kapronnan bolatuǵınlıqtan usılay atalǵan. Suwdıń betinde qalqıp júredi. Balıqshılar onı "ókpe qalqı", "qalqı" dep te atay beredi.

📌Istáwnek (A.) - balıq awlaytuǵın qazanıń bir túri.

📌Shoqanaw (A.) - mayda balıqlardı awlaytuǵın awdıń túri. Bunıń menen kóbinese qılısh shabaq awlanadı.

══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz🔻

📚@qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#Soraw

📣📣DÍQQAT📣📣


❓SORAW : Teatr, koncert zalındaǵı aldıńǵı orınlıqlar ne dep ataladı?


Juwaplarıńızdı
👉 @qara_qalpaq_tili toparına jollań.


═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#Soraw_juwap

📣📣DÍQQAT📣📣

Teatr, koncert zalındaǵı aldıńǵı orınlıqlar ne dep ataladı?

❗️JUWAP : PARTER dep ataladı.



═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#frazeologizm

📝 Bet sózi menen keletuǵın turaqlı sóz dizbekleri

📌 Bet awızı búristi – ashıwlandı.

📌 beti qalıń (qattı) – arsız, uyalmaydı, surbet

📌 Betine qaratpadı – sóyletpedi, bassındı.

📌 Betin jel qaqbadı – qıyınshılıq, miynet kórmedi, qıynalmadı.

📌 Bet qızılı ketpegen – ele jas.

📌 Betley almadı – uyaldı, qısındı, tartındı qorqtı.

📌 Betiniń sarısı bes eli – uyalmaydı, tartınbaydı, uyatsız.

📗Derek:Paxratdinov Q, Bekniyazov Q.
Qaraqalpaq tiliniń frazeologizmler sózligi. Nókis "Qaraqalpaqstan" 2018

══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz🔻

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#frazeologizm

📝 Adam múshesi esaplanģan bet, júz sózi menen keletuǵın turaqlı sóz dizbekleri

📌 Beti berman qaradı – 1) awırıwdan sawaldı; 2) ashıwı tarqadı.

📌 Beti qayttı – 1) qarsı soqqı jedi, basıldı; 2) renjidi.

📌 Betin burdı – 1) qaramadı; 2) jaqtırmadı, teris qaradı, túńildi.

📌 Betin juldı – 1) urıstı, baqırdı; 2) kúyindi, ızalandı, ókindi.

📌 Betin shımshıdı – 1) uyaldı, qısındı; 2) ókindi.

📌 Beti shıdamadı – 1) qattı uyaldı; 2) ashıwlandı, pátlendi.

📌 Betin jırttı – 1) kúyindi, ızalandı, jıladı, zarladı; 2) ókindi.

📗Derek:Paxratdinov Q, Bekniyazov Q.
Qaraqalpaq tiliniń frazeologizmler sózligi. Nókis "Qaraqalpaqstan" 2018

══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz🔻

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#frazeologizm

📝 Bet, júz sózi menen keletuǵın turaqlı sóz dizbekleri

📌 Júzi jerge qaradı – uyatqa qaldı, masqara boldı.

📌 Júzine qan juwırdı – ajarı kirdi, kewili xosh boldı.

📌 Júzin kórmedi – ókpeledi, qapa boldı, qáytip ushıraspadı.

📌 Júzin jerge qaratpadı – uyatqa qaldırmadı, qapa qılmadı.

📌 Júzine saldı – nıqırtıp ayttı.

📌 Júzin jasırdı – uyaldı, qısındı.

📌 Júzi qara – uyatsız, uyalmaģır, surbet, baxıtsız, ģarģıs tiygen.

📗Derek:Paxratdinov Q, Bekniyazov Q.
Qaraqalpaq tiliniń frazeologizmler sózligi. Nókis "Qaraqalpaqstan" 2018

══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz🔻

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#frazeologizm

📚Eshbaev.J Qaraqalpaq tiliniń qısqasha frazeologiyalıq sózligi. Nókis "Qaraqalpaqstan" 1985

══════❁✿❁══════
Kanallarımızǵa mirát etemiz🔻

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#soraw

📣📣DÍQQAT📣📣


Kózleri bar dóńgelek,
Qatar turar óńirde,
Kiyimińdi qawsırıp,
Tońdırmaydı ómirde.


❓ Soraw: M. Seytniyazovtıń balalarǵa arnalǵan "Jumbaq qosıqları"nda keltirilgen jumbaqtıń juwabın tabıń.

⚡️ Juwabı: Sádep

Durıs juwap jollaģanlar🔻

✅ Indiras_21
✅ Uteeva Hamra
✅ Allayar Darmenov
✅ Azizbek Jańabaev
✅ Шарибай
✅ ........
✅ Сатбаев Атағулла
✅ Bakirova Saodat
✅ ♡☆♡☆♡☆♡☆♡
✅ Quwandıq Atabaev
✅ Artikova Dilnaz
✅ Бахытова Умида
✅ Seitniyazov Qoshqarbay
✅ Ótegenova Aysha
✅ Sánem
✅ Ajiniyaz Seytmuratov
✅ Temirxanova Saltanat
✅ Хүрлиман Кунградбаева
✅ INSHALLAH
✅ ⭐️⭐️🌌🌌⭐️⭐️🌌🌌
✅ Sveta Rambergenova
✅ Pirnazarova Aysara
✅ Jumamuratova Gúlmira
✅ Marina
✅ АЙКО
✅ Pirniyazova T.

══════❁✿❁══════

Kanallarımızǵa aģza bolıń👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#qosıq

Ómirbek hám Erejep tentek

Laqqını bir sınamaqshı boldı da.
Ómirbekti shaqırdı biy aldına.
- Má teńge! Bazarǵa barıp kel! -dedi
Bir «waq-waq», bir «way-way» alıp kel!-dedi.
Biydiń sózin kim tárk etken bundayda!
«Qup ájep» dep shaptı Ómek Shımbayǵa.
Kóp qızlardı quwırdaqqa toydırıp,
Qayttı atın dizgin ushı quydırıp,
Joldan hárre, shayan uslap aldı ol,
Hám qorjınnıń bir basına saldı ol,
Gúrjilewli bos qorjındı kóterip,
«Amanatıń mine» dedi jótelip.
- Qáne, qáne kóreyik-dep biy sonda,
Quwanıp tez qolın urdı qorjınǵa.
Waq-waq, qolım... Bul neń, mańlayı qara?
Mınawıń hárre ǵoy, háy zanǵar! - dedi.
- Qolıńızdı suǵıńqırań biy jora.
Teyireginde „way-wayı" da bar-dedi...

✍Ibrayım Yusupov

═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

📃 Sózi: Baxıtlı Sarıbaev
🎶 Tuwısqanım
🎼 Naması: Quwat Ámetov
🎤 Begis Temirbaev atqarıwında

@BaxitliSaribaev


══════❁✿❁══════

Kanallarımızǵa aģza bolıń👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#qaraqalpaq_ádebiyatınan_qosıq

Úsh nárse

Jas tańlamas úsh nárse bar jalǵanda,
Úshewi de baǵınbay júr kóp jańǵa,
Birinshisi - tilsim ishqı-muxabbat,
Muxabbatqa basın iymes jan bar, ma?
Soramaydı jasıń seniń neshe de?
Kele berer kewil degen kósheńe...

Ekinshisi - aqıl menen danalıq,
Danalıqtı kóp adamnan soradıq,
Birewlerdiń qırqı kelmes nırıqqa,
Al birewde aqıl eńgen balalıq,
Olda seniń qaramaydı jasıńa,
Túse bermes hámmeniń de basına...

Ol baǵınbas - baǵındırar bárisin,
Mazalaǵan jası hám de qárisin,
Gezi kelse hárqanday da hár qayda,
Úshinshisi jan alatın ázreyil,
Qansha jasap qalǵanıńa isi joq
Ólim dámin tatpaytuǵın kisi joq...

Azamat Amatov✍

👉@qqshayirlar kanalınan alındı

══════❁✿❁══════

Kanallarımızǵa aģza bolıń👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#tilshiler

🔔 Filologiya ilimleriniń kandidatı, docent Abdiev Azamat Turǵanbaevich 1979-jılı 5-aprelde tuwıldı. Ol búgin 42 jasqa toldı.

✨ Ilimpaz kórkem ádebiyat tili, stilistika tarawları boyınsha izertlewler júrgizip atır. Оnıń bir qansha ilimiy-metodikalıq izertlewleri bar.

✨ Ilimpazdı tuwılǵan kúni menen qutlıqlaymız. Oǵan uzaq ómir, bekkem densawlıq, shańaraǵına amanlıq, ilimiy dóretiwshılıgıne tabıslar tileymiz.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim

#tilshiler

Abdiev Azamat Turǵanbaevich 1979-jılı 5-aprelde Kegeyli rayonında tuwıldı.
2002 jılı Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universitetiniń qaraqalpaq tili hám ádebiyatı qánigeligin, 2004-jılı magistraturanıń qaraqalpaq tili qánigeligin pitkergen.
2004-jıldan baslap qaraqalpaq til bilimi kafedrasınıń assistent oqıtıwshısı, 2012-jıldan usı kafedranıń docenti lawazımlarında islegen.
Házirgi waqıtta Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı qaraqalpaq tili kafedrasında islep atır.
2011-jılı ««Alpamıs» dástanı tiliniń leksika-semantikalıq hám stilistiklıq ózgeshelikleri» degen temada kandidatlıq dissertaciyasın qorǵadı. 2012-jılı docent ilimiy ataǵı berildi.
A.Abdiev kórkem ádebiyat tili, stilistika tarawları boyınsha izertlewler júrgizip atır.

Miynetleri:
🔸 Абдиев А. «Алпомиш» достони тилининг лексик-семантик ва стилистик хусусиятлари. Номзодлик диссертация автореферати. Нукус, 2011.
🔹 Qaraqalpaq til bilimi tariyxı. Nókis «Qaraqalpaqstan», 2019 (basqa avtorlar menen birgelikte).


═══════❁✿❁═══════
Kanallarımızǵa aǵza bolıń👇

📚 @qaraqalpaq_tilim_qalqanim
📚 @qara_qalpaq_tili
📚 @ana_tilim_qalqanim