هفتاد و یکمین نشستِ «رخداد تازه‌ی مستند»:

اثر همچون یک سند-گزارش: واکنش به انقلاب به میانجی بحرانی‌کردن کلاس درس
خوانشی از «قضیه‌ی شکل اول، شکل دومِ» عباس کیارستمی (چکیده‌ی بحث)

عباس کیارستمی «قضیه‌ی شکل اول، شکل دوم» را سال 58 ساخت، احتمالاً در مهر ماه، به تهیه‌کنندگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. فیلم اما هیچگاه به نمایش عمومی در نیامد و اکران‌اش تا سالها ممنوع بود. خود کیارستمی هم، تا جایی که می‌دانیم، تا سال 2003 که فیلم را در تورین به نمایش گذاشت تلاشی برای اکران‌اش نکرد. تازه در شهریور ماه 88 بود که پس از 30 سال از ساخته‌شدن‌اش، «قضیه‌ی شکل اول، شکل دوم» در اینترنت منتشر شد.
فیلم از مجرای پیش‌کشیدن بحرانی در کلاس درس مستقیماً به سراغ یک دوراهی اخلاقی می‌رود و تنوعی از مواضعِ مختلفِ افرادِ مختلف را به نمایش می‌گذارد: تن‌دادن به بازجویی معلم در مقام اتوریته‌ی کلاس یا وفاداری به گروه و حفظ یکپارچگی آن؟ در روایت‌های چندگانه‌ی اثر که از زبان چهره‌های سیاسی و کارشناسان تربیتی بیان می‌شود به سرعت پای کثرتی از مسائل به میان می‌آید – از همبستگی تا خیانت، از وجدان معذب تا وظیفه، از حقیقت تا مقاومت – و اثر، از این راه، از محدوده‌های بحران کلاس درس فراتر می‌رود و به مسائلِ فضای کلی‌تر جامعه‌ی پساانقلابی و اخلاقِ درخورِ چنین جامعه‌ای گره می‌خورد. از این حیث، فیلم را باید زیر سایه‌ی سنگین انقلاب بازخواند، همچون گزارشی مستند از تنش‌های مواضع میدان سیاسی ایران در گرماگرم تثبیت لویاتان (پسا)انقلابی.

یکشنبه، نهم تیر ماه 98، ساعت 18
خیابان کریم خان، خیابان خردمند شمالی، کوچه‌ی اعرابی 3، پلاک 3
تلفن رزرو: ۰۹۰۳۲۰۲۱۹۳۱(مسعود مشایخی)

فایل‌های صوتی نشست‌های خوانش «دستنوشته‌های اقتصادی-فلسفی 1844» کارل مارکس؛ جلسه‌ی اول؛ زمستان 97؛ انجمن جامعه‌شناسی ایران:

🔶دومین دوره مدرسه تابستانه مطالعات فرهنگی برگزار می کند: اطلاعات تکمیلی مربوط به عناوین و زمانبندی کلاس ها و نحوه ثبت نام در فایل پیوست، آورده شده است.

@culturalstudies_usc

تکوین تاریخی مفهوم فرودستی: مارکس، گرامشی، اسپیواک

فرودستی در مقام یک مفهوم و به مثابه‌ی یک قلمرو موضوعی یا ابژه‌ی پژوهش چگونه ساخته شد؟ ماجرا مشخصاً به شکل‌گیری گروهی از آکادمیسین‌های هندی‌تبار – به سرپرستی راناجیت گوها – مربوط می‌شود که از اوایل دهه‌ی 1980 در دانشگاه‌های آمریکا خود را وقف رشته‌ای کردند که از همان آغاز «مطالعات فرودستان» نام گرفت. مفهوم فرودستی اما از آثار آنتونیو گرامشی می‌آمد که در «دفترهای زندان» از وجود اقشار و طبقاتی سخن گفته‌ بود – مشخصاً دهقانان و پیشه‌وران خرده‌پا – که در منطق سرمایه‌داری ادغام نشده‌اند و به رغم خودانگیختگی در کنشگری‌هاشان فاقد رهبری سیاسی و آگاهی طبقاتی‌اند. تعبیر گرامشیاییِ «فرودستان» پای سوژه‌هایی را وسط می‌کشید که از صورت‌بندی مارکسیسم کلاسیک از پرولتاریا و طبقه‌ی کارگر شمولیت گسترده‌تری داشت و از این حیث گستره‌ی وسیع‌تری از اقشار اجتماعی را به مسئله بدل می‌کرد. با اینهمه، امکان نظریه‌پردازی درباره‌ی فرودستان را، دست‌کم در کارهای گرامشی، خود مفهوم پرولتاریا فراهم کرده بود، در مقام طبقه‌ای از جامعه‌ی مدنی که، به قول مارکس، طبقه‌ای از جامعه‌ی مدنی نیست و از آن حذف شده است. در حالی که گرامشی مفهوم فرودستی را همچنان در نسبت با مناسبات تولید سرمایه‌دارانه توضیح می‌داد اصحاب رشته‌ی «مطالعات فرودستان» آن را به مرور از همبستگی‌ سفت‌وسختش با عرصه‌ی روابط اقتصادی جدا کردند و فرودستی را در رابطه با مناسبات نیرو و قدرت توضیح دادند، چنانکه هر شکلی از طردشدگی از نظم اجتماعی یا پرتاب‌شدگی به حاشیه‌ها، چه به بهانه‌ی نژاد، قومیت و مذهب باشد و چه به میانجی جنسیت یا طبقه، معادل فرودستی تصویر می‌شد. با این اوصاف، «مطالعات فرودستان» به رغم تبار مارکسیستی‌اش مفهوم فرودستی را از پیوندهایش با نظریه‌ی مارکسی آزاد کرد و آن را، در عوض، به ویژه در کارهای گایاتری اسپیواک، با مواضع پساساختارگرایی – مشخصاً فوکو و دریدا – ترکیب کرد. از این حیث، مفهوم متأخر فرودستی و رشته‌ی «مطالعات فرودستان» را باید در متن رویکردهای پسااستعماری و در دل مناقشات پُردامنه‌ای فهمید که بر سر خودِ دانش و مناسبات‌اش با قدرت، سرمایه و «لوگوس‌محوری غربی» در جریان بوده است.
در کلاس پیشِ رو خواهیم کوشید این خط فکری و چارچوب پژوهشی همبسته‌ی آن را با رجوع به متون اصلی آن به تفصیل به بحث بگذاریم و نشان دهیم که الف) تکوین مفهوم فرودستی در مقام ابژه‌ی یک دانشِ نوظهور از درون چه مباحثی ممکن شد؛ ب) برآمد «مطالعات فرودستان» به مثابه‌ی یک دیسیپلین یا دانش-قدرتِ دانشگاهی محصول چه مجادلاتی بوده است، و نیز ج) نسبت خود را، از یکسو با سنت مارکسیسم و از سوی دیگر با جریان پساساختاگرایی، چگونه تعیین کرده است؛ د) امکان‌ها و انسدادهای درونی آن به میانجی تاریخچه‌ی عملی‌اش در سه دهه‌ی گذشته از چه قرار است؛ و نهایتاً ه) پاگرفتن آن در میدان علوم اجتماعی ایران چه فضایی را باز می‌کند (یا می‌بندد)، به کدام پروبلماتیک‌ها و مسئله‌‌سازی‌ها دامن می‌زند و، از همه مهمتر، با چه مخاطراتی دست به دامن است؟

اهم منابعی که در طول کلاس به آنها رجوع خواهیم کرد از این قرار است:
کارل مارکس (1381) درباره‌ی مسئله‌ی یهود و گامی در نقد فلسفه‌ی حق هگل، ترجمه‌ی مرتضی محیط، تهران: اختران
کارل مارکس (1394) سرمایه (جلد اول)، ترجمه‌‌ی حسن مرتضوی، تهران: لاهیتا
آنتونیو گرامشی (1386) شهریار جدید، ترجمه‌ی عطا نوریان، تهران: اختران
گایاتری اسپیواک (1397) آیا فرودست می‌تواند سخن بگوید؟ ترجمه‌ی ایوب کریمی، تهران: فلات

فایل‌های صوتی نشست‌های خوانش «دستنوشته‌های اقتصادی-فلسفی 1844» کارل مارکس؛ جلسه‌ی دوم؛ زمستان 97؛ انجمن جامعه‌شناسی ایران:

فایل‌های صوتی نشست‌های خوانش «دستنوشته‌های اقتصادی-فلسفی 1844» کارل مارکس؛ جلسه‌ی سوم؛ زمستان 97؛ انجمن جامعه‌شناسی ایران:

فایل‌های صوتی نشست‌های خوانش «دستنوشته‌های اقتصادی-فلسفی 1844» کارل مارکس؛ جلسه‌ی چهارم؛ زمستان 97؛ انجمن جامعه‌شناسی ایران:

◾️اثر همچون یک سند-گزارش: واکنش به انقلاب به میانجی بحرانی‌کردن کلاس درس
🔺خوانشی از «قضیه‌ی شکل اول، شکل دومِ» عباس کیارستمی؛
🔻نهم تیر ماه 98؛ هفتاد و یکمین نشستِ «رخداد تازه‌ی مستند»:

سویه‌ها: مطالعه‌ای در فلسفه‌ی هگل
تئودور آدورنو

چاپ دوم منتشر شد

https://www.youtube.com/watch?v=ejnK0WjhU0Y سخنرانی رادیویی تئودور آدورنو: «سویه‌های فلسفه‌ی هگل» (1956)، با زیرنویس انگلیسی. کتاب «سویه‌ها» در واقع ترجمه‌ی نسخه‌ی مکتوبِ همین سخنرانی است

فایل‌های صوتی نشست‌های خوانش «دستنوشته‌های اقتصادی-فلسفی 1844» کارل مارکس؛ جلسه‌ی پنجم؛ زمستان 97؛ انجمن جامعه‌شناسی ایران: