دانش سیاست

🔴 جولان_لمپن_ها در عصر جدید

✍️حمید حیدرپناه/ دکترای جامعه شناسی فرهنگی

⏱مدت زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه

1️⃣«ما وارد دوران جدیدی شده‌ایم» این جمله یکی از پرتکرارترین جملاتی است که در سال‌های اخیر تکرار کرده‌ام. چه در یادداشت‌ها، چه نشست‌های تخصصی، برنامه‌های رادیوتلویزیونی و کلاس‌هایم در دانشگاه و حتی بحث‌های روزمره!

عمده‌ترین دلیل این اتفاق را به واسطه رشد تکنولوژی و خصوصاً ظهور فضای‌ مجازی و سیطره‌ی آن بر زندگی امروز انسان‌ها می‌دانم. از مهم‌ترین ویژگی‌های دوران جدید، سرعت تغییرات اجتماعی، تحول در عرصه اطلاع‌رسانی، تحقق دهکده‌ جهانی و برداشته‌شدن مرزها، افزایش بارش اطلاعاتی به اذهان و از همه مهم‌تر تغییر ارزش‌ها و گروه‌های مرجع است که موجب تغییر ذائقه و خوراک فکری بخش زیادی از جامعه شده‌است.

2️⃣در عصر فعلی، فضای‌مجازی محل ظهور و جولان قهرمانان پوشالی جدید شده، سلبریتی‌ها بیشترین نگاه‌ها را به خود جلب نموده و در این بین نگاه‌ها به سمت آدم‌های سطحی، سوژه‌های دم‌دستی، تکیه‌کلام‌های کوچه‌بازاری و... افزایش یافته و به موازات آن شاهد افت جایگاه دانشگاهیان، نخبگان‌واقعی و کاهش مخاطبان رسانه‌های رسمی هستیم.

این واقعیت را می‌توان از روی تعداد مخاطبان کانال‌های طنز دم‌دستی و دنبال کننده‌های صفحات اینستاگرام برخی چهره‌ها در مقایسه با صفحات و کانال‌های علمی و فرهنگی، صفحات رسمی نهادهای دولتی و... به خوبی مشاهده نمود که چرایی این پدیده نیازمند پژوهش و تحلیل‌های دقیق علمی است.

3️⃣ در روزگاری که یک ویدئوی سخیف از مردی که «از این به بعد تمام هزینه‌ها برای عشقش می‌شود»؛ به سرعت منتشر و به موازات ساخت هزاران دابسمش، این جمله وارد ادبیات عوام می‌شود. کمی بعد شاخ‌و‌شانه کشیدن یک مرد که عربده‌کشی‌مجازی را با لحن و جمله بندی خاص بیان می کند و «مشکل برات پیش آمده کسئگم» وارد ادبیات محاوره جامعه می شود.

4️⃣ و این چنین می شود که یک ویدیوی کوتاه که نسخه ی اصلی آن سرشار از الفاظ رکیک و غیرقابل پخش است، در کوتاه ترین زمان ممکن غوغایی در فضای مجازی ایجاد کرده و «کسئگم» تبدیل به سلبریتی می‌شود و مطابق انتظار دابسمش‌های متعدد ساخته می‌شود، کیک تولدش می آید، عکس‌های پروفایل و استیکرش دست به دست می‌شود و در نهایت صفحات مجازی زیادی با نام او ایجاد می‌شود که در عین شگفتی، مخاطبان صدهزارتایی هم جذب می کنند.

5️⃣ این پایان ماجرا نیست، وقتی پای کسئگم و ادبیات او به راهپیمایی 22 بهمن می رسد و با همان ادبیات برای ترامپ هم کری‌خوانی می‌کند، شاید در نگاه اول لبخند را به لب‌ها بیاورد اما اگر به عمق واقعه اندیشه کنیم، یک تراژدی فرهنگی رقم خورده‌است، حتی اگر فتوشاپ هم باشد!

و البته کمی قبل‌تر، سلبریتی شدن چهره‌هایی همچون کچلیک، سجاد، وحید خز و میزان دنبال‌کننده‌های آن ها را هم اضافه کنیم، به عمق فاجعه و جولان لمپن‎ها در فضای مجازی بیشتر پی می‌بریم.

6️⃣ چرایی این اتفاق می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، اما در نگاه کلی جلب توجه بیشتر نگاه عوام به سوی طنزهای دم‌دستی در فضای مجازی نشان‌دهنده ی واقعیتی تلخ و خلا بزرگ در جامعه است و آن هم کمبود شادی و هیجان به موازات افزایش ناکامی‌ها و آسیب‌های اجتماعی است و وقتی برای افراد خوراک مناسبی برای شادی پایدار تعبیه نشود، طبیعی است که خودشان سراغ خوراک دیگری می‌روند، هرچند تامین آن از طریق طنزهای سخیف و دم دستی باشد، هرچند رفتن به سمت شادی زودگذر و موقتی باشد.

7️⃣بخش دیگری از علت این واقعه ساختارشکنی و نوآوری است، حتی در شکل دم دستی و سطحی آن!

در شرایطی که بخش زیادی از عرصه فرهنگ ما دچار نوعی روزمرگی، کلیشه سازی، برنامه‌های تکراری و خالی از خلاقیت است، یک ادبیات متفاوت و کمی جابجایی کلمات می‌تواند نگاه جامعه را به خود جلب کند، «همه هزینه ها برای تووه»، «مشکل برات پیش آمده»، «کسئگم» و... فقط کمی ساختار جملات معمول را متفاوت کرده اند و همین یکی از عوامل جلب توجه مخاطبان شده و این اتفاق حداقل یک پیام نهفته برای متولیان فرهنگی دارد که اگر می خواهید کمی نگاه جامعه را جلب کنید، تلاش کنید کمی متفاوت باشید، کمی خلاقیت به خرج دهید و از همه مهم‌تر به سمت برنامه‌هایی بروید که محتوایشان نگاه از بالا به پایین نباشد، کمی به فضای ذهنی افراد جامعه نزدیک‌تر شده و می توان در عین تولید محتوای مفید نزدیک به ذائقه آن‌ها، پیام‌های آموزشی هم تولید و تکثیر کرد.

8️⃣ بدون شک نمی‌توان شکاف ایجاد شده بین نهادهای رسمی و نخبگان با جامعه را انکار کرد و لازم است فکری برای پوشاندن این شکاف کرد که بدون شک در صورت تداوم آن، شاهد افزایش روزافزون فاصله ها خواهیم بود.

🎯کانال دانش سیاست👇👇👇
@policypaper

768 views04:12