str_replace() PHP-da matndagi belgilangan qatorlarni (yoki so'zni) belgilangan boshqa qatorlarga (yoki so'zga) almashtirish uchun ishlatiladi. Bu funksiya matndagi belgilangan barcha ko'rsatilgan qatorlarni boshqa qatorlar bilan almashtiradi.

Quyidagi misol berilgan matndagi belgilangan so'zni almashtirish uchun str_replace() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu bir matn";
$newText = str_replace("bir", "uchta", $text);
echo $newText; // Natijada "Bu uchta matn" chiqadi

Yuqoridagi misolda, $text o'zgaruvchisida berilgan matnda "bir" so'zi "uchta" so'ziga almashtiriladi. Natijada, ekranga "Bu uchta matn" chiqadi.

str_replace() funksiyasi quyidagi argumentlarni qabul qiladi:

1. search: Matndagi qidiriladigan so'z yoki qator.
2. replace: Qidirilgan so'z yoki qatorni almashtirish uchun ishlatiladigan so'z yoki qator.
3. subject: Qidiriladigan so'z yoki qatorlar matni.

Funksiya barcha search belgilangan qatorlarni replace belgilangan qatorlar bilan almashtirib chiqaradi. Agar belgilangan so'z topilmasa, asosiy matn o'zgartirilmaydi.

strtolower() PHP-da matndagi belgilarni kichik harflarga o'girib berish uchun ishlatiladi. Ya'ni, bu funksiya matndagi hamma belgilarni kichik harf qiladi.

Quyidagi misol berilgan matndagi belgilarni kichik harf qilish uchun strtolower() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu Bir Matn";
$newText = strtolower($text);
echo $newText; // Natijada "bu bir matn" chiqadi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matndagi belgilarni kichik harflarga o'girish uchun strtolower() funksiyasi ishlatilgan. Natijada, ekranga "bu bir matn" chiqadi.

strtolower() funksiyasi matndagi barcha belgilarni kichik harf qiladi va yangi natijani qaytaradi. Bu funksiya katta-kichiklikka e'tibor qiladi va kichik harf qiladi.

strtoupper() PHP-da matndagi belgilarni katta harflarga o'girib berish uchun ishlatiladi. Ya'ni, bu funksiya matndagi hamma belgilarni katta harf qiladi.

Quyidagi misol berilgan matndagi belgilarni katta harf qilish uchun strtoupper() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu Bir Matn";
$newText = strtoupper($text);
echo $newText; // Natijada "BU BIR MATN" chiqadi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matndagi belgilarni katta harflarga o'girish uchun strtoupper() funksiyasi ishlatilgan. Natijada, ekranga "BU BIR MATN" chiqadi.

strtoupper() funksiyasi matndagi barcha belgilarni katta harf qiladi va yangi natijani qaytaradi. Bu funksiya kichik-katta harflarni ko'paytirish uchun foydalaniladi.

trim() PHP-da matndagi bo'sh joylarni olib tashlash uchun ishlatiladi. Ya'ni, bu funksiya matndan bosh va oxirgi bo'sh joylarni olib tashlaydi.

Quyidagi misol berilgan matndagi bo'sh joylarni olib tashlash uchun trim() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "   Bu bir matn   ";
$newText = trim($text);
echo $newText; // Natijada "Bu bir matn" chiqadi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matndagi bosh va oxirgi bo'sh joylar olib tashlash uchun trim() funksiyasi ishlatilgan. Natijada, ekranga "Bu bir matn" chiqadi.

trim() funksiyasi matndagi bosh va oxirgi bo'sh joylarni olib tashlaydi, lekin o'rtadagi bo'sh joylar ko'rsatilmaydi. Agar o'rtadagi bo'sh joylarni ham olib tashlash kerak bo'lsa, ltrim() (boshidan) va rtrim() (oxiridan) funksiyalaridan foydalanishingiz mumkin.

explode() PHP-da matnni belgilangan ayiruvchi belgi (delimiter) bo'yicha ajratib bo'ladi va uning natijasini massivga o'zlashtiradi. Bunda, ayiruvchi belgi yordamida matnning har bir qismi o'zgaruvchilarga ajratiladi.

Funksiya qabul qiladigan argumentlar:

1. delimiter: Matnning qaysi belgiga bo'lishi kerakligi.
2. string: Ayiruvchi belgi orqali ajratiladigan asosiy matn.

Masalan:

$text = "bugun havo juda yomon";
$words = explode(" ", $text);

print_r($words);

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisidagi matn "bugun havo juda yomon" belgilangan probel (" ") belgiga ko'ra ajratiladi va $words massiviga o'zlashtiriladi. Natija sifatida, quyidagi massiv chiqadi:

Array
(
    [0] => bugun
    [1] => havo
    [2] => juda
    [3] => yomon
)

explode() funksiyasi masiv qaytaradi, shuning uchun qaytarilgan natijani chiqarish uchun print_r() yoki var_dump() funksiyalaridan foydalanish mumkin.

implode() funksiyasi PHP-da massivni bir qator bo'lgan matnga aylantirish uchun ishlatiladi. Ya'ni, bu funksiya massivning har bir elementini belgilangan ayiruvchi belgi (delimiter) bilan biriktirib, bitta matnga aylantiradi.

Quyidagi misol berilgan massivni qatorga aylantirish uchun implode() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$words = ["Bu", "bir", "matn"];
$text = implode(" ", $words);
echo $text; // Natijada "Bu bir matn" chiqadi

Yuqoridagi kodda, $words o'zgaruvchisida berilgan massivning har bir elementi bo'sh joy (probelya) belgiga ko'ra aylantiriladi va implode() funksiyasi yordamida "Bu bir matn" matni yaratiladi.

implode() funksiyasining birinchi argumenti belgilangan ayiruvchi belgi (delimiter) bo'ladi, ikkinchisi esa biriktiriladigan massivdir. Natija sifatida, massivning har bir elementi belgilangan ayiruvchi belgi bilan biriktirilgan bitta matn qaytariladi.

substr_count() funksiyasi PHP-da berilgan matnda belgilangan qator yoki so'zning necha marta takrorlanganligini hisoblash uchun ishlatiladi.

Quyidagi misol berilgan matnda belgilangan so'zning necha marta takrorlanganligini hisoblash uchun substr_count() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu bir matn. Bir xurmat Bilan";
$count = substr_count($text, "bir");
echo $count; // Natijada 2 chiqadi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matnda "bir" so'zi necha marta takrorlanganligini hisoblash uchun substr_count() funksiyasi ishlatilgan. Natijada, "bir" so'zi matnda 2 marta takrorlanadi, shuning uchun ekranga 2 chiqadi.

substr_count() funksiyasining birinchi argumenti tekshiriladigan matn, ikkinchisi esa hisoblanadigan so'z yoki qator. Natija sifatida, belgilangan so'z yoki qator matndagi necha marta takrorlanganligini qaytaradi.

strrev() PHP-da berilgan matndagi belgilarni teskari tartibda joylashtirish uchun ishlatiladi. Ya'ni, bu funksiya matndagi belgilarni ikkinchi belgidan boshlab, birinchi belgiga qadar teskari tartibda o'zgartiradi.

Quyidagi misol berilgan matndagi belgilarni teskari tartibda joylashtirish uchun strrev() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu bir matn";
$reversedText = strrev($text);
echo $reversedText; // Natijada "ntam rib uB" chiqadi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matndagi belgilarni teskari tartibda joylashtirish uchun strrev() funksiyasi ishlatilgan. Natijada, "Bu bir matn" matndagi belgilarni teskari tartibda joylashtirib "ntam rib uB" chiqadi.

strrev() funksiyasi matndagi belgilarni teskari tartibda joylashtiradi va yangi natijani qaytaradi. Bu funksiya matnning teskari tartibda o'zgarishiga yordam beradi.

str_split() PHP-da berilgan matnni belgilarga bo'lib massivga ajratish uchun ishlatiladi. Bu funksiya berilgan matndagi har bir belgini alohida element sifatida olib, ularni massivga joylashadi.

Quyidagi misol berilgan matndagi har bir belgani alohida element sifatida massivga ajratish uchun str_split() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu bir matn";
$chars = str_split($text);
print_r($chars); // Natijada ["B", "u", " ", "b", "i", "r", " ", "m", "a", "t", "n"] chiqadi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matndagi har bir belgani alohida element sifatida massivga ajratish uchun str_split() funksiyasi ishlatilgan. Natijada, "Bu bir matn" matndagi har bir belgi alohida element sifatida ["B", "u", " ", "b", "i", "r", " ", "m", "a", "t", "n"] massivga ajratiladi.

str_split() funksiyasi berilgan matndagi har bir belgani alohida element sifatida olib, ularni massivga joylashadi. Bu funksiya matndagi belgilar bilan ishlashni osonlashtiradi.

str_repeat() PHP-da berilgan matnni belgilangan miqdorda takrorlash uchun ishlatiladi.

Quyidagi misol berilgan matndagi belgilarni belgilangan miqdorda takrorlash uchun str_repeat() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu bir matn";
$repeatedText = str_repeat($text, 3);
echo $repeatedText; // Natijada "Bu bir matnBu bir matnBu bir matn" chiqadi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matnni 3 marta takrorlash uchun str_repeat() funksiyasi ishlatilgan. Natijada, "Bu bir matn" matni 3 marta takrorlanib "Bu bir matnBu bir matnBu bir matn" chiqadi.

str_repeat() funksiyasi berilgan matnni belgilangan miqdorda takrorlaydi va yangi natijani qaytaradi. Bu funksiya matndagi belgilarni ko'paytirish uchun foydalaniladi.

str_pad() PHP-da belgilangan matnni belgilangan uzunlikka to'ldirish uchun ishlatiladi. Agar belgilangan matn belgilangan uzunlikka yetmasa, funksiya boshida yoki oxirida belgilangan belgini qo'shadi.

Quyidagi misol berilgan matnni belgilangan uzunlikka to'ldirish uchun str_pad() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu";
$paddedText = str_pad($text, 7, " ", STR_PAD_BOTH);
echo $paddedText; // Natijada "  Bu   " chiqadi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matnni belgilangan uzunlikka to'ldirish uchun str_pad() funksiyasi ishlatilgan. STR_PAD_BOTH sozlamasi orqali matn ikkala tomonidan belgilangan uzunlikka to'ldiriladi. Natijada, "Bu" matni o'rtasiga bo'sh joylar qo'shiladi va chiqarilgan matn uzunligi 7 belgi bo'ladi: " Bu ".

str_pad() funksiyasining birinchi argumenti belgilangan matn, ikkinchisi belgilangan uzunlik, uchinchi argument esa qo'shiladigan belgi yoki simvoldir. So'nggi argument esa qo'shiladigan belgining qayerga qo'shilishi haqida belgilovchi parametr bo'ladi (STR_PAD_LEFT, STR_PAD_RIGHT, yoki STR_PAD_BOTH).

strcasecmp() PHP-da ikkita matnning katta kichikligini solishtirish uchun ishlatiladi. Bu funksiya katta-kichiklikka e'tibor qilmasdan ikkita matnni solishtiradi.

Quyidagi misol berilgan ikkita matnning katta-kichikligini solishtirish uchun strcasecmp() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text1 = "apple";
$text2 = "APPLE";

$result = strcasecmp($text1, $text2);

if ($result === 0) {
    echo "Matnlar teng";
} elseif ($result < 0) {
    echo "Matn 1 kichik";
} else {
    echo "Matn 1 katta";
}

Yuqoridagi kodda, $text1 va $text2 o'zgaruvchilarida berilgan matnni strcasecmp() funksiyasi orqali solishtiriladi. Natijada, ekranga "Matnlar teng" chiqadi, chunki "apple" va "APPLE" matnlari katta-kichiklikka e'tibor qilmaydi.

Agar $text1 katta bo'lsa, funksiya 1 qaytaradi; agar $text1 kichik bo'lsa, funksiya -1 qaytaradi; agar ikkala matn teng bo'lsa, funksiya 0 qaytaradi. Biz shu natijalarni if va elseif shartlarida tekshiramiz.

str_shuffle() PHP-da berilgan matndagi belgilarni tasodifiy tartibda aralashtirish uchun ishlatiladi. Bu funksiya matndagi belgilarni tasodifiy tartibda qarab o'zgartiradi.

Quyidagi misol berilgan matndagi belgilarni tasodifiy tartibda aralashtirish uchun str_shuffle() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu bir matn";
$shuffledText = str_shuffle($text);
echo $shuffledText; // Matn belgilari tasodifiy tartibda o'zgaradi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matndagi belgilarni tasodifiy tartibda aralashtirish uchun str_shuffle() funksiyasi ishlatilgan. Natijada, belgilarning tasodifiy tartibda o'zgargani ko'rsatiladi.

str_shuffle() funksiyasi matndagi belgilarni tasodifiy tartibda qarab o'zgartiradi. Bu funksiya o'zgarilmagan matn qaytaradi, balki faqat belgilarning tartibini o'zgartiradi.

str_word_count() PHP-da berilgan matndagi so'zlar sonini hisoblash uchun ishlatiladi.

Quyidagi misol berilgan matndagi so'zlar sonini hisoblash uchun str_word_count() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$text = "Bu bir matn";
$wordCount = str_word_count($text);
echo $wordCount; // Natijada 3 chiqadi

Yuqoridagi kodda, $text o'zgaruvchisida berilgan matndagi so'zlar sonini hisoblash uchun str_word_count() funksiyasi ishlatilgan. Natijada, "Bu bir matn" matnida 3 ta so'z borligini ko'rsatadi.

str_word_count() funksiyasi matndagi so'zlar sonini hisoblaydi va uni qaytaradi. Agar funksiya uchta argument qabul qilsa, u matndagi so'zlar sonini hisoblayadi, belgilangan ayiruvchi belgi asosida so'zlar massivini qaytaradi yoki matndagi so'zlar indeksini qaytaradi. Ayniqlikni evaziga, funksiya matndagi so'zlarni hisoblash uchun ishlatiladi.

implode() funksiyasi PHP-da massivdagi barcha elementlarni biriktirib, ulardan foydalanib, yangi bir matn yaratish uchun ishlatiladi.

Quyidagi misol berilgan massivdagi elementlarni biriktirib yangi bir matn yaratish uchun implode() funksiyasini qanday ishlatishni ko'rsatadi:

$array = array("Bu", "bir", "matn");
$text = implode(" ", $array);
echo $text; // Natijada "Bu bir matn" chiqadi

Yuqoridagi kodda, $array o'zgaruvchisida berilgan massivdagi barcha elementlar " " belgisi orqali birlashtiriladi va yangi matn yaratiladi. Natijada, "Bu bir matn" chiqadi.

implode() funksiyasining birinchi argumenti belgilangan ayiruvchi belgi (delimiter) bo'ladi, ikkinchisi esa biriktiriladigan massivdir. Natija sifatida, massivdagi barcha elementlar biriktirilgan yangi matn qaytariladi.

PHP-da qaytarilgan yorliq belgilar (Escape Characters) o'zlarini aniq ifodalash uchun backslash (\) bilan oldin yozilgan xususiy belgilar. Bu belgilar chiqish qatorlarida, qatorning boshida, yoki stringlarning o'rtasida foydalaniladi. Bu belgilar xususiy yorliq belgilari (masalan, tab, yangi qator yoki kichik harf), masalan, simvollar (masalan, " yoki '), yoki boshqa simvollar bilan birgalikda yozish uchun ishlatiladi.

Quyidagi eng ko'p ishlatiladigan yorliq belgilar ro'yxati mavjud:

1. \': qatordan birinchi qo'shilgan belgi (single quote).
2. \": qatordan ikkinchi qo'shilgan belgi (double quote).
3. \\: backslash belgisini chiqarish.
4. \n: yangi qator (new line) belgisi.
5. \r: qatorni qayta boshlash (carriage return) belgisi.
6. \t: tab belgisi.
7. \b: orqaga qaytish belgisi.
8. \f: shaffof belgisi.
9. \v: vertical tab belgisi.
10. \0: nul belgisi.

Masalan, quyidagi kodda \" belgisi o'zgaruvchida "Hello World" stringini chiqarib beradi:

$text = "He said: \"Hello World\"";
echo $text; // Konsolga "He said: "Hello World"" chiqadi.

Escape Characters yoki yorliq belgilari, kodni o'qishni osonlashtirish va qatorlarni qo'shib yozishda yordam beradi. Ular ko'p joyda yordam beradi, masalan, HTML-tagni yozishda, o'zgaruvchini o'rtalashtirishda, yoki fayl yo'llarini yozishda.

Bir nechta odatiy PHP escape belgilari va ularning foydalanish misollari quyidagicha:

1. \': qatordan birinchi qo'shilgan belgi (single quote):

   $text = 'O\'zbekiston Respublikasi';
   echo $text; // Konsolga "O'zbekiston Respublikasi" chiqadi.
   

2. \": qatordan ikkinchi qo'shilgan belgi (double quote):

   $text = "He said: \"Hello World\"";
   echo $text; // Konsolga "He said: "Hello World"" chiqadi.
   

3. \\: backslash belgisini chiqarish:

   $path = "C:\\xampp\\htdocs\\project";
   echo $path; // Konsolga "C:\xampp\htdocs\project" chiqadi.
   

4. \n: yangi qator (new line) belgisi:

   $text = "Line 1\nLine 2";
   echo $text; // Konsolga "Line 1" keyin "Line 2" chiqadi.
   

5. \r: qatorni qayta boshlash (carriage return) belgisi:

   $text = "12345\rABCDE";
   echo $text; // Konsolga "ABCDE5" chiqadi.
   

6. \t: tab belgisi:

   $text = "Name:\tJohn\nAge:\t25";
   echo $text; // Konsolga "Name:    John" keyin "Age:    25" chiqadi.
   

7. \b: orqaga qaytish belgisi:

   $text = "Hello\bWorld";
   echo $text; // Konsolga "HellWorld" chiqadi.
   

8. \f: shaffof belgisi:

   $text = "Hello\fWorld";
   echo $text; // Konsolga "Hello" keyin shaffof va "World" chiqadi.
   

9. \v: vertical tab belgisi:

   $text = "Line 1\vLine 2";
   echo $text; // Konsolga "Line 1" keyin vertical tab va "Line 2" chiqadi.
   

10. \0: nul belgisi:

    $text = "Hello\0World";
    echo $text; // Konsolga "Hello" chiqadi.

PHP-da, matnlardan (string) biron bir qismi yoki belgi ketma-ketligini olish uchun substr() funksiyasi yoki matn qatorining bir qismiga (substring) ishora qilish uchun ko'p yondash (substring) operatorlaridan foydalanish mumkin. Bu usullar orqali matn ichidagi ma'lum bir qismni olishingiz mumkin.

1. substr() funksiyasi: substr() funksiyasi, berilgan matndan biron bir qismni olish uchun ishlatiladi. U standart PHP kutubxonasi funksiyasi hisoblanadi. Quyidagi misol substr() funksiyasining qanday ishlatilishini ko'rsatadi:

   $text = "Bu bir matn";
   $substring = substr($text, 3, 3); // Boshlang'ich indeksi 3, uzunligi 3
   echo $substring; // Natijada "bir" chiqadi
   

Yuqoridagi misol matndan (string) boshlang'ich indeksi 3 bo'lgan va uzunligi 3 bo'lgan ketma-ketlikni olish uchun substr() funksiyasini ishlatadi. Natijada "bir" chiqadi.

2. Substring operatori (`[]`): PHP-da qatorlarni kesish uchun [] belgisi (yoki substring operatori) ham foydalanish mumkin. Quyidagi misol bu operatorning qanday ishlatilishini ko'rsatadi:

   $text = "Bu bir matn";
   $substring = $text[3]; // Boshlang'ich indeksi 3
   echo $substring; // Natijada "b" chiqadi
   

Yuqoridagi misol, matndan (string) boshlang'ich indeksi 3 bo'lgan belgini olish uchun [] belgisini ishlatadi. Natijada "b" chiqadi.

3. mb_substr() funksiyasi: Agar matning kodirovkasi Unicode (UTF-8 yoki boshqa) bo'lsa, shuningdek uni o'zi ko'rsatib chiqishi mumkin. Bunday holatda, mb_substr() funksiyasi foydalanish kerak.

   $text = "Bu bir matn";
   $substring = mb_substr($text, 3, 3); // Boshlang'ich indeksi 3, uzunligi 3
   echo $substring; // Natijada "bir" chiqadi
   

Yuqoridagi misolda, mb_substr() funksiyasi matndan (string) boshlang'ich indeksi 3 bo'lgan va uzunligi 3 bo'lgan ketma-ketlikni olish uchun ishlatilgan. Natijada "bir" chiqadi.

Har ikki usul ham matnlarni kesib olish uchun moslashtirilgan bo'lib, kerakli yoki ma'lum qismni qaytaradi. Yuqoridagi misollardan foydalanib, matnlardan biron bir qismni kesib olishingiz mumkin.

if va else operatorlari, shartlar bajarilgan holda belgilangan kod qatorlarini ijro etish uchun ishlatiladi. Agar shart bajarilmasa, kodni boshqa qatorlar ishga tushirish uchun else operatoridan foydalaniladi.

Quyidagi misol if va else operatorlarining qanday ishlatilishini ko'rsatadi:

$age = 20;

if ($age >= 18) {
    echo "Siz yetkin bo'lib qolganingizdan xursandmiz!";
} else {
    echo "Siz hali yetkin emassiz!";
}

Yuqoridagi kodda, $age o'zgaruvchisining qiymati 18 dan katta yoki teng bo'lsa, "Siz yetkin bo'lib qolganingizdan xursandmiz!" chiqadi. Aks holda, "Siz hali yetkin emassiz!" chiqadi.

if va else operatorlari, shartni tekshirish uchun ishlatiladi. Agar shart true qaytarsa, if qismidagi kod ishga tushiriladi. Aks holda, else qismidagi kod ishga tushiriladi.

else operatori shart bajarilmagan holda ishlatilmaydi. Agar foydalanuvchi tomonidan berilgan shart shart bajarilmagan holda, PHP kodining boshqa qatorlari ishga tushiriladi.

while operatori, belgilangan shart bajarilgan holda bir qator yoki qatorlarni takrorlash uchun ishlatiladi. Agar shart to'g'ri bo'lsa, while-operatorining ichidagi kod bajariladi va shart yanilg'ich bo'lsa, while blokining bajarilishi to'xtatiladi va dastur keyingi qatoridan boshlanadi.

Quyidagi misol while operatorining qanday ishlatilishini ko'rsatadi:

$count = 1;

while ($count <= 5) {
    echo "Salam, dunyo! ";
    $count++;
}

Yuqoridagi kodda, $count o'zgaruvchisi 1 dan 5 gacha bo'lgan qiymatlarni hisoblash uchun ishlatiladi. while blokida berilgan shart ($count <= 5) bajarilgan holda, blok ichidagi kod takrorlanadi va "Salam, dunyo!" xabari 5 marta ekranga chiqadi.

Agar shart to'g'ri bo'lmagan holda, while blokining bajarishi to'xtaydi va dastur keyingi qatoridan davom etadi. Shu sababli, while operatori, amaliy dasturlarda belgilangan shart bajarilgan holda bir qator yoki qatorlarni takrorlash uchun juda foydali.