سلمنا که نام دلفین، گرچه ممکن است مثل خیلی نام‌های دیگر گیاهان و جانوران ریشه ایرانی نداشته باشد، اما کاربرد آن در فارسی متأخر نیست و سابقه دارد. اگر قرار باشد انگشت در زبان فارسی کنیم و هرواژه‌ای که مهر اصالت ایرانی نداشته باشد، از آن بیرون بریزیم، باید برای فیل و ببر و کبوتر و لک‌لک و توت و چمن و خیلی واژه‌های دیگری که ریشه سنسکریت، یونانی، سومری و غیره دارند، کلمه‌های ساختگی و عجیب‌وغریب درست کنیم. به جای نگاه متعصبانه سره‌گرایی که نه کاربردی است، نه دقت دارد و نه در اغلب موارد، معیار عینی برای آن داریم، بهتر است همان واژه‌های مشهور و سابقه‌دار زبان فارسی مثل وال و دلفین را به‌کار ببریم.
خب، چرا به‌جای وال همان نهنگ را به کار نبریم؟ نام نهنگ نیز در ادبیات فارسی سابقه دارد ولی معنای تاریخی آن با چیزی که ما تصور می‌کنیم، کمی تفاوت دارد. این روزها نام نهنگ حسابی به‌معنای پستان‌دار دریایی جا افتاده ولی بد نیست بدانیم (فقط بدانیم) که معنی اصلی این واژه به حیوانی اشاره دارد که ما امروز آن را تمساح می‌خوانیم.
در متن‌های جغرافیایی قدیم فارسی بسیار گفته‌اند که نیل و سند نهنگ دارد؛ از جمله در «آثار البلاد» قزوینی و «جغرافیا»ی حافظ‌ابرو و آثار ادبی شعرای قدیم فارسی.
تیر تو از کلات فرود آورد هزبر/ تیغ تو از فرات برآرد نهنگ را (دقیقی)
جهان را مخوان جز دلاور نهنگ/ بخاید به دندان چو گیرد بچنگ (فردوسی)
با جهانگیر سنان تو به جان ایمن نیست/ پوست زآن دارد چون جوشن خرپشته نهنگ (فرخی)
جالب‌اینکه حافظ‌ابرو از این‌که عوام به غلط «ماهیِ بزرگ» را می‌گویند نهنگ شکایت دارد. این نقل نشان می‌دهد که سابقه نهنگ‌خواندن وال دست‌کم از سده نهم هجری سابقه دارد.

هیپاکروسورِس
Hypacrosaurus
۷۵ تا ۶۷ میلیون سال پیش، غرب آمریکای شمالی
اثر: John Sibbick
جان سیبیک نقاش موردعلاقه من است. سبک او در ساخت‌وساز بافت بی‌نظیر است. درآینده آثار بیشتری از او معرفی می‌کنم.

Horshamosaurus
کرتاسه پایینی، ۱۲۹ تا ۱۲۵ میلیون سال پیش، انگلستان
طول بدن پنج متر
اثر: John Sibbick

آل چیست؟

آل موجودی خیالی است با سرشتی اهریمنی، شبیه پیرزنی چادری و قد بلند که در باور عامه سراغ زائو می‌آید و نوزاد را می‌خورد. شاید در دنیای ما آل موجودی خیالی باشد، اما ۶۶ میلیون سال واقعی بوده است

هاتزیگوپ‌تریکس (Hatzegopteryx) را نباید با دایناسورها اشتباه گرفت. این جانور پشمالو و قدبلند جزء تبار دیگری از خزندگان دوران مزوزوئیک به‌جز دایناسورهاست؛ هاتزیگوپ‌تریکس تروسوری بوده غول‌آسا و شاید بی‌پرواز که ۶۶ میلیون سال پیش در جزیره هاتگ در ترانسیلوانیا (موطن کنت دراکولا!) می‌زیست و از بچه دایناسورها تغذیه می‌کرد. این تصویری است که مارک ویتن (Mark Witton) سال‌ها پیش از این تروسور ترسیم کرده بود، اما یافته‌های جدید نشان می‌دهد این آل دنیای دایناسورها حتی از این هم ترسناک‌تر بوده است.

کشف استخوان‌های گردن این تروسور که پیش‌تر ناشناخته بود، نشان می‌دهد هاتزیگوپ‌تریکس جمجمه‌ای عریض و گردنی کوتاه با ماهیچه‌های قدرتمند داشته و در غیاب دایناسورهای شکارچی، شاه خونخوار دنیای خود بوده است

هاتزیگوپ‌تریکس عضو خانواده‌ای از تروسورهاست که تمام اعضاء پیش‌تر شناخته‌شده آن‌ها، گردن‌ها و منقارهایی دراز داشتند، درست شبیه لک‌لک و البته سبک زندگی‌شان نیز کمابیش شبیه لک‌لک‌ها بود، با این تفاوت که جثه و عرض بال بسیار بزرگ‌تری از لک‌لک‌های امروزی داشتند. عرض بال برخی از آن‌ها به ۱۳ متر می‌رسید.
نخستین عضو شناخته‌شده این خانواده در سال ۱۹۸۴ کشف شد و اژدرخو (Azhdarcho) نام گرفت. اژدرخو ۹۲ میلیون سال پیش در ازبکستان می‌زیست و همان‌طور که مشخص است، به‌فراخور محل کشف‌اش، نامی فارسی برایش برگزیده‌اند. نام این خانواده را نیز بر اساس نام نخستین نمونه شناخته‌شده، خانواده اژدرکیدها (Azhdarchidae) نهاده‌اند.
هاتزیگوپ‌تریکس در میان اژدرکیدها نمونه‌ای استثنائی است، زیرا برخلاف نمونه‌های پیش‌تر شناخته‌شده از این خانواده، گردنی کوتاه و ماهیچه‌ای و سری عریض دارد. این ویژگی‌ها به خاطر موقعیت خاص هاتزیگوپ‌تریکس در محل زندگی‌اش تکامل یافته‌اند. هاتزیگوپ‌تریکس از دایناسورهای کوچک جزیره‌نشین تغذیه می‌کرد.
تصویر بالا اثر تازه مارک ویتن است و چهره جدید هاتزیگوپ‌تریکس را در حال خوردن دایناسوری گیاه‌خوار و میان‌جثه به نام زالموکسیس (Zalmoxes) نشان می‌دهد.

ظاهر جدید هاتزیگوپ‌تریکس دربرابر اژدرکیدی معمولی به نام آرامبورگیانیا (Arambourgiania) که همان زمان در اردن می‌زیست؛ در مقایسه با قد انسان و زرافه

آرامبورگیانیا و بقیه اژدرکیدها گردنی باریک‌تر و درازتر داشتند و به صید طعمه‌های کوچک‌تر راضی بودند. دست‌کم اگر قدوقواره آن‌ها مثل لک‌لک نبود، اما ظاهر و قناعتشان شبیه لک‌لک امروزی بوده است.

اسکلت‌های A: هاتزیگوپ‌تریکس و B: نمای پشتی آرواره‌اش C: آرامبورگیانیا D: کوتزال‌کوآتلوس (Quetzalcoatlus) جوان
مقیاس: یک متر
منبع:
D. Naish and M.P. Witton, PeerJ, January, 2017
peerj.com/articles/2908

اسکلت اژدها

اگر اژدهاگان افسانه‌های شرق و غرب و آن وصف‌هایی که بر ایشان شمرده‌اند، راست می‌بودند، اسکلت اژدها باید چنین می‌بود: سر و گردن و دمی بزرگرفته از مار و بال‌ها و پاهایی همچون پرنده. بال بی ماهیچه‌های محکم و کتف و جناغی سفت فایده ندارد، پس سینه‌ای ستبر و جناغی عمیق نیز خواهد خواست؛ نیز پاها بدون خاصره‌ای جفت‌درجفت با مهرگان خاجی استقامت اقامت نخواهند یافت، صفتی که در لگن مرغان یافته می‌شود و بس.
در عالم خیال و به‌دست هنرمند اسکلت‌ساز می‌شود همه این‌ها را فراهم کرد و اژدهایی ساخت که همچون خیمایرا (Χίμαιρα) از چند نژاد، تبار داشته باشد.
https://www.instagram.com/p/BIsqdOChVCd/

یکی از دانشجویان آزمایشگاه ویتمر در دانشگاه اوهایو مشغول پژوهش روی اسکلت گور ایرانی

https://www.instagram.com/p/BQRq0pHFHGK/

کتابخانه کوچک من

هر کتاب داستانی دارد، خرد یا بزرگ. برخی داستان‌ها تاریخ دارند و برخی از سیطره زمان بیرون‌اند. داستان هر کتاب را می‌شود از خلال برگ‌های آن ورق زد، اما داستان برخی از این کتاب‌ها شنیدنی است.

https://www.instagram.com/p/BQTPJ83g-Ap/

هدیه‌ای دوست‌‌داشتنی و شگفتانه‌ای تاریخ‌ساز

https://www.instagram.com/p/BQTbHr2g92y/

پکی‌سفالوسورس
Pachycephalosaurus

انیمیشن کوتاهی اثر هولیو لاثردا

https://www.instagram.com/p/BNryXCvBcQX/

پکی‌سفالوسورِس
Pachycephalosaurus
۷۰-۶۶ میلیون سال پیش، غرب آمریکای شمالی
اثر هولیو لاثردا

با توجه به هم‌پوشانی جغرافیایی و زمانی استیگی‌مولوک، دراکورکس و پکی‌سفالوسورِس، این احتمال به‌طور جدی مطرح‌شده که استیگی‌مولوک و دراکورکس ریخت‌های نابالغ یا ماده پکی‌سفالوسورِس باشند.

جمجمه استیگی‌مولوک (یا احتمالا پکی‌سفالوسورِس نابالغ/ماده) در موزه تاریخ طبیعی برلین
عکس از عرفان خسروی

دانشمندان شباهت‌های ویژه‌ای میان ساکورایتس و دانلد ترامپ کشف کردند.
#نداشتن_مغز
#وحدت_دهان_و_مخرج
#چشمان_تنگ
#دهان_گشاد
#چهره_زیبا_و_جذاب
نکته: وجود موهای زردرنگ و پشت مو در ساکورایتس هنوز اثبات نشده.

سیزده گونه منقرض‌شده از زوج‌سمان

خیلی‌ها می‌پرسند دلفین‌ها و وال‌ها که سم ندارند چطور می‌توانند جزء زوج‌سمان باشند؟
نظر شما چیست؟

https://t.me/paleogram/142

این تصویر جلد کتاب «تکامل زوج‌سمان» است که ده سال پیش از سوی انتشارات دانشگاه جانز هاپکینز منتشر شده است.
ظاهرا مدت‌هاست که مبنای رده‌بندی در همه جهان عوض شده ولی خبر آن به گوش ما در ایران نرسیده است.