नदियों के किनारे बसे भारत के प्रमुख नगर-
1.आगरा - यमुना - उत्तर प्रदेश
2.अहमदाबाद - साबरमती - गुजरात
3.इलाहाबाद - गंगा - उत्तर प्रदेश
4.अयोध्या - सरयू - उत्तर प्रदेश
5.बद्रीनाथ - गंगा - उत्तराखंड
6.कोलकाता - हुगली - पश्चिम बंगाल
7.कटक - महानदी - ओडिशा
8.नई दिल्ली - यमुना - दिल्ली
9.डिब्रूगढ़ - ब्रह्मपुत्र - असम
10.फिरोजपुर - सतलज - पंजाब
11.गुवाहाटी - ब्रह्मपुत्र - असम
12.हरिद्वार - गंगा - उत्तराखंड
13.हैदराबाद - मूसी - तेलंगाना
14.जबलपुर - नर्मदा - मध्य प्रदेश
15.कानपुर - गंगा - उत्तर प्रदेश
16.कोटा - चंबल - राजस्थान
17.जौनपुर - गोमती - उत्तर प्रदेश
18.पटना - गंगा - बिहार
19.राजमुंदरी - गोदावरी - आंध्र-प्रदेश
20.श्रीनगर - झेलम - जम्मू और कश्मीर
21.सूरत - ताप्ती - गुजरात
22.तिरूचिरापल्ली - कावेरी - तमिलनाडु
23.वाराणसी - गंगा - उत्तर प्रदेश
24.विजयवाडा - कृष्णा - आंध्र प्रदेश
25.वडोदरा विश्वमित्री गुजरात
26.मथुरा - यमुना - उत्तर प्रदेश
27.औरैया - यमुना - उत्तर प्रदेश
28.इटावा - यमुना - उत्तर प्रदेश
29.बंगलौर - वृषभावती - कर्नाटक
30.फर्रुखाबाद - गंगा - उत्तर प्रदेश
31.फतेहगढ़ - गंगा - उत्तर प्रदेश
32.कन्नौज - गंगा - उत्तर प्रदेश
33.मंगलौर - नेत्रवती - कर्नाटक
34.शिमोगा - तुंगा नदी - कर्नाटक
35.भद्रावती - भद्रा - कर्नाटक
36.होसपेट - तुंगभद्रा - कर्नाटक
37.कारवार - काली - कर्नाटक
38.बागलकोट - घटप्रभा - कर्नाटक
39.होन्नावर - श्रावती - कर्नाटक
40.ग्वालियर - चंबल - मध्य प्रदेश
41.गोरखपुर - राप्ती - उत्तर प्रदेश
42.लखनऊ - गोमती - उत्तर प्रदेश
43.कानपुर - छावनी - गंगा उत्तर प्रदेश
44.शुक्लागंज - गंगा - उत्तर प्रदेश
45.चकेरी - गंगा - उत्तर प्रदेश
46.मालेगांव - गिर्ना नदी - महाराष्ट्र
47.संबलपुर - महानदी - ओडिशा
48.राउरकेला - ब्राह्मणी - ओडिशा
49.पुणे - मुथा - महाराष्ट्र
50.दमन - गंगा नदी - दमन
51.मदुरै - वैगई - तमिलनाडु
52.तिरुचिरापल्ली - कावेरी - तमिलनाडु
53.चेन्नई - अड्यार - तमिलनाडु
54.कोयंबटूर - नोय्याल - तमिलनाडु
55.इरोड - कावेरी - तमिलनाडु
56.तिरुनेलवेली - थमीरबारानी - तमिलनाडु
57.भरूच - नर्मदा - गुजरात
58.कर्जत - उल्हास - महाराष्ट्र
59.नासिक - गोदावरी - महाराष्ट्र
60.महाड - सावित्री - महाराष्ट्र
61.नांदेड़ - गोदावरी - महाराष्ट्र
62.नेल्लोर - पेन्नार - आंध्र प्रदेश
63.निजामाबाद - गोदावरी - आंध्र प्रदेश
64.सांगली - कृष्णा - महाराष्ट्र
65.कराड - कृष्णा - महाराष्ट्र
66.हाजीपुर - गंगा - बिहार
67.उज्जैन - शिप्रा - मध्य प्रदेश.
________________________________________

Join us
@eMPSCkatta
@MPSCEnglish
@marathi
@MPSCEconomics
@MPSCGeography
@chalughadamodi

🔹भारतात आंतरराष्ट्रीय दर्जाची बंदरे :

*बंदरे - राज्य*
1) कांडला - गुजरात
2) मुंबई - महाराष्ट्र
3) न्हाव्हाशेवा - महाराष्ट्
4) मार्मागोवा - गोवा
5) कोचीन - केरळ
6) तुतीकोरीन - तमिळनाडू
7) चेन्नई - तामीळनाडू
8) विशाखापट्टणम - आंध्रप्रदेश
9) पॅरादीप - ओडिसा
10)न्यू मंगलोर - कर्नाटक
11) एन्नोर - आंध्रप्रदेश
12) कोलकत्ता - पश्चिम बंगाल
13) हल्दिया - पश्चिम बंगाल
_____________________________________
@MPSCGeography

🔹भारतीय रेल्वे विभाग :

*विभाग - केंद्र - स्थापना*
1) मध्य विभाग - मुंबई - सन 1951
2) पश्चिम विभाग - मुंबई - सन 1951
3) उत्तर विभाग - दिल्ली - सन 1952
4) दक्षिण विभाग - चेन्नई - सन 1951
5) पूर्व विभाग - कलकत्ता - सन 1955
6) दक्षिण पूर्व विभाग - कलकत्ता - सन 1955
7) दक्षिण-मध्य - सिकंदराबाद - सन 1966
8) उत्तर पूर्व विभाग - गोरखपूर - सन 1952
9) सरहद्द रेल्वे - गोहाटी - सन 1958
10) पूर्व किनारपट्टीय विभाग - भुवनेश्वर - सन 1996
11) उत्तर मध्य विभाग - अलाहाबाद - सन 1996
12) पूर्व मध्य विभाग - हाजीपूर - सन 1996
13) उत्तर पश्चिम विभाग - जयपूर - सन 1996
14) पश्चिम मध्य विभाग - जबलपूर - सन 1996
15) दक्षिण पश्चिम विभाग - बंगलोर - सन 1996
16) दक्षिण-पूर्व-मध्य विभाग - बिलासपुर - सन 1998
17) कलकत्ता मेट्रो - कलकत्ता - सन 2010
_____________________________________
आमचे चॅनेल जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा : @MPSCGeography

🔰 महाराष्ट्रातील प्रमुख कृषि संशोधन संस्था.


🔗 मध्यवर्ती 🌾 ऊस संशोधन केंद्र, :-पाडेगांव (सातारा).

🔗 गवत 🌿 संशोधन केंद्र, :-पालघर (ठाणे).

🔗 नारळ 🍐 संशोधन केंद्र, :-भाटय़े (रत्नागिरी).

🔗 सुपारी 🌰 संशोधन केंद्र, :-श्रीवर्धन (रायगड).

🔗 काजू 🍐 संशोधन केंद्र, :-वेंगुर्ला (सिंधुदुर्ग).

🔗 केळी 🍌 संशोधन केंद्र, :-यावल (जळगाव).

🔗 हळद 🌼 संशोधन केंद्र, :-डिग्रज (सांगली).

🔗 राष्ट्रीय डाळिंब 🍅 संशोधन केंद्र, हिरज :-केगांव (सोलापूर).

🔗 राष्ट्रीय 🌰 कांदा- लसून संशोधन केंद्र :-राजगुरूनगर (पुणे).
_______________________________________
Join us here @MPSCGeography

भारतातील प्रसिद्ध वास्तूशिल्पे

वास्तू - ठिकाण

ताजमहल - आग्रा

गोपूरम देवालय - मदुराई

गोलघुमट - विजापूर

लिंगराज शिवालय - भुवनेश्वर

कुतुबमिनार - दिल्ली

बुलंद दरवाजा - फत्तेपूर शिक्री

चारमिनार - हैदराबाद

विजयस्तंभ - चित्तोड

राजाभाई टॉवर - मुंबई
___________________________________
Join our channel here @MPSCGeography

⛰ महत्त्वाच्या दऱ्या  ⛰

🚣🏻काश्मीर दरी : पीरपंजाल व मुख्य हिमालयाच्या झास्कर रांगेदरम्यान ही प्रसिद्ध काश्मीर दरी आहे. काश्मीर दरीची लांबी सुमारे १३५ किमी तर रुंदी सुमारे ८० किमी इतकी आहे.

🚣🏻कांग्रा दरी : हिमाचल प्रदेशातील ही दरी धौलाधर रांगेच्या पायथ्यापासून बियास नदीच्या दक्षिण भागापर्यंत पोहचलेली आहे.

🚣🏻कुलू दरी : रावी नदीच्या उध्र्व प्रवाहात कुलू दरी आहे.

🚣🏻काठमांडू दरी : नेपाळमध्ये महाभारत रांगेच्या उत्तरेला काठमांडू दरी आहे.

🚣🏻शिवालिक रांगा/ बाह्य हिमालय (Outer Himalaya) : हिमालय पर्वताच्या सर्वात बाहेरील रांग म्हणजे शिवालिक रांग. या रांगेलाच ‘बाह्य हिमालय’ असे म्हणतात.
हिमालयाच्या इतर रांगेच्या उत्पत्तीनंतर शिवालिक टेकडय़ांची निर्मिती झाल्याने हिमालयातील नद्यांनी वाहून आणलेला गाळ या ठिकाणी साठत गेला व येथे सपाट मदानी प्रदेशाची निर्मिती झाली यालाच ‘डून’ असे म्हणतात उदा. डेहराडून (उत्तराखंड), उधमपूर व कोटला (जम्मू व काश्मीर), शिवालिक रांगांच्या पूर्व भागात नेपाळपर्यंत वनांचे दाट आच्छादन आहे, तर पश्चिमेकडे हे आच्छादन कमी होताना दिसते.
📚🙏
________________________________________
आमचे चॅनेल जॉईन करण्यासाठी @MPSCGeography येथे क्लिक करा

💎 💎 💎 एमपीएससी मंत्र : भूगोल : संज्ञा, संकल्पनांचा अभ्यास 💎 💎 💎
.
सामान्य अध्ययन पेपर- १ मध्ये इतिहास व भूगोल अशा दोन घटकांचा समावेश होतो. यातील भूगोल या घटकामध्ये कृषी व पर्यावरण या उपघटकांचा समावेश करण्यात आला आहे. त्यामुळे साहजिकच भूगोल विभागाला अधिक महत्त्व देणे अपेक्षित आहे. अर्थव्यवस्था आणि पर्यावरण या दोन विषयांच्या अभ्यासामध्ये भौगोलिक आयाम व संबंधित भौगोलिक पायाभूत संकल्पना माहीत असणे आवश्यक ठरते. त्यामुळे पूर्व व मुख्य अशा दोन्हीही परीक्षांच्या तयारीसाठी भौगोलिक संज्ञा व संकल्पना पक्क्या करून घेणे महत्त्वाचे आहे. या विषयाची तयारी नेमकी कशी करता येईल ते जाणून घेऊयात..

पूर्वपरीक्षेच्या अभ्यासक्रमात आयोगाने भूगोल विषयाचे भौतिक, सामाजिक व आर्थिक असे ठळक तीन उपविभाग केले आहेत. पर्यावरणविषयक बाबी भौतिक भूगोलामध्ये व कृषीविषयक बाबी आर्थिक भूगोलामध्ये समाविष्ट करता येतात. मुख्य परीक्षेच्या तयारीतही भूगोलाचे हेच तीन उपविभाग करून अभ्यास केल्यास पूर्व व मुख्य परीक्षेच्या अभ्यासक्रमातील एकत्रित मुद्दे आधी तयार करता येतील.
विज्ञानाप्रमाणे भूगोलाचा अभ्यासही व्याख्यांच्या व प्रक्रियांच्या संकल्पनांच्या आधारे केल्यास कमी वेळेत विषयाचे चांगले आकलन होण्यास मदत होते. अभ्यासामध्ये काही ठळक बाबींचा क्रम लावावा. सर्वात आधी महत्त्वाच्या संज्ञा व संकल्पना समजावून घ्याव्यात. त्यानंतर निरनिराळ्या भौगोलिक प्रक्रिया (उदा. भूरूप निर्मिती, भूकंप/ वादळ आदींची निर्मिती) समजून घेणे आवश्यक ठरते.

प्राकृतिक भूगोल व हवामान

* भूगोलाच्या शाखा, पृथ्वीची उत्पत्ती, रचना, पृथ्वीचे कलणे, वातावरण, अक्षांश, रेखांश, हवामानाचे घटक, प्रमाणवेळ इत्यादी पायाभूत संकल्पना व्यवस्थित समजून घ्याव्यात.

* भूरूपांपकी केवळ प्रसिद्ध नद्या, पर्वत, सरोवरे इत्यादींचा अभ्यास केल्यास अभ्यासाचे ओझे हलके होईल.

* भारतातील हिमालयीन व द्विकल्पीय नदीप्रणालींचा तुलनात्मक अभ्यास आवश्यक आहे.

नदीप्रणालींच्या अभ्यासातच जल व्यवस्थापनातील- पाण्याची गुणवत्ता, भूजल व्यवस्थापन, नदीजोड प्रकल्प, पर्जन्य जलसंचय अशा महत्त्वाच्या संकल्पना अभ्यासायला हव्या. यामुळे पाणी या नसíगक संसाधनाचा मूलभूत अभ्यास पूर्ण होईल. कृषी व इतर कारणांसाठी वापर, व्यवस्थापन इत्यादी मुद्दे कृषीविषयक घटकाच्या तयारीमध्ये समाविष्ट करता येतील.

भौगोलिक घटना/ प्रक्रिया

* मान्सूनची निर्मिती, वितरण, देशाच्या/ राज्याच्या दृष्टिकोनातून महत्त्व, ऋतू निर्मिती, मृदा निर्मिती, समुद्री प्रवाह, भूकंप, ज्वालामुखी इत्यादी प्रक्रिया पूर्व, मुख्य परीक्षेतील इतर घटक विषयांच्या तयारीसाठीही महत्त्वाच्या आहेत.

* कोणत्याही भौगोलिक घटना/ प्रक्रियेच्या अभ्यासामध्ये पुढील मुद्दे समजून घ्यावे लागतात- भौगोलिक व वातावरणीय पाश्र्वभूमी, घटना घडू शकते/ घडते ती भौगोलिक ठिकाणे, प्रत्यक्ष घटना/ प्रक्रियेचे स्वरूप, घटनेचे/ प्रक्रियेचे परिणाम, पर्यावरणीय बदलांमुळे घटनेवर/ प्रक्रियेवर होणारे परिणाम, असल्यास आर्थिक महत्त्व, देशातील- राज्यातील उदाहरणे, अलीकडेच घडलेल्या महत्त्वाच्या घटना/ प्रक्रिया, चालू घडामोडी.
_______________________________________
Join us @MPSCGeography

• महाराष्ट्र --- लावणी, कोळी नृत्य

• तामिळनाडू --- भरतनाट्यम

• केरळ --- कथकली

• आंध्र प्रदेश --- कुचीपुडी, कोल्लतम

• पंजाब --- भांगडा, गिद्धा

• गुजरात --- गरबा, रास

• ओरिसा --- ओडिसी

• जम्मू आणी काश्मीर --- रौफ

• आसाम --- बिहू, जुमर नाच

• उत्तरखंड --- गर्वाली

• मध्य प्रदेश --- कर्मा, चार्कुला

• मेघालय --- लाहो

• कर्नाटका --- यक्षगान, हत्तारी

• मिझोरम --- खान्तुंम

• गोवा --- मंडो

• मणिपूर --- मणिपुरी

• अरुणाचल प्रदेश --- बार्दो छम

• झारखंड- कर्मा

• छत्तीसगढ --- पंथी

• राजस्थान --- घूमर

• पश्चिम बंगाल --- गंभीरा

• उत्तर प्रदेश --- कथक
______________________________________
🌍 @MPSCGeography 🌍

केंद्रीय पीक संशोधन केंद्र. :=

===========================
१)केंद्रीय ऊस संशोधन केंद्र.
=लखनौ (उत्तरप्रदेश)
२)केंद्रीय गहू संशोधन केंद्र.
=कर्नाल (हरियाणा)
३)केंद्रीय आवळा संशोधन केंद्र
=फैजाबाद (उत्तरप्रदेश)
४)केंद्रीय नारळ संशोधन केंद
=कासरगोड (केरळ)
५)केंद्रीय केळी संशोधन केंद्
=कळांडूथोराई (तामिळनाडू)
६)केंद्रीय डाळिंब संशोधन केंद्र
=सांगोला, सोलापूर
७)केंद्रीय द्राक्ष संशोधन केंद्र
=मांजरी (पुणे)
८)केंद्रीय दूध संशोधन केंद्र
=कर्नाल (हरियाणा)
९)केंद्रीय बटाटा संशोधन केंद्र
=सिमला
१०)केंद्रीय संत्री संशोधन केंद्र
=नागपूर
११)केंद्रीय मेंढी व लोकर संशोधन केंद्र
=अंबिकानगर (गुजरात)
१२)केंद्रीय गवत व चारा संशोधन केंद्र
=झाशी (मध्‍यप्रदेश)
१३)केंद्रीय मधुमक्षिका संशोधन केंद्र
=पुणे
१४)केंद्रीय काजू संशोधन केंद्र
=पहूर
१५)केंद्रीय ताग संशोधन केंद्र
=बराकपूर (पश्चिम बंगाल)
१६)केंद्रीय तंबाखू संशोधन केंद्र
=राजमहेंद्री (आंध्रप्रदेश)
१७)केंद्रीय लिंबुवर्गीय फळ संशोधन केंद्र
=नागपूर
१८)केंद्रीय सोयाबीन संशोधन केंद्र
=इंदोर (मध्‍यप्रदेश)
१९)केंद्रीय कापूस संशोधन केंद्र
=नागपूर
२०)केंद्रीय ज्‍वारी संशोधन केंद्र
=राजेंद्रनगर (आंध्रप्रदेश)
२१)केंद्रीय अळंबी संशोधन केंद्र
=सोलन
२२)केंद्रीय उंट संशोधन केंद्र
=जोरबीट (राजस्‍थान)
२३)केंद्रीय ताग संशोधन केंद्र
=बराकपूर (पश्चिम बंगाल)
२४)केंद्रीय लाख संशोधन केंद्र
=रांची (झारखंड)
२५)केंद्रीय फळ संशोधन केंद्र
=गणेशखिंड (पुणे)
२६)मसाला पीक संशोधन केंद्र
=केरळ
२७)इंटरनॅशनल क्रॉप रिसर्च फॉर सेमीअॅरिड ट्रॉपिक्‍स
=हैदराबाद (आंध्रप्रदेश)
_______________________________________
Join our channel here @MPSCGeography
_______________________________________
Telegram.me/MPSCGeography

🔹भारतीय रेल्वे विभाग :

*विभाग - केंद्र - स्थापना*
1) मध्य विभाग - मुंबई - सन 1951
2) पश्चिम विभाग - मुंबई - सन 1951
3) उत्तर विभाग - दिल्ली - सन 1952
4) दक्षिण विभाग - चेन्नई - सन 1951
5) पूर्व विभाग - कलकत्ता - सन 1955
6) दक्षिण पूर्व विभाग - कलकत्ता - सन 1955
7) दक्षिण-मध्य - सिकंदराबाद - सन 1966
8) उत्तर पूर्व विभाग - गोरखपूर - सन 1952
9) सरहद्द रेल्वे - गोहाटी - सन 1958
10) पूर्व किनारपट्टीय विभाग - भुवनेश्वर - सन 1996
11) उत्तर मध्य विभाग - अलाहाबाद - सन 1996
12) पूर्व मध्य विभाग - हाजीपूर - सन 1996
13) उत्तर पश्चिम विभाग - जयपूर - सन 1996
14) पश्चिम मध्य विभाग - जबलपूर - सन 1996
15) दक्षिण पश्चिम विभाग - बंगलोर - सन 1996
16) दक्षिण-पूर्व-मध्य विभाग - बिलासपुर - सन 1998
17) कलकत्ता मेट्रो - कलकत्ता - सन 2010
_____________________________________
आमचे चॅनेल जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा : @MPSCGeography

@MPSCGeography

(Y) महाराष्ट्रातील जिल्हावार धरणे :-

●››अमरावती जिल्हा: ऊर्ध्व वर्धा धरण

●››अहमदनगर जिल्हा : आढळा प्रकल्प,ढोकी धरण, तिरखोल धरण, निळवंडे धरण, पळशी धरण, भंडारदरा धरण,मांडओहळ धरण, ज्ञानेश्वरसागर तलाव(मुळा धरण, रुई छत्रपती धरण,लोणीमावळा धरण, विसापूर तलाव,सीना धरण, हंगा धरण, ज्ञानेश्वरसागर तलाव(मुळा धरण)

●›› औरंगाबाद जिल्हा : गराडा तळे,गौताळा तलाव, जायकवाडी धरण,नागद तलाव, निर्भोर तळे

●›› उस्मानाबाद जिल्हा : तेरणा धरण

●›› कोल्हापूर जिल्हा : रंकाळा तलाव

●›› गडचिरोली जिल्हा : दिना

●›› गोंदिया जिल्हा : इटियाडोह

●›››चंद्रपूर जिल्हा : पेंच आसोलामेंढा

●››जळगाव जिल्हा : अग्नावती धरण,अंजनी धरण, अभोरा धरण,काळा बंधारा, कृष्णपुरी बंधारा, गाळण पाझर तलाव, गिरणा धरण,जामदा बंधारा, तोंडापुरा धरण,दहीगाव बंधारा, धामणगाव बंधारा,पांझण उजवा कालवा,पिंपरी बंधारा,बहुळा धरण, बळाड बंधारा, बुधगाव बंधारा, बोरी धरण,भोकरबारी प्रकल्प, मंगरूळ धरण,मन्याड धरण, महरून तलाव, मोर धरण,म्हसवा बंधारा, वडगाव बंधारा, वाघूर धरण, वाडी पाझर तलाव, सातगाव डोंगरी, सार्वेपिंप्री बंधारा,सुकी धरण, हतनूर धरण, हिवरा धरण, होळ बंधारा (एकूण ३२)

●›› ठाणे जिल्हा : भातसा धरण, बरवी,सूर्या धामणी, सूर्या कवडासे

●››धुळे जिल्हा : अक्कलपाडा धरण,अंचोळे, कानोली, गोंदूर तलाव,डेडरगाव तलाव, देवभाने, नकाणे तलाव,पुरमेपाडा, मांडळ, राक्षी, हरणमाळ तलाव

●››नंदुरबार जिल्हा : यशवंत तलाव,

●›› नागपूर जिल्हा : उमरी कान्होजी,कामठी खैरी , कोलार, निम्न वेणा (वाडेगाव), निम्न वेणा (नांद) ,पेंच तोतलाडोह , पेंच रामटेक ,पेंढारी धरण, मनोरी धरण,रोढोरी धरण, साईकी धरण.

●›› नांदेड जिल्हा : इसापूर धरण, निम्न दुधना धरण, विष्णुपुरी धरण

●›› नाशिक जिल्हा : अर्जुनसागर,केल्झार धरण, गंगापूर धरण,गिरणा धरण, चणकापूर धरण,,लोहशिंगवे धरण, हरणबारी धरण, पुणे गाव, कारजवन, तिसगाव, ओझरखेड,वाघाड, पालखेड, भावली धरण, मुकणे धरण, कडवा, दारणा धरण

●›› परभणी जिल्हा : कर्परा धरण, लोअर दुधना धरण, पूर्णा येलावारी,पूर्णासिद्धेश्वर, येलदरी धरण

●›› पुणे जिल्हा : आंध्रा धरण, उरवडे बंधारा, खडकवासला धरण, घोड धरण,चपेटधरण, चासकमान धरण, चंचवड बंधारा, टेमघर धरण, डिंभे धरण,तुंगार्ली धरण, देवघर धरण,पवना प्रकल्प, पानशेत धरण,पिंपळगावधरण, पिंपोळी बंधारा, भाटघर धरण,भुशी धरण, भूगाव बंधारा, माणिकडोह धरण, मारणेव्बाडी बंधारा,मुळशी धरण, येडगाव धरण, रिहे बंधारा,लवळे बंधारा, लोणावळा तलाव, वडज धरण, वरसगाव धरण, वळवण धरण, वाळेण बंधारा, वीर धरण, शिरवटा धरण,आयएनएस शिवाजी तलाव, हाडशी बंधारा १, हाडशी बंधारा २ (एकूण ३४)

●›› बुलढाणा जिल्हा :खडकपूर्णा धरणनळगंगा धरण वाण,पेंटाळी

●›› बीड जिल्हा : माजलगाव धरण,मांजरा धरण

●›› भंडारा जिल्हा : इंदिरासागरप्रकलप, कऱ्हाडा तलाव प्रकलप, खांब तलाव प्रकलप, चांदपूर तलाव प्रकलप,बहुळा धरणप्रकलप, बालसमुद्र प्रकलप,इतीयाडोह प्रकलप , बाघ शिरपूरप्रकलप, बाघ पुजारीटोला प्रकलप,बाघ कालीसरार प्रकलप , गोसीखुर्दप्रकलप

●›› मुंबई जिल्हा : मोडक सागर, तानसा,विहार, तुळशी

●›› यवतमाळ जिल्हा: पूस ,अरुणावती ,बेंबळा

●›› वर्धा जिल्हा : ऊर्ध्व वर्धा धरण,डोंगरगाव प्रकल्प, धाम धरण(महाकालीजलाशय), नांद प्रकल्प,निम्न वर्धा धरण, पंचधारा प्रकल्प,पोथरा प्रकल्प, बेंबळा प्रकल्प, बोरप्रकल्प, मदन उन्न,ई प्रकल्प, लाल नाला प्रकल्प, वडगाव प्रकल्प,वर्धा कार नदी प्रकल्प, सुकळी लघुप्रकल्प (एकूण १४)

●›› सातारा जिल्हा : उरमोडी धरण,कण्हेर धरण, कास तलाव,कोयना धरण(शिवसागर), जांभळी जंगल तलाव,तापोळा तलाव, तारळी धरण, धोम धरण, बलकवडी धरण, बामणोली तलाव,मोती तलाव, मोरणा धरण, वेण्णा तलाव (एकूण १२)

●›› सिंधुदुर्ग जिल्हा : तिलारी धरण,देवधर धरण

●›› सोलापूर जिल्हा : आष्टी तलाव,उजनी धरण , एकरुख तलाव, कंबर तलाव,गिरणीतलाव,पाथरी तलाव, भीमा-सीना नद्यांना जोडणारा भूमिगत कालवा , बुद्धिहाळ तलाव,यशवंतसागर (उजनी) तलाव,संभाजी तलाव,सिद्धेश्वर तलाव, हिप्परगी तलाव,एकरुखे तलाव, होटगी तलाव (एकूण ११)

●›› हिंगोली जिल्हा : येलदरी धरण,सिद्धेश्वर धरण.
_____________________________________
Join us @MPSCGeography

🔹राज्य - राजधानी

(1)मध्यप्रदेश 🇮🇳 भोपाल

(2) राजस्थान 🇮🇳 जयपुर

(3)महाराष्ट्र 🇮🇳 मुंबई

(4) उत्तर प्रदेश 🇮🇳 लखनऊ

(5)आंध्र प्रदेश 🇮🇳 हैदराबाद

(6)जम्मू कश्मीर🇮🇳श्रीनगर ,जम्मू

(7)गुजरात 🇮🇳 गांधीनगर

(8)कर्नाटक 🇮🇳 बेंगलूरु

(9) बिहार 🇮🇳 पटना

(10)उड़ीसा 🇮🇳 भुवनेश्वर

(11) तमिलनाडु 🇮🇳 चेन्नई

(12) पश्चिम बंगाल 🇮🇳 कोलकाता

(13)अरुणाचल प्रदेश 🇮🇳 ईटानगर

(14)असम 🇮🇳 दिसपुर

(15) हिमाचल प्रदेश 🇮🇳 शिमला

(16)पंजाब 🇮🇳 चंडीगढ़

(17) हरियाणा 🇮🇳 चंडीगढ़

(18) केरल 🇮🇳 तिरुवनंतपुरम

(19) मेघालय 🇮🇳 शिलांग

(20) मणिपुर 🇮🇳 इंफाल

(21) मिजोरम 🇮🇳 आईजोल

(22) नागालैंड 🇮🇳 कोहिमा

(23)त्रिपुरा 🇮🇳 अगरतला

(24)सिक्किम 🇮🇳 गंगटोक

(25)गोवा 🇮🇳 पणजी

(26)छत्तीसगढ़ 🇮🇳 रायपुर

(27) उत्तराखंड 🇮🇳 देहरादून

(28) झारखंड 🇮🇳 रांची

(29)तेलंगणा 🇮🇳 हैद्राबाद

-------------------------------------------------------------
To join our channel click on @MPSCGeography

🔹चंद्रासंबंधीची माहिती :

चंद्र हा पृथ्वीचा नैसर्गिक उपग्रह आहे.

चंद्र पृथ्वीपासून 3,82,144 किलोमीटर अंतरावर आहे.

चंद्राचा व्यास 3,478 किलोमीटर आहे.

चंद्राची गुरुत्वाकर्षण शक्ति पृथ्वीच्या सहापटीने कमी आहे.

चंद्रास सूर्यापासून मिळणार्‍या उष्णतेच्या फक्त 7% भाग परावर्तीत करतो. यामुळे चंद्राचा प्रकाश आपणास शितल वाटतो.

चंद्र व पृथ्वीच्या परिवलन व परिभ्रमन गतीमुळे चंद्र दररोज 50 मिनीटे उशिरा उगावतो.

चंद्राचा हा कालावधी अमवश्या ते पौर्णिमा असा मनाला जातो. हा कालावधी 29 दिवस आहे. याला चंद्रमास असे म्हणतात.

चंद्राचा 59% भाग पृथ्वीवरून दिसतो.

चंद्राच्या पृथ्वीभोवतीच्या परीभ्रमणामुळे पृथ्वीवर चंद्रग्रहण व सूर्यग्रहण हे दोन अविष्कार पाहावयास मिळतात.

चंद्र, सूर्य आणि पृथ्वी यांच्यातील आकर्षण आणि प्रतीकर्षण बलामुळे पृथ्वीवरील समुद्रात भरती व ओहोटी येते.

पोर्णिमेला आणि अमावश्येला चंद्र, सूर्य व पृथ्वी एकाच रेषेत येते. या दिवशी चंद्र व सूर्य यांच्या एकति गुरुत्वीय बलामुळे पृथ्वीवर सर्वात मोठी भरती येते. याला उधानाची भरती म्हणतात.

अष्टमिला चंद्र आणि सूर्य पृथ्वीला काटकोन करतात या दिवशी येणार्‍या भरतीला भांगेची भरती असे म्हणतात.
________________________________________
आमचे चॅनेल जॉईन करण्यासाठी @MPSCGeography येथे क्लिक करा.

🔹जगातील भौगोलिक उपनाव व त्यांची टोपण नावे :

भौगोलिक उपनाव - टोपणनाव

1) ऑड्रियाटिकची राणी - व्हेनिस (इटली)
2) उगवत्या सूर्याचा प्रदेश - जपान
3) काळे खंड - आफ्रिका
4) कांगारूची भूमी - ऑस्ट्रेलिया
5) गगनचुंबी इमारताचे शहर - न्यूयॉर्क
6) चीनचे अश्रू - व्हंग हो नदी
7) गोर्‍या माणसाचे कबरस्तान - गिनीचा किनारा
8) जगाचे छप्पर - पामिराचे पठार
9) दक्षिणेकडील इंग्लंड - न्यूझीलंड
10) नाईलची देणगी - इजिप्त
11) पवित्र भूमी - पॅलेस्टाईन
12) पाचुचे बेट - श्रीलंका
13) पूर्वेकडील ब्रिटन - जपान
14) भूमध्य सागराची किल्ली - जिब्राल्टर
15) मध्यरात्रीच्या सूर्याचा प्रदेश - नॉर्वे
16) गव्हाचे कोठार - युक्रेन
______________________________________
Join our channel here @MPSCGeography

🔹भारतातील सर्वात लांब :

1.भारतातील सर्वात लांब नदी - गंगा नदी (2,510 किमी.)
2.भारतातील सर्वात लांब धरण - हिराकुंड धरण (महानदीवर, ओरिसा)
3.भारतातील सर्वात लांब बोगदा - जवाहर बोगदा
4.भारतातील सर्वात लांब लेणी - अजिंठा
5.भारतातील सर्वात लांब रेल्वेमार्ग- जम्मूतावी ते कन्याकुमारी
6.भारतातील सर्वात लांब रेल्वेपुल - सोन नदीवरील पूल
7.भारतातील सर्वात लांब रस्ता - पूलगांधी सेतु
8.भारतातील सर्वात लांब विधुत रेल्वे मार्ग- दिल्ली ते कलकत्ता
9.भारतातील सर्वात लांब पूल - हावडा ब्रीज
10.भारतातील सर्वात लांब समुद्रावरील पुल
- सी-लिंक, मुंबई (वरळी-बांद्रा)
______________________________________
To join this channel click here @MPSCGeography
 

 

🔹महाराष्ट्र - जलाशय व धरणे:

1] कोयना - शिवाजी सागर - (कोयना) हेळवाक (सातारा)

2] जायकवाडी - नाथसागर (गोदावरी) औरंगाबाद

3] बाभळी प्रकल्प - (गोदावरी) नांदेड

4] भंडारदरा - (प्रवरा) अहमदनगर

5] गंगापूर - (गोदावरी) नाशिक

6] राधानगरी - (भोगावती) कोल्हापूर

7] मोडकसागर - (वैतरणा) ठाणे

8] उजनी - (भीमा) सोलापूर

9] तोतलाडोह - मेघदूत जलाशय (पेंच)- नागपूर

10] यशवंत धरण - (बोर) वर्धा

11] खडकवासला - (मुठा) पुणे

12] येलदरी - (पूर्णा) परभणी
_______________________________________
Join our channel @MPSCGeography

🔹 पृथ्वीवरील भूस्वरुपाचे प्रकार 🔹

1. व्दिपकल्प - 
एखाद्या भूभागाच्या तीन भागास पाणी व एका भागास जमीन असेल तर त्यास व्दिपकल्प असे म्हणतात. भारताचा दक्षिणेकडील भाग हा व्दिपकल्प म्हणून ओळखला जातो.

2. भूशीर -
व्दिपकल्पाचे अत्यंत निमुळते टोक समुद्रात खोलवर गेले असेल तर ते टोक भूशीर म्हणून ओळखले जाते. आफ्रिका खंडाच्या दक्षिणेकडील टोक केप ऑफ गुड होप जगातील सर्वात मोठे भूशीर ओळखले जाते.

3. खंडांतर्गत समुद्र - 
मध्यभागी समुद्र व भोवताली जमीन असल्यास त्या समुद्राला खंडातर्गत समुद असे म्हणतात.

4. बेट -
 एखाद्या भूखंडाच्या सभोवताली सर्वच बाजूने पाणीच असेल तर, असा भूखंड बेट म्हणून ओळखला जातो.

5. समुद्रधुनी - 
काही ठिकाणी पाण्याचा चिंचोळा भाग दोन भूखंडाच्यामध्ये पसरलेला असतो. ही चिंचोळी पाण्याची पट्टी सागराच्या दोन्ही भागाला जोडली जाते. त्याला समुद्रधुनी असे म्हणतात.

6. संयोगभूमी - 
दोन खंडांना जोडणारा जमिनीचा चिंचोळा भाग म्हणजे संयोगभूमी होय.

7. आखात - 
उपसागरांहूनही निमुळता असा समुद्राचा भाग तीन बाजूंनी जमिनीचे वेढला जातो तेव्हा त्यास आखात असे म्हणतात.

8. खाडी - 
आखातापेक्षाही चिंचोळा जमिनीत घुसलेला समुद्राचा पट्टा म्हणजे खाडी होय.

9. समुद्र किंवा सागर - 
महासागरापेक्षा आकाराने लहान असणार्‍या खार्‍या पाण्याच्या साठयाला समुद्र किंवा सागर असे म्हणतात. सागर हे महासागराचाच भाग असतो तर, काही समुद्र हे भुवेष्टित असतात.

उदा. अरबी समुद्र, भूमध्यसमुद्र, कॅस्पियन समुद्र

10. उपसागर -
 खार्‍या पाण्याच्या ज्या जलाशयाला तीनही बाजूंनी जमिनीने वेढलेले असते त्या जलाशयाला उपसागर असे म्हणतात. उपसागर हा सागरापेक्षा लहान असतो. उदा. बंगालचा उपसागर

नृत्य व संगीत क्षेत्रातील व्यक्ती  :

नृत्यप्रकार राज्य कलाकार
👉🏽कथ्थक:-उत्तर प्रदेश:-
बिरजू महाराज, गोपीकृष्ण, शंभू महाराज, सितारादेवी, महाराज कृष्णकुमार, रुची शर्मा, मंजिती दोव, मोहनराव कल्याणपूरकर.

👉🏽भरतनाट्यम :-तामिळनाडू:-
मिनाक्षी सुंदरम, टी. बालसरस्वती, इंद्राणी रेहमान, रुक्मिणीदेवी अरुंडेल, अलार्मेल वली, कृष्णमूर्ती, टी. के, महालिंगम

👉🏽कुचिपुडी:-आंध्रप्रदेश:-
राजा रेड्डी, चिना सत्यम, राधा रेड्डी, वेदांतम सत्यनारायण शर्मा, वेदांत सत्यनारायण शर्मा, स्वप्नसुंदरी

👉🏽मणीपुरी:-मणीपुर:-
रिटा देवी, झवेरी भगिनी, उदयशंकर, सविता मेहता,

👉🏽ओडीशी:-ओरिसा:-
गुरु केलुचरण महापात्रा, माधवी मूदूगल, सोनल मानसिंग, संजुकता पाणिग्रही, मोहन महापत्रा, यामिनी कृष्णमूर्ती,

👉🏽कथकली:-केरळ:-
कुंज कुरूप, शांता राव, पांचाली, करुणाकर, गुरु गोपीनाथन, कृष्णन कुट्टी

🔹२१ जून🔹

उत्तर गोलार्धातील सर्वात मोठा दिवस.

पृथ्वी ही सूर्याभोवती फिरते. या परिक्रमेत पृथ्वीला सूर्याभोवती फिरण्यास लागणाऱ्या वेगामुळे २१ जून हा दिवस १३ तास १३ मिनिटांचा असतो. त्यामुळे २१ जून हा वर्षातील सर्वात मोठा दिवस असतो. २१ जूनपासून उत्तरायन संपून दक्षिणायन सुरु होते.

या दिवशी दिवस मोठा तर रात्र लहान असते. पृथ्वी अक्षवृत्त साडे तेवीस डिग्रीच्या झुकावाने ११ हजार किमी प्रती तासाच्या गतीने पश्चिमेकडून पूर्व दिशेला फिरते. यासोबतच पृथ्वी आपल्या कक्षेतून एक लाख पाच हजार किमी तासाच्या वेगाने सुमारे ८९ कोटी ४० लाख किमी लंब वर्तुळाकार कक्षेत सूर्याची परिक्रमा करते. वर्षातील २१ जून जसा मोठा दिवस असतो तसाच वर्षातला लहान दिवस २२ डिसेंबर असतो.

दिवस व रात्रीचा कालावधी कमी-जास्त होणे आपण नेहमीच अनुभवित असतो. पृथ्वीचा अक्ष २३.५ अंशाने कलला असल्याने हे घडत असते. याचाच परिणाम म्हणूनही सूर्याचे उत्तरायण व दक्षिणायनसुद्धा आपल्याला अनुभवता येते. कोणत्याही वस्तूच्या पडणार्‍या सावलीचे निरीक्षण केल्यास सूर्याचे दक्षिणायन व उत्तरायण आपल्यासुद्धा लक्षात येऊ शकते. पृथ्वीवरील ऋतुसुद्धा पृथ्वीच्या अक्षाच्या कलत्या स्थितीमुळेच निर्माण होतात.

आकाशात वैषुविक आणि आयनिक वृत्तांचे दोन काल्पनिक छेदनबिंदू आहेत. त्यापैकी एका बिंदूत २१ मार्च रोजी सूर्य प्रवेश करतो (याला वसंत संपात बिंदू म्हणतात) तर त्याच्याविरुद्ध बिंदूत २२ सप्टेंबर रोजी सूर्य प्रवेश करतो (याला शरद संपात बिंदू म्हणतात.) या दोन्ही दिवशी रात्रीचा आणि दिवसाचा कालावधी हा सारखाच असतो. इतर दिवशी मात्र दिनमान आणि रात्रमान हे कधीच सारखे नसते.

२१ मार्चनंतर सूर्याचा प्रवास उत्तरेकडे सुरू होतो. याला उत्तरायण असे म्हणतात. यावेळी जसाजसा सूर्य उत्तरेकडे सरकतो. तसतसा दिवसाचा कालावधी वाढत जातो व रात्र कमी होऊ लागते. सूर्याचा हा उत्तरेकडचा प्रवास २१ जूनपर्यंत चालतो. या दिवशी सूर्य विषुववृत्ताच्या जास्तीत जास्त उत्तरेकडे असतो. अर्थात म्हणूनच या दिवशी दिवसाचा कालावधी अधिकाअधिक असतो व रात्र सर्वाधिक कमी कालावधीची असते. सूर्याच्या या अती उत्तरेकडील बिंदूला विष्टंभ म्हणजेच समर सोल्स्टाईस असे म्हणतात. या बिंदूपाशी सूर्य थोडासा थबकल्यासारखा भासतो व नंतर त्याचा परतीचा प्रवास सुरू होतो आणि येथून दिनमान कमी कमी होऊ लागते व रात्रमान वाढत जाते.

२२ सप्टेंबर रोजी सूर्य शरद संपात बिंदूपाशी पोहोचतो. त्या दिवशी दिनमान व रात्रमान सारखेच असते. २२ सप्टेंबरनंतर सूर्य विषुववृत्त ओलांडून दक्षिणेकडे सरकू लागतो आणि दक्षिणायनास प्रारंभ होतो. आता मात्र दिनमान कमी होऊन रात्रमान वाढत जाते. २२ डिसेंबर रोजी सूर्य जास्तीत जास्त दक्षिणेकडे असतो. या बिंदूला विंटर सोल्स्टाईस असे म्हणतात. या बिंदूत सूर्य असतानाच दिवस हा वर्षातील सर्वात लहान दिवस व रात्र ही सर्वात मोठी असते.

०१. हिमालयाच्या रोहतांग खिंडीनजीक कोणत्या नदीचा उगम आहे?
बियास

०२. भारताच्या कोणत्या राज्याची राजधानी सात वन्य टेकड्यांवर आहे?
तिरुवनंतपुरम

०३. कोणत्या राज्यात देशातील पहिले गायींचे अभयारण्य (Cow's Sanctuary) स्थापन्यात येणार आहे?
मध्य प्रदेश

०४. कोणत्या शहराला महाराष्ट्राची पर्यटन राजधानी म्हणून ओळखतात.
औरंगाबाद

०५. हुंडरू धबधबा भारताचा कोणत्या शहराजवळ आहे?
रांची

०६. फेकरी हा औष्णिक विद्युतप्रकल्प कोणत्या जिल्ह्यात आहे?
जळगाव

०७. मिनिकॉय, कदमत व बित्रा कोणत्या केंद्रशासीत प्रदेशाचे प्रांत आहेत?
लक्षद्वीप

०८. भारतीय पठारी प्रदेशाने किती क्षेत्र व्यापले आहे?
१२ लाख चौ.कि.मी.

०९. नर्मदा नदीच्या दक्षिण भागात असलेले भारतातील सर्वात मोठे पठार कोणते?
दख्खनचे पठार

१०. महाराष्ट्रास लागून कोणत्या राज्याची सीमा सर्वात जास्त लांब आहे?
मध्य प्रदेश

११. महाराष्ट्राच्या कोणत्या दिशेला सातपुडा पर्वतरांगा व गाविलगड टेकड्या आहेत?
उत्तर

१२. परभणी व नांदेड जिल्ह्यातील डोंगरांच्या रांगेला कोणती रांग म्हणतात?
निर्मळ रांग

१३. 'V' आकाराची दरी कशामुळे तयार होते?
नदीचे अपघर्षण

१४. दगडी कोळशाचा निकृष्ठ दर्जाचा प्रकार कोणता आहे?
Lignite

१५. बावन्न दरवाजांचे शहर म्हणून कोणते शहर ओळखले जाते?
औरंगाबाद

१६. Table Land नावाने कोणता भाग ओळखला जातो?
पाचगणी

१७. हाफलांग हे पर्वतीय पर्यटन स्थळ कोणत्या राज्यात आहे?
आसाम

१८. पोलो खेळाचा उगम कोणत्या राज्यात झाला आहे?
मणिपूर

१९. पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील सर्वांत खोल भाग कोणता?
मरियाना गर्ता

२०. गोवरी' कोणत्या भारतीय राज्यातील नृत्य-नाटक आहे?
राजस्थान

२१. घूमरा नृत्यात कोणत्या देवतेची पूजा केली जाते?
दुर्गा

२२. ग्रेट बॅरियर रीफ' कोणत्या महासागरात आहे?
प्रशांत महासागर

२३. या पैकी कोणत्या ग्रहाची कक्षा पृथ्वीच्या सर्वात जवळ आहे?
शुक्