24 февраля Владимир Путин объявил начале спецоперации в Украине, которая фактически является войной. По словам российских властей, целью «спецоперации» являются демилитаризация и денацификация Украины. Разбираемся, что же такое демилитаризация.

Демилитаризация — ликвидация военных объектов, укреплений и сооружений, а также запрет на содержание военных баз и войск в определенной зоне. Например, уничтожение оружия, заводов по его производству, боевой техники и так далее.

После процесса демилитаризации территория становится демилитаризованной зоной (ДМЗ). То есть, это территория, на которую конфликтующие стороны не могут распространять свои военные действия и операции.

ДМЗ должна отвечать четырем критериям:

— в ней не должно быть людей, участвующих в боевых действиях, мобильных боевых средств и мобильных военных снаряжений;

— стационарные военные установки и сооружения нельзя использовать во враждебных целях;

— власти и население не должны совершать любых военных действий;

— на территории не совершаются действия, связанные с военными усилиями.

В международной практике демилитаризации подвергались территории вдоль государственных границ при заключении перемирия. Например, одна из известных и старых демилитаризованных зон — граница между Южной (Республика Корея) и Северной (КНДР) Кореями. Длина демилитаризованной зоны между ними — 241 километр, ширина — 4 километра.

#masadictionary

24 ақпанда Владимир Путин Украинада арнайы операцияның басталғанын жариялады, бұл іс жүзінде соғыс. Ресей билігінің айтуынша, «арнайы операцияның» мақсаты — Украинаны демилитаризациялау және денацификациялау. Демилитаризация дегеніміз не? Түсіндіріп көрейік.

Демилитаризация — әскери объектілерді, бекіністер мен құрылыстарды жою, сондай-ақ белгілі бір аймақта әскери базалар мен әскерлерді ұстауға тыйым салу. Мысалы, қаруды, оны шығаратын зауыттарды, әскери техниканы және т.б. жою.

Демилитаризация процесінен кейін аумақ демилитаризацияланған аймаққа (ДМА) айналады. Яғни, бұл соғысушы тараптардың өздерінің әскери іс-қимылдары мен операцияларын тарата алмайтын аумақ.

ДМА төрт критериге жауап беруі тиіс:

– онда ұрыс қимылдарына қатысатын адамдар, соғыс құралдары мен әскери керек-жарақтар болмауға тиіс;
– стационарлық әскери қондырғылар мен құрылыстарды дұшпандық мақсатта пайдалануға болмайды;

– билік пен халық ешқандай соғыс қимылдарын жасамауы керек;

– аумақта әскери күштерді жасақтауға байланысты әрекеттер жасалмайды.

Халықаралық тәжірибеде бітім жасасу кезінде мемлекеттік шекаралар бойындағы аумақтар демилитаризацияға ұшырады. Мысалы, бізге белгілі қарусыздандырылған аймақтардың бірі — Оңтүстік (Корея Республикасы) мен Солтүстік (КХДР) Корея арасындағы шекара. Олардың арасындағы демилитаризацияланған аймақтың ұзындығы — 241 шақырым, ені — 4 шақырым.

#masadictionary

#masadictionary

Очищение общества, культуры, прессы, экономики, образования, юриспруденции, политики и других сфер от влияния нацистской идеологии.

Термин применяется в отношении исторических событий, искоренения нацистского наследия в германском и австрийском обществе после Второй мировой войны. Тогда денацификация проводилась по инициативе союзников по антигитлеровской коалиции после победы над нацистской Германией на основе Потсдамской конференции.

По итогам Потсдамской конференции были выработаны такие меры: убрать нацистов со всех постов, уничтожить национал-социалистическую партию и ее филиалы, привлечь к суду виновных в преступлениях против мира и человечности, отменить нацистское законодательство.

После падения Третьего рейха в Германии и Австрии были созданы местные комиссии по денацификации. Все немцы были поделены на пять категорий: «главные виновники», «обремененные виной», «менее обремененные виной», «попутчики» и «незатронутые».

Главных преступников осудил международный военный трибунал в Нюрнберге, гестапо (тайная государственная полиция), СС («охранные отряды»), СД (служба безопасности) объявили преступными организациями.

Процесс денацификации, осознания и искупления вины в Германии продолжается до сих пор — в прошлом году состоялся суд на 96-летней немкой, работавшей в концлагере.

Слово «денацификация» активно использует президент России Владимир Путин и другие чиновники высшего ранга, оправдывая ввод российских войск в Украину.

В идеале нужно освободить Украину, зачистить ее от нацистов. От пронацистски настроенных людей и идеологии, — заявлял пресс-секретарь Путина Дмитрий Песков.

Президент Украины Владимир Зеленский опроверг слова о «процветающем в Украине нацизме»:

Украина в ваших новостях и Украина в реальной жизни — это две совершенно разные страны. Вам говорят, что мы нацисты. Но разве может поддерживать нацизм народ, который за победу над нацизмом отдал больше восьми миллионов жизней? (имеются в виду потери во время Второй мировой войны — прим. ред.)

***

Қоғамды, мәдениетті, баспасөзді, экономиканы, білім беруді, заңнаманы, саясатты және басқа салаларды нацистік идеологияның әсерінен тазарту.

Бұл термин екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Германия мен Австрия қоғамындағы нацистік мұраны жоюға қатысты қолданылды. Денацификация Потсдам конференциясы негізінде нацистік Германияны жеңгеннен кейін Гитлерге қарсы коалицияға мүше одақтастардың бастамасымен жүргізілді.

Потсдам конференциясының қорытындысы бойынша мынадай шаралар әзірленді: фашистерді барлық лауазымдардан алып тастау, Ұлттық социалистік партияны және оның филиалдарын жою, бейбітшілік пен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін кінәлілерді сотқа тарту, нацистік заңнаманы жою.

Германия мен Австрияда Үшінші Рейх құлағаннан кейін жергілікті денацификация комиссиялары құрылды. Барлық немістер бес санатқа бөлінді: «негізгі кінәлілер», «кінәлілер», «ішінара кінәлілер», «кездейсоқ қатысушылар» және «қатысы жоқтар».

Бас қылмыскерлерді Нюрнбергтегі халықаралық әскери трибунал, гестапо (Құпия мемлекеттік полиция), СС («күзет жасақтары»), СД (қауіпсіздік қызметі) қылмыстық ұйымдар деп жариялады.

Германияда денацификация, болған оқиғаны түсіну және кінәні өтеу процесі әлі де жалғасуда. Былтыр концлагерьде жұмыс істеген 96 жастағы неміс әйелінің соты өтті.

«Денацификация» сөзін Ресей президенті Владимир Путин мен басқа да жоғары лауазымды шенеуніктер белсенді қолданады. Олар осылайша Ресей әскерінің Украинаға басып кіруін ақтайды.

Дұрысында Украинаны фашистерден, нацистік көзқарастағы адамдар мен идеологиядан тазарту керек, — деп Путиннің баспасөз хатшысы Дмитрий Песков мәлімдеді.

Украина президенті Владимир Зеленский «Украинадағы нацизм (ұлтшылдық)» жөніндегі мәлімдемелерді жоққа шығарды:

Сіздердің жаңалықтарыңыздағы Украина мен нақты өмірдегі Украина — екі түрлі ел. Сіздерге бізді фашист деп көрсетуде. Нацизмді жеңу үшін сегіз миллионнан астам азаматының өмірін құрбан еткен халық нацизмді қолдай ала ма? (екінші дүниежүзілік соғыс жөнінде айтылған — ред.)

#masadictionary

В послании народу 16 марта президент Казахстана Касым-Жомарт Токаев заявил, что Мажилис перейдет к смешанной системе: 70 % депутатов палаты будут избираться на пропорциональной (по партийным спискам), 30 % — на мажоритарной основе (с участием конкретных кандидатов).

Рассказываем, что такое пропорциональная избирательная система 👇

В последнее время появилось много новостей о том, что кого-то назначили депутатом Мажилиса. Это может показаться странным — разве депутатов не выбирают, а назначают? Если в стране пропорциональная избирательная система, то да.

При такой системе на выборах в представительные органы власти (парламент) избиратели голосуют не за конкретных кандидатов, а только за партии. А кто дальше будет представлять народ в парламенте, партии решают сами, и, соответственно, могут менять депутатов.

Места в парламенте по итогам выборов распределяются тоже не между кандидатами, а между партиями, в зависимости от того, кто набрал большее или меньшее количество голосов — то есть пропорционально — чем больше голосов наберет партия на выборах, тем больше депутатских мандатов ей достанется.

Перед выборами каждая партия формирует свой список кандидатов. Для этого могут проводить внутрипартийные выборы, праймериз. О том, что это такое, и как праймериз партии Nur Otan (сейчас Amanat) проходили в Казахстане в 2020 году, мы уже писали.

Тогда в партийные списки, помимо победителей праймериз, входили и другие «видные» члены партии. Кроме того, в 2020 году в Казахстане ввели квоту — в партийных списках теперь должно быть не менее 30 % женщин и молодых людей.

Последние парламентские выборы прошли в Казахстане 10 января 2021 года. По их итогам партия Nur Otan набрала 71,09 % голосов, «Ак жол» — 10,95 %, Народная партия Казахстана (НПК) — 9,10 %, «Ауыл» — 5,29 %, ADAL — 3,57 %. ADAL и «Ауыл» не преодолели необходимый 7-процентный порог. Партия Nur Otan получила 76 мандатов в Мажилисе, «Ак жол» — 12 мандатов, НПК — 10 мандатов.

***

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 16 наурызда жасаған кезекті жолдауында Мәжіліс аралас жүйеге ауысатынын мәлімдеді. Ол бойынша, депутаттардың 70 пайызы пропорционалдық (партиялық тізім), 30 пайызы мажоритарлық (өзін өзі ұсылу) жүйе бойынша сайланады.

Пропорционалдық жүйе дегеніміз не? Талдап көрелік 👇

Соңғы уақыттары Мәжіліске депутаттарды тағайындау жөнінде жиі еститін болдық. Бұл бір қарағанда түсініксіз болуы мүмкін. Негізінде депутаттарды тағайындамайды, сайлайды. Бірақ елде пропорциналды сайлау жүйесі болатын болса, онда партиялық тізім бойынша тағайындайды.

Бұндай жүйеде сайлаушылар жекелеген кандидатқа емес, тұтас партияға дауыс береді. Ал парламентке қандай адамның баратынын партия шешеді және ол депутаттарды қалаған уақытында алмастыра алады.

Парламенттегі орын да кандидаттар арасында емес, партиялардың сайлауда жинаған дауысына қарай бөлінеді. Яғни, қай партия көп дауыс жинайды, сол партия парламенттен көп орын алады.

Сайлау алдында әр партия өз кандидаттарын ұсынады. Ол үшін партияішілік праймериз өткізуі мүмкін. Оның не екенін, Nur Otan партиясы (қазіргі Amanat) 2020 жылы параймеризін қалай өткізгенін біз бұған дейін жазғанбыз. Ол уақытта партиялық тізімге праймериз жеңімпаздарымен қатар, партияның танымал мүшелері де енген. 2020 жылы Қазақстанда квота енгізген. Ол бойынша, партиялық тізімнің 30 пайызы әйелдер мен жастардан жасақталуы тиіс.

Қазақстанда парламент сайлауы 2021 жылдың 10 қаңтарында өткен. Нәтижесінде Nur Otan партиясы 71,09 %, «Ақ жол» — 10,95 %, Қазақстан Халық партиясы (ҚХП) — 9,10 %, «Ауыл» — 5,29 %, ADAL — 3,57 % дауыс жинаған. ADAL мен «Ауыл» партиялары 7 пайыздық межеден өте алмаған. Nur Otan — 76, «Ақ жол» — 12, ҚХП — 10 мандат алған.

#masadictionary

Думскроллинг (doom — «гибель, судьба, рок, Судный день» и scrolling — «прокрутка») — просмотр, чтение плохих новостей, несмотря на то что они расстраивают, огорчают и деморализуют.

Думскроллинг создает некоторую иллюзию контроля над происходящим. Также человек может считать просмотр ленты — неким гражданским долгом, а незнание происходящего, — признаком отсталости. Термин начали использовать чаще в начале пандемии коронавируса, сейчас он вновь стал актуален из-за войны в Украине.

Основная причина скроллинга — страх упустить какие-то значимые новости. Наш мозг хочет понять, что происходит и как это может повлиять на нас. Мы как будто пытаемся приготовить себя к потенциальной опасности. Тут действует логика: «предупрежден — значит вооружён».

Почему думскроллить — вредно?
Подобная иллюзия контроля, на самом деле, не дает преимуществ. Бесконечный просмотр ленты новостей способствует тому, что у человека развиваются тревожность, навязчивые состояния и накапливается стресс. К последствиям думскроллинга также можно отнести снижение концентрации и, как следствие, работоспособности. Впоследствии думскроллинг может привести к ухудшению сна и истощению нервной системы.

Алгоритмы новостных лент соцсетей анализируют то, что мы смотрим, и предлагают нам больше и больше аналогичных плохих новостей. Затем поиск и чтение тревожных статей может превратиться в зависимость, и человек может игнорировать свои мысли, ощущения и чувства.

***

Думскроллинг (doom — «өлім, тағдыр, ақырзаман» ал scrolling — «айналдыру») — көру, жағымсыз жаңалықтарды оқу, көңіл күйіңді түсірсе де көру.

Думскроллинг болып жатқан оқиғаларды бақылауда ұстағандай әсер беретін жалған кейіп танытады. Адам лентаны қарап шығуды — азаматтық парызым деп қарауы мүмкін, ал болып жатқан оқиғаларды білмеуді — артта қалғандық деп бағалайды.

Бұл термин коронавирус пандемиясының бастапқы кезеңінде жиі пайдаланылған. Украинадағы соғысқа байланысты ол қайтадан өзекті болып отыр. Скроллингтің негізгі белгісі — маңызды жаңалықтарды өткізіп аламын деп қорқу. Біздің миымыз не болып жатқанын және оның бізге қалай әсер ететінін білгісі келеді. Біз өз өзімізді болуы мүмкін қауіптерге алдын ала дайындағандай боламыз.

Думскроллить несімен зиянды?
Бақылауда ұстаудың иллюзиясы шын мәнінде ешқандай басымдық бермейді. Жаңалықтар лентасын үздіксіз қарау, стреске, күйзеліске алып келеді. Думскроллингтің салдарына концентрацияның төмендеуі, жұмысқа деген құлшыныстың жоғалуы жатады. Думскроллинг ұйықының бұзылуына жүйке жүйесінің бұзылуына алып келуі мүмкін.

Жаңалықтар лентасының алгоритмі бізге не көрсек соны көбірек ұсынады. Жағымсыз жаңалықтарды көп көрсеңіз, соны көбірек ұсынады. Жағымсыз жаңалықтарды көп оқыған сайын адам соған тәуелді болады және бара-бара өзінің ойларын сырып тастап, өзіндік сезімінен айырылуы мүмкін.

#masadictionary

Самовыдвиженец или независимый кандидат — политик, который принимает участие в выборах независимо, не состоя в какой-либо политической партии.

В Казахстане участие самовыдвиженцев в выборах сильно ограничено. Только в 2021 году у независимых кандидатов появилась возможность участвовать в выборах акимов районов, городов районного значения, сельских округов.

«Кандидатами от политических партий стали 878 человек (38,2 %). При этом стоит отметить, что своих кандидатов в сельские акимы выдвинули все 6 политических партий страны. Показательно также, что большинство кандидатов — 1 419 или 61,8 % от общего числа зарегистрированных, являются самовыдвиженцами», — отмечал госсекретарь РК Ерлан Карин, комментируя регистрацию кандидатов на выборы сельских акимов в 2021 году.

При этом, согласно действующему казахстанскому законодательству, самовыдвиженцы не могут выдвигаться на выборы в маслихаты, Мажилис и Сенат, а также не могут претендовать на должность главы государства.

В 2007 году, после внесения очередных поправок в Конституцию, была исключена возможность самовыдвижения кандидатов в депутаты парламента. Тогда власти заявили, что новые правила были разработаны для повышения роли партий и улучшения многопартийной политической системы. С тех пор самовыдвиженцы не имеют права избираться и быть избранными в парламент.

С 2018 года в Казахстане ввели пропорциональную (по партийным спискам, без самовыдвиженцев) модель выборности депутатов и местных представительных органов власти – маслихатов.

***

Өзін өзі ұсыну немесе тәуелсіз кандитат — бұл қандай да бір саясаткердің ешқандай саяси партияға, ұйымға мүше болмай ақ, сайлау қатысуы.

Қазақстанда тәуелсіз кандидаттардың сайлауға қатысуына көп шектеулер қойылған. 2021 жылы ғана оларға аудан, ауыл, аудандық маңызға ие қала әкімдерінің сайлауына қатысуға мүмкіндік берілді.

«Саяси партиялардың атынан қатысқан кандидаттардың жалпы саны 878 адам (38,2%) болды. Айта кететін бір жайт, ауыл әкімдерін сайлауға өз кандидаттарын алты партияның алтауы да ұсынды. Сайлауға қатысқан үміткерлердің басым көпшілігі өзін өзі ұсынғандар. Олардың саны 1 419 адам (61,8 %)», — деді ҚР мемлекеттік хатшысы Ерлан Қарин 2021 жылы ауыл әкімдерінің сайлауына кандидаттарды тіркеу кезінде.

Бірақ заң бойынша Қазақстанда тәуелсіз кандидаттар өзін өзі мәслихат, мәжіліс, сенат және президент сайлауына ұсына алмайды.

2007 жылы Конституцияға енгізілген кезекті өзгертулерден кейін тәуелсіз кандидаттар парламент депутаттығына өзін өзі ұсына алмайтын болды. Ол кезде билік бұны саяси партиялар мен көппартиялықты дамыту үшін жасалды деп түсіндірген. Сол уақыттан бері тәуелсіз кандидаттар парламент депутаттығына өзін өзі ұсына алмайды.

2018 жылы Қазақстанда пропорционалдық сайлау жүйесі (партиялық тізіммен) енгізілді.

Группа военных, захватившая власть насильственным путем. Как правило, хунты устанавливают в стране диктатуру и используют методы террора.

Само слово испанского происхождения, в оригинале означает «союз», «совещательное собрание».

В 1808 году хунта, собрание представителей светской и духовной власти Испании, избрала королем страны брата Наполеона — Жозефа Бонапарта. Это спровоцировало в стране революцию. Протестами руководили другие хунты, провинциальные. В итоге разногласия различных местных хунт всех уровней привели к многочисленным гражданским войнам в Испании. Сам же термин стал известен за пределами страны и приобрел негативную окраску.

Самые известные хунты в истории были в Аргентине (1810 год; 1976-1982 годы), Бразилии (1930 и 1969 годы), Греции (1967-1974 годы), Чили (1973-1990 годы), Польше (1981-1983 годы).

Одна из наиболее кровавых страниц в истории связана с Чилийской хунтой под предводительством Аугусто Пиночета. За 17 лет правления хунты по политическим мотивам были убиты либо пропали без вести более трех тысяч человек. 28 тысяч (есть данные, что около 40 тысяч) прошли через аресты и тюрьмы, многие подверглись пыткам, изнасилованиям.

Иногда слово «хунта» используют пропагандисты, чтобы создать негативный образ правительства. Например, этим термином пользовались многие российские государственные СМИ, говоря об украинской власти, сформировавшейся после Евромайдана и бегства пророссийского президента Виктора Януковича.

***

Билікті күшпен басып алған әскерилер тобы. Негізінде хунта елде диктатура орнатады және террор тәсілдерін қолданады.

Хунта сөзінің өзі испан тілінен шыққан. Ол — «одақ», «кеңесу жиыны» деген мағынаны білдіреді.

1808 жылы хунта, Испанияның діни және жоғарғы элита өкілдері кеңесіп, Наполеонның үлкен ағасы Жозеф Бонапартты король етіп сайлаған. Бұның арты революцияға алып келді. Оны аймақтық хунталар басқарды. Әртүрлі хунталардың келіспеушілігінің салдарынан Испания азаматтық соғыс өртіне оранды. Терминнің өзі Испаниядан тыс аймаққа тарап, ол жағымсыз сипатқа ие болды.

Тарихта ең танымал хунталар Аргентинада (1810, 1976-1982 ж.), Бразилия (1930 және 1969 ж.), Греция (1967-1974 ж.), Чили (1973-1990 ж.), Польша (1981-1983 ж.) болды.

Тарихта ең қанды хунта Чилидегі Аугусто Пиночет бастаған хунта болды. Ол ел басқарған 17 жылдың ішінде 3 мыңға жуық адам өлтірілді, із-түссіз жоғалып кетті. 28 мың адам (кейбір деректерде 40 мың адам) түрмеден, азаптау мен зорлық-зомбылықтан өткен.

Кей кездері пропагандистер белгілі бір үкіметті жағымсыз көрсету үшін хунта сөзін қолданады. Мысалы, Ресейдің мемлекеттік медиасы Еуромайданнан кейін Украина билігіне қатысты осы терминді қолдануда.

#masadictionary

Дефолт
Ситуация, когда заемщик не может выплатить проценты или полную сумму долга кредиторам. Дефолт бывает обычным (банкротство) и техническим. Они отличаются тем, что о банкротстве объявляет заемщик, а о техническом дефолте — кредитор.

Дефолт может быть применим к государству, компании и физлицу. Если дефолт наступил в государстве, то он называется суверенным. Процесс возмещения ущерба решается между государством-заемщиком и государством-кредитором. В случае дефолта компании ее активы могут продать, чтобы расплатиться с кредиторами, а затем ликвидировать ее. Если дефолт не масштабный, продают часть компании, выплачивают долги и затем она дальше функционирует.

Объявление банкротства физлиц — долгая процедура, в рамках которой человеку нужно пройти несколько юридических инстанций, чтобы урегулировать спор с кредиторами.

К причинам дефолта обычно относят неэффективное управление, сильную конкуренцию и форс-мажоры — разные экономические, политические и другие потрясения.

Последствия дефолта
Когда кто-то объявляет о дефолте, это влияет на кредитный рейтинг. Кредиторы будут видеть, что у государства/компании/физлица могут быть проблемы с платежеспособностью, соответственно, менее вероятно, что дадут им заем.

***

Дефолт
Несие алушының қарыз беруші алдында пайыздық үстем ақыны немесе берешекті толық қайтара алмау жағдайы. Дефолт қарапайым (банкроттық) және техникалық болып екіге бөлінеді. Олардың айырмашылығы өз-өзін банкрот деп қарыз алушы жариялайды. Ал техникалық дефолт деп несие беруші таниды.

Мемлекет, компания, жеке тұлғаның кез келгені дефолт деп танылады. Егер мемлекет дефолт болса, онда ол “тәуелсіз” деп аталады. Берешекті өтеу қарыз алушы мемлекет пен қарыз беруші мемлекет арасындағы келіссөз негізінде шешіледі. Ал компания дефолтқа ұшырайтын болса, онда ол өзіне тиесілі активтерді сатып берешегін өтейді және өз жұмысын тоқтатады. Егер дефолт ауқымды болмаса, компания активтерінің жартысын сатып, қалған бөлігімен жұмысын жалғастыра береді.

Жеке тұлғаны дефолт деп тану ұзақ прецесті талап етеді. Жеке тұлға қарыз берушімен есеп айырысу үшін бірнеше заңдық кезеңдерден өтуі тиіс.

Дефолтқа дұрыс басқармау, шамадан тыс бәсекелестік, төтенше жағдай (экономикалық, саяси факторлар) себеп болады.

Дефолттың салдары
Қандай да бір ел, компания, жеке тұлға дефолт деп жарияланса, ол оның несие рейтингіне кері әсер етеді. Кредиторлар оларға несие беруден бас таруы мүмкін.

#masadictionary

Президент Украины Владимир Зеленский в одном из своих выступлений предложил россиянам учить слова «репарации» и «контрибуции».

Вы возместите нам все, что сделали против нашей страны, против каждого украинца. В полном объеме. А погибших мы не забудем, – подчеркнул Зеленский.

Рассказываем, что такое репарации.

Репарации — от латинского «восстановление» — материальное возмещение ущерба, которое страна-агрессор выплачивает пострадавшей от нападения стране.

То есть, если страна-агрессор проигрывает в войне, она должна выплатить денежную компенсацию пострадавшим, восстановить разрушенную промышленность, инфраструктуру.

Размер и порядок выплат репараций устанавливает международный суд после окончания боевых действий.

Право на получение репараций впервые было обосновано в Версальском мирном договоре 1919 года. В нем зафиксирована ответственность Германии и ее союзников за убытки, понесенные гражданским населением стран Антанты (военно-политический блок России, Великобритании и Франции) вследствие Первой мировой войны.

После Второй мировой войны формы репарации с фашистской Германии и ее союзников были определены на Ялтинской и Постдамской конференциях в 1945 году. Половина всех будущих репараций — 10 миллиардов долларов — предназначалась СССР и Польше.

Репарации в отношении СССР выплачивались не деньгами. В Германии прошел масштабный демонтаж промышленных предприятий. По данным историка Михаила Семиряги, за несколько лет репараций в Германии было демонтировано и отправлено в СССР 2 885 разных фабрик и заводов, 96 электростанций, около 340 тысяч различных станков, 200 тысяч электромоторов, различное научное и лабораторное оборудование.

По данным украинского Forbes, с 24 февраля ущерб в Украине только от разрушений превышает 80 миллиардов долларов. Восстановиться после такого падения экономика сможет не раньше 2025 года. Если война будет затяжной, потери ВВП Украины, по оценке МВФ, только в этом году могут достичь 25–35 %.

#masadictionary

Жақында Украина президенті Владимир Зеленский мәлімдемелерінің бірінде ресейліктерге «репарация» және «контрибуция» сөздерін үйренуді ұсынды.

Сіздер біздің елімізге, әрбір украиналыққа істеген істеріңізді толығымен өтейтін боласыздар. Біз қаза тапқандарды еш уақытта ұмытпаймыз, — деді Зеленский.

Репарация сөзі туралы айтамыз.

Репарация — латын тілінен аурадрғанда «қалпына келтіру» дегенді білдіреді. Яғни, шабуыл жасаушы, арандатушы мемлекеттің зардап шеккен елге өтемақы төлеуі.

Егер арантатушы мемлекет соғыста жеңілетін болса, зардап шеккен елдің қираған қалаларын, инфроструктурасын қалпына келтіріп беруге міндетті.

Өтемақының мөлшері мен көлемін соғыс аяқталғаннан кейін халықаралық сот белгілейді.

Репарация төлеу (алу) ең алғаш 1919 жылы Версаль бейбіт келісімінде мүмкін болған. Онда бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде Германия мен оның одақтастарының Антанта елдерінің (Ресей, Ұлыбритания, Францияның әскери блогы) бейбіт халқына келтірілген шығындарды өтеу қарастырылған.

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін фашистік Германия мен оның одақтастарына репарация төлету 1945 жылы Ялта және Постдам конференциялары кезінде анықталды. Репарацияның жартысы (10 миллиард доллар) Кеңес одағы мен Польшаға берілді.

Кеңестер одағына репарация ақшалай төленген жоқ. Германияда өнеркәсіп кешендері бұзылып, КСРО-ға жөнелтілді. Тарихшы Михаил Семирягтың дерегінше, бірнеше жылдың ішінде Германиядан Кеңес одағына 2 885 әртүрлі зауыт, фабрика, 96 электростанция, 340 мың әртүрлі станоктар, 200 мың электромотор және лабораториялық құрылғылар жеткізілген.

Украиналық Forbes журналының мәліметінше, 24 ақпаннан бері Украинадағы қираған ғимараттардың ғана шығыны 80 миллиард доллардан асқан. Бұндай соққыдан кейін ел экономикасы тек 2025 жылға қарай қалпына келеді. Халықаралық валюта қорының есебінше, егер соғыс ұзаққа созылатын болса Украина ЖІӨ шығыны биылғы жылдың өзінде 25-30 пайыз болады.

#masadictionary

Образовано от двух слов: французского «bureau» — бюро, канцелярия и греческого «κράτος» — сила, власть, господство.

Это аппарат, который занимается управлением государством. Работники бюрократии — чиновники. Государственные учреждения, например, акиматы и РАГС — это части бюрократической системы. В бюрократии четкая иерархия — каждый чиновник подчиняется другому.

Также бюрократией в переносном смысле называют формализм, излишнюю бумажную волокиту.

Изначально термин «бюрократия» не имел негативного оттенка. Французский экономист Гурнэ ввел его в XVIII веке. Он обозначал им исполнительную власть. А в науку термин вошел в XIX веке, благодаря немецкому историку, социологу и экономисту Максу Веберу.

Под бюрократией Вебер подразумевал:
— жесткую организацию властных структур;
— правила и предписания, которые позволяют работать рационально;
— эффективный инструмент управления обществом.

Ученый выделил два вида этого понятия: позитивный и негативный.

Негативные свойства бюрократии:
— множество уровней организации — потеря контакта между ведомствами;
— негибкость — сложно вводить новые и современные инструменты работы;
— медлительность — слишком много звеньев в цепи действий.

Позитивные свойства бюрократии:
— функции между чиновниками четко распределены, что повышает эффективность;
— принятие квалифицированных и своевременных решений компетентными специалистами;
— тщательно отобранная и проверенная информация внутри госаппарата.

13 апреля Касым-Жомарт Токаев подписал указ «О мерах по дебюрократизации деятельности государственного аппарата». Согласно указу, в госорганах должен снизиться документооборот и отчетность, повыситься персональная ответственность руководителей и самостоятельность ведомств.

#masadictionary

Франсуздың «bureau» — бюро және гректің «κράτος» — күш, билік сөздерінен шыққан.

Бұл мемлекетті басқаратын аппарат. Бюрократияның жұмысшылары — шенеуніктер. Әкімшілік сияқты мемлекеттік мекемелер бюрократиялық аппараттың бір бөлшегі. Бюрократияда нақты билік тізбегі бар. Кез келген шенеунік өзінен жоғары лауазымды басшыға бағынады.

Бұдан бөлек, шамадан тыс қағазбастылықты бюрократия деп атайды.

Бастапқыда бюрократия термині жағымсыз мағынада болмаған. Оны қолданысқа алғаш рет франциялық экономист Гурнэ ХVІІІ ғасырда енгізген. Ол атқарушы билікті бюрократия деп атаған. Ғылымға терминді ХІХ ғасырда неміс экономист, тарихшысы Макс Вебер алып келді.

Вебер бюрократия деп:
— билік жүйесінің құрылымын;
— бір қалыпты жұмыс істеуге арналған ережелер мен тәртіпті;
— қоғамды тиімді басқаруға арналған құралдарды атады.

Ғалым бюрократияны жағымды және жағымсыз деп екіге бөлік қарастырды.

Жағымсыз бюрократия:
— ұйымдасудың көп болып кетуі — ведомства арасында байланыстың болмауы;
— басқаруда жаңа құралдарды енгізе алмау;
— шамадан тыс баяу жұмыс істеу.

Жағымды бюрократия:
— шенеуніктер арасындағы қызмет өзара нақтыланған;
— жауапты мамандардың тиісті шешімдерді уақытылы қабылдауы;
— аппарат ішінде нақты, тексерілген ақпараттар бойынша жұмыс істеу.

13 сәуірде президент Қасым-Жомарт Тоқаев «мемлекеттік аппаратты дебюрократиялау туралы» жарлыққа қол қойды. Жарлық бойынша, мемлекеттік органдарда қағазбастылық пен есеп беру азаюы тиіс. Ол өз кезегінде аппараттың жұмысын жақсартуы қажет.

#masadictionary

Республиканский референдум — это всенародное голосование по проектам Конституции, конституционных законов, законов и решений по иным наиболее важным вопросам государственной жизни Республики Казахстан. Референдумы могут проводиться на всей территории страны.

Согласно закону РК от №2592 от 2 ноября 1995 года, предметами референдума могут быть принятие Конституции, конституционных законов, законов Республики, внесение в них изменений и дополнений, а также решение иных наиболее важных вопросов государственной жизни страны.

Участвовать в референдумах могут все казахстанцы старше 18 лет, за исключением людей, признанных недееспособными и граждан, отбывающих срок в местах лишения свободы.

Согласно 27 статье закона «О референдуме», в бюллетене для голосования приводится формулировка каждого вынесенного вопроса и варианты ответа голосующего. В случае, если на референдум вынесено сразу несколько вопросов, то бюллетени для голосования, которые используют для каждого из них, должны различаться по цвету.

Бюллетени должны быть на двух языках, а также на языке большинства населения, компактно проживающего на определенной территории.

Принятые на референдуме законы вступают в силу со дня опубликования официального сообщения об итогах референдума, если законе не установлен другой срок.

Решение, которое принято на референдуме, имеет обязательную силу и не нуждается в каком-либо подтверждении актами президента или органов власти.

Воспрепятствование голосованию граждан на референдуме, а также ведению агитации по вопросам, вынесенным на него, подлог избирательных документов, заведомо неправильный подсчет голосов, нарушение тайны голосования или иное нарушение законодательства о республиканском референдуме — преступление.

29 апреля Касым-Жомарт Токаев предложил провести референдум по проекту поправок в Конституцию. Это будет третий референдум в истории независимого Казахстана.

#masadictionary

Республикалық референдум — Қазақстан Республикасында болатын Конституция мен конституциялық заңдарға және т.б маңызды оқиғаларға байланысты жүзеге асырылады. Референдум елдің барлық аймағында болады.

1995 жылдың 2 қарашасында қабылданған ҚР №2592 заңына сәйкес, Конституция, конституциялық заң қабылдау немесе оған өзгертулер мен толықтырулар енгізілген жағдайда референдум өткізуге болады.

Референдумға сотталып, жазасын өтеп жатқан азаматтар мен өздігінен жүріп-тұруға қауқарсыз адамдардан өзге 18 жасқа толған барлық қазақстандықтар қатыса алады.

Референдум туралы заңның 27 бабына сейкес, бюллетенге сұрақ пен жауап нұсқалары жазылады. Егер референдумға бір уақытта бірнеше мәселе шығарылған болса, онда әр сұраққа дайындалған бюллетеннің түстері әртүрлі болуы тиіс.

Бюллетен екі тілде және белгілі бір аймақта тұрып жатқан көпшілік халықтың тілінде болуы тиіс.

Референдумда қабылданған заң (заңда басқа мерзім көрсетілмесе) дауыс беру қорытындысы жарияланған уақытта күшіне енеді.

Референдумда қабылданған шешім президент немесе билік органдарының қандай да бір құжаттық растауын қажет етпейді.

Азаматтардың референдумда дауыс беруіне кедергі жасау, күн тәртібіне шығарылған сұрақтарға байланысты үгіт-насихат жүргізу, дауысты қате санау, құпия дауыс беру мен республикалық референдум заңын бұзу қылмыс болып табылады.

29 сәуірде президент Қасым-Жомарт Тоқаев Конституцияға түзетулер енгізуге байланысты референдум өткізуді ұсынған. Бұл Тәуелсіз Қазақстан тарихындағы үшінші референдум.

#masadictionary

В переводе с латыни repressio означает «подавление, угнетение».

Это насилие со стороны государства для защиты и поддержания нынешнего режима.

Ради этих целей госвласти и силовые структуры могут:

– заключать в тюрьму людей с «неугодными» политическими взглядами по разным причинам;
– ограничивать их свободу;
– налагать штрафы;
– высылать их или заставлять покинуть страну;
– лишить гражданства;
– давить на родственников;
– запугивать и шантажировать;
– убивать.

Масштабные политические репрессии в Казахстане начались в 1928 году. В 1930-х Сталин и Голощекин признали врагами народа членов движения «Алаш», а также других поэтов и писателей, представителей интеллигенции. Их сажали в тюрьмы, принуждали к тяжелому труду, а членов семей репрессированных заключали в специальные лагеря (например, ГУЛАГ). После обретения независимости они были оправданы казахстанским правительством.

Репрессии в той или иной форме продолжаются во многих постсоветских странах до сих пор. Например, в Беларуси политические активисты подвергались преследованиям до и после президентских выборов в 2020 году. Тысячи людей выходят на улицы в России, требуя освобождения лидера оппозиции Алексея Навального. Полиция задержала более 5 000 человек.

В Казахстане тоже оказывается давление на протестующих, политических и гражданских активистов. Мы уже рассказывали, с какими препятствиями сталкиваются желающие создать новые политические партии, а также писали о кеттлинге митингующих.

#masadictionary

Билік пен оның күштік құрылымдарының қазіргі режимді сақтап қалу үшін жасайтын зорлық-зомбылығы. Латын тілінен аударғанда репрессия басып-жаншу және қысым көрсету дегенді білдіреді.

Билік, оның күштік құрылымдары пікірі, сенімі мен көзқарасы ұнамаған адамдарды:

түрлі себеппен түрмеге қамайды;
бас бостандығын шектейді;
айыппұл салады;
елден қуып жібереді не кетуге мәжбүрлейді;
азаматтығын тартып алады;
жақындарына қысым көрсетеді;
үркітіп-қорқытады;
өлтіріп кетеді.
Қазақстанда саяси қуғын-сүргін 1930-жылдары басталды. КСРО мен елдің компартиясын басқарған Сталин мен Голощекин «Алаш» партиясы өкілдерін, басқа да ақын-жазушыларды халық жаулары деп танып, түрмеге қамады, жұмысқа жекті, отбасын арнайы лагерьлерге (мысалы ГУЛАГ) қамады. Оларды Қазақстан үкіметі тәуелсіздік алғаннан кейін ақтады.

КСРО құлағанымен оның аумағына кірген елдерде репрессия әлі де бар. Беларусьте президент Лукашенко режиміне қарсы саяси белсенділер қудаланып жатыр. Ресейде оппозиционер Алексей Навальныйды босатуын талап етіп мыңдаған халық көшеге шықты. 5 мыңнан астам адамды полиция ұстап әкетті, олардың көбіне күш көрсетті.

Қазақстанда да митиңге шыққандарға, билікке қарсы сөз сөйлегендерге, оппозиция партия құрғысы келетіндерге қысым көрсетіледі. Біз бұрын елде партия құрғысы келетіндер мен митиңге шығатындар қандай қысым көретінін жазғанбыз. Оқи отырыңыз 😊

#masadictionary

Рейдерство — это незаконное приобретение права собственности на долю участия в бизнесе, а также незаконное приобретение имущества и ценных бумаг или установление контроля над бизнесом.

Есть три типа рейдерства: белое, черное и серое.

— Белое рейдерство. Происходит в рамках закона, но против воли руководителей бизнеса. Например, преступники могут сорвать собрание акционеров или обострить конфликты между советом директоров. Инициировать проверки уполномоченными органами, саботировать работу, использовать инсайдерскую информацию о состоянии компании.

— Черное рейдерство происходит, когда рейдеры нарушают закон, захватывая бизнес: шантажируют, запугивают предпринимателей, применяют силу. Либо подкупают чиновников, выполняющих проверки, занимаются мошенничеством.

— Серое рейдерство. Этот вид рейдерства балансирует на грани криминальных и законных способов захвата. Рейдеры могут поглотить компании вполне законным путем, но на разных этапах поглощения могут использоваться криминальные инструменты.

По 249 статье УК РК, рейдерство наказывается следующим образом:
— штраф до пяти тысяч МРП (более 15 миллионов тенге);
— исправительные работы в том же размере;
— общественные работы до 1 200 часов;
— ограничение свободы до пяти лет с конфискацией имущества;
— лишение свободы до пяти лет с конфискацией имущества;
— к ограничению или лишению свободы добавляется лишение права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью на срок до двух лет.

Если рейдерство групповое или обвиняемый является госслужащим, то наказание строже: лишение свободы на 8–12 лет с конфискацией имущества, с лишением права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью до 10 лет, либо же с пожизненным лишением права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью.

#masadictionary

Рейдерлік – кәсіпкердің үлесін заңсыз меншіктеу, мүлік пен бағалы қағаздарды заңсыз иемдену немесе кәсіпкерлікке бақылау орнату.

Рейдерліктің үш түрі бар: ақ, қара және сұр рейдиң.

— Ақ рейдерлік. Заң аясында іске асырылса да, кәсіпорын басшыларының еркіне қарсы жүргізіледі. Мысалы, қылмыскерлердің акционерлер жиналысын бұзуы немесе директорлар кеңесі арасындағы қақтығыстарды ушықтыруы мүмкін. Уәкілетті органдардың тексерулерін, саботаж жұмыстарын бастау, компанияның жағдайы туралы инсайдерлік ақпаратты пайдалану да мүмкін.

— Қара рейдерлер бизнесті тартып алуға тырысады. Қылмыскерлер кәсіп иелерін қорқытып, бопсалайды, күш қолданады немесе тексеру жүргізетін, алаяқтықпен айналысатын шенеуніктерге пара береді.

— Сұр рейдерлік. Рейдерліктің бұл түрі кәсіпкерлерді үркітудің заңды, қылмыстық жолдарын қатар қолданады. Рейдерлер компанияларды толығымен заңды түрде басып ала алады, бірақ басып алудың әртүрлі кезеңдерінде қылмыстық құралдарды қолданады.

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 249-бабына сәйкес рейдерлік әрекетке мынадай жаза қолданылады:

— бес мың АЕК-ке дейін (15 миллион теңгеден астам) айыппұл;
— не сол мөлшерде түзеу жұмыстары;
— 1 200 сағатқа дейін мерзімде қоғамдық жұмыстар;
— мүлкі тәркіленіп, бас бостандығын бес жылға дейін шектеу;
— мүлкі тәркіленіп, бес жылға дейін бас бостандығынан айыру;
— шектеуге немесе бас бостандығынан айыруға екі жылға дейінгі мерзімге белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру қосылады.

Егер басып алу топтық болса немесе айыпталушы мемлекеттік қызметші болса, онда жаза қатаңырақ: мүлкі тәркіленіп, 10 жылға дейін белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыра отырып, 8 жылдан 12 жылға дейін бас бостандығынан айыру немесе белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айырылады.

#masadictionary