पुण्यामधील सेमिनार, क्लास, टेस्ट सिरीज, मुलाखत, पुस्तक प्रदर्शन , अभ्यासिका, इत्यादी MPSC संबंधीत माहिती पोस्ट केली जाईल.

जॉईन करा @MPSCPune

फक्त पुणे मधील मुलांनी जॉईन करावे.

समानार्थी शब्द

जॉईन करा @Marathi

समानार्थी शब्द

जॉईन करा @Marathi

समानार्थी शब्द

जॉईन करा @Marathi

समानार्थी शब्द

जॉईन करा @Marathi

समानार्थी शब्द

जॉईन करा @Marathi

🌹संग्रही ठेवावे असे🌹
टोपणनावाने लिहिणारे मराठी साहित्यिक, गद्यलेखक, कवी


मराठी भाषेत जेव्हा काव्यरचनेला सुरुवात झाली तेव्हापासून कवी बहुधा आपले पहिले नाव कविनाम म्हणून वापरत असत. ज्ञानेश्वर, तुकाराम, नामदेव, मोरोपंत, सगनभाऊ ही या कवींची प्रथम नावे होती. प्रथम नाव, मधले नाव आणि नंतर आडनाव लिहायची पद्धत नंतरच्या काळात सुरू झाली. आधुनिक काळातदेखील इंदिरा, कवी गोविंद, दत्त, नीरजा, पद्मा, मनमोहन, माधव, मीरा, यशोधरा, विनायक, संजीवनी या कवि-कवयित्रींनी स्वतःच्याच पहिल्या नावाने काव्यलेखन केले. अनेक कवींनी आपल्या सग्यासंबंधींच्या नावाला अग्रज, अनुज, कुमार, जूलियन, तनय, सुत, इत्यादी प्रत्यय लावून आपापली टोपणनावे सिद्ध केली. इतरांनी या पद्धतींशी फारकत घेऊन अत्यंत स्वतंत्र टोपणनावे घेतली आणि आपले काव्यलेखन केले.

१९६० पासून टोपणनावाखाली कविता करण्याची पद्धत मराठीतून बहुधा हद्दपार झाली आहे.

काही मराठी आणि अन्य भारतीय कवींच्या टोपणनावांची ही यादी :


अकिंचन
🌹वासू. ग. मेहेंदळे

अनंततनय
🌹दत्तात्रेय अनंत आपटे

अनंतफंदी
🌹अनंत भवानीबावा घोलप

अनंतसुत विठ्ठल, कावडीबाबा
🌹विठ्ठल अनंत पिंपळगावकर

अनिल
🌹आत्माराम रावजी देशपांडे

अनिल भारती
🌹शान्ताराम पाटील
(या कातरवेळी, तो सलीम राजपुत्र)

अशोक (कवी)
🌹नारायण रामचंद्र मोरे

अज्ञातवासी
🌹दिनकर गंगाधर केळकर

आधुनिक नीळकंठ
🌹बळवंत ऊर्फ बापूसाहेब भवाळकर

आनंद
🌹विनायक लक्ष्मण बरवे

आनंदतनय
🌹गोपाळ आनंदराव देशपांडे

इंदिरा
🌹इंदिरा संत

इंदुकांत
🌹दिनकर नानाजी शिंदे

उदासी/हरिहरमहाराज
🌹नीलकंठ रामकृष्ण पाळंदे

उद्धवचिद्धन/उद्धवचैतन्य/उधोबाबा/
🌹उद्धव xxxx कोकिळ

एकनाथ, एकाजनार्दन
🌹एकनाथ सूर्यनारायण पैठणकर

एक मित्र, विनायक
🌹विनायक जनार्दन करंदीकर

कलापी, बालकवी
🌹त्र्यंबक बापूजी ठोंबरे

कवीश्वरबास
🌹भानूभट/भास्करभट्ट xxxx बोरीकर

कावडीबाबा/अनंतसुत विठ्ठल
🌹विठ्ठल अनंत पिंपळगावकर

कांत
🌹वा.रा. कांत

काव्यशेखर
🌹भास्कर काशीनाथ चांदूरकर

किरात/भ्रमर
🌹कृष्णाजी लक्ष्मण सोमण

कुंजविहारी
🌹🌹हरिहर गुरुनाथ सलगरकर

कुमुदबांधव
🌹स.अ. शुक्ल

कुसुमाग्रज
🌹विष्णू वामन शिरवाडकर

केशवकुमार
🌹प्रल्हाद केशव अत्रे उर्फ आचार्य अत्रे

केशवसुत
🌹कृष्णाजी केशव दामले

केशवसुत
🌹नारायण केशव बेहेरे

के.स.रि.
🌹केशव सदाशिव रिसबूड

कोणीतरी
🌹नरहर शंकर रहाळकर

गिरीश
🌹शंकर केशव कानेटकर

गोपिकातनया
🌹कु.द्वारका हिवरगावकर(सौ.मनोरमा श्रीधर रानडे)

गोपीनाथ
🌹गोपीनाथ तळवलकर

गोमा गणेश
🌹गणेश कृष्ण फाटक

गोविंद
🌹गोविंद दत्तात्रय दरेकर

गोविंदपौत्र
🌹श्रीधर व्यंकटेश केतकर

गोविंदप्रभु
🌹गुंडम अनंतनायक राऊळ

गोविंदाग्रज
🌹राम गणेश गडकरी

ग्रेस
🌹माणिक सीताराम गोडघाटे

चक्रधर
🌹श्रीचांगदेव राऊळ

चंद्रशेखर
🌹चंद्रशेखर शिवराम गोऱ्हे

चेतोहर
🌹परशुराम नारायण पाटणकर

जगन्नाथ
🌹जगन्नाथ धोंडू भांगले

जगन्मित्र
🌹रेव्हरंड नारायण वामन टिळक

जननीजनकज
🌹पु.पां गोखले

टेंबे स्वामी/वासुदेवानंद सरस्वती
🌹वासुदेव गणेश टेंबे

ढोलीबुवा/महीपतिनाथ
🌹सखाराम केरसुणे

तुकाराम/तुका
🌹तुकाराम बोल्होबा/बाळकोबा मोरे/अंबिले/आंबले

दत्त
🌹दत्तात्रय कोंडो घाटे

दया पवार
🌹दगडू पवार

दामोदर
🌹वीरेश्वर सदाशिव ऊर्फ तात्या छत्रे

दा.ग.पा.
🌹दामोदर गणेश पाध्ये

दासोपंत/ दिगंबरानुचर
🌹दासो दिगंबर देशपांडे

दित्जू/माधव जूलियन
🌹माधव त्र्यंबक पटवर्धन

नामदेव
🌹नामदेव दामाशेटी शिंपी

नारायणसुत
🌹श्रीपाद नारायण मुजुमदार

निरंजन
🌹वसंत सदाशिव बल्लाळ

निशिगंध
🌹रा.श्री. जोग

निळोबा
🌹निळा मुकुंद पिंपळनेरकर

नीरजा
🌹नीरजा साठे

नृसिंहसरस्वती
🌹नरहरी माधव काळे

पठ्ठे बापूराव
🌹श्रीधर कृष्ण कुलकर्णी (रेठरेकर)

पद्मविहारी
🌹रघुनाथ गणेश जोशी

पद्मा
🌹पद्मा गोळे

पी.सावळाराम
🌹निवृत्तिनाथ रावजी पाटील

पुरु.शिव. रेगे
🌹पु.शि. रेगे

पूर्णदास
🌹बाबा उपसकर-राजाध्यक्ष

प्रभाकर शाहीर
🌹प्रभाकर जनार्दम दातार

फुलारी/बी रघुनाथ
🌹भगवान रघुनाथ कुलकर्णी

बहिणाबाई
🌹बहिणाबाई नथूजी चौधरी

(संत) बहिणाबाई
🌹कु.बहिणा आऊदेव कुळकर्णी (सौ.बहिणा रत्नाकर पाठक)

बापरखुमादेवीवर/बापविठ्ठलसुत
🌹ज्ञानदेव विठ्ठलपंत कुळकर्णी

बाबा आमटे
🌹मुरलीधर देवीदास आमटे

बाबुलनाथ
🌹विनायक श्यामराव काळे

बालकवी/कलापि
🌹त्र्यंबक बापूजी ठोंबरे

बाळा
🌹बाळा कारंजकर

बी; B
🌹बाळकृष्ण अनंत भिडे

बी; BEE
🌹नारायण मुरलीधर गुप्ते

बी रघुनाथ/फुलारी
🌹भगवान रघुनाथ कुलकर्णी

बोधलेबुवा
🌹माणकोजी भानजी जगताप

भगवानकवि
🌹भगवान रत्नाकर कर्‍हाडकर

भानजी
🌹भास्कर त्रिंबक देशपांडे

भानुदास/मामळूभट
🌹भानुदास पैठणकर(एकनाथांचे पणजोबा)

भावगुप्तपद्म
🌹पांडुरंग गोविंदशास्त्री पारखी

भावशर्मा
🌹के.(केशव) नारायण काळे

भालेंदु
🌹भालचंद्र/गुलाबराव सीताराम स

ुकथनकर

भ्रमर/किरात
🌹कृष्णाजी लक्ष्मण सोमण

मंदार
🌹एकनाथ पांडुरंग रेंदाळकर

मध्वमुनीश्वर
🌹त्रिंबक नारायणाचार्य ( आडनाव अनुपलब्ध)

मनमोहन
🌹गोपाळ नरहर उर्फ मनमोहन नातू

मनोहरबंधू
🌹भास्कर कृष्ण उजगरे

महिपती
🌹महिपती दादोपंत कांबळे-ताहराबादकर

महीपतिनाथ/ढोलीबुवा
🌹सखाराम केरसुणे

माणिक/माणिकप्रभू/माणिकबाबा
🌹माणिक मनोहर नाईक, हरकुडे

माधव
🌹माधव केशव काटदरे

माधव जूलियन, दित्जू/मा.जू./एम्.जूलियन
🌹माधव त्र्यंबक पटवर्धन

माधव मिलिंद
🌹कॅ. मा.कृ. शिंदे

माधवसुत
🌹दामोदर माधव कुळकर्णी

माधवानुज
🌹काशीनाथ हरी मोडक

मीरा
🌹मीरा तारळेकर

मुकुंदराय
🌹🌹मुकुंद गणेश मिरजकर

मुक्ताबाई/मुक्ताई
🌹मुक्ता विठ्ठलपंत कुलकर्णी

मुक्तिबोध
🌹शरच्चंद्र माधब मुक्तिबोध

मुक्तेश्वर
🌹मुक्तेश्वर चिंतामणी मुद्गल

मोरोपंत
🌹मोरेश्वर रामचंद्र पराडकर

यशवंत
🌹यशवंत दिनकर पेंढरकर

यशोधरा
🌹यशोधरा साठे

योगेश
🌹भालजी पेंढारकर

रंगनाथ स्वामी (निगडीकर)
🌹रंगनाथ बोपाजी घोडके

रघुनाथ पंडित
🌹रघुनाथ पंडित चंदावरकर, रघुनाथ
गणेश नवहस्त/नवाथे

रमेश बाळ
🌹बाळ सीताराम मर्ढेकर

राजहंस
🌹यादव शंकर वावीकर

राधारमण
🌹कृष्णाजी पांडुरंग लिमये

रामजोशी/कविराय
🌹राम जनार्दन जोशी

रामदास
🌹नारायण सूर्याजी ठोसर

वसंत
🌹वासुदेव बळवंत पटवर्धन

डॉ. वसंत अवसरे
🌹शांता शेळके (श्री अवसरे मुळात शान्ताबाईंचे स्नेही होते.)

वसंतविहार
🌹शंकर दत्तात्रय जोशी

वा.दा.ओ.
🌹वामन दाजी ओक

वामन पंडित
🌹वामन तानाजी शेषे / वा शेष

विठाबाई
🌹विठा रामप्पा नायक

विठा रेणुकानंदन
🌹विठ्ठल मनोहर बडवे-कुलकर्णी

विठ्ठल केरीकर
🌹विठ्ठल नरसिंह साखळकर

विठ्ठलदास
🌹विठ्ठल अनंत क्षीरसागर्/बीडकर

विंदा करंदीकर
🌹गोविंद विनायक करंदीकर

विनायक/एक मित्र
🌹विनायक जनार्दन करंदीकर

विष्णुदास
🌹कृष्णराव रावजी धांदरफळे

विसोबा खेचर
🌹विसोबा चाटे

विहंगम
🌹बाळकृष्ण लक्ष्मण अंतरकर

वैशाख
🌹त्र्यं.वि. देशमुख

शारदाश्रमवासी
🌹पुरुषोत्तम गोपाळ काणेकर

श्रीकृष्ण
🌹श्रीकृष्ण नीळकंठ चापेकर

श्रीधर
🌹श्रीधर ब्रह्मानंद नाझरेकर/खडके/देशपांडे

श्रीराम
🌹श्रीनिवास रामचंद्र बोबडे

संजीव
🌹कृष्ण गंगाधर दीक्षित

संजीवनी
🌹संजीवनी मराठे

सदानंदस्वामी
🌹सदानंद चिंतामणी उपासनी

सरस्वतीकंठाभरण
🌹दिनकर नानाजी शिंदे

साधुदास
🌹गोपाळ गोविंद मुजुमदार/पाटणकर

साने गुरुजी
🌹पांडुरंग सदाशिव साने

सामराज
🌹शामभट लक्ष्मण आर्वीकर (राजोपध्ये)

सांवतामाळी
🌹सांवता परसूबा माळी

सुधांशु
🌹हणमंत नरहर जोशी

सुमंत
🌹अप्पाराव धुंडिराज मुरतुले

सुहृद्चंपा
🌹पुरुषोत्तम शिवराम रेगे

सौमित्र
🌹किशोर कदम

स्वरूपानंद
🌹रामचंद्र विष्णू गोडबोले

हरिबुवा
🌹हरिबुवा शिंपी (हरीबोवा केरेश्वर भोंडवे)

हरिहरमहाराज/उदासी
🌹नीलकंठ रामकृष्ण पाळंदे

होनाजी
🌹होनाजी सयाजी शेलारखाने

ज्ञानेश्वर/ज्ञानदेव/ज्ञानाबाई/बापरखमादेवीवर/बापविठ्ठलसुत
🌹ज्ञानदेव विठ्ठलपंत कुलकर्णी
___________________________________________
आणखी मराठी व्याकरण विषयक माहिती मिळवण्यासाठी @marathi वर क्लिक करा , नंतर जॉईन वर क्लिक करा , आणि मराठी व्याकरणाचा अभ्यास करा.
__________________________________________
Telegram.me/marathi

🔹मराठी भाषेच्या इतिहासा -

मराठी भाषेच्या इतिहासाची उपलब्ध साधने

मराठी भाषेच्या इतिहासाची उपलब्ध साधने ग्रांथिक साधने,कोरीव लेख-शिलालेख,ताम्रपट;लोकसाहित्य, अप्रत्यक्ष साधने
प्रमाण साधने कागदपत्रांचा आधार शासकीय आदेश, राजाने काढलेली फर्माने आज्ञापत्रे, करारनामे, तहनामे आपापसातील पत्रव्यवहार दुय्यम साधने तवारिखा,बखरी,पोवाडे,स्रोत्रे

ऐतिहासिक उत्पत्ती

वेदपूर्वकालीन भाषा, वैदिक भाषा, संस्कृत, प्राकृत, अपभ्रंश इ. भाषेच्या स्वरुपावरुन प्रत्येक भाषेतील काही वैशिष्टे मराठी भाषेत दिसतात. त्यामुळे मराठी ही वेदपूर्वकालीन भाषेपासून, संस्कृतपासून, पालीपासून, प्राकृत भाषेपासून, महाराष्ट्री किंवा अपभ्रंश भाषेपासून तयार झाली असावी असा विचार अनेक अभ्यासक मांडतात मात्र त्यांच्यात एकमत अजूनही दिसून येत नाही.

मराठी भाषेच्या बाबतीत काही मते अशी-
वेदकालीन
वेदकालीन ज्या बोलीभाषा होत्या त्यावरुन मराठीचा जन्म झाला. या मताचे कारण असे की, वेदात संस्कृत भाषेच्या स्वभावाशी विसंगत भावाविशेष सापडतात. आणि इतर प्राकृत भाषेच्या रुपाशी जुळणारे विशेष सापडतात. पण एवढ्यावरुन अभ्यासक तिला प्राकृत पासुन निर्माण झाली असे मानण्यास तयार नाहीत. वेदकाळापासून इ.स.५०० - ७०० पर्यंत वेदकालीन प्राकृत भाषा समाजात वापरात नव्हत्या त्यामुळे हे मत योग्य वाटत नाही.

वेदकालीन ज्या बोलीभाषा होत्या त्यावरुन मराठीचा जन्म झाला. या मताचे कारण असे की, वेदात संस्कृत भाषेच्या स्वभावाशी विसंगत भावाविशेष सापडतात. म्हणजे वेदपुर्वकालीन भाषेत साधे स्वर, संयुक्त स्वर, आणि अर्धस्वर दिसतात. तिन्हीपैकी उच्चारदृष्ट्या अर्धस्वर हे प्रथमचे असावेत. अर्धस्वरापासून साधे स्वर निर्माण झाले आणि शेवटी संयुक्त स्वर असा क्रम आहे. तो संस्कृत मधे नाही, असे म्हणतात. आणि अभिजात संस्कृत हे व्याकरण, छंद,मात्रा, गण, यामुळे ते परिपूर्ण होते. वेदात वेदपुर्वीचे शब्द आहेत पण ते अभिजात संस्कृत मधे नाहीत त्या पुर्वीच्या भाषेचा प्राकृत आणि मराठी भाषेशी संबध दाखवण्याचा प्रयत्न या विषयाचे अभ्यासक करतात.

तमिळ-मराठी भाषा संबंध

मराठी भाषेचा ज्ञात इतिहास साधारणपणे हजार ते तेराशे वर्षांचा आहे. कन्नड आणि तेलुगू भाषा आणखी पाचशे वर्ष वरिष्ठ आहेत असे मानले जाते. मराठीच्या अगोदर प्राकृत-अपभ्रंश आणि महाराष्ट्री प्राकृत ह्यांचा वावर सुमारे १५०० वर्षे होता असे मानले तरी त्यापूर्वी महाराष्ट्रात कोणती भाषा बोलली जायची हा प्रश्न उरतोच. मराठी भाषेत त्या काळात असणारे जे स्थानिक द्रविड कुलोत्पन्न शब्द होते, ते आजही वापरात आहेत, "देशी" अशा अर्थाने भाषातज्ज्ञ त्यांचा उल्लेख करतात. डॉ.पां.दा. गुणे व भाषाशास्त्रज्ञ विल्सन ह्याने मराठीतील देशी शब्दांचे ॠण मान्य केले आहे. अनुलोम-प्रतिलोम पद्धतीने प्रत्येक मराठी शब्दाचा संबंध संस्कृतशी जोडणे तार्किक वाटत नाही, त्यामुळे भाषेचे जाणकार श्री.केतकर ह्यांचे मत संस्कृत देखील स्थानिक भाषांपासून तयार झाली असावी असे आहे, जे आत्यंतिक स्वरूपाचे वाटते.

भाषातज्ज्ञ विश्वनाथ श्री. खैरे ह्यांनी "संमत" सिद्धान्ताद्वारे मराठीचे मूळ तमिळ भाषेमध्ये शोधले असल्याचे त्यांनी द्रविड महाराष्ट्र, अडगुलं मडगुलं (पुस्तक) या पुस्तकांत सांगितले आहे. डॉ. श्री.ल. कर्वे ह्यांचेही मत तसेच आहे. तमिळ आणि जुनी मराठी (साधारणपणे सातशे ते आठशे वर्षापूर्वीची- संत ज्ञानेश्वरांच्या काळातील) ह्यांचे पदक्रम, व्याकरण, वाक्यरचना ह्यांत खूपच साम्य आहे. वापरात असलेले मराठी शब्द थोड्याफार फरकाने आजही तमिळमध्ये दिसून येतात. त्यामुळे फक्त संस्कृत आणि प्राकृत ह्याच भाषांच्या आरोपणांतून मराठीचा जन्म झाला हा तर्क योग्य वाटत नाही. तर त्या उलट खैरे ह्यांचा
संमत सिद्धान्त अधिक स्वीकारार्ह वाटतो. (संमत=संस्कृत-मराठी-तमिळ).

संस्कृतपासून मराठी

संस्कृतपासून मराठी भाषा निर्माण झाली असे एक मत आहे. संस्कृतपासून मराठी निर्माण झाली नाही कारण वर्णांने बदल, प्रयोगातील वेगळेपणा, उच्चारणातील फरक, वाक्प्रचार, इत्यादी बाबतीत दोन्हीही भाषेत खूप वेगळेपणा आहे. जे थोडेफार साम्य आहे ते पुरेसे नाही.

भाषाशुद्धी चळवळ

स्वातंत्र्यवीर सावरकर १९२३पासून १९३७पर्यंत रत्नागिरीला स्थानबद्ध होते. प्रत्यक्ष राजकारणात भाग घ्यायला त्यांना बंदी होती. तेव्हा त्यांनी समाजातील अंधश्रद्धा, कालबाह्य रूढी यांवर टीका करणारे पुष्कळ लेख 'किर्लोस्कर' मासिकातून लिहिले. १९२४मध्ये 'केसरीत' 'मराठी भाषेचे शुद्धीकरण' ही लेखमाला लिहिली. याच शीर्षकाची पुस्तिका नंतर प्रकाशित झाली.

ही लेखमाला सावरकरांनी रत्नागिरीत स्थानबद्ध असताना लिहिली असल्यामुळे आणि सावरकरांबद्दल सुशिक्षित समाजास आदर आणि कुतूहल वाटत असल्यामुळे त्यांच्या सांगण्याचा अनेकांवर प्रभाव पडला. भाषाशुद्धी करणे हे राष्ट्रकार्यच आहे. त्यामुळे आपण जरी राजकारणात भाग घेऊन इंग्रजी राजवटीचा प्रतिकार करू शकलो नाही तरी सावरकर सुचवितात त्याप्रमाणे

आपल्या भाषेचे शुद्धीकरण करून त्या रूपाने इंग्रजीची ह्कालपट्टी करू शकतो अशी सावरकरांच्या अनुयायांची श्रद्धा होती.

अरबी-फारसी आणि इंग्रजी शब्दांच्या ऐवजी मराठी आणि संस्कृत शब्दप्रयोग करावेत असे विनायक दामोदर सावरकर व त्यांच्या अनुयायांचे मत होते. ही सावरकरांची भूमिका माधवराव पटवर्धनांनी थोड्या फरकाने म्हणजे शक्य तिथे संस्कृतसुद्धा टाळावे व मराठी शब्द वापरावे अशा स्वरूपात मांडली(जळगाव साहित्य संमेलन अध्यक्षीय भाषण १९३६).

भाषाशुद्धी भूमिकेच्या मर्यादासुद्धा विविध व्यक्तींनी व्यक्त केल्या तर काहींनी टीकाही केली. १९२७च्या पुणे साहित्य संमेलनात श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकरांनी भूमिका अशी घेतली की कोणतीही भाषा अन्य भाषासंपर्कापासून अलिप्त राहू शकत नाही. दीर्घकाळ एकमेकींच्या सहवासात आदान-प्रदान होणे ही स्वाभाविक क्रिया आहे. जे शब्द मराठीशी एकरूप झाले आहेत ते केवळ अन्य भाषांतून आले या कारणासाठी त्यांना बहिष्कृत करणे अव्यवहार्य आहे. मराठीत हवा, जमीन, वकील गरीब, सराफ, महाल, इलाखा, जिल्हा, मुलूख, मसाला, हलवा, गुलकंद, बर्फी, मुद्दा ,अत्तर, तवा ,तपशील, सरबत असे शेकडो अरबी-फारसी शब्द आले आहेत व ते मराठीचा एक भाग झाले आहेत. त्यांना मराठीतून काढून टाकणे अशक्य आहे.

प्राध्यापक श्री.के. क्षीरसागर यांचा विरोध अधिक तीव्र होता."खरी भाषाशुद्धी आणि तिचे खरे वैरी सावरकर आणि पटवर्धन" हा क्षीरसागरांचा आक्रमक शैलीतील लेख त्या वेळच्या सह्याद्री मासिकात प्रकाशित झाला, त्यामुळे बरीच खळबळ निर्माण झाली. 'सह्याद्री' आणि 'लोकशिक्षण' या त्यावेळच्या मासिकांमधून भाषाशुद्धीबद्दलची मतमतांतरे मांडणारे अनेक लेख प्रकाशित झाले.

प्रा. क्षीरसागरांच्या मते भाषाशुद्धिवाद्यांना क्लिष्ट आणि विकृत शब्द निर्मितीचा रोग जडला आहे. भाषाशुद्धीचे कारण पुढे करून हल्ली जो उठतो तो नवे शब्द बनवत सुटला आहे. यामुळे मराठीचे स्वाभाविक सौंदर्य बिघडत असून फारसी आणि इंग्रजी शब्दांचे उच्चाटन व्हायच्या ऐवजी त्यांची आठवण पक्की होत आहे.

गोल्डन मीन साठी 'सुवर्णमध्य' 'क्रोकोडाइल टियर्स' साठी 'नक्राश्रू'; 'रेकॉर्ड ब्रेक' ला 'उच्चांक मोडणे' हे किंवा असले शब्द म्हणजे शब्दाला शब्द ठेवून केलेली भाषांतरे होत. या भाषांतरित शब्दांमुळे मूळ इंग्रजी शब्दच कृत्रिम रूपाने मराठीत येत आहेत. सर्वसामान्य मराठी माणसालाही कोणता शब्द कोठे वापरावयाचा ते स्वभावतःच कळते. 'कमाल' शब्द त्याज्य आणि 'पराकाष्ठा' तेवढा स्वीकार्ह असे तो मानणार नाही.तर 'प्रयत्नांची पराकाष्ठा' आणि 'मूर्खपणाची कमाल' असा योग्य वापर तो करील.
परभाषांमुळे अधिक पर्याय उपलब्ध होतात. त्यामुळे सूक्ष्म अर्थच्छटा व्यक्त करायला त्यांचा उपयोग होतो हे मत गो.कृ. मोडक यांनीही मांडले आहे. अर्भक, संतान, संतती, मूल, बालक हे सगळे स्वकीय शब्द आहेत. पण कोणता शब्द कोठे वापरावयाचा याचे संकेत वेगळे आहेत. यात औलाद या परकीय शब्दामुळे आणखी भर पडली आहे. सह्याद्री मासिकासाठी एका विस्तृत लेखाद्वारा न.चिं. केळकरांनी भाषाशुद्धीचे स्वागत करूनही तिच्या मर्यादा स्पष्ट केल्या आहेत. त्यांच्या पद्धतीने युक्तिवाद करताना त्यांनी म्हटले आहे, 'तत्त्वात जिंकाल पण तपशिलात हराल'.

स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतर 'भाषाशुद्धी' या प्रश्नाची 'चळवळ' होण्यासारखी स्थिती उरली नसली तरी अनेक भाषिक प्रश्नांची गुंतागुंत वाढली आहे असे दिसून येते.

जॉईन करा @Marathi

अनाथ = पोरका
अनर्थ = संकट
अपघात = दुर्घटना 
अपेक्षाभंग = हिरमोड
अभिवादन = नमस्कार, वंदन, प्रणाम 
अभिनंदन = गौरव
अभिमान = गर्व 
अभिनेता = नट
अरण्य = वन, जंगल, कानन  
अवघड = कठीण
अवचित = एकदम
अवर्षण = दुष्काळ
अविरत = सतत, अखंड
अडचण = समस्या
अभ्यास = सराव  
अन्न = आहार, खाद्य 
अग्नी = आग
अचल = शांत, स्थिर
अचंबा = आश्चर्य, नवल
अतिथी = पाहुणा  
अत्याचार = अन्याय
अपराध = गुन्हा, दोष
अपमान = मानभंग
अपाय = इजा 
अश्रू = आसू 
अंबर = वस्त्र
अमृत = पीयूष
अहंकार = गर्व
अंक = आकडा
आई = माता, माय, जननी, माउली 
आकाश = आभाळ, गगन, नभ, अंबर 
आठवण = स्मरण, स्मृती, सय
आठवडा = सप्ताह 
आनंद = हर्ष
आजारी = पीडित, रोगी 
आयुष्य = जीवन, हयात
आतुरता = उत्सुकता  
आरोपी = गुन्हेगार, अपराधी 
आश्चर्य = नवल, अचंबा
आसन = बैठक
आदर = मान  
आवाज = ध्वनी, रव 
आज्ञा = आदेश, हुकूम
आपुलकी = जवळीकता 
आपत्ती = संकट
आरसा = दर्पण 
आरंभ = सुरवात
आशा = इच्छा
आस = मनीषा
आसक्ती = लोभ
आशीर्वाद = शुभचिंतन 
इलाज = उपाय
इशारा = सूचना
इंद्र = सुरेंद्र
इहलोक = मृत्युलोक
ईर्षा = चुरस  
उत्सव = समारंभ, सण, सोहळा
उक्ती = वचन 
उशीर = विलंब
उणीव = कमतरता
उपवन = बगीचा
उदर = पोट
उदास = खिन्न
उत्कर्ष = भरभराट
उपद्रव = त्रास
उपेक्षा = हेळसांड
ऊर्जा = शक्ती
ॠण = कर्ज 
ॠतू = मोसम
एकजूट = एकी, ऐक्य
ऐश्वर्य = वैभव
ऐट = रुबाब, डौल 
ओझे = वजन, भार 
ओढा = झरा, नाला 
ओळख = परिचय
औक्षण = ओवाळणे 
अंत = शेवट 
अंग = शरीर
अंघोळ = स्नान 
अंधार = काळोख, तिमिर
अंगण = आवार
अंगार = निखारा
अंतरिक्ष = अवकाश 
कथा = गोष्ट, कहाणी, हकिकत 
कठीण = अवघड 
कविता = काव्य, पद्य 
करमणूक = मनोरंजन
कठोर = निर्दय
कनक = सोने
कटी = कंबर
कमळ = पंकज
कपाळ = ललाट
कष्ट = श्रम, मेहनत 
कंजूष = कृपण  
काम = कार्य, काज
काठ = किनारा, तीर, तट
काळ = समय, वेळ, अवधी 
कान = श्रवण
कावळा = काक
काष्ठ = लाकूड
किल्ला = गड, दुर्ग 
किमया = जादू 
कार्य = काम 
कारागृह = कैदखाना, तुरुंग
कीर्ती = प्रसिद्धी, लौकिक, ख्याती 
कुतूहल = उत्सुकता
कुटुंब = परिवार
कुशल = हुशार, तरबेज   
कुत्रा = श्वान  
कुटी = झोपडी
कुचंबणा = घुसमट
कृपण = कंजूष
कृश = हडकुळा
कोवळीक = कोमलता
कोठार = भांडार
कोळिष्टक = जळमट
खण = कप्पा  
खडक = मोठा दगड, पाषाण
खटाटोप = प्रयत्न
खग = पक्षी
खड्ग = तलवार
खरेपणा = न्यायनीती 
ख्याती = कीर्ती, प्रसिद्धी, लौकिक 
खात्री = विश्वास
खाली जाणे = अधोगती  
खिडकी = गवाक्ष
खेडे = गाव, ग्राम  
खोड्या = चेष्टा, मस्करी 
गरज = आवश्यकता
गवत = तृण 
गर्व = अहंकार 
गाय = धेनू, गोमाता
गाणे = गीत, गान 
गंमत = मौज, मजा
गंध = वास, दरवळ
ग्रंथ = पुस्तक  
गाव = ग्राम, खेडे
गुन्हा = अपराध
गुलामी = दास्य 
गोड = मधुर  
गोणी = पोते 
गोष्ट = कहाणी, कथा
गौरव = सन्मान  
ग्राहक = गिऱ्हाईक 
घर = सदन, गृह, निकेतन, आलय 
घरटे = खोपा
घागर = घडा, मडके  
घोडा = अश्व, हय, वारू 
________________________________________
आमचे मराठी व्याकरण चॅनेल जॉईन करण्यासाठी @marathi येथे क्लिक करा , ग्रुप ओपन झाल्यावर , join वर क्लिक करा.
________________________________________
Telegram.me/marathi 

🔹विभक्ती:

नाम, सर्वनाम किंवा तत्सम विकारी शब्द यांचे वाक्यातील क्रीयापादशी किंवा इतर शब्दांशी येणारे संबंध ज्या विकारांनी दाखविले जातात. त्यांना विभक्ती म्हणतात.

वाक्यातील एकमेकांशी असलेले संबंध ज्या विकारांनी दाखवले जातात, त्या विकारांना विभक्ती म्हणतात.
शब्दांना जी अक्षरे जोडली जातात, त्यांना विभक्तीचे प्रत्यय म्हणतात.
जी काही क्रिया घडलेली असते, ती सांगितलेली असते. म्हणून वाक्यातील क्रियापद सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे मुख्यपद मानले जाते. त्या मानाने इतर पदे

असतात. यावरून विभक्ती व विभक्तीचे अर्थ याबद्दल साधारणपणे असे म्हणतात.

विभक्त्यार्थ दोन प्रकार
१) कारकार्थ - कारक व कारकार्थ
२) उपपदार्थ - कर्ता, करण, कर्म

विभक्तीची आठ नावे
१) प्रथमा
२) द्वितीया
३) तृतीया
४) चतुर्थी
५) पंचमी
६) षष्ठी
७) सप्तमी
८) संबोधन

विभक्तीतीचे प्रत्यय - नी, ट, चा

विभक्ती - (एकवचन) - (अनेकवचन)
१) प्रथमा - प्रत्यय नाही - प्रत्यय नाही
२) द्वितीया - स, ला, ते - स, ला, ना, ते
३) तृतीया - ने, ए, शी - नी, शी, ही
४) चतुर्थी - स, ला, ते - स, ला, ना, ते
५) पंचमी - ऊन, हून - ऊन, हून
६) षष्ठी - चा, ची, चे - चे, च्या, ची
७) सप्तमी - त, ई, आ - त, ई, आ
८) संबोधन - प्रत्यय नाही - नो

विभक्तीतील रूपे
विभक्ती - (एकवचन) - (अनेकवचन)
१) प्रथमा - फूल - फुले
२) द्वितीया - फुलास, दुलाला - फुलांस, फुलांना
३) तृतीया - फुलाने, फुलाशी - फुलांनी, फुलांशी
४) चतुर्थी - फुलास, फुलाला - फुलांस, फुलांना
५) पंचमी - फुलातून, फुलाहून - फुलांतून, फुलांहून
६) षष्ठी - फुलाचा, फुलाची, फुलाचे - फुलांचा, फुलांची, फुलांचे
७) सप्तमी - फुलात - फुलांत
८) संबोधन - फुला - फुलांनी
----------------------------------------
अधिक माहितीसाठी जॉईन करा @Marathi

🔹उपसर्ग जोडून येणारे शब्द

मूळ शब्दाआधी जे अक्षर किंवा शब्द जोडला जातो, त्याला उपसर्ग म्हणतात.

(१) अ + चूक = अचूक

(२) अ + मर = अमर

(३) अ +पार =अपार

(४) अ + नाथ = अनाथ

(५) अ + पात्र = अपात्र.

(६) अ + चल = अचल

(७) अ + शांत = अशांत

(८) अ +ज्ञान = अज्ञान

(९) अ + माप = अमाप

(१०) अ +शुभ = अशुभ

(११) अ + सत्य = असत्य

(१२) अ + बोल = अबोल

(१३) अ + खंड =अखंड

(१४) अं + धार = अंधार

(१५) अ + समान = असमान

(१६) अ + स्थिर = अस्थिर

(१७) अ + न्याय = अन्याय

(१८) अ + पचन = अपचन

(१९) अ + जय = अजय

(२०) अ + प्रगत = अप्रगत

(२१) अ + मोल = अमोल

(२२) अ + योग्य = अयोग्य

(२३) कु + रूप = कुरूप

(२४) सु + काळ = काळ

(२५) सु + गंध = सुगंध

(२६) सु + पुत्र = सुपुत्र

(२७) सु + मार्ग = सुमार्ग

(२८) सु + यश = सुयश

(२९) सु + योग्य = सुयोग्य

(३०) वि + नाश = विनाश

(३१) आ + मरण = आमरण

(३२) ना + खूष = खूष

(३३) ना + पसंत = नापसंत

(३४) ना + पास = नापास

(३५) ना + बाद = नाबाद

(३६) बिन + चूक = बिनचूक

(३७) बिन + पगारी = बिनपगारी

(३८) गैर + हजर = गैरहजर

(३९) अप + मान = अपमान

(४०) अप + यश अपयश
-------------------------------------
जॉईन करा आमचे चॅनेल @marathi

🔹 समानार्थी शब्द 🔹

▪️निफड - गरज, जरूरी, लकडा
 
▪️निका - चांगला, पवित्र, योग्य, शुद्ध
 
▪️निमंत्रण - अवतण, आमंत्रण, बोलावण
 
▪️पंगत - भोजन, रांग, ओळ
 
▪️पत्नी - भार्या, बायको, अर्धांगी, अस्तुरी
 
▪️पान - पर्ण, पत्र, दल
 
▪️परंपरा - प्रथा, पद्धत, चाल, रीत
 
▪️प्रभात - उषा, पहाट, प्रात:काल
 
▪️पाठ - नियम, धडा, पुन्हा-पुन्हा म्हणने, पार्श्वभाग
 
▪️पार्वती - उमा, दुर्गा, गौरी, भवानी
 
▪️पुष्प - कुसुम, सुमन, फूल
 
▪️पिता - जनक, तीर्थरुप, बाप, वडील
 
▪️प्रताप - शौर्य, बहादुरी, पराक्रम, सामर्थ्य
 
▪️पुरुष - मर्द, नर, मनुष्य
 
▪️पाखरू - पक्षी, खग, द्विज, विहंग
 
▪️पुरातन - जुनाट, प्राचीन, पूर्वीचा
 
▪️प्रख्यात - ख्यातनाम, प्रसिद्ध, नामांकित
 
▪️पाय - चरण, पाऊल, पद
 
▪️पोपट - शुक, रावा, राघू, कीर
 
▪️प्रौढ - प्रगल्भ, घीट, शहाणा
 
▪️प्रवाह - पाझर, धार, प्रस्त्रव
 
▪️फाकडा - माणीदार, हुशार, ऐटबाज, रुबाबदार
 
▪️फट - चीर, खाच, भेग
 
▪️फोड - सूज, फुगलेला भाग, फुगारा
 
▪️फरक - अंतर, भेद
----------------------------------------------
मराठी व्याकरण विषयक अधिक माहितीसाठी जॉईन करा @Marathi

https://t.me/Marathi

🔰 मराठी म्हणी व त्यांचे अर्थ 🔰

सर्व लेख वाचण्यासाठी Instant View बटनावर क्लिक करा

अधिक माहितीसाठी आमचे मराठी व्याकरण चॅनेल जॉईन करायला विसरू नका ; जॉईन करण्यासाठी @Marathi येथे क्लिक करा.

💢 शब्दसिद्धी व त्याचे प्रकार💢

शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे सिद्ध कसा झाला आहे यालाच
'शब्दसिद्धी' असे म्हणतात.

⭕शब्दांचे खालील प्रकार पडतात.

🌀 तत्सम शब्द

जे संस्कृत शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बादल न होता आले आहेत त्यांना 'तत्सम शब्द ' असे म्हणतात.

💠उदा.
राजा, भूगोल, चंचू, पुष्प, परंतु, भगवान, कर, पशु, अंध, जल, दीप, पृथ्वी, तथापि, कवि, वायु, भीती, पुत्र, अधापि, मति, पुरुष, शिशु, गुरु, मधु, गंध, पिता, कन्या, वृक्ष, धर्म, सत्कार, समर्थन, उत्सव, विद्वान, संत, निस्तेज, कर, जगन्नाथ, दर्शन, उमेश, स्वामि, मंदिर, तिथी, सूर्य, स्वल्प, घृणा, पिंड, कलश, प्रात:क, दंड, पत्र, ग्रंथ, उत्तम, आकाश पाप, मंत्र, शिखर, सूत्र, कार्य, होम, गणेश, सभ्य, कन्या, देवर्षि, वृद्ध, संसार, प्रीत्यर्थ, कविता, उपकार, परंतु, गायन, अश्रू, प्रसाद, अब्ज, राजा, संमती, घंटा, पुण्य, बुद्धी, अभिषेक, संगती, श्रद्धा, प्रकाश, सत्कार, देवालय, तारा, समर्थन, नयन, उत्सव, दुष्परिणाम, नैवेध.

🌀 तदभव शब्द

जे शब्द संस्कृत मधून मराठीमध्ये येतांना त्यांच्या मूळ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दांना 'तदभव शब्द' असे म्हणतात.

💠उदा.
घर, पाय, भाऊ, सासू, सासरा, गाव, दूध, घास, कोवळा, ओळ, काम, घाम, घडा, फुल, आसू, धुर, जुना, चाक, आग, धूळ, दिवा, पान, वीज, चामडे, तहान, अंजली, चोच, तण, माकड, अडाणी, उधोग, शेत, पाणी, पेटी, विनंती, ओंजळ, आंधळा, काय, धुर, पंख, ताक, कान, गाय.

🌀देशी/देशीज शब्द

महाराष्ट्रातील मूळ रहिवाशांच्या बोलीभाषेमधील वापरल्या जाणार्या शब्दांना 'देशी शब्द' असे म्हणतात.

💠उदा.
झाड, दगड, धोंडा, घोडा, डोळा, डोके, हाड, पोट, गुडघा, बोका, रेडा, बाजारी, वांगे, लुगडे, झोप, खुळा, चिमणी, ढेकूण, कंबर, पीठ, डोळा, मुलगा, लाजरा, वेढा, गार, लाकूड, ओटी, वेडा, अबोला, लूट, अंघोळ, उडी, शेतकरी, आजार, रोग, ओढा, चोर, वारकरी, मळकट, धड, ओटा, डोंगर.

🌀 परभाषीय शब्द :

संस्कृत व्यतिरिक्त इतर भाषांमधून मराठीत आलेल्या शब्दांना ' परभाषीय शब्द' असे म्हणतात.

🌀1) तुर्की शब्द

💠कालगी, बंदूक, कजाग

🌀2) इंग्रजी शब्द

💠टी.व्ही., डॉक्टर, कोर्ट, पेन, पार्सल, सायकल, स्टेशन, हॉस्पिटल, बस, फाईल, रेल्वे, पास, ब्रेक, कप, मास्तर, फी, बॉल, स्टॉप, ऑफिस, एजंट, टेलिफोन, सिनेमा, सर्कस, पॅंट, बॅट, पोस्ट, तिकीट, ड्रायव्हर, मोटर, कंडक्टर, नंबर, टीचर, सर, मॅडम, पेपर, नर्स, पेशंट, इंजेक्शन, बटन ड्रेस, ग्लास, इत्यादी.

🌀 3) पोर्तुगीज शब्द
बटाटा, तंभाखू, पगार, बिजागरी, कोबी, हापूस, फणस, घमेले, पायरी, लोणचे, मेज, चावी, तुरुंग, तिजोरी, काडतुस.

🌀4) फारशी शब्द
💠रवाना, समान, हकीकत, अत्तर, अब्रू, पेशवा, पोशाख, सौदागार, कामगार, गुन्हेगार, फडवणीस, बाम, लेजीम, शाई, गरीब, खानेसुमारी, हजार, शाहीर, मोहोर, सरकार, महिना हप्ता.

🌀 5) अरबी शब्द
अर्ज, इनाम, हुकूम, मेहनत, जाहीर, मंजूर, शाहीर, साहेब, मालक, मौताज, नक्कल, जबाब, उर्फ, पैज, मजबूत, शहर, नजर, खर्च, मनोरा, वाद, मदत, बदल.


🌀6) कानडी शब्द
हंडा, भांडे, अक्का, गाजर, भाकरी, अण्णा, पिशवी, खोली, बांगडी, लवंग, अडकित्ता, चाकरी, पापड, खलबत्ता, किल्ली, तूप, चिंधी, गुढी, विळी, आई, रजई, तंदूर, चिंच, खोबरे, कणीक, चिमटा, नथ, तांब्या, उडीद, पाट, गाल, काका, टाळू, गादी, खिडकी, गच्ची, बांबू, ताई, गुंडी, कांबळे.

🌀7) गुजराती शब्द
सदरा, दलाल, ढोकळा, घी, डबा, दादर, रिकामटेकडा, इजा, शेट.

🌀8) हिन्दी शब्द
बच्चा, बात, भाई, दिल, दाम, करोड, बेटा, मिलाप, तपास, और, नानी, मंजूर, इमली.

🌀 9) तेलगू शब्द
ताळा, अनरसा, किडूकमिडूक, शिकेकाई, बंडी, डबी.

🌀10) तामिळ शब्द
चिल्ली, पिल्ली, सार, मठ्ठा.


....,.......

★|| eMPSCkatta ||★

🚫 महत्वाची सूचना 🚫

मित्रानो ,
आपले चॅनेल सुरु होऊन बरेच दिवस झाले , दरम्यानच्या काळात आपण बऱ्याच पोस्ट चॅनेल वरती केल्या आहेत.बराच माहितीचा साठा आपल्या चॅनेल वरती आहे.

तुम्हाला यातील काही मागील पोस्ट आपणास रेफरन्स साठी किंवा फावल्या वेळात पहावयाच्या असतील तर एका सोप्या स्टेप मध्ये आपण हि माहिती मिळवू शकता .

प्रथम आपले चॅनेल @Marathi ओपन करा , चॅनेल च्या वरच्या उजव्या कोपऱ्यात तीन उभ्या टिम्ब आहेत त्यावर क्लिक करा , सर्च ऑप्शन येईल तिथे आपणास हवी असलेली माहिती चा शब्द टाईप करून सर्च करा , तो शब्द अंतर्भूत असलेल्या आजवरच्या सर्व पोस्ट दिसतील.

उदा:
समजा आपल्या चॅनेल वरील " समास " चे लेख शोधायचे आहेत तर आपण सर्च मध्ये फक्त " समास " हा शब्द टाईप केला तर सर्व लेख दिसतील. ज्याप्रमाणे आपण pdf मध्ये एखादा शब्द शोधतो त्या प्रमाणेच इथेही शोधू शकतो.चला तर मग लगेच आपणास हवी ती माहिती सर्च करायला सुरुवात करा.

आहे ना फायदेशीर...?
_____________________________________
आपल्या सर्व मित्राना आपल्या @Marathi चॅनेल वर जॉईन करा.

निबंध लेखन

व्यक्ती आणि त्यांची आत्मचरित्रे