🔹क्रियापद

🏀 वाक्याच्या अर्थ पूर्ण करणार्‍या क्रियावाचक शब्दालाच 'क्रियापद' असे म्हणतात.

उदा....

1) गाय दूध देते.

2)आम्ही परमेश्र्वराची प्रार्थना करतो.

3)मुलांनी खरे बोलावे.

4)आमच्या संघाचे ढाल जिंकली.

🏀 *धातु*---- :

*क्रियापदातील प्रत्यय रहित मूल शब्दाला 'धातु' असे म्हणतात*

उदा. दे, कर, बोल, जिंग, ये, जा, उठ, बस, खा, पी, इत्यादी.

🏀 *धातुसाधीते/ कृदंते*
धातुला विविध प्रत्यय लागून क्रिया अपुरी दाखविणार्‍या शब्दांना 'धातुसाधीत' किंवा 'कृंदते' असे म्हणतात.

उदा....
🏀ह्या मुली पुर्वी चांगल्या गात.

🏀त्या आता गात नाहीत.

वरीला वाक्यात 'गा' या धातूला त
हा प्रत्यय लागून गात अशी क्रियावाचक रुपे आली आहेत.
पहील्या वाक्यात गात हे वाक्याचा अर्थ पूर्ण करते.म्हणून ते क्रियापद
आहे.
दुसऱ्या वाक्यात गात हे केवळ धातूसाधित आहे.

🏀 *धातुसाधीते वाक्याचा शेवटी कधीच येत नाही ते वाक्याच्या सुरूवातीला किंवा वाक्याच्या मध्ये येतात*


🏀 *फक्त संयुक्त क्रियापदातच धातुसाधीते क्रियापदाचे काम करते*

उदा.
क्रियापदे- केले, करतो, बसला, लिहितो, खातो.

धातुसाधिते- करून, बसता, लिहून, खतांना, खाणारी, लिहितांना, बोलतांना.

धावणे आरोग्यासाठी चांगले असते. (धावणे-धातुसाधीत, असते-क्रियापद)

🏀त्यांच्या घरात खाणारी माणसे पुष्कळ आहेत. (खाणारी-विशेषण, खाणारी-धातुसाधीत, आहेत-क्रियापद)

🏀जहाज समुद्रात बुडतांना मी पाहिले. (बुडतांना- क्रियाविशेषण, बुडतांना-धातुसाधीते, पाहिले–क्रियापद)
क्यात क्रिया करणारा एक व ती.

उदा.
गाय दूध देते.

पक्षी मासा पकडतो.

गवळी धार काढतो.

राम आंबा खातो.

अनुराग निबंध लिहितो.

आरोही लाडू खाते.


🏀वाक्यात क्रिया ज्याच्यामार्फत होते त्याला कर्ता म्हणतात.

उदा......
गुरुजीनी फळ्यावर लिहिले.
यात कर्ता गुरुजी.

🏀वाक्यात क्रिया ज्याच्यावर घडली त्याला कर्म म्हणातात.
उदा....
राम चित्र काढतो इथे कर्म चित्र होते.

🔹मराठी व्याकरण प्रश्नमंजुषा
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰

*प्रश्न: १)* मी दोन शब्द किंवा दोन वाक्ये यांना जोडतो. मी कोण?

*१) विशेषण*

*२) केवलप्रयोगी*

*३) शब्दयोगी*

*४) उभयान्वयी*

4⃣✔

*प्रश्न: २)* मी क्रियापदाबद्दल अधिक माहिती सांगतो... मी कोण?

*१) विशेषण*

*२) क्रियाविशेषण*

*३) केवलप्रयोगी*

*४) शब्दयोगी*

2⃣✔

*प्रश्न: ३)* शब्दांच्या जाती म्हणजे शब्दांचे......

*१) खेळ*

*२) प्रकार*

*३) अर्थ*

*४) वैशिष्ट्य*

2⃣✔

*प्रश्न: ४)* वाक्य हे ....... चे बनलेले असते.

*१) क्रियापदांचे*

*२) शब्दांचे किंवा पदांचे*

*३) नामाचे*

*४) विशेषणाचे*

2⃣✔

*प्रश्न: ५)* ध्वनींच्या चिन्हांना..... म्हणतात.

*१) अक्षरे*

*२) चिन्हे*

*३) वर्ण*

*४) वाक्य*

1⃣✔

*प्रश्न: ६)* विकारी व अविकारी यांना अनुक्रमे ...... म्हणतात.

*१) सव्यय व अव्यय*

*२) नाम व सर्वनाम*

*३) विशेषण व क्रियाविशेषण*

*४) शब्दयोगी व उभयान्वयी*

1⃣✔

*प्रश्न: ७)* जे शब्द क्रिया दाखवून वाक्याचा अर्थ पूर्ण करतात त्यांना.... म्हणतात.

*१) क्रियाविशेषण*

*२) क्रियापदे*

*३) विशेषणे*

*४) उभयान्वयी*

2⃣✔

*प्रश्न: ८)* जे शब्द नामाबद्दल अधिक माहिती सांगतात व त्यांचे क्षेत्र मर्यादित करतात त्यांना ...... म्हणतात.

*१) क्रियाविशेषणे*

*२) केवलप्रयोगी*

*३) विशेषणे*

*४) शब्दयोगी*

3⃣✔

*प्रश्न: ९)* सावळाच रंग तुझा पावसाळा नभापरि ||

या पद्यपंक्तीतील अलंकार ओळखा.

*१) उपमा*

*२) रूपक*

*३) श्लेष*

*४) अपन्हुती*

1⃣✔

*प्रश्न: १०)* 'अकलेचा खंदक' या वाक्प्रचाराचा अर्थ-

*१) जबाबदारी टाळणे*

*२) लठ्ठ होणे*

*३) मूर्ख मनुष्य*

*४) शेवट करणे*

3⃣✔
=======================
जॉईन करा आमचे चॅनेल @marathi

🔹अलंकार
〰〰〰〰〰〰〰


✔५) पर्यायोक्ती:- एखादी गोष्ट आडवळणाने सांगणे.त्याचे वडील 'सरकारी पाहुणचार' घेत आहेत. ( तुरुंगात आहेत)
〰〰〰〰〰〰〰
✔६) विरोधाभास:- एखाद्या विधानात वरवर विरोध दिसतो पण वास्तवात तसा नसतो.
〰〰〰〰〰〰〰〰
🔺उदा:-
1. जरी आंधळी मी तुला पाहते
2. सर्वच बोलू लागले की कोणी ऐकत नाही
〰〰〰〰〰〰〰〰
✔७) व्यतिरेक:- (विशेष स्वरूपाचा अतिरेक) व्यतिरेक हा मराठी भाषेच्या अर्थालंकाराचा एक उपप्रकार
आहे.

1. "जेव्हा कोणत्याही काव्यात वा वाक्यात उपमेय हे उपमानापेक्षा श्रेष्ठ दाखविले जाते तेव्हा 'व्यतिरेक' अलंकार होतो."
〰〰〰〰〰〰〰〰〰
🔺उदा.-
'अमृताहुनि गोड नाम तुझे देवा'

🔺स्पष्टीकरण- प्रस्तुत उदाहरणात परमेश्वराचे नाव हे
उपमेय गोडीच्या बाबतीत अमृत
या उपमानापेक्षाही वरचढ आहे (श्रेष्ठ आहे ) असे
वर्णन केलेले असल्यामुळे इथे 'व्यतिरेक' अलंकार झालेला आहे.

🔺अन्य उदाहरणे-

1. कामधेनुच्या दुग्धाहुनही ओज हिचे बलवान

2. तू माउलीहून मयाळ | चंद्राहूनि शीतळ |
पाणियाहुनि पातळ | कल्लोळ प्रेमाचा ||

3. सावळा ग रामचंद्र
रत्नमंचकी झोपतो
त्याला पाहून लाजून
चंद्र आभाळी लोपतो
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
✔८) रूपक:- रुपक हा मराठी भाषेच्या अर्थालंकाराचा एक उपप्रकार आहे.

1. उपमेय आणि उपमान यांत एकरूपता आहे असे वर्णन असते तेथे रूपक अलंकार होतो.

🔺उदा:
बाई काय सांगो
स्वामीची ती दृष्टी
अमृताची वृष्टी
मज होय
ऊठ पुरुषोत्तमा
वाट पाहे रमा
दावि मुखचंद्रमा
सकळिकांसी
〰〰〰〰〰〰〰〰〰
✔९) अतिशयोक्ती:- अतिशयोक्ती हा मराठी भाषेच्या अर्थालंकाराचा एक उपप्रकार आहे.

1. अलंकारात प्रत्यक्षात असणारी कल्पना ही फारच फुगवून सांगितलेली असते तेव्हा अतिशयोक्ती अलंकार होतो.

2. उपमा, उत्प्रेक्षा, रुपक, व्यतिरेक ह्या अलंकारात अतिशयोक्ती असतेच पण कोणतीही कल्पना आहे त्यापेक्षा फुगवून सांगताना त्यातील असंभाव्यता अधिक स्पष्ट करुन सांगितलेली असते तेव्हा हा अलंकार होतो.

🔺उदा:
जो अंबरी उफळता खुर लागलाहे
तो चंद्रमा निज तनूवरि डाग लाहे
काव्य अगोदर झाले नंतर जग झाले सुंदर
〰〰〰〰〰〰〰〰〰
✔१०) अनन्वय:- अनन्वय हा मराठी भाषेच्या अर्थालंकाराचा एक उपप्रकार आहे.
1. उपमेयाला उपमेयाचीच उपमा दिली जाते.

🔺उदा:
आहे ताजमहाल एक जगती तो तोच
त्याच्यापरी या दानासी या दानाहुन अन्य नसे उपमान
➖➖➖➖➖➖➖➖
क्रमशः

🔹प्रश्नमंजुषा


1⃣ किती खराब आहे हे धान्य ! वरील वाक्याचा रचना प्रकार कोणता?

1⃣होकारार्थी✔
2⃣नकारार्थी
3⃣संकेतार्थी
4⃣विध्यर्थधा

2⃣वडिलांनी मुलाला शाळेत घातलेया वाक्याचा प्रयोग कोणता?

1⃣ अकर्तृक -भावे प्रयोग
2⃣ कर्तृ - कर्म संकर प्रयोग
3⃣कर्म - भाव संकर प्रयोग✔
4⃣कर्तृ - भाव संकर प्रयोग


3⃣दंत्य वर्ण कोणते ते सांगा

1⃣क् ख् ग्
2⃣च् छ् ज्
3⃣ट् ठ् ड्
4⃣त् थ् द् ✔

4⃣पुढील पैकी लिंगानुसार बदलणारी सर्वनामे कोणती

1⃣मी तू स्वता
2⃣तू हा कोण
3⃣जो तो काय
4⃣तो हा जो


वरीलपैकी अचूक पर्याय कोणते
1⃣1आणि4 फक्त
2⃣3 आणि 4 फक्त
3⃣2 फक्त
4⃣4 फक्त ✔


5⃣खालील वाक्य कोणत्या प्रकारचे आहे
मला ताप आल्यामुळे मि शाळेस जाणार नाही

1⃣मिश्र वाक्य
2⃣गौण वाक्य
3⃣संयुक्त वाक्य
4⃣केवल वाक्य✔


6⃣अलंकारओळखा
अमृताहुनी गोड नाम तुझे देवा

1⃣अपन्हती
2⃣व्यतिरेक✔
3⃣चेतन गुणोक्ती
4⃣यापैकी नाही


7⃣समास ओळखा
पुरुषोत्तम

1⃣अव्ययी भाव समास
2⃣कर्मधारय समास✔
3⃣द्विगू समास
4⃣यापैकी नाही


8⃣औषध नलगे मजला, परिसू निमाता बरे म्हणुनि डोले

अलंकार ओळखा
1⃣अनुप्रास
2⃣यमक
3⃣श्लेष✔
4⃣उपमा


9⃣उंदीर या नामाचे अनेकवचन कोणते

1⃣उंदरे
2⃣उंदराना
3⃣उंदीर
4⃣अनेकवचन होत नाही✔


1⃣0⃣बहुव्रीही समासओळखा

1⃣रामलक्ष्मण
2⃣धर्माधर्म
3⃣चक्रपाणी✔
4⃣घननील

🔹 स्वरांच्या र्‍हस्व व दीर्घ उच्चारानुसार शब्दांचे वेगळे अर्थ होऊ शकतात.

(१) पाणि --हात पाणी --जल

(२) दिन --दिवस दीन --गरीब

(३) शिर --डोके शीर --रक्त वाहिनी

(४) पिक --कोकीळ पीक --धान्य

(५) सुत -- मुलगा सूत --धागा

(६) सुर --देव सूर --आवाज

(७) सलिल -पाणी सलील -लीलेने

(८)चाटु - संतोष देणारे चाटू -लाकडी पळी

(९) मिलन --भेट मीलन --मिटणे

जॉईन करा आमचे चॅनेल @Marathi

🔹सराव प्रश्न :

१) 'भाववाचक नाम' ओळखा
१) उंची ✅✅
२) शरद
३) पुस्तक
४) झाडे
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
२) खालील वाक्यातील सकर्मक क्रियापद ओळखा
१) ती हळू चालते
२) रघु खूप झोपला
३) रमेश दुध पितो ✅✅
४) तो मूर्ख आहे
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
३) कंसातील शब्दांचे सामान्यरूप निवडा .
माझ्या ( अंगण ) एक वडाचे झाड आहे
१) अंगणाला
२) अंगणाशी
३) अंगणाचे
४) अंगणा ✅✅
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
४) 'परंतु' हा शब्द कोणत्या अव्ययाचा सूचक आहे ?
१) उभयान्वयी अव्यय ✅✅
२) शब्दयोगी अव्यय
३) क्रियाविशेषण अव्यय
४) केवलप्रायोगी अव्यय
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
५) कर्ता - कर्म - क्रियापद यांच्या परस्पर संबंधाना ..........म्हणतात
१) वाक्य
२) शब्दसमूह
३) कर्तरी प्रयोग
४) प्रयोग ✅✅
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
६) ' पुस्तक ' हा शब्द मराठी व्याकरणात कोणत्या लिंगप्रकारात येतो ?
१) नपुसंकलिंग ✅✅
२) पुल्लिंग
३) स्त्रीलिंग
४) यापैकी नाही
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
७) ' मी निबंध लिहिते असे ' या वाक्यातील काळ ओळखा
१) रीती भूतकाळ ✅✅
२) रीती वर्तमानकाळ
३) रीती भविष्यकाळ
४) अपूर्ण भूतकाळ
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
८) ' आणि ' हे कोणते उभयान्वयी अव्यय आहे ?
१) विकल्पबोधक
२) परिणामबोधक
३) संकेतबोधक
४) समुच्चयबोधक ✅✅
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
९) अरेरे ! गंगारामचं अजून लग्न झालेलं नाही या वाक्यामध्ये 'अरेरे 'हा कोणता अव्यय आहे ?
१) उभयान्वयी
२)क्रियाविशेषण
३)केवलप्रयोगी ✅✅
४)शब्द योगी
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
१०) खालीलपैकी समुच्चयबोधक उभयान्वयी अव्ययाचे उदाहरण कोणते ?
१) तुला पुस्तक हवे की पेन्सिल हवी ?
२)पाऊस आला आणि हवेत गारवा झाला.✅✅
३) मला थोडे बरे नाही बाकी सर्व ठीक.
४)खुप अभ्यास केला म्हणून पास झालो.
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
११)'बाभळी मुद्रा व देवळी निद्रा 'या म्हणीचा अर्थ पुढीलप्रमाणे आहे.
१) दिसण्यास बावळट व व्यवहार चतुर माणुस✅✅
२)अत्यंत बावळट माणुस
३)बाभळीखाली असणा-या देवळात झोपणारा
४)खूपच आळशी माणुस
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
१२) गडद निळे गडद निळे जलद भरून आले,
शितलतनु चपलचरण अनिलगण निघाले |
हे कोणत्या अलंकाराचे उदाहरण आहे ?
१) यमक
२)पुष्यमक
३)अनुप्रास✅✅
४) श्लेष
〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰
Telegram.me/Marathi

🔹प्रश्नसंच

1. 'अडकित्ता' हा शब्द कोणत्या भाषेतून आला आहे?

हिंदीफारसीकानडी  गुजराती

उत्तर : कानडी

2. 'पेशवा' हा शब्द कोणत्या भाषेतून आला आहे?

कानडीगुजरातीफारसी  हिंदी

उत्तर : फारसी

3. 'लंबोदर व पीतांबर' ही खालीलपैकी कोणत्या समासाची उदाहरणे आहेत?

बहुव्रीहि समास  तत्पुरुष समासद्वंद्वं समासयापैकी नाही

उत्तर : बहुव्रीहि समास

4. खालीलपैकी कोणता पर्यायाला 'अव्ययीभाव' समासाचे उदाहरण होईल?

बटाटेवडापंचवटीबेमालूम  तोंडपाठ

उत्तर : बेमालूम  

5. 'शिक्षकांनी विद्यार्थ्याला शिकवावे' - या वाक्यातील प्रयोग ओळखा.

कर्तरी प्रयोगभावे प्रयोग  कर्मणी प्रयोगयापैकी नाही

उत्तर : भावे प्रयोग  

6. 'भरत म्हणून एक राजा होऊन गेला' - या वाक्यातील अधोरेखित शब्दाचा प्रकार कोणता?

कारणबोधक उभयान्वयी अव्ययस्वरूपबोधक उभयान्वयी अव्यय  उपदेशबोधक उभयान्वयी अव्ययपरिणामबोधक उभयान्वयी अव्यय  

उत्तर : स्वरूपबोधक उभयान्वयी अव्यय

7. 'मला फक्त शंभर रुपये हवेत' - या वाक्यातील फक्त या शब्दाचा प्रकार ओळखा.

सार्वनामिक विशेषणसाधित क्रिया विशेषणकेवलप्रयोगी अव्ययसंग्रहवाचक शब्दयोगी अव्यय  

उत्तर : संग्रहवाचक शब्दयोगी अव्यय

8. 'अमका' हे कोणत्या प्रकारचे विशेषण आहे?

सर्वनामिक विशेषण         नामसाधित विशेषणअव्ययसाधित विशेषण         धातुसाधित विशेषण

उत्तर : सर्वनामिक विशेषण

9. पुढील वाक्यातील अधोरेखित शब्दांची जात सांगा.
आमच्या गावात बरेच पाटील आहेत.

भाववाचक नामसामान्य नामविशेषणविशेषनाम

उत्तर : सामान्य नाम

10. 'अनिल' च्या समानार्थी शब्द -

मत्स्यमंडूकरुणसमीरण

उत्तर : समीरण

------------------------------------
जॉईन करा @Marathi

🔹समानार्थी शब्द:

अलक्ष - परमेश्वर, ईश्वर, देव, अलख, ईश, भगवान
 
अमृत - सुधा, पीयूष, संजीवनी
 
अरण्य - वन, जंगल, रान, विपिन
 
अग्नी - विस्तव्य, पावक, निखारा, हुताशन, अनल
 
अश्व - तुरंग, घोडा, वारू, वाजी
 
अर्जुन - पार्थ, फाल्गुन, धनंजय, भारत
 
अमर्याद - असंख्य, अगणित, अमित
 
अंबर - गगन, नभ, अंतरिक्ष, आकाश, आभाळ
 
अपयश - पराभव, हार, अपमान, अयश
 
अवधी - समय, वेळ, काळ, अवकाश
 
आई - जननी, माऊली, माय, माता, जन्मदात्री
 
आठवण - ध्यान, स्मरण, संस्मरण, स्मृती
 
आकांत - हंबरडा, आक्रोश, रुदन
 
आनंद - उल्हास, हर्ष, संतोष, मोद
 
आशय - भावार्थ, अर्थ, तात्पर्य
 
आशा - आस, इच्छा, अपेक्षा, वासना, आकांक्षा
 
इंद्र - वज्रपाणी, शक्र, वासव, देवेंद्र, सहस्त्राक्ष
 
इष्ट - आवडते, प्रिय मानलेले
 
इब्लिस - बदमाश, खोडकर, विचित्र
 
उकल - उलगडा, सुटका, मोकळे
 
उधळणे - फेकणे, पसरणे, फाजील खर्च करणे, स्वैर धावणे
 
उपाय - तजवीज, इलाज, उपचार
 
उमाळा - तरंग, लोट, उकळी
 
ऊब - आधार, सुख, उष्णता, वाफ
 
उत्कर्ष - प्रगती, संपन्नता, भरभराट, चलती एक

From Marathi Mhani app:

चढेल तो पडेल.

Meaning:
उत्कर्षासाठी धडपडणाऱ्या माणसाला अपयश आले तरी त्यात कमीपणा नाही.

From Marathi Mhani app:

चमत्काराशिवाय नमस्कार नाही आणि पराक्रमाशिवाय पोवाडा नाही.

Meaning:
काही विशेष कार्य केल्याशिवाय लोक मान देत नाहीत.

From Marathi Mhani app:

चांदणे चोराला, ऊन घुबडाला.

Meaning:
चांगल्या गोष्टी दुर्जनाला आवडत नाहीत.

From Marathi Mhani app:

चांभाराच्या देवाला खेटराची पूजा.

Meaning:
जशास तसे या न्यायाने वागणे चांगले.

From Marathi Mhani app:

चार आण्याची कोंबडी अन् बाराण्याचा मसाला.

Meaning:
क्षुल्लक गोष्टीला अधिक खर्च.

From Marathi Mhani app:

चार दिवस सासूचे, चार दिवस सुनेचे.

Meaning:
प्रत्येकाला अधिकार गाजविण्याची संधी आयुष्यात मिळतेच.

From Marathi Mhani app:

चालत्या गाडीला खीळ घालणे.

Meaning:
व्यवस्थित चालणाऱ्या कार्यात अडचणी निर्माण करणे.

From Marathi Mhani app:

चिंती परा ते ये‌ई घरा.

Meaning:
दुसर्‍याचे वाईट चिंतीत राहिले की ते आपल्यावरच उलटते.

From Marathi Mhani app:

चोर तो चोर वर शिरजोर.

Meaning:
गुन्हा करुन वर मुजोरी.

From Marathi Mhani app:

चोर सोडून संन्याशाला फाशी.

Meaning:
खरा गुन्हेगार न पकडता आणि त्याला शिक्षा न देता निरपराध माणसाला शिक्षा होणे.

From Marathi Mhani app:

चोराच्या उलट्या बोंबा.

Meaning:
स्वतःच गुन्हा करुन दुसर्‍याच्या नावाने ओरडणे.

From Marathi Mhani app:

चोराच्या मनात चांदणे.

Meaning:
वाईट कृत्य करणाऱ्याला ते उघडकीस येईल की काय याची सतत भीती वाटणे.